อรรถกถาเล่มที่ ๔๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑๐ มหานิปาต(๒)

                     มหานิปาต วณฺณนา
                       ---------
                        วิธุรชาตกํ
      ปณฺฑุ กีสิยาสิ ทุพฺพลาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
ปญฺาปารมึ อารพฺภ กเถสิ ฯ
      เอก ทิวสมฺหิ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส
อโห วต สตฺถา มหาปญฺโ ปุถุปญฺโ ชวนปญฺโ หาสปญฺโ
ติกฺขปญฺโ นิพฺเพธิกปญฺโ ปรปฺปวาทมทฺทโน อตฺตโน
ปญฺานุภาเวน ขตฺติยปณฺฑิตาทีหิ อภิสงฺขเต สุขุมปญฺเห ภินฺทิตฺวา เต
ทเมตฺวา นิพฺพิเสวเน กตฺวา สรเณสุ เจว สีเลสุ จ ปติฏฺเปตฺวา
อมตคามิมคฺคํ ปฏิปาเทสีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ ภิกฺขเว
เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา ภนฺเต อิมาย นามาติ วุตฺเต
อนจฺฉริยํ ภิกฺขเว ยํ ตถาคโต ปรมาภิสมฺโพธึ ปตฺโต ปรปฺปวาทํ
ภินฺทิตฺวา ขตฺติยาทโย วิเนยฺย ปุริมภวสฺมึ หิ อนุตฺตรํ โพธิาณํ
ปริเยสนฺโตปิ ตถาคโต ปญฺวา ปรปฺปวาทมทฺทโนเยว ตถาหิ อหํ
วิธุรปณฺฑิตกาเล สฏฺีโยชนุพฺเพเธ กาฬคิริปพฺพตมุทฺธนิ ปุณฺณกํ นาม
ยกฺขเสนาปตึ าณพเลน ทเมตฺวา นิพฺพิเสวนํ กตฺวา ปญฺจสีเลสุ
ปติฏฺเปนฺโต อตฺตโน ชีวิตทานํ ทาเปสินฺติ วตฺวา ตุณฺหี อโหสิ
เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ ฯ
      อตีเต กุรุรฏฺเ อินฺทปตฺตนคเร ธนญฺชยโกรโพฺย นาม ราชา
รชฺชํ กาเรสิ ฯ วิธุรปณฺฑิโต นาม อมจฺโจ ตสฺส อตฺถธมฺมานุสาสโก
อโหสิ ฯ โส มธุรกโถ มหาธมฺมกถิโก สกลชมฺพูทีปราชาโน
หตฺถิกนฺตวีณาสเรน ปลุทฺธา หตฺถิโน วิย อตฺตโน มธุรธมฺมเทสนาย
ปโลเภตฺวา เตสํ สกรฏฺานิ คนฺตุํ อททมาโน พุทฺธลีลาย
มหาชนสฺส ธมฺมํ เทเสนฺโต มหนฺเตน ยเสน ตสฺมึ นคเร
ปฏิวสติ ฯ พาราณสิยํปิ โข คิหิสหายกา จตฺตาโร พฺราหฺมณมหาสาลา
มหลฺลกกาเล กาเมสุ อาทีนวํ ทิสฺวา เคหํ ปหาย
หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อภิญฺา จ สมาปตฺติโย
จ นิพฺพตฺเตตฺวา วนมูลผลาหารา ตตฺเถว จิรํ วสิตฺวา
โลณมฺพิลเสวนตฺถาย จาริกญฺจรมานา องฺครฏฺเ กาลจมฺปากนครํ ปตฺวา
ราชุยฺยาเน วสิตฺวา ปุน ทิวเส นครํ ภิกฺขาย ปวิสึสุ ฯ ตตฺถ
สหายกา จตฺตาโร กุฏุมฺพิกา เตสํ อิริยาปเถ ปสีทิตฺวา วนฺทิตฺวา
ภิกฺขาภาชนํ คเหตฺวา เอเกกํ อตฺตโน อตฺตโน นิเวสนํ อาเนตฺวา
ปณีเตน อาหาเรน ปริวิสิตฺวา ปฏิญฺ คเหตฺวา อุยฺยาเน วสาเปสุํ ฯ
จตฺตาโร ตาปสา จตุนฺนํ กุฏุมฺพิกานํ เคเหสุ ภุญฺชิตฺวา ทิวาวิหารตฺถาย
เอโก ตาวตึสภวนํ คจฺฉติ เอโก นาคภวนํ คจฺฉติ เอโก
สุปณฺณภวนํ คจฺฉติ เอโก โกรพฺยสฺส รญฺโ มิคาชินํ นาม
อุยฺยานํ คจฺฉติ ฯ เตสุ โย เทวโลกํ คนฺตฺวา ทิวาวิหารํ กโรติ ฯ
โส สกฺกสฺส ยสํ โอโลเกตฺวา อตฺตโน อุปฏฺากสฺส ตเมว วณฺเณติ ฯ
โย นาคภวนํ คนฺตฺวา ทิวาวิหารํ กโรติ ฯ โส นาคราชสฺส
สมฺปตฺตึ โอโลเกตฺวา อตฺตโน อุปฏฺากสฺส ตเมว วณฺเณติ ฯ โย
สุปณฺณภวนํ คนฺตฺวา ทิวาวิหารํ กโรติ ฯ โส สุปณฺณราชสฺส
วิภูตึ โอโลเกตฺวา อตฺตโน อุปฏฺากสฺส ตเมว วณฺเณติ ฯ โย
โกรพฺยสฺส อุยฺยานํ คนฺตฺวา ทิวาวิหารํ กโรติ ฯ โส ธนญฺชยสฺส
สิริโสภคฺคํ โอโลเกตฺวา อตฺตโน อุปฏฺากสฺส ตเมว วณฺเณติ ฯ
เต จตฺตาโร กุฏุมฺพิกา ตํ ตเทว านํ ปตฺเถนฺตา ทานาทีนิ ปุญฺานิ
กตฺวา อายูหปริโยสาเน เอโก สกฺโก หุตฺวา นิพฺพตฺติ เอโก
สปุตฺตทาโร นาคภวเน นาคราชา หุตฺวา นิพฺพตฺติ เอโก สิมฺพลิรุกฺขวิมาเน
สุปณฺณราชา หุตฺวา นิพฺพตฺติ เอโก ธนญฺชยรญฺโ อคฺคมเหสิยา
กุจฺฉิสฺมึ นิพฺพตฺติ ฯ เตปิ จตฺตาโร ตาปสา อปริหีนชฺฌานา กาลํ
กตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺตึสุ ฯ เตสุ โกรพฺยกุมาโร วุฑฺฒิมนฺวาย
ปิตุ อจฺจเยน รชฺเช ปติฏฺหิตฺวา ธมฺเมน สเมน รชฺชํ กาเรสิ ฯ
โส ปน ชูตจิตฺตโก อโหสิ ฯ โส วิธุรปณฺฑิตสฺส โอวาเท ตฺวา
ทานํ เทติ สีลํ รกฺขติ อุโปสถํ อุปวสิ ฯ โส เอกทิวสํ
สมาทินฺนุโปสโถ วิเวกมนุพฺรูหิสฺสามีติ อุยฺยานํ คนฺตฺวา มนุญฺฏฺาเน
นิสีทิตฺวา สมณธมฺมํ อกาสิ ฯ สกฺโกปิ สมาทินฺนุโปสโถ เทวโลเก
ปลิโพโธ โหตีติ มนุสฺสโลเก ตเมว อุยฺยานํ คนฺตฺวา มนุญฺฏฺาเน
นิสีทิตฺวา สมณธมฺมํ อกาสิ ฯ วรุณนาคราชาปิ สมาทินฺนุโปสโถ
นาคภวเน ปลิโพโธ โหตีติ ตตฺเถว คนฺตฺวา เอกสฺมึ มนุญฺฏฺาเน
นิสีทิตฺวา สมณธมฺมํ อกาสิ ฯ สุปณฺณราชาปิ สมาทินฺนุโปสโถ
สุปณฺณภวเน ปลิโพโธ โหตีติ ตตฺเถว คนฺตฺวา เอกสฺมึ
มนุญฺฏฺาเน นิสีทิตฺวา สมณธมฺมํ อกาสิ ฯ เตปิ จตฺตาโร ชนา
สายณฺหสมเย สกสกฏฺานา นิกฺขมิตฺวา มงฺคลโปกฺขรณีตีเร สมาคนฺตฺวา
อญฺมญฺ โอโลเกตฺวา ปุพฺพสิเนหวเสน สมคฺคา สมฺโมทมานา
หุตฺวา อญฺมญฺ เมตฺตจิตฺตํ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา มธุรปฏิสนฺถารํ
กตฺวา ๑- สกฺโกปิ มงฺคลสิลาตเล นิสีทิ อิตเร อตฺตโน อตฺตโน
ยุตฺตํ โอกาสํ ตฺวา นิสีทึสุ ฯ อถ เน สกฺโก อาห มยํปิ
จตฺตาโร ราชาโนว สมาทินฺนุโปสถา อมฺเหสุ ปน กสฺส สีลํ
มหนฺตนฺติ ฯ อถ นํ วรุณนาคราชา อาห ตุมฺหากํปิ ติณฺณํ ชนานํ
สีลโต มยฺหเมว สีลํ มหนฺตนฺติ ฯ กิเมตฺถ การณนฺติ ฯ อยํ ตาว
สุปณฺณราชา อมฺหากํ ชาตานมฺปิ อชาตานมฺปิ ปจฺจามิตฺโต อหํ
เอวรูปํ อมฺหากํ ชีวิตกฺขยกรํ ปจฺจามิตฺตํ ทิสฺวาปิ ตสฺส โกปํ น
กโรมิ อิมินา การเณน มม สีลํ มหนฺตนฺติ วตฺวา อิทํ ทสนิปาเต
จตุโปสถชาตเก ปมํ คาถมาห
                โย โกปเนยฺเย น กโรติ โกปํ
                น กุชฺฌติ สปฺปุริโส กทาจิ
                กุทฺโธปิ โส นาวีกโรติ โกปํ
                ตํ เว นรํ สมณมาหุ โลเกติ ฯ
     ตตฺถ โยติ ขตฺติยาทีสุ โยโกจิ ฯ โกปเนยฺเยติ กุชฺฌิตพฺพยุตฺตเก
ปุคฺคเล ขนฺตีวาที วิย โกปํ น กโรติ ฯ กทาจีติ โย จ
กิสฺมิญฺจิ กาเล น กุชฺฌติ ฯ กุทฺโธปีติ สเจ ปน โส สปฺปุริโส
กุชฺฌติ อถ กุทฺโธปิ ตํ โกปํ นาวีกโรติ จูฬโพธิตาปโส วิย ฯ ตํ เว
@เชิงอรรถ: ๑ กรึสุ ฯ เตสุ สกฺโกติ ยุตฺตตรํ
นรนฺติ มหาราช ตํ สปฺปุริสํ สมิตปาปตาย โลเก ปณฺฑิตา
สมณํ กเถนฺติ อิเม ปน คุณา มยิ สนฺติ ตสฺมา มเมว สีลํ
มหนฺตนฺติ ฯ
     ตํ สุตฺวา สุปณฺณราชา อยํ นาโค มม อคฺคภกฺโข ยสฺมา
ปนาหํ เอวรูปํ อคฺคภกฺขํ ทิสฺวาปิ ขุทํ อธิวาเสตฺวา อาหารเหตุ
ปาปํ น กโรมิ ตสฺมา มม สีลํ มหนฺตนฺติ วตฺวา คาถมาห
                โอโนทโร โย สหเต ชิฆจฺฉํ
                ทนฺโต ตปสฺสี มิตปานโภชโน
                อาหารเหตุ น กโรติ ปาปํ
                ตํ เว นรํ สมณมาหุ โลเกติ ฯ
     ตตฺถ ทนฺโตติ อินฺทฺริยทมเนน สมนฺนาคโต ฯ ตปสฺสีติ ตปนิสฺสิตโก ฯ
อาหารเหตุ น กโรติ ปาปนฺติ ชิฆจฺฉาย ปีฬิโตปิ โย ลามกกมฺมํ
น กโรติ ธมฺมเสนาปติ สาริปุตฺตตฺเถโร วิย อหํ ปน อชฺช
อาหารเหตุ ปาปํ น กโรมิ ตสฺมา มม สีลํ มหนฺตนฺติ ฯ
     ตโต สกฺโก เทวราชา อหํ นานปฺปการํ สุขปทฏฺานํ
เทวโลเก สมฺปตฺตึ ปหาย สีลํ รกฺขนตฺถาย มนุสฺสโลกํ อาคโต
ตสฺมา ตุมฺหากํ สีลโต มม สีลํ มหนฺตนฺติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
                ขิฑฺฑํ รตึ วิปฺปชหิตฺวา สพฺพํ
                น จาลิกํ ภาสติ กิญฺจิ โลเก
                วิภูสนฏฺานา วิรโต เมถุนสฺมา
                ตํ เว นรํ สมณมาหุ โลเกติ ฯ
     ตตฺถ ขิฑฺฑนฺติ กายิกวาจสิกขิฑฺฑํ ฯ รตินฺติ ทิพฺพกามคุณรตึ ฯ
กิญฺจีติ อปฺปมตฺตกํปิ ฯ วิภูสนฏฺานาติ มํสวิภูสา จ ฉวิวิภูสา
จ เทฺว วิภูสา ตตฺถ อชฺโฌหรณิยาหาโร มํสวิภูสา นาม
มาลาคนฺธาทีนิ ฉวิวิภูสา นาม เยน อกุสลจิตฺเตน สาทิยติ ตนฺตสฺส
านํ ตโต ปฏิวิรโต ฯ เมถุนสฺมาติ เมถุนเสวนโต จ โย
ปฏิวิรโต ฯ ตํ เว นรํ สมณมาหุ โลเกติ อหํ ปน อชฺช เทวจฺฉรา
ปหาย อิธาคนฺตฺวา สมณธมฺมํ กโรมิ ตสฺมา มม สีลํ มหนฺตนฺติ ฯ
     เอวํ สกฺโกปิ อตฺตโน สีลเมว วณฺเณติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ธนญฺชยราชา อหํ อชฺช มหนฺตํ ปริคฺคหํ
โสฬสสหสฺสาหิ นาฏกิตฺถีหิ ปริปุณฺณํ อนฺเตปุรํ ปริจฺจชิตฺวา อุยฺยาเน
สมณธมฺมํ กโรมิ ตสฺมา มม สีลํ มหนฺตนฺติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
                ปริคฺคหํ โลภธมฺมญฺจ สพฺพํ
                เย เว ปริญฺาย ปริจฺจชนฺติ
                ทนฺตํ ิตตฺตํ อมมํ นิราสํ
                ตํ เว นรํ สมณมาหุ โลเกติ ฯ
     ตตฺถ ปริคฺคหนฺติ นานปฺปการํ วตฺถุกามํ ฯ โลภธมฺมนฺติ ตสฺมึ
อุปฺปชฺชนตณฺหํ ฯ ปริญฺายาติ าตปริญฺา ตีรณปริญฺา
ปหานปริญฺาติ อิมาหิ ตีหิ ปริญฺาหิ ปริชานิตฺวา ตตฺถ ขนฺธาทีนํ
สภาวชานนํ าตปริญฺา นาม ขนฺเธสุ อคุณํ อุปธาเรตฺวา ตีรณํ
ติรณปริญฺา นาม เตสุ โทสํ ทิสฺวา ฉนฺทราคสฺสาปกฑฺฒนํ
ปหานปริญฺา นาม เย อิมาหิ ตีหิ ปริญฺาหิ ปริชานิตฺวา
วตฺถุกามกิเลสกาเม ปริจฺจชนฺติ ฉฑฺเฑตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ ทนฺตนฺติ นิพฺพิเสวนํ
ิตตฺตนฺติ มิจฺฉาวิตกฺกาภาเวน ิตสภาวํ ฯ อมมนฺติ มมายนตณฺหาย
วิรหิตํ ฯ นิราสนฺติ ปุตฺตทาราทีหิ นิราสจิตฺตํ ฯ ตํ เว นรนฺติ ตํ
เอวรูปํ ปุคฺคลํ สมณนฺติ วทนฺติ ฯ
     อิติ เต สพฺเพปิ อตฺตโน อตฺตโน สีลเมว มหนฺตนฺติ วณฺเณตฺวา
ธนญฺชยํ ปุจฺฉึสุ มหาราช อตฺถิ ปน โกจิ ตุมฺหากํ สนฺติเก
ปณฺฑิโต โย โน อิมํ กงฺขํ วิโนเทยฺยาติ ฯ อาม มหาราช มม
อตฺถธมฺมานุสาสโก อสมธุโร วิธุรปณฺฑิโต นาม อตฺถิ โส โน กํขํ
วิโนเทสฺสติ ตสฺส สนฺติกํ คจฺฉามาติ ฯ เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉึสุ ฯ
อถ สพฺเพ เต อุยฺยานา นิกฺขมิตฺวา ธมฺมสภายํ คนฺตฺวา ธมฺมาสนํ
อลงฺการาเปตฺวา โพธิสตฺตํ ปลฺลงฺกวรมชฺเฌ นิสีทาเปตฺวา ปฏิสนฺถารํ
กตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺนาว ปณฺฑิต อมฺหากํ กงฺขา อุปฺปนฺนา ตํ
วิโนเทหีติ วตฺวา อิมํ คาถมาหํสุ
                ปุจฺฉาม กตฺตารมโนมปญฺ
                กถาสุ โน วิคฺคโห อตฺถิ ชาโต
                ฉินฺทชฺช กงฺขํ วิจิกิจฺฉิตานิ
                ตยชฺช กงฺขํ วิตเรมุ สพฺเพติ
     ตตฺถ กตฺตารนฺติ กตฺตพฺพยุตฺตกํ การณาการณํ ชานนสมตฺถํ
ตุวํ ฯ วิคฺคโห อตฺถิ ชาโตติ เอโก สีลวิคฺคโห สีลวิวาโท อุปฺปนฺโน
อตฺถิ ฯ ฉินฺทชฺชาติ อมฺหากํ ตํ กงฺขํ ตานิ วิจิกิจฺฉิตานิ วชิเรน
สิเนรุํ ปหรนฺโต วิย สกฺโก อชฺช ฉินฺท ฯ วิตเรมูติ วิตเรยฺยาม ฯ
     อถ ปณฺฑิโต เตสํ วจนํ สุตฺวา มหาราช ตุมฺหากํ สีลํ
นิสฺสาย อุปฺปนฺนา วิวาทกถา กถํ ทุกฺกถิตํ สุกถิตํ วา ชานิสฺสามีติ
วตฺวา อิมํ คาถมาห
                เย ปณฺฑิตา อตฺถทสฺสา ภวนฺติ
                ภาสนฺติ เต โยนิโส ตตฺถ กาเล
                กถนฺนุ กถานํ อภาสิตานํ
                อตฺถํ นเยยฺยุํ กุสลา ชนินฺทาติ ฯ
     ตตฺถ อตฺถทสฺสาติ อตฺถทสฺสนสมตฺถา ฯ ตตฺถ กาเลติ ตสฺมึ
วิคฺคเห อาโรจิเต ยุตฺตปตฺตกาเล ปณฺฑิตา ตมตฺถํ อาจิกฺขนฺตา
โยนิโส ภาสนฺติ ฯ อตฺถํ นเยยฺยุํ กุสลาติ กุสลา เฉกาปิ สมานา
อภาสิตานํ กถานํ กถํ นุ อตฺถํ าเณน นเยยฺยุํ อุปปริกฺเขยฺยุํ ฯ
ชนินฺทาติ ราชาโน อาลปติ ฯ ตสฺมา อิทนฺตาว เม วเทถ ฯ
     มหาสตฺโต อาห
                กถํ หเว ภาสติ นาคราชา
                กถํ ปน ครุโฬ เวนเตยฺโย
                คนฺธพฺพราชา ปน กึ วเทสิ
                กถํ ปน กุรูนํ ราชเสฏฺโติ ฯ
                ตตฺถ คนฺธพฺพราชาติ สกฺกํ สนฺธายาห ฯ
     อถสฺส เต คาถมาหํสุ
                ขนฺตึ หเว ภาสติ นาคราชา
                อปฺปาหารํ ครุโฬ เวนเตยฺโย
                คนฺธพฺพราชา รติวิปฺปหานํ
                อกิญฺจนํ กุรูนํ ราชเสฏฺิโน ฯ
     ตสฺสตฺโถ ปณฺฑิต นาคราชา ตาว โกปเนยฺเยปิ ปุคฺคเล
อกฺโกปนสํขาตํ อธิวาสนขนฺตึ วณฺเณติ ครุโฬ อปฺปาหารสํขาตํ
อาหารเหตุ ปาปสฺส อกรณํ วณฺเณติ สกฺโก ปญฺจกามคุเณ
รติวิปฺปหานํ วณฺเณติ กุรุราชา นิปฺปลิโพธภาวํ วณฺเณตีติ ฯ
     เตสํ กถํ สุตฺวา มหาสตฺโต อิมํ คาถมาห
                สพฺพานิ เอตานิ สุภาสิตานิ
                น เหตฺถ ทุพฺพาสิตมตฺถิ กิญฺจิ
                ยสฺมิญฺจ เอตานิ ปติฏฺิตานิ
                อาราวนาภฺยา สุสโมหิตานิ
                จตูหิ ธมฺเมหิ สมงฺคิภูตํ
                ตํ เว นรํ สมณมาหุ โลเกติ ฯ
     ตตฺถ เอตานีติ เอตานิ จตฺตาริปิ คุณชาตานิ ยสฺมึ ปุคฺคเล
สกฏนาภิยํ สุฏฺุ สโมหิตานิ อารานิ วิย สุปติฏฺิตานิ จตูหิ เจเตหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ ตํ ปุคฺคลํ ปณฺฑิตา สมณํ อาหุ โลเกติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต จตุนฺนํปิ สีลํ เอกสมเมว อกาสิ ฯ
     ตํ สุตฺวา จตฺตาโร ชนา หฏฺตุฏฺา ถุตึ กโรนฺตา อิมํ
คาถมาหํสุ
     ตุวํ นุ เสฏฺโ ตฺวมนุตฺตโรสิ
     ตฺวํ ธมฺมคู ธมฺมวิทู สุเมโธ
                ปญฺาย ปญฺหํ สมวิคฺคหิตฺวา
                อจฺเฉจฺฉ ธีโร วิจิกิจฺฉิตานิ
                อจฺเฉจฺฉ กงฺขํ วิจิกิจฺฉิตานิ
                จุนฺโท ยถา นาคทนฺตํ ขเรนาติ ฯ
      ตตฺถ ตฺวมนุตฺตโรสีติ ตฺวํ อนุตฺตโรสิ นตฺถิ ตยา อุตฺตริตโร
นาม ฯ ธมฺมคูติ ธมฺมสฺส โคปโก เจว ธมฺมญฺู จ ฯ ธมฺมวิทูติ
ปากฏธมฺโม ฯ สุเมโธติ สุนฺทรปญฺโ ฯ ปญฺายาติ อตฺตโน
ปญฺาย อมฺหากํ ปญฺหํ สุฏฺุ อติคณฺหิตฺวา อิทเมตฺถ การณนฺติ
ยถาภูตํ ตฺวา ฯ อจฺเฉจฺฉาติ ตฺวํ ธีโร อมฺหากํ วิจิกิจฺฉิตานิ
ฉินฺท เอวํ ฉินฺทนฺโต จ ฉินฺทชฺช กงฺขํ วิจิกิจฺฉิตานีติ อิมํ อมฺหากํ
อายาจนํ สมฺปาเทนฺโต ฯ จุนฺโท ยถา นาคทนฺตํ ขเรนาติ ยถา
ทนฺตกาโร สกฺกจฺเจน หตฺถิทนฺตํ ฉินฺเทยฺย เอวํ ฉินฺทาติ อตฺโถ ฯ
      เอวํ เต จตฺตาโรปิ ตสฺส ปญฺหาพฺยากรเณน ตุฏฺมานสา
อเหสุํ ฯ อถ นํ สกฺโก ทิพฺพทุกุเลน ปูเชสิ ครุโฬ สุวณฺณมาลาย
ปูเชสิ วรุณนาคราชา มณินา ปูเชสิ ธนญฺชยราชา ควสหสฺสาทีหิ ปูเชสิ ฯ
เต เอวมาหํสุ
                นีลุปฺปลาภํ วิมลํ อนคฺฆํ
                วตฺถํ อิทํ ธูมสมานวณฺณํ
                ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณน ตุฏฺโ
                ททามิ เต ธมฺมปูชาย ธีร
                สุวณฺณมาลํ สตปตฺตผุลฺลํ
                สเกสรํ รตนสหสฺสมณฺฑิตํ
                ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณน ตุฏฺโ
                ททามิ เต ธมฺมปูชาย ธีร
                มณึ อนคฺฆํ รุจิรํ ปภสฺสรํ
                กณฺาวสนฺตํ มณิภูสิตมฺเม
                ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณน ตุฏฺโ
                ททามิ เต ธมฺมปูชาย ธีร
                ควํ สหสฺสํ อุสภญฺจ นาคํ
                อาชญฺยุตฺเต จ รเถ ทส อิเม
                ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณน ตุฏฺโ
                ททามิ เต คามวรานิ โสฬสาติ ฯ
     เอวํ สกฺกาทโย มหาสตฺตํ ปูเชตฺวา สกฏฺานเมว อคมํสุ ฯ
                   จตุโปสถกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
     เตสุ นาคราชสฺส ภริยา วิมลาเทวี นาม ฯ สา ตสฺส คีวายํ
ปิลนฺธนมณึ อปสฺสนฺตี ปุจฺฉิ เทว กุหึ ปน เต มณีติ ฯ ภทฺเท
จนฺทพฺราหฺมณปุตฺตสฺส วิธุรปณฺฑิตสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ปสนฺนจิตฺโต
อหํ เตน มณินา ตํ ปูเชสึ น เกวลญฺจ อหเมว สกฺโกปิ นํ
ทิพฺพทุกุเลน ปูเชสิ สุปณฺณราชา สุวณฺณมาลาย ปูเชสิ ธนญฺชยราชา
ควสหสฺสาทีหิ ตํ ปูเชสีติ ฯ วิมลา ธมฺมกถิโก โส เทวาติ
ภทฺเท กึ วเทสิ สกลชมฺพูทีปตเล พุทฺธุปฺปาทกาโล วิย ปวตฺตติ
สกลชมฺพูทีเป เอกสตราชาโน ตสฺส มธุรธมฺมกถาย พชฺฌิตฺวา
หตฺถิกนฺตวีณาสเรน ปลุทฺธา มตฺตวรวารณา วิย อตฺตโน อตฺตโน
รฏฺานิ น คจฺฉนฺติ เอวรูโป โส มธุรธมฺมกถิโกติ ตสฺส คุณํ
วณฺเณสิ ฯ สา วิธุรปณฺฑิตสฺส คุณกถํ สุตฺวา ตสฺส ธมฺมกถํ
โสตุกามา หุตฺวา จินฺเตสิ สจาหํ วกฺขามิ เทว อหํ ตสฺส ธมฺม
กถํ โสตุกามา อิเธว นํ อาเนหีติ น เม ตํ อาเนสฺสติ ยนฺนูนาหํ
ตสฺส หทเย โทหโฬ เม อุปฺปนฺโนติ คิลานาลยํ กเรยฺยนฺติ ฯ สา
ตถา กตฺวา ปริจาริกานํ สญฺ ทตฺวา สิริสยเน นิปชฺชิ ฯ นาคราชา
อุปฏฺานเวลาย ตํ อปสฺสนฺโต ปุจฺฉติ กุหึ วิมลาติ ฯ ปริจาริกาหิ
คิลานา เทวาติ วุตฺเต โส อุฏฺายาสนา ตสฺสา สนฺติกํ คนฺตฺวา
สยนปสฺเส นิสีทิตฺวา ตสฺสา สรีรํ ปริมชฺชนฺโต ปมํ คาถมาห
                ปณฺฑุ กีสิยาสิ ทุพฺพลา
                วณฺณรูเป น ตเวทิสํ ปุเร
                วิมเล อกฺขาหิ ปุจฺฉิตา
                กีทิสี ตุยฺหํ สรีรเวทนาติ ฯ
     ตตฺถ ปณฺฑูติ ปณฺฑุปลาสวณฺณา ฯ กีสิยาติ กีสา ฯ
ทุพฺพลาติ อปฺปถามา ฯ วณฺณรูเป น ตเวทิสํ ปุเรติ ตว วณฺณสํขาตํ
รูปํ ปุเร อีทิสํ นาโหสิ นิทฺโทสํ อนวชฺชํ ตํ อิทานิ ปริวตฺเตตฺวา
อมนุญฺภาวํ ชาตํ ฯ วิมเลติ ตํ อาลปติ ฯ
     อถสฺส สา อาจิกฺขนฺตี ทุติยํ คาถมาห
                ธมฺโม มนุเชสุ มาตีนํ
                โทหโฬ นาม ชนินฺท วุจฺจติ
                ธมฺมาหฏํ นาคกุญฺชร
                วิธุรสฺส หทยาภิปตฺถเยติ ฯ
    ตตฺถ ธมฺโมติ สภาโว ฯ มาตีนนฺติ อิตฺถีนํ ฯ ชนินฺทาติ
นาคชนสฺส อินฺท ฯ ธมฺมาหฏํ นาคกุญฺชร วิธุรสฺส หทยาภิปตฺถเยติ
นาคเสฏฺ อหํ ธมฺเมน สเมน อสาหสิยกมฺเมน อาหฏํ วิธุรสฺส หทยํ
อภิปตฺถยามิ ฯ ตํ เม ลภมานาย ชีวิตํ อตฺถิ อลภมานาย อิเธว
มรณนฺติ ตสฺส ปญฺ สนฺธาเยวมาห ฯ
     ตํ สุตฺวา นาคราชา ตติยํ คาถมาห
                จนฺทํ โข ตฺวํ วิมเล โทหฬายสิ
                สุริยํ วา อถวาปิ มาลุตํ
                ทุลฺลเภ หิ วิธุรสฺส ทสฺสเน
                โก วิธุรํ อิธ อานยิสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ ทุลฺลเภหิ วิธุรสฺส ทสฺสเนติ อสมธุรสฺส วิธุรสฺส
ทสฺสนเมว ทุลฺลภํ ฯ ตสฺส หิ สกลชมฺพูทีปราชาโน ธมฺมิกํ
รกฺขาวรณคุตฺตึ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา วิจรนฺติ ฯ ปสฺสิตุํปิ นํ โกจิ น
ลภติ ตํ อิธ โก อานยิสฺสตีติ ฯ
     สา ตสฺส วจนํ สุตฺวา อลภมานาย เม อิเธว มรณนฺติ
ปริวตฺติตฺวา ตสฺส ปิฏฺึ ทตฺวา สาฏกกณฺเณน มุขํ ปิทหิตฺวา
นิปชฺชิ ฯ นาคราชา อตฺตโน สิริคพฺภํ คนฺตฺวา สยนปิฏฺเ นิสินฺโน
วิมลา วิธุรสฺส หทยมํสํ อาหราเปตีติ สญฺี หุตฺวา ปณฺฑิตสฺส
หทยํ อลภนฺติยา วิมลาย ชีวิตํ นตฺถิ กถนฺนุ โข ตสฺส หทยมํสํ
ลภิสฺสามีติ จินฺเตสิ ฯ อถสฺส ธีตา อิรนฺทตี นาม นาคกญฺา
สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตา มหนฺเตน สิริวิลาเสน ปิตุ อุปฏฺานํ อาคตา
ปิตรํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ิตา ปิตุ อินฺทฺริยวิการํ ทิสฺวา ตาต อติวิย
โทมนสฺสปฺปตฺโตสิ กินฺนุ โข การณนฺติ ปุจฺฉนฺตี คาถมาห
                กินฺนุ ตาต ตุวํ ปชฺฌายสิ
                ปทุมํ หตฺถคตํว เต มุขํ
                กึ ทุมฺมนรูโปสิ อิสฺสร
                มา ตฺวํ โสจิ อมิตฺตตาปนาติ ฯ
     ตตฺถ ปชฺฌายสีติ ปุนปฺปุนํ จินฺเตสิ ฯ หตฺถคตนฺติ หตฺเถน
ปริมทฺทิตํ ปทุมํ วิย เต มุขํ ชาตํ ฯ อิสฺสราติ ปญฺจโยชนสติกสฺส
มณฺฑลนาคภวนสฺส สามิ ฯ
     โส ธีตุ วจนํ สุตฺวา นาคราชา ตมตฺถํ อาโรเจนฺโต อิมํ
คาถมาห
                มาตา หิ ตว อิรนฺทติ
                วิธุรสฺส หทยํ ธนิยฺยติ
                ทุลฺลเภ หิ วิธรสฺส ทสฺสเน
                โก วิธุรํ อิธมานยิสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ ธนิยฺยตีติ ปตฺเถติ ฯ อถ นํ อมฺม มม สนฺติเก วิธุรํ
อาเนตุํ สมตฺโถ นตฺถิ ตฺวํ มาตุ ชีวิตํ เทหิ วิธุรสฺส หทยํ อาเนตุํ
สมตฺถํ ภตฺตารํ ปริเยสาหีติ ตํ อุยฺโยเชนฺโต อุปฑฺฒคาถมาห
                ภตฺตารํ ปริเยสนํ จร
                โย วิธุรํ อิธมานยิสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ จราติ จราหิ ฯ
     อิติ โส กิเลสาภิภูตภาเวน ธีตุ อนนุจฺฉวิกํปิ กถํ กเถสิ ฯ
เตน วุตฺตํ ฯ
                ปิตุโน จ สา สุตฺวาน วากฺยํ
                รตฺตึ นิกฺขมฺม อวสฺสุตี จรีติ ฯ
     ตตฺถ อวสฺสุตี จรีติ ภิกฺขเว สา นาคมาณวิกา ปิตุวจนํ
สุตฺวา ปิตรํ อสฺสาเสตฺวา มาตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํปิ อสฺสาเสตฺวา
อตฺตโน สิริคพฺภํ คนฺตฺวา สพฺพาลงฺกาเรหิ อตฺตานํ อลงฺกริตฺวา เอกํ
กุสุมฺภวตฺถํ นิวาเสตฺวา เอกํ เอกํสํ กริตฺวา ตเมว รตฺตึ อุทกํ
ทฺวิธา กตฺวา นาคภวนโต นิกฺขมิตฺวา หิมวนฺตปฺปเทเส สมุทฺทตีเร
ิตํ สฏฺีโยชนุพฺเพธํ เอกฆนํ กาฬาคิริปพฺพตํ นาม อญฺชนคิรึ คนฺตฺวา
อวสฺสุตี กิเลสาวสฺสุตี ภตฺตารํ ปริเยสนํ จรีติ อตฺโถ ฯ ยานิ
หิมวนฺตปฺปเทเส วณฺณคนฺธสมฺปนฺนานิ ปุปฺผานิ ตานิ อาหริตฺวา
สกลปพฺพตมุทฺธนิ มณิอคฺฆิกํ วิย อลงฺกริตฺวา อุปริ ตเล
ปุปฺผสนฺถรํ กตฺวา มโนรเมนากาเรน นจฺจิตฺวา มธุรคีตํ คายนฺตี
สตฺตมํ คาถมาห
                เก คนฺธพฺเพ จ รกฺขเส
                นาเค เก กึปุริเส จ มานุเส
                เก ปณฺฑิเต สพฺพกามทเท
                ทีฆรตฺตํ ภตฺตา เม ภวิสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ เก คนฺธพฺเพ จ รกฺขเส นาเคติ โก คนฺธพฺโพ วา
รกฺขโส วา นาโค วา ฯ เก ปณฺฑิเต สพฺพกามทเทติ โก เอเตสุ
คนฺธพฺพาทีสุ ปณฺฑิโต สพฺพกามํ ทาตุํ สมตฺโถ โย วิธุรสฺส ทหยมํสํ
โทหฬนิยา มม มาตุ มโนรถํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา มยฺหํ
ทีฆรตฺตํ ภตฺตา ภวิสฺสตีติ ฯ
     ตสฺมึ ขเณ เวสฺสวณมหาราชสฺส ภาคิเนยฺโย ปุณฺณโก
นาม ยกฺขเสนาปติ ติคาวุตปฺปมาณํ มโนมยสินฺธวํ อภิรุหิตฺวา
กาฬปพฺพตมตฺถเก มโนสิลาตเล ยกฺขสมาคมํ คจฺฉนฺโต ตํ ตสฺสา
คีตสทฺทํ อสฺโสสิ ฯ อนนฺตเร อตฺตภาเว อนุภูตปุพฺพาย อิตฺถิยา
คีตสทฺโท ฉวิอาทีนิ ฉินฺทิตฺวา อฏฺิมิญฺชํ อาหจฺจ อฏฺาสิ ฯ โส
ปฏิพทฺธจิตฺโต หุตฺวา อสฺสํ ปริวตฺติตฺวา สินฺธวปิฏฺเ นิสินฺโนว
ภทฺเท อหํ มม ปญฺาย ธมฺเมน สเมน วิธุรสฺส หทยํ อาเนตุํ
สมตฺโถ มา จินฺตยีติ ตํ อสฺสาเสนฺโต อฏฺมํ คาถมาห
                อสฺสาส เหสฺสามิ เต ปติ
                ภตฺตา เต เหสฺสามิ อนินฺทโลจเน
                ปญฺาหิ มม ตถาวิธาหิ
                อสฺสาส เหสฺสสิ ภริยา มมนฺติ ฯ
     ตตฺถ อนินฺทโลจเนติ อนินฺทิตพฺพโลจเน ฯ ตถาวิธาหีติ วิธุรสฺส
หทยมํสํ อาหรณสมตฺถาหิ ฯ อสฺสาสาติ อสฺสาสาหิ อสฺสาสํ
ปฏิลภาหิ อตฺตมนา โหหิ ฯ เหสฺสสีติ ภวิสฺสสิ ฯ
     เตน วุตฺตํ
                อวจาสิ ปุณฺณกํ อิรนฺทตี
                ปุพฺพปถานุคเตน เจตสา
                เอหิ คจฺฉาม ปิตุ มมนฺติเก
                เอเสว เต เอตมตฺถํ ปวกฺขตีติ ฯ
     ตตฺถ ปุพฺพปถานุคเตน เจตสาติ อนฺตเร อตฺตภาเว
อนุภูตปุพฺพสามิเก ตสฺมึ ปุพฺพปเถเนว อนุคเตน เจตสา ฯ เอหิ คจฺฉามาติ
ภิกฺขเว โส ยกฺขเสนาปติ เอวํ วตฺวา อิมํ อสฺสปิฏฺึ อาโรเปตฺวา
เนสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ปพฺพตมตฺถเก โอตริตฺวา ตสฺสา หตฺถํ คหณตฺถํ
หตฺถํ ปสาเรสิ ฯ สา อตฺตโน หตฺถํ คณฺหิตุํ อทตฺวา เตน
ปสาริตหตฺถํ สยํ คเหตฺวา สามิ นาหํ อนาถา มยฺหํ ปิตา วรุโณ นาม
นาคราชา มาตา วิมลา นาม เอหิ มม ปิตุ สนฺติกํ คจฺฉาม
เอเสว เต ยถา อมฺหากํ มงฺคลกิริยาย ภวิตพฺพํ เอวํ เอตมตฺถํ
ปวกฺขตีติ อวจาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อลงฺกตา สุวสนา     มาลินี จนฺทนุสฺสทา
         ยกฺขํ หตฺเถ คเหตฺวาน ปิตุสนฺติกมุปาคมีติ ฯ
     ตตฺถ ปิตุ สนฺติกมุปาคมีติ ปิตุ สนฺติกํ อุปาคมิ ฯ ปุณฺณโกปิ
ยกฺโข ปฏิหาเรตฺวา นาคราชสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อิรนฺทตึ
ยาจนฺโต อาห
                นาควร วโจ สุณาหิ เม
                ปฏิรูปํ ปฏิปชฺช สุงฺกยํ
                ปฏฺเถมิหํ อรนฺทตึ
                ตาย สมงฺคึ กโรหิ มํ ตุวํ
       สตํ หตฺถี สตํ อสฺสา       สตํ อสฺสตรี รถา
       สตํ พลภิยฺโย ปุณฺณา       นานารตนสฺส เกวลา
       เต นาค ปฏิปชฺชสฺสุ       ธีตรํ เทหิ อิรนฺทตินฺติ ฯ
     ตตฺถ สุงฺกยนฺติ อตฺตโน กุลปฺปเทสานุรูปํ ธีตุ สุงฺกธนํ ปฏิปชฺช
คณฺหาหิ ฯ ตาย สมงฺคึ กโรหิ มํ ตุวนฺติ มํ ตาย สทฺธึ
สมงฺคีภูตํ กโรหิ ฯ พลภิยฺโยติ ภณฺฑสกฏาโย ฯ นานารตนสฺส
เกวลาติ นานารตนสฺส สกลปุณฺณา ฯ
     อถ นํ นาคราชา อาห
         ยาว อามนฺตเย าตี    มิตฺเต จ สุหทชฺชเน
         อนามนฺตํ กตกมฺมํ       ตํ ปจฺฉา อนุตปฺปตีติ ฯ
     ตตฺถ ยาว อามนฺตเยติ โภ ยกฺขเสนาปติ อหํ ตุยฺหํ ธีตรํ
เทมิ โน น เทมิ โถกํ ปน อาคเมหิ ยาว อามนฺตเย าตีติ
าตเกปิ ยาว ชานาเปมิ ฯ ตํ ปจฺฉา อนุตปฺปตีติ อิตฺถิโย หิ
คตคตฏฺาเน อภิรมนฺติปิ นาภิรมนฺติปิ อนภิรติกาเล าตกาทโย
อมฺเหหิ สทฺธึ อนามนฺเตตฺวา กตํ กมฺมํ นาม เอวรูปํ โหตีติ
อุสฺสุกฺกํ น กโรนฺติ เอวนฺตํ กมฺมํ ปจฺฉา อนุตาปํ อาวหตีติ
วทติ ฯ
         ตโต โส วรุโณ นาโค   ปวิสิตฺวา นิเวสนํ
         ภริยํ อามนฺตยิตฺวาน     อิทํ วจนมพฺรวิ
         อยํ โส ปุณฺณโก ยกฺโข   ยาจติ มํ อิรนฺทตึ
         พหุนา วิตฺตลาเภน      ตสฺส เทม ปิยํ มมนฺติ ฯ
     ตตฺถ ปวิสิตฺวาติ ปุณฺณกํ ตตฺเถว เปตฺวา สยํ อุฏฺาย
ยตฺถสฺส ภริยา นิปนฺนา ตํ นิเวสนํ ปวิสิตฺวา ฯ ปิยํ มมนฺติ มม
ปิยํ ธีตรํ ตสฺส พหุวิตฺตลาเภน เทมาติ ปุจฺฉติ ฯ
     วิมลา อาห
         น ธเนน น วิตฺเตน ๑-  ลพฺภา อมฺหํ อิรนฺทตี
                สเจ หิ โข หทยํ ปณฺฑิตสฺส
                ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรยฺย
                เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา
                นาญฺ ธนํ อุตฺตรึ ปตฺถยามาติ ฯ
     ตตฺถ อมฺหํ อิรนฺธตีติ อมฺหากํ ธีตา อิรนฺทตี ฯ เอเตน
จิตฺเตนาติ เอเตน ตุฏฺากาเรเนว
         ตโต โส วรุโณ นาโค   นิกฺขมิตฺวา นิเวสนา
         ปุณฺณกามนฺตยิตฺวาน      อิทํ วจนมพฺรวิ
         น ธเนน น วิตฺเตน     ลพฺภา อมฺหํ อิรนฺทตี
                สเจ ตุวํ หทยํ ปณฺฑิตสฺส
                ธมฺเมน ลทฺธา อิธมาหเรสิ
                เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา
                นาญฺ ธนํ อุตฺตรึ ปตฺถยามาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ จิตฺเตนาติปิ ปาโ
     ตตฺถ ปุณฺณกามนฺตยิตฺวานาติ ปุณฺณกํ อามนฺตยิตฺวา ฯ
     ปุณฺณโก อาห
                ยํ ปณฺฑิโต เตฺยเก วทนฺติ โลเก
                ตเมว พาโลติ ปุนาหุ อญฺเ
                อกฺขาหิ เม วิปฺปวทนฺติ เจตฺถ
                กํ ปณฺฑิตํ นาค ตุวํ วเทสีติ ฯ
     ตตฺถ ยํ ปณฺฑิโตติ โส กิร หทยํ ปณฺฑิตสฺสาติ สุตฺวา
จินฺเตสิ ยํ เอเก ปณฺฑิโตติ วทนฺติ ตเมว อญฺเ พาโลติ กเถนฺติ
กิญฺจาปิ เม อิรนฺทติยา วิธุโรติ อกฺขาตํ ตถาปิ ตตฺตโต ชานิตุํ
ปุจฺฉิสฺสามิ นนฺติ ตสฺมา เอวมาห ฯ
     นาคราชา อาห
                โกรพฺยราชสฺส ธนญฺชยสฺส
                ยทิ เต สุโต วิธุโร นาม กตฺตา
                อาเนหิ ตํ ปณฺฑิตํ ธมฺมลทฺธา
                อิรนฺทตี ปาทจราว เต โหตูติ ฯ
     ตตฺถ ธมฺมลทฺธาติ ธมฺเมน ลภิตฺวา ฯ ปาทจราวาติ ปาทปริจาริกา
หุตฺวา
                อิทญฺจ สุตฺวา วรุณสฺส วากฺยํ
                อุฏฺาย ยกฺโข ปรมปฺปีติโต
                ตตฺเถว สนฺโต ปุริสํ อสํสิ
                อาเนหิ อาชญฺมิเธว ยุตฺตนฺติ ฯ
     ตตฺถ อสํสีติ อตฺตโน อุปฏฺากํ อาณาเปสิ ฯ อาชญฺนฺติ
การณาการณชานนกํ สินฺธวํ ฯ ยุตฺตนฺติ กปฺปิตํ ฯ
         ชาตรูปมยา กณฺณา    กาจมฺหิจมยา ขุรา
         ชมฺโพนทสฺส ปากสฺส   สุวณฺณสฺส อุรจฺฉโทติ ฯ
     ตตฺถ ชาตรูปมยาติ ตเมว สินฺทวํ วณฺเณนฺโต อาห ฯ ตสฺส หิ
มโนมยสินฺธวสฺส ชาตรูปมยา กณฺณา ฯ กาจมฺหิจมยา ขุราติ ตสฺส
ขุรา รตฺตมณิมยาติ อตฺโถ ฯ ชมฺโพนทสฺส ปากสฺสาติ ชมฺโพรสโต
ชาตสฺส ปากสฺส รตฺตสุวณฺณสฺส มโย อุรจฺฉโท ฯ
     โส ปุริโส ตาวเทว ตํ สินฺธวํ อาเนสิ ฯ ปุณฺณโก ตํ
อภิรุยฺห อากาเสน ปกฺขนฺทิตฺวา เวสฺสวณสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา
นาคภวนํ วณฺเณตฺวา ตํ ปวุตฺตึ อาโรเจสิ ฯ ตสฺส อตฺถสฺส
ปกาสนตฺถํ อิทํ วุตฺตํ
         เทววาหวหํ ยานํ   อสฺสมารุยฺห ปุณฺณโก
                อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ
                ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข
                สปุณฺณโก กามราเคน คิทฺโธ
                อิรนฺทตึ นาคกญฺ ชิคึสํ
                คนฺตฺวาน ตํ ภูตปตึ ยสสฺสึ
                อิจฺจพฺรวิ เวสฺสวณกุเวรํ
                โภควตี นาม มนฺทิเร
                วาสา หิรญฺวตีติ วุจฺจติ
                นคเร นิมฺมิเต กาญฺจนมเย
                มณฺฑลสฺส อุรคสฺส นิฏฺิตํ
                อฏฺฏาลกา โอฏฺคีวิโย
                โลหิตงฺคสฺส มสารคลฺลิโน
                ปาสาเทตฺถ สิลามยา
                โสวณฺณรตเนน ฉาทิตา
                อมฺพาติลกา จ ชมฺพุโย
                สตฺตปณฺณา มุจฺจลินฺทเกตกา
                ปิยงฺคุกา อุทฺทาลกา สหา
                อุปริ ภณฺฑกา สินฺทุวาริตา
                จมฺเปยฺยกา นาคมลฺลิกา
                ภคินีมาลา อตฺเถตฺถ โกลิยา
                เอเต ทุมา ปรินามิตา
                โสภยนฺติ อุรคสฺส มนฺทิเร
         ขชฺชุเรตฺถ สิลามยา     โสวณฺณธุวปุปฺผิตา (พหู)
                ยตฺถ วสโตปปาติโก
                นาคราชา วรุโณ มหิทฺธิโก
                ตสฺส โกมาริกา ภริยา
                วิมลา กาญฺจนเวลฺลิวิคฺคหา
                กาฬา ตรุณาว อุคฺคตา
                ปิจุมณฺฑตฺถนี ๑- จารุทสฺสนา
@เชิงอรรถ: ๑ ปุจิมนฺทถนีติปิ ปาโ
                ลาขารสรตฺตสุจฺฉวี
                กณิการาว นิวาตปุปฺผิตา
                ติทิโวกฺกจราว อจฺฉรา
                วิชฺชุวพฺภฆนาว นิสฺสิตา
                สา โทหฬินี สุวิมฺหิตา
                วิธุรสฺส หทยํ ธนียติ
                ตํ เนสํ ททามิ อิสฺสร
                เตน เต เทนฺติ อิรนฺทตึ มมนฺติ ฯ
     ตตฺถ เทววาหวหนฺติ วหิตพฺโพ วาโห เทวสํขาตํ วาหํ วหตีติ
เทววาหวโห ฯ ยานนฺติ นยนฺติ คจฺฉนฺติ เอเตนาติ ยานํ ฯ
กปฺปิตเกสมสฺสูติ มณฺฑนวเสน สุสํวิหิตเกสมสฺสุ ฯ เทวานํ ปน
เกสมสฺสุกมฺมํ นาม นตฺถิ วิจิตฺตกถิเตน กถนฺติ ฯ ชิคึสนฺติ ปตฺถยนฺโต ฯ
เวสฺสวณนฺติ วิสานาย ราชธานิยา อิสฺสรราชานํ ฯ กุเวรนฺติ เอวํ
นามกํ ฯ โภควตี นามาติ สมฺปนฺนโภคตาย เอวํ ลทฺธนามํ ฯ
มนฺทิเรติ มนฺทิรํ ภวนนฺติ อตฺโถ ฯ วาสา หิรญฺวตีติ นาคราชสฺส
วสนฏฺานตฺตา วาสาติ จ กาญฺจนวติยา สุวณฺณปากาเรเนว
ปริกฺขิตฺตตฺตา หิรญฺวตีติ จ วุจฺจติ ฯ นคเร นิมฺมิเตติ นครํ นิมฺมิตํ ฯ
กาญฺจนมเยติ สุวณฺณมยํ ฯ มณฺฑลสฺสาติ โภคมณฺฑเลน
สมนฺนาคตสฺส ฯ นิฏฺิตนฺติ กรณปรินิฏฺิตํ ฯ โอฏฺคีวิโยติ
โอฏฺคีวสณฺาเนน กตา ฯ โลหิตงฺคสฺส มสารคลฺลิโนติ รตฺตมณิมยา
มสารคลฺลมยา อฏฺฏาลกา ฯ ปาสาเทตฺถาติ เอตฺถ นาคภวเน
ปาสาทา ฯ สิลามยาติ มณิมยา ฯ โสวณฺณรตเนนาติ
สุวณฺณสํขาเตน รตเนน สุวณฺณิฏฺกาหิ ฉาทิตาติ อตฺโถ ฯ สหาติ
สหการา ฯ อุปริ ภณฺฑกาติ ปาริฉตฺตกทุมา ฯ อุทฺทาลกาติ
อุทฺทาลกชาติกาเยว รุกฺขา ฯ จมฺเปยฺยกา นาคมลฺลิกาติ จมฺเปยฺยกาจ
นาคา จ มลฺลิกา จ ฯ ภคินิมาลา อตฺเถตฺถ โกลิยาติ ภคินีมาลา
เจว อตฺถิ เอตฺถ นาคภวเน โกลิยา จ นาม รุกฺขา ฯ เอเต
ทุมา ปรินามิตาติ เอเต ปุปฺผูปคา ผลูปคา รุกฺขา อญฺมญฺ
สํฆฏสาขา ปรินามิตา อากุลสมากุลา ฯ ขชฺชุเรตฺถาติ ขชฺชุรรุกฺขา
เอตฺถ ฯ สิลามยาติ อินฺทนีลมณิมยา ฯ โสวณฺณธุวปุปฺผิตาติ เต
ปน สุวณฺณปุปฺเผหิ นิจฺจํ ปุปฺผิตา ฯ ยตฺถ วสโตปปาติโกติ ยตฺถ
นาคภวเน อุปปาติโก นาคราชา วสติ ฯ กาญฺจนเวลฺลิวิคฺคหาติ
สุวณฺณราสิสสฺสิรีกสรีรา ฯ กาฬา ตรุณาว อุคฺคตาติ วิลาสยุตฺตตาย
มนฺทวาเตริตา กาฬวลฺลีปวาลา วิย อุคฺคตา ฯ ปิจุมณฺฑตฺถนีติ
นิมฺพผลสณฺานถนยุคลา ฯ ลาขารสรตฺตสุจฺฉวีติ หตฺถปาทตลจฺฉวึ
สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ติทิโวกฺกจราติ ติทสภวนจรา ฯ วิชฺชุวพฺภฆนาติ
อพฺภฆนโต ฆนพลาหกนฺตรโต นิสฺสิตา วิชฺชุลตา วิย ฯ ตํ เนสํ
ททามีติ ตํ ตสฺส หทยํ อหํ เตสํ เทมิ เอวํ ชานสฺสุ ฯ อิสฺสราติ
มาตุลํ อาลปติ ฯ
     อิติ โส เวสฺสวเณน อนนุญฺาโต คนฺตุํ อวิสหิตฺวา ตํ
อนุชานาเปตุํ เอตาหิ เอตฺตกาหิ คาถาหิ กเถสิ ฯ เวสฺสวโณ ปน
ตสฺส กถํ น สุโณติ ฯ กึ การณาติ ฯ ทฺวินฺนํ เทวปุตฺตานํ
วิมานอฏฺฏํ อุปจฺฉินฺทติ ฯ ปุณฺณโก อตฺตโน วจนสฺส อสุตภาวํ
ตฺวา ชิตเทวปุตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อฏฺาสิ ฯ เวสฺสวโณ อฏฺฏํ
วิจินิตฺวา ปราชิตํ อนุฏฺาเปตฺวา อิตรํ คจฺฉ ตว วิมาเน วสาหีติ
อาห ฯ ปุณฺณโก คจฺฉ ตวนฺติ วุตฺตกฺขเณเยว มยฺหํ มาตุเลน
มม เปสิตภาวํ ชานถาติ กติปเย เทวปุตฺเต สกฺขี กตฺวา เหฏฺา
วุตฺตนเยเนว สินฺธวํ อาหราเปตฺวา ตํ อภิรุหิตฺวา ปกฺกามิ ฯ
         ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                โส ปุณฺณโก ภูตปตึ ยสสฺสึ
                อามนฺตย เวสฺสวณํ กุเวรํ
                ตตฺเถว สนฺโต ปุริสํ อสํสิ
                อาเนหิ อาชญฺมิเธว ยุตฺตํ
         ชาตรูปมยา กณฺณา      กาจมฺหิจมยา ขุรา
         ชมฺโพนทสฺส ปากสฺส     สุวณฺณสฺส อุรจฺฉโท
         เทววาหวหํ ยานํ       อสฺสมารุยฺห ปุณฺณโก
                อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ
                ปกฺกามิ เวหาย สมนฺตลิกฺเขติ ฯ
         ตตฺถ อามนฺตยาติ อามนฺเตตฺวา ฯ
         โส โอกาเสน คจฺฉนฺโตเยว จินฺเตสิ วิธุรปณฺฑิโต
มหาปริวาโร น สกฺกา มยา ตํ คณฺหิตุํ ธนญฺชยโกรโพฺย ปน ชูตจิตฺตโก
ตํ ชูเตน ชินิตฺวา วิธุรํ คณฺหิสฺสามิ ฆเร ปนสฺส พหูนิ รตนานิ
อปฺปคฺเฆน ลกฺเขน รตเนน ชูตํ น กีฬิสฺสติ โย ราชานํ ชินิสฺสติ โส
มหคฺฆรตนํ หริตุํ วฏฺฏติ อญฺ รตนํ ราชา น คณฺหิสฺสติ ราชคหนครสามนฺเต
วิปุลปพฺพตนฺตเร จกฺกวตฺติรญฺโ ปริโภคํ มณิรตนํ
อตฺถิ มหานุภาวํ ตํ คเหตฺวา เตน ราชานํ ปโลเภตฺวา ราชานํ
ชนิสฺสามีติ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                โส อคมา ราชคหํ สุรมฺมํ
                องฺคสฺส รญฺโ นครํ ทุราสทํ
                พหุตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ
                มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺส
                มยูรโกญฺจคณสํฆุฏฺ
                ทิชาภิสํฆุฏฺ ทิชสํฆเสวิตํ
                นานาสกุณาภิรุทํ สุวงฺคณํ
                ปุปฺผาภิกิณฺณํ หิมวํว ปพฺพตํ
                สปุณฺณโก วิปุลมภิรุยฺห
                สิลุจฺจยํกึปุริสา ภิกิณฺณํ
                อนฺเวสมาโน มณิรตนํ โอฬารํ
                ตมทฺทส ปพฺพตกูฏมชฺเฌติ ฯ
     ตตฺถ องฺคสฺส รญฺโติ ตทา องฺคสฺส รญฺโ มคธรชฺชํ
อโหสิ ฯ เตน วุตฺตํ ฯ ทุราสทนฺติ ปจฺจตฺถิเกหิ ทุราสทํ ฯ
มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺสาติ มสกฺกสารสํขาเต สิเนรุปพฺพเต มาปิตตฺตา
มสกฺกสารนฺติ ลทฺธนามํ วาสวสฺส ภวนํ วิย ฯ ทิชาภิสํฆุฏฺนฺติ
อญฺเหิ ปกฺขีหิ อภิสํฆุฏฺ นินฺนาทิตํ ฯ นานาสกุณาภิรุทนฺติ มธุรสฺสเรน
คายนฺเตหิ วิย นานาวิเธหิ สกุเณหิ อภิรุทํ อภิคีตนฺติ
อตฺโถ ฯ สุวงฺคณนฺติ สุนฺทรองฺคณํ มนุญฺตลํ ฯ หิมวํว ปพฺพตนฺติ
หิมวนฺตํ ปพฺพตํ วิย ฯ วิปุลมภิรุยฺหาติ ภิกฺขเว โส ปุณฺณโก
เอวรูปํ วิปุลปพฺพตํ อภิรุยฺห ฯ ปพฺพตกูฏมชฺเฌติ ปพฺพตกูฏพฺภนฺตเร
ตํ มณึ อทฺทส ฯ
                ทิสฺวา มณึ ปภสฺสรํ โชติมนฺตํ
                ธนารหํ มณิรตนํ อุฬารํ
                ททฺทลฺหมานํ ยสสา ยสสฺสินํ
                โอภาสตี วิชฺชุริวนฺตลิกฺเข
                ตมคฺคหี เวฬุริยํ มหคฺฆํ
                มโนหรนฺนาม มหานุภาวํ
                อาชญฺมารุยฺห อโนมวณฺโณ
                ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเขติ ฯ
     ตตฺถ ธนาหรนฺติ มนสา อภิปฏฺิตสฺส ธนสฺส อาหรณสมตฺถํ ฯ
ททฺทลฺหมานนฺติ ชชฺชลมานํ ฯ ยสสาติ มหาปริวารมณิคเณน ฯ
โอภาสตีติ ตํ มณิรตนํ อากาเส วิชฺชุริว โอภาสติ ฯ ตมคฺคหีติ ตํ
มณิรตนํ อคฺคหิ ฯ มโนหรนฺนามาติ มนสา จินฺติตํ อาหริตุํ สกฺโกตีติ
เอวํ ลทฺธนามํ ฯ ตํ มณิรตนํ กุมฺภิโร นาม ยกฺโข กุมฺภณฺฑสตสหสฺสปริวาโร
รกฺขติ ฯ โส ปน เตน กุชฺฌิตฺวา โอโลกิตมตฺเตเยว
ภีตตสิโต ปลายิตฺวา จกฺกวาฬปพฺพตํ ปตฺวา กมฺปมาโน
โอโลเกนฺโต อฏฺาสิ ฯ อิติ โส นํ ปลาเปตฺวา ปุณฺณโก มณิรตนํ
อคฺคหิ ฯ โส ตํ คเหตฺวา อากาเสน คจฺฉนฺโต ตํ นครํ ปตฺโต ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                โส อคมา นครํ อินฺทปตฺตํ
                โอรุยฺหุปาคญฺฉิ สภํ กุรูนํ
                สมาคเต เอกสตํ สมคฺเค
                อาหุยิตฺถ ยกฺโข อวิกมฺปมาโน
                โกนีธ รญฺ วรมาภิเชติ
                กมาภิเชยฺยาม วรทฺธเนน
                กมนุตฺตรํ รตนวรํ ชินาม
                โก วาปิ โน เชติ วรทฺธเนนาติ ฯ
     ตตฺถ โอรุยฺหุปาคญฺฉิ สภํ กุรูนนฺติ ภิกฺขเว โส ปุณฺณโก
ยกฺโข อสฺสโต โอรุยฺห อสฺสํ อทิสฺสมานรูปํ เปตฺวา มาณวกวณฺเณน
กุรูนํ สภํ อุปคโต ฯ เอกสตนฺติ เอกสตราชาโน อสมฺภีโต
หุตฺวา โกนีธาติ อาทินา วทนฺโต ชุเตน อาหุยิตฺถ ฯ โกนีธาติ
โก นุ อิมสฺมึ ราชสมาคเม ฯ รญฺนฺติ ราชูนํ อนฺตเร ฯ
วรมาภิเชตีติ อมฺหากํ สนฺตกํ เสฏฺรตนํ อภิเชติ อหํ ชินามีติ วตฺตุํ
อุสฺสหติ ฯ กมาภิเชยฺยามาติ กํ วา มยํ ชิเนยฺยาม ฯ วรทฺธเนนาติ
อุตฺตมธเนน ฯ กมนุตฺตรนฺติ ชินนฺตา จ มยํ กตรํ ราชานํ อนุตฺตรํ
รตนํ วรํ ชินาม ฯ โก วาปิ โน เชตีติ อถ วา โก ราชา อมฺเห
วรธเนน ชินาติ ฯ อิติ โส จตูหิ ปเทหิ โกรพฺยเมว ฆฏฺเฏติ ฯ
     อถ ราชา มยา อิโต ปุพฺเพ เอวํ สูโร หุตฺวา กเถนฺโต
นาม น ทิฏฺปุพฺโพ โก นุโข เอโสติ จินฺเตตฺวา ปุจฺฉนฺโต คาถมาห
                กุหึ นุ รฏฺเ ตว ชาติภูมิ
                น โกรพฺยสฺเสว วโจ ตเวทํ
                อภีโตสิ โน วณฺณนิภาย สพฺเพ
                อกฺขาหิ เม นามญฺจ พนฺธเว จาติ
     ตตฺถ น โกรพฺยสฺเสวาติ กุรุรฏฺเ วาสิกสฺเสว ตว วจนํ น โหติ ฯ
     ตํ สุตฺวา อิตโร อยํ ราชา มม นามํ ปุจฺฉติ ปุณฺณโก นาม
ทาโส โหติ สจาหํ ปุณฺณโกสฺมีติ วกฺขามิ เอส เอโก ทาโส กสฺมา
มํ ปคพฺภตาย เอวํ วทตีติ อวมญฺิสฺสติ อนนฺตราตีเต อตฺตโน
อตฺตภาเว นามมสฺส กเถสฺสามีติ จินฺเตตฺวา คาถมาห
                กจฺจายโน มาณวโกสฺมิ ราช
                อนูนนาโม อิติ มาหุยนฺติ
                องฺเคสุ เม าตกา พนฺธวา จ
                อตฺเถน เทวสฺมิ อิธานุปฺปตฺโตติ ฯ
     ตตฺถ อนูนนาโมติ นโอนนาโม อิมินา อตฺตโน ปุณฺณนามเมว
ปฏิจฺฉนฺนํ กตฺวา กเถสิ ฯ อิติ มาหุยนฺตีติ อิติ มํ อาหุยนฺติ
ปกฺโกสนฺติ าตโย ฯ องฺเคสูติ องฺครฏฺเ กาลจมฺปากนคเร วสนฺติ ฯ
อตฺเถน เทวสฺมีติ เทว ชูตกีฬนตฺเถน อิธานุปฺปตฺโตสฺมิ ฯ
     อถ นํ ราชา มาณว ตฺวํ ชูเตน ชิโต กึ ทสฺสสิ กินฺเต
อตฺถีติ ปุจฺฉนฺโต คาถมาห
                กึ มาณวสฺส รตนานิ อตฺถิ
                เย ตํ ชินนฺโต หเร อกฺขธุตฺโต
                พหูนิ รญฺ รตนานิ อตฺถิ
                เต ตฺวํ ทลิทฺโท กถมาหุเยสีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ กึ ตานิ โภโต มาณวสฺส รตนานิ อตฺถิ ฯ เย
ตํ ชินนฺโตติ ยานิ ตํ ชินนฺโต อกฺขธุตฺโต อาหราติ วตฺวา หเรยฺย
ราชูนํ ปน นิเวสเน พหูนิ รตนานิ อตฺถิ เต ราชาโน เอวํ พหุธเน
ตฺวํ ทลิทฺโท สมาโน กถํ ชูเตน อาหุยสีติ ฯ
     ตโต ปุณฺณโก อาห
                มโนหโร นาม มณิ มมายํ
                ธนาหรํ มณิรตนํ อุฬารํ
                อิทญฺจ อาชญฺ อมิตฺตตาปนํ
                เอตํ เม ชินิตฺวา หเร อกฺขธุตฺโตติ ฯ
     ปาลิโปตฺถเกสุ ปน มม มณิ วิชฺชติ โลหิตงฺโคติ ลิกฺขิตํ ฯ
โส ปน มณิ เวฬุริโย ตสฺมา อิทเมว สเมติ ฯ ตตฺถ อาชญฺนฺติ
อิมํ อาชานิยอสฺสญฺจ มณิญฺจาติ เอตํ เม อุภยํ หเรยฺย อกฺขธุตฺโตติ
อสฺสํ ทสฺสนฺโต เอวมาห ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา คาถมาห
                เอโก มณิ มาณว กึ กริสฺสติ
                อาชานิเย โก ปน กึ กริสฺสติ
                พหูนิ รญฺ รตนานิ อตฺถิ
               อาชานิยา วาตชวา อนปฺปกาติ ฯ
                   ฯ โทหฬินีกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
     โส รญฺโ กถํ สุตฺวา มหาราช กึ นาเมตํ วเทถ เอโก
อสฺโส อสฺสสหสฺสานํ ลกฺขํ โหติ เอโก มณิ มณิสหสฺสานํ ลกฺขํ
โหติ น หิ สพฺเพ อสฺสา เอกสทิสา อิมสฺส ตาว ชวํ ปสฺสถาติ
วตฺวา อสฺสํ อภิรุหิตฺวา ปาการมตฺถเกน เปเสสิ ฯ สตฺตโยชนิกํ
นครํ อสฺเสหิ คีวาย คีวํ ปหรนฺเตหิ ปริกฺขิตฺตํ วิย อโหสิ ฯ
อถานุกฺกเมน อสฺโส น ปญฺายิ ฯ ยกฺโขปิ น ปญฺายิ ฯ อุทเร
พทฺธรตฺตปโฏว เอกปริกฺขิตฺตํ วิย อโหสิ ฯ โส อสฺสโต โอรุยฺห
ทิฏฺโ เต มหาราช อสฺสสฺส เวโคติ วตฺวา อาม ทิฏฺโติ วุตฺเต
อิทานิ ปุน มหาราช ปสฺสาหีติ วตฺวา อสฺสํ อนฺโตนครุยฺยาเน โปกฺขรณิยํ
อุทกปิฏฺเ เปเสสิ ฯ อสฺโส ขุรคฺคานิ อเตเมนฺโตว ปกฺขนฺธิ ฯ
อถ นํ ปทุมปตฺเตสุ วิจราเปตฺวา ปาณึ ปหริตฺวา หตฺถํ ปสารเสิ ฯ
อสฺโส อาคนฺตฺวา ปาณิตเล ปติฏฺาสิ ฯ ตโต วฏฺฏเตฺว เอวรูปํ
อสฺสรตนํ นรินฺทาติ วตฺวา วฏฺฏติ มาณวาติ วุตฺเต มหาราช อสฺสรตนํ
ตาว ติฏฺตุ มณิรตนสฺสานุภาวํ ปสฺสถาติ วตฺวา ตสฺสานุภาวํ
ปกาเสนฺโต คาถมาห
            อิทญฺจ เม มณิรตนํ     ปสฺส ตฺวํ ทีปทุตฺตม
            อิตฺถีนํ วิคฺคหา เจตฺถ   ปุริสานญฺจ วิคฺคหา
            มิคานํ วิคฺคหา เจตฺถ   สกุณานญฺจ วิคฺคหา
            นาคราเช สุปณฺเณ จ   มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตนฺติ ฯ
      ตตฺถ อิตฺถีนนฺติ ตสฺมึ มณิรตเน อลงฺกตปฏิยตฺตา อเนกา
อิตฺถีวิคฺคหา ตถา ปุริสวิคฺคหา นานปฺปการา มิคปกฺขิสํฆา เสนาคณาทีนิ
ปญฺายนฺติ ตานิ ทสฺเสนฺโต เอวมาห ฯ นิมฺมิตนฺติ อิทํ
เอวรูปํ อจฺเฉรกํ มณิมหิ นิมฺมิตํ ปสฺสถาติ
      อปรํปิ ทสฺเสนฺโต คาถมาห
            หตฺถานีกํ รถานีกํ       อสฺเส ปตฺตี ธชานิ จ
            จตุรงฺคินิมํ เสนํ        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
            หตฺถาโรเห อนีกฏฺเ    รถิเก ปตฺติการเก
            พลคฺคานิ วิยูหานิ       มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตนฺติ
      ตตฺถ พลคฺคานีติ พลาเนว ฯ วิยูหานีติ พยูหวเสน ิตานิ ฯ
            ปุรํ อฏฺฏาลสมฺปนฺนํ      พหุปาการโตรณํ
            สึฆาฏเก สุภูมิโย       มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
            เอสิกา จ ปริขาโย     ปลีฆํ อคฺคฬานิ จ
            อฏฺฏาลเก จ ทฺวาเร จ  มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
      ตตฺถ ปุรนฺติ นครํ ฯ อฏฺฏาลสมฺปนฺนนฺติ ปาการวตฺถุนา
สมฺปนฺนํ ฯ พหุปาการโตรณนฺติ อุจฺจปาการโตรณทฺวารํ ฯ สึฆาฏเกติ
จตุกฺกานิ ฯ สุภูมิโยติ นครุปจาเรหิ วิจิตฺตา รมฺมณียํ ภูมิโย ฯ
เอสิกาติ นครทฺวาเรสุ อุปฏฺาปิเต เอสิกถมฺเภ ฯ ปลีฆนฺติ ปลีฆํ
อยเมว วา ปาโ ฯ อคฺคฬานีติ นครทฺวารกวาตานิ ฯ อฏฺฏลเก
จาติ โคปุรานิ จ ฯ
         ปสฺส โตรณมคฺเคสุ         นานาทิชคณา พหู
         หํสา โกญฺจา มยุรา จ      จกฺกวากา จ กุกฺกุหา
         กุณาลกา พหู จิตฺรา        สิขิณฺฑี ชีวชีวกา
         นานาทิชคณากิณฺณํ          มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ โตรณมคฺเคสูติ เอตสฺมึ นคเร โตรณมคฺเคสุ ฯ
กุณาลกาติ กาฬโกกิลา ฯ จิตฺราติ จิตฺรปตฺตโกกิลา ฯ
         ปสฺส นครํ สุปาการํ        อพฺภูตํ โลมหํสนํ
         สมุสฺสิตธชํ รมฺมํ           สุวณฺณพาลุกสนฺถตํ
         ปสฺเสตฺถ ปณฺณสาลาโย      วิภตฺตา ภาคโส มิตา
         นิเวสเน นิเวเส จ        สนฺธิพฺยุฬฺเห จ วีถิโย ฯ
      ตตฺถ สุปาการนฺติ กาญฺจนปาการปริกฺขิตฺตํ ฯ ปณฺณสาลาโยติ
นานาภณฺฑิยปริปุณฺเณ อาปเณ ฯ นิเวสเน นิเวเส จาติ เคหานิ
เจว เคหวตฺถูนิ จ ฯ สนฺธิพฺยุฬเหติ ฆรสนฺธิโย จ อนิพฺพิทฺธรจฺฉา
จ ฯ วีถิโยติ นิพฺพิทฺธวีถิโย จ ฯ
         ปานาคาเร จ โสณฺเฑ จ     สูณา โอทนิยา ฆรา
         เวสี จ คณิกาโย จ         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         มาลากาเร จ รชเก        คนฺธิเก อถ ทุสฺสิเก
         สุวณฺณกาเร มณิกาเร        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         อาฬาริเก จ สูเท จ        นฏฺฏนฏฺฏกคายเก
         ปาณิสฺสเร กุมฺภถูนิเก        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ โสณฺเฑ จาติ อตฺตโน อนุรูเปหิ กณฺกณฺณปิลนฺธเนหิ
สมนฺนาคเต อาปานภูมึ สชฺชิตฺวา นิสินฺเน สุราโสณฺเฑ จ ฯ
อาฬาริเกติ สูปิเก ฯ สูเทติ ภตฺตการเก ฯ ปาณิสฺสเรติ ปาณิปฺปหาเรน
คายนฺเต ฯ กุมฺภถูนิเกติ ฆฏททฺทริวาทเกติ ฯ
         ปสฺส เภรีมุทิงฺคา จ         สํขา ปณฺฑวเทนฺทิมา
         สพฺพญฺจ ตาลาวจรํ          มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         สมฺมตาลญฺจ วีณญฺจ          นจฺจคีตํ สุวาทิตํ
         ตุริยตาฬิตสํฆุฏฺ            มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         ลงฺฆิกา มุฏฺิกา เจตฺถ       มายาการา จ โสภิยา
         เวตาลิเก จ ชลฺเล จ       มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ สมฺมตาลนฺติ ขทิราทิกตสมฺมญฺเจว กํสตาลญฺจ ฯ
ตุริยตาฬิตสํฆุฏฺนฺติ นานาตุริยานํ ปุถุสมตาฬิตญฺเจว สํฆุฏฺญฺจ ฯ
มุฏฺิกาติ มุฏฺิกมลฺลา ฯ โสภิยาติ นครโสภณา อิตฺถี สมฺปนฺนรูปา
ปุริสา จ ฯ เวตาลิเกติ เวตาลา อุฏฺาปเก ฯ ชลฺเลติ เกสมสฺสุ
กโรนฺเต นหาปิเต ฯ
         สมชฺชา เจตฺถ วตฺตนฺติ       อากิณฺณา นรนาริภิ
         มญฺจาติมญฺเจ ภูมิโย         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ มญฺจาติมญฺเจติ มหามญฺจานํ อุปริ พทฺธมญฺเจ ฯ
ภูมิโยติ รมฺมณียา สมชฺชภูมิโย ฯ
         ปสฺส มลฺเล สมชฺชสฺมึ        โปเถนฺเต ทิคุณํ ภุชํ
         นีหเต นีหตมาเน จ         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ สมชฺชสฺมินฺติ มลฺลรงฺเค ฯ นีหเตติ นีหนิตฺวา ชินิตฺวา
ิเต ฯ นีหตมาเนติ ปราชิเต ฯ
         ปสฺส ปพฺพตปาเทสุ          นานามิคคณา พหู
         สีหา พยคฺฆา วราหา จ      อจฺฉโก กตรจฺฉโย
         ปลสตา จ ควชา จ         มหิสา โรหิตา รุรู
         เอเณยฺยา สรภา เจว       คณิโน นิกฺกสูกรา
         กทฺทลีมิคา พหู จิตฺรา        วิฬารา สสกณฺณกา
         นานามิคคณากิณฺณํ           มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ ปลสตาติ ขคฺคมิคา ฯ พลสตาติปิ ปาโ ฯ ควชาติ
ควโย ฯ สรภาติ เอกา มิคชาติกา ตถา คณิโน เจว นิกฺกสูกรา
จ ฯ พหู จิตฺราติ นานปฺปการวิจิตฺรา มิคา ฯ วิฬาราติ
อรญฺวิฬารา ฯ สสกณฺณกาติ สสา จ กณฺณกา จ ฯ
         นชาโย สุปติตฺถาโย         โสวณฺณพาลุกสณฺิตา
         อจฺฉา วสนฺติ อมฺพุโย        มจฺฉคุมฺพนิเวสิตา
         กุมฺภิลา มกรา เจตฺถ        สุํสุมารา จ กจฺฉปา
         ปาีนา พหุสา มจฺฉา        พลชา มุญฺชโรหิตา ฯ
      ตตฺถ นชาโยติ นทิโย ฯ โสวณฺณพาลุกสณฺิตาติ สุวณฺณพาลุกาย
สณฺิตตลา ฯ กุมฺภิลาติ อิเม สตฺตา เอวรูปา ชลจรา
อนฺโตนทิยํ วิจรนฺติ เตปิ มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
         นานาทุมคณากิณฺณา          นานาทิชคณายุตา
         เวฬุริยผลกโรทาโย         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ เวฬุริยผลกโรทาโยติ เวฬุริยผลกปาสาเณสุ ปหริตฺวา
ตสฺส สทฺเทน รุกฺขสกุณาโย สทฺทํ กโรนฺติโย ฯ
         ปสฺเสตฺถ โปกฺขรณิโย        สุวิภตฺตา จตุทฺทิสา
         นานาทิชคณากิณฺณา          ปุถุโลมจฺฉเสวิตา
         สมนฺตูทกสมฺปนฺนํ            มหึ สาครกุณฺฑลํ
         อุเปตํ วนราเชภิ           มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ ปุถุโลมจฺฉเสวิตาติ มหามจฺฉนิเวสิตา ฯ วนราเชภีติ
วนราชีหิ อยเมว วา ปาโ ฯ
         ปุรโต วิเทเห ปสฺส         โคยานิเย จ ปจฺฉโต
         กุรุโย ชมฺพูทีปญฺจ           มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         ปสฺส จนฺทญฺจ สุริยญฺจ        โอภาเสนฺเต จตุทฺทิสา
         สิเนรุํ อนุปริยายนฺเต        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         สิเนรุํ หิมวนฺตญฺจ           สาครญฺจ มหิทฺธิยํ
         จตฺตาโร จ มหาราเช       มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         อาราเม วนคุมฺเพ จ        ปาฏิเย จ สิลุจฺจเย
         รมฺเม กึปุริสา กิณฺเณ        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         ปารุสกํ จิตฺตลตํ            มิสฺสกํ นนฺทนํ วนํ
         เวชยนฺตญฺจ ปาสาทํ         มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         สุธมฺมํ ตาวตึสญฺจ           ปาริจฺฉตฺตญฺจ ปุปฺผิตํ
         เอราวณํ นาคราชานํ        มนิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         ปสฺเสตฺถ เทวกญฺาโย       นภา วิชฺชุริวุคฺคตา
         นนฺทเน วิจรนฺติโย          มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         ปสฺเสตฺถ เทวกญฺาโย       เทวปุตฺตปโลภินี
         เทวปุตฺเต รมฺมมาเน        มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ ฯ
      ตตฺถ วิเทเหติ ปุพฺพวิเทหทีปํ ฯ โคยานิเย จาติ อมรโคยานทีปํ ฯ
กุรุโย ชมฺพูทีปญฺจาติ อุตฺตรกุรุโย จ ชมฺพูทีปญฺจ ฯ
อนุปริยายนฺเตติ เอเต จนฺทิมสุริเย สิเนรุํ อนุปริยายนฺเต ฯ ปาฏิเยติ
ปตฺถริตฺวา ปิเต วิย ปิฏฺิปาสาเณ ฯ
         ปโรสหสฺสํ ปาสาเท          เวฬุริยผลกสนฺถเต
         ปชฺชลนฺเตน วณฺเณน          มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         ตาวตึเส จ ยาเม จ         ตุสิเต จาปิ นิมฺมิเต
         ปรินิมฺมิตวสวตฺติโน           มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํ
         ปสฺเสตฺถ โปกฺขรณิโย         วิปฺปสนฺโนทกา สุจี
         มณฺฑาลเกหิ สญฺฉนฺนา         ปทุมุปฺปลเกหิ จ ฯ
      ตตฺถ ปโรสหสฺสนฺติ ตาวตึสภวเน  อติเรกสหสฺสปาสาเท ฯ
         ทเสตฺถ ราชิโย เสตา        ทสฺสนียา มโนรมา
         ฉ ปิงฺคลา ปณฺณรสา          หลิทฺทา จ จตุทฺทส
         วีสติ ตตฺถ โสวณฺณา          วีสติ รชตามยา
         อินฺทโคปกวณฺณาภา           ตาว ทิสฺสนฺติ ตึสติ
         ทเสตฺถ กาฬิโย ฉ จ         มญฺเชฏฺา ปญฺจวีสติ
         มิสฺสา พนฺธกปุปฺเผหิ          นีลุปฺปลวิจิตฺตกา
         เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ          อจฺฉิมนฺตํ ปภสฺสรํ
         โอธิสุงฺกํ มหาราช           ปสฺส ตฺวํ ทีปทุตฺตมาติ ฯ
      ตตฺถ ทเสตฺถ ราชิโยติ ตสฺมึ มณิกฺขนฺเธ ทส เสตา ราชิโย ฯ
ฉ ปิงฺคลา ปณฺณรสาติ เอกวีสติ ปิงฺคลราชิโย ฯ หลิทฺทาติ
หลิทฺทกวณฺณา จตุทฺทส ฯ ตึสตีติ อินฺทโคปกวณฺณาภา ตึส ราชิโย ฯ
ฉ จาติ ทส จ ฉ จ โสฬส กาฬราชิโย ฯ มญฺเชฏฺา
ปญฺจวีสตีติ ปญฺจวีสติ มญฺเชฏฺกวณฺณา ปสฺส ฯ มิสฺสา พนฺธกปุปฺเผหีติ
วิจิตฺตกาฬ มญฺเชฏฺวณฺณา ราชิโย เอเตหิ ปุปฺเผหิ มิสฺสา วิจิตฺตกา
ปสฺส ฯ เอตฺถ หิ กาฬราชิโย พนฺธชีวปุปฺเผหิ มิสฺสา มญฺเชฏฺราชิโย
นีลุปฺปเลหิ วิจิตฺตกา ฯ โอธิสุงฺกนฺติ สุงฺกโกฏฺาสํ ฯ โย
มํ ชูเตน ชินิสฺสติ ตสฺสิมํ สุงฺกโกฏฺาสํ ภวิสฺสตีติ วทติ ฯ
อฏฺกถายมฺปน โหตุ สุงฺกํ มหาราชาติปิ ปาโ ฯ ตสฺสตฺโถ
ทีปทุตฺตม ปสฺส ตฺวํ อิมํ เอวรูปํ มณึ อิทมฺเม มหาราช สุงฺกํ
โหตุ โย มํ ชูเตน ชินิสฺสติ ตสฺสิทํ ภวิสฺสตีติ ฯ
                     มณิกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      เอวํ วตฺวา ปุณฺณโก มหาราช อหํ ตาว ชูเตน ชิโต อิมํ
มณิรตนํ ทสฺสามิ ตฺวํ ปน กึ ทสฺสสีติ อาห ฯ ตาต มม สรีรญฺจ
เสตจฺฉตฺตญฺจ อคฺคมเหสิญฺจ เปตฺวา เสสํ มม สนฺตกํ ตว สุงฺกํ
โหตูติ ฯ เตน หิ เทว มา จิรายิ อหํ ทูราคโต ชูตมณฺฑลํ
สชฺชาเปหีติ อาห ฯ ราชา อมจฺเจ อาณาเปสิ ฯ เต ขิปฺปํ
ชูตสาลํ สชฺเชตฺวา รญฺโ วรโปตฺถกตฺถรณํ อตฺถริตฺวา
เสสราชูนญฺจาปิ อาสนานิ ปญฺาเปตฺวา ปุณฺณกสฺสาปิ ปฏิรูปํ อาสนํ
ปญฺาเปตฺวา รญฺโ กาลํ อาโรเจสุํ ฯ
      ตโต ปุณฺณโก ราชานํ คาถาย อชฺฌภาสิ
                 อุปาคตํ ราช อุเปหิ ลกฺขํ
                 เนตาทิสํ มณิรตนํ ตวตฺถิ
                 ธมฺเมน ชิยฺยาม อสาหเสน
                 ชิโต จ โน ขิปฺปมวากโรหีติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ มหาราช ชูตสาลาย กมฺมํ อุปคตํ นิฏฺิตํ เอตาทิสํ
มณิรตนํ ตว นตฺถิ มา ปปญฺจํ กโรหิ ฯ อุเปหิ ลกฺขนฺติ อกฺเขหิ
กีฬนฏฺานํ ชูตสาลํ อุปคจฺฉ กีฬนฺตา จ มยํ ธมฺเมน ชิเนยฺยาม
ธมฺเมเนว โน อสาหเสน ชโย โหตุ สเจ ปน ตฺวํ ชิโต ภวิสฺสสิ
อถ โน ขิปฺปมวากโรหีติ ปปญฺจํ อกตฺวา ชิตธนํ ทเทยฺยาสีติ ฯ
      อถ นํ ราชา มาณว ตฺวํ มมํ ราชาติ มา ภายิ ธมฺเมเนว
โน อสาหเสน ชยปราชโย ภวิสฺสตีติ อาห ฯ
      ตํ สุตฺวา ปุณฺณโก อมฺหากํ ธมฺเมเนว ชยปราชยภาวํ
ชานาถาติ เต ราชาโน สกฺขึ กโรนฺโต คาถมาห
                ปญฺจาล ปจฺจุคฺคตสูรเสน
                มจฺฉา จ มทฺทา สห เกกเกภิ
                ปสฺสนฺตุ โน เต อสเถน ยุทฺธํ
                น โน สภายํ น กโรนฺติ กิญฺจีติ ฯ
      ตตฺถ ปจฺจุคฺคตาติ อุคฺคตตฺตา ปญฺาตตฺตา ปากตตฺตา
ปญฺจาลราชานเมว อาลปติ ฯ มจฺฉา จาติ ตวญฺจ สมฺม มจฺฉรฏฺเ ราช ฯ
มทฺทาติ มทฺทราช ฯ สห เกกเกภีติ เกกเกหิ นาม ชนปเทหิ สห
วตฺตมานเกกราช ตวญฺจ ฯ อถ วา สหสทฺทํ เกกเกภีติ ปทสฺส
ปจฺฉโต เปตฺวา ปจฺจุคฺคตสทฺทญฺจ สูรเสนวิเสสนํ กตฺวา ปญฺจาล
ปจฺจุคฺคต สูรเสนมจฺฉราชา จ มทฺทา จ เกกเกภิ สห เสสราชาโน
จาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ ปสฺสนฺตุ โน เตติ อมฺหากํ
ทวินฺนํ เอเต ราชาโน อสเถน อกฺขยุทฺธํ ปสฺสนฺตุ ฯ น โน สภายํ
น กโรนฺติ กญฺจีติ เอตฺถ โนติ นิปาตมตฺตํ ฯ น สภายํ กิญฺจิ
สกฺขึ น กโรนฺติ ขตฺติยาปิ พฺราหฺมณาปิ กโรนฺติเยว ตสฺมา สเจ
ตุมฺเห กิญฺจิ อการณํ อุปฺปชฺชติ น โน สุตํ น โน ทิฏฺนฺติ
วตฺตุํ น ลภิสฺสถ อปฺปมตฺตา โหถาติ เอวํ ยกฺขเสนาปตึ สกฺขึ
อกาสิ ฯ
      อถ ราชา เอกสตราชปริวุโต ปุณฺณกํ คเหตฺวา ชูตสาลํ ปาวิสิ ฯ
สพฺเพปิ ปฏิรูปาสเน นิสีทึสุ ฯ รชตผลเก สุวณฺณปาสเก ปยึสุ ฯ
ปุณฺณโกปิ ตุริตตุริโต มหาราช ปาสเกสุ อายา นาม มาลี สาวตี
พหุลี สนฺติภทฺราทโย จตุวีสติ เตสุ ตุมฺเห อตฺตโน รุจฺจนกํ อายํ
คณฺหถาติ อาห ฯ ราชา สาธูติ พหุลํ คณฺหิ ปุณฺณโก สาวตึ
คณฺหิ ฯ อถ นํ ราชา อาห เตนหิ ตาต มาณว ปาสเก
ปาเตหีติ ฯ มหาราช ปมํ มม วาโร น ปาปุณาติ ตุมฺเห
ปาสเก ปาเตถาติ ฯ ราชา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ ตสฺส ปน ตติเย
อตฺตภาเว มาตา ภูตปุพฺพา อารกฺขเทวตา อตฺถิ ตสฺสา อานุภาเวน
ราชา ชูเตน ชินาติ ฯ สา ตสฺส อวิทูเร ิตา อโหสิ ฯ ราชา
เทวธีตรํ อนุสฺสริตฺวา ชูตคีตํ คายนฺโต คาถมาห
         อถ ปสฺสตุ มํ อมฺม           วิชยํ เม ปทิสฺสตุ
         อนุกมฺปาหิ เม อมฺม           มหนฺตํ ชยเมสฺสตุ
         ชมฺโพนทมยํ ปาสํ             จตุรสฺสํ อฏฺงฺคุลี
         วิภาติ ปริสมชฺเฌ             มณิ โชติรโส ยถา
         เทวเต เม ชยํ เทหิ          ปสฺส มํ อปฺปโภคินํ
         มาตุนุกมฺปิโต โปโส           สทา ภทฺรานิ ปสฺสติ
         อฏฺ มาลี สมาขฺยาตา         สาวตี ฉกฺกเมว จ
         จตุกฺกํ พหุลํ เยฺยํ            ทุวิธํ สนฺติภทฺรกํ
         จตุวีสติ อายา จ             มุนินฺเทน ปกาสิตาติ ฯ
      ราชา คีตํ คายิตฺวา ปาสเก หตฺเถน ปริวตฺติตฺวา อากาเส
ขิปิ ฯ ปุณฺณกสฺสานุภาเวน ปาสกา ราชานํ ปราชินนฺตา ภสฺสนฺติ ฯ
ราชา ชูตสิปฺปมฺหิสุกุสลตาย ปาสเก อตฺตโน ปราชยาย ภสฺสนฺเต ตฺวา
อากาเสเยว สํกฑฺฒมาโน คเหตฺวา ปุนากาเส ขิปิ ฯ ทุติยํปิ อตฺตโน
ปราชยาย ภสฺสนฺเต ตฺวา ตเถว อคฺคเหสิ ฯ ตโต ปุณฺณโก
จินฺเตสิ อยํ ราชา มาทิเสน ยกฺเขน สทฺธึ ชูตํ กีฬนฺโต ภสฺสมาเน
ปาสเก สํกฑฺฒิตฺวา คณฺหติ กินฺนุ โข การณนฺติ ฯ โส ตสฺสา
อารกฺขเทวตาย อานุภาวํ ตฺวา อกฺขีนิ อุมฺมิเลตฺวา กุทฺโธ วิย ตํ
โอโลเกสิ ฯ สา เตน โอโลกิตมตฺตาว ภีตา ปลายิตฺวา จกฺกวาฬปพฺพต
มตฺถกํ ปตฺวา กมฺปมานา อฏฺาสิ ฯ ราชา ตติยํปิ ปาสเก ขิปิตฺวา
อตฺตโน ปราชยาย ภสฺสนฺเต ตฺวาปิ ปุณฺณกสฺสานุภาเวน หตฺถํ
ปสาเรตฺวา คณฺหิตุํ นาสกฺขิ ฯ เต รญฺโ ปราชยาย ปตึสุ ฯ
อถสฺส ปราชิตภาวํ ตฺวา ปุณฺณโก ตุฏฺมานโส อปฺโผเฏตฺวา
มหนฺเตน สทฺเทน ชิตํ เม ชิตํ เมติ ติกฺขตฺตุํ มหานาทํ นทิ ฯ
โส สทฺโท สกลชมฺพูทีปํ ผริ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                เต ปาวิสุํ อกฺขมเทน มตฺตา
                ราชา กุรูนํ ปุณฺณโก จาปิ ยกฺโข
                ราชา กลึ วิจินมคฺคเหสิ
                กฏมคฺคหิ ปุณฺณโก ปิ ยกฺโข
                เต ตตฺถ ชูเต อุภโย สมาคเต
                รญฺ สํกาเส สขินญฺจ มชฺเฌ
                อเชสิ ยกฺโข นรวีรเสฏฺ
         ตตฺถปฺปนาโท ตุมุโล พภูวาติ ฯ
      ตตฺถ ปวิสุนฺติ ชูตสาลายํ ปวิสึสุ ฯ วิจินนฺติ ราชา จตุวีสติยา
อาเยสุ วิจินนฺโต กลึ ปราชยคาหํ อคฺคเหสิ ฯ กฏมคฺคหีติ ปุณฺณโก
ปน นาม ยกฺโข ชยคาหํ คณฺหิ ฯ เต ตตฺถ ชูเต อุภโย
สมาคเตติ เต ตตฺถ ชูตสาลายํ ชูเต สมาคเต สมุปาคเต อุโภ ชูตํ
กีฬึสูติ อตฺโถ ฯ รญฺนฺติ อถ เตสํ เอกสตราชูนํ สํกาเส อวเสสานญฺจ
สขีนํ มชฺเฌ โส ยกฺโข นรวีรเสฏฺ ราชานํ อเชสิ ฯ
ตตฺถปฺปนาโท ตุมุโล พภูวาติ ตสฺมึ ชูตมณฺฑเล รญฺโ
ปราชิตภาวํ ชานาถ ชิตํ เม ชิตํ เมติ ติกฺขตฺตุํ มหนฺโต สทฺโท
อโหสิ ฯ
      ราชา ปราชิโต อนตฺตมโน อโหสิ ฯ อถ นํ สมสฺสาเสนฺโต
ปุณฺณโก คาถมาห
                ชโย มหาราช ปราชโย จ
                อายูหตํ อญฺตรสฺส โหติ
                ชนินฺท ฆินฺโนสิวรนฺธเนน
                ชิโต จ เม ขิปฺปมวากโรหีติ ฯ
      ตตฺถ อายูหตนฺติ อมฺหากํ ทวินฺนํ วายมานานํ อญฺตรสเสว
โหติ ตสฺมา ปราชิโตมฺหีติ มา จินฺตยิ ฯ ฆินฺโนสีติ ปริหีโนสิ
วรนฺธเนนาติ วรธเนน ฯ ขิปฺปมวากโรหีติ ขิปฺปเมว ชยธนํ เทหีติ ฯ
      อถ นํ ราชา คณฺห ตาตาติ วทนฺโต คาถมาห
                หตฺถีควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ
                ยญฺจาปิ มยฺหํ รตนํ ปพฺยํ
                คณฺหาหิ กจฺจายน วรํ ธนานํ
                อาทาย เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉาติ ฯ
      ปุณฺณโก อาห
                หตฺถีควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ
                ยญฺจาปิ ตุยฺหํ รตนํ ปพฺยํ
                เตสํ วโร วิธุโร นาม กตฺวา
                โส เม ชิโต ตํ เม อวากโรหีติ ฯ
      ตตฺถ โส เม ชิโตติ มยา หิ ตุวํ ชิโต อุตฺตมรตนํ ชิตํ
โส จ สพฺพรตนานํ วโร ตสฺมา โส มยา ชิโต นาม โหติ ตํ
เม เทหีติ ฯ
ราชา อาห
                อตฺตา จ เม โส สรณํ คติ จ
                ทีโป จ เลโณ จ ปรายโน จ
                อสนฺตุเลยฺโย มม โส ธเนน
                ปาเณน เม สทิโส เอส กตฺตาติ ฯ
      ตตฺถ อตฺตา จ เม โสติ โส หิ มยฺหํ อตฺตา มยา จ
อตฺตานํ เปตฺวา เสสํ ทสฺสามีติ วุตฺตํ ตสฺมา ตํ มา คณฺหิ น
เกวลญฺจ อตฺตา อถ โข เม โส สรณญฺจ คติ จ ทีโป จ เลโณ
จ ปรายโน จ ฯ อสนฺตุเลยฺโย มม โส ธเนนาติ น สตฺตวิเธน
รตเนน สทฺธึ ตุเลตพฺโพ ฯ
      ปุณฺณโก อาห
                จิรํ วา วิวาโท มม ตุยฺหมสฺส
                กามญฺจ ปุจฺฉาม ตเมว คนฺตฺวา
                เอเสว โน วิวรตุ เอตมตฺถํ
                ยํ วกฺขติ โหตุ กถา อุภินฺนนฺติ ฯ
      ตตฺถ วิวรตุ เอตมตฺถนฺติ โส ตว อตฺตา วา น วาติ เอตมตฺถํ
เอเสว ปกาเสตุ ฯ โหตุ กถา อุภินฺนนฺติ ยํ โส วกฺขติ สาเยว
โน อุภินฺนํ กถา โหตุ ตํ ปมาณํ โหตูติ อตฺโถ ฯ
      ราชา อาห
         อทฺธา หิ สจฺจํ ภณสิ           น จ มาณว สาหสํ
         ตเมว คนฺตฺวา ปุจฺฉาม         เตน ตุสามุโภ ชนาติ ฯ
      ตตฺถ น จ มาณว สาหสนฺติ ปสยฺห สาหสิกํ วจนํ น จ
ภณสิ ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา ราชา เอกสตราชาโน ปุณฺณกญฺจ
คเหตฺวา ตุฏฺมานโส เวเคน คนฺตฺวา ธมฺมสภายํ ปาวิสิ ฯ ปณฺฑิโต
อาสนา โอรุยฺห ราชานํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ อถ ปุณฺณโก
มหาสตฺตํ อามนฺเตตฺวา ปณฺฑิต ตฺวํ ธมฺเม ิโต ชีวิตเหตุปิ มุสาวาทํ
น ภณสีติ กิตฺติสทฺโท เต สกลโลเก ปากโฏ อหํ ปน เต
อชฺช ธมฺเม ิตภาวํ ชานิสฺสามีติ วตฺวา คาถมาห
                สจฺจํ นุ เทวา วิทหู กุรูนํ
                ธมฺเม ิตํ วิธุรนฺนามมจฺจํ
                ทาโสสิ รญฺโ อถ วาสิ าติ
                วิธุโรติ สํขฺยา กตโมสิ โลเกติ ฯ
      ตตฺถ สจฺจํ นุ เทวา วิทหู กุรูนํ ธมฺเม ิตํ วิธุรนฺนาม
มจฺจนฺติ กุรุรฏฺเ วิธูโร นาม อมจฺโจ ธมฺเม ิโต ชีวิตเหตุปิ
มุสาวาทํ น ภาสตีติ เอวํ เทวา วิทหุ วิทหนฺติ ปกาเสนฺติ ฯ เอวํ
วิทหมานา เต เทวา สจฺจนฺนุ วิทหนฺติ อุทาหุ อภูตวาทาเยว เต ติ ฯ
วิธุโรติ สํขฺยา กตโมสิ โลเกติ ยา เอสา ตว วิธุโรติ โลเก
สํขฺยา ปญฺตฺติ โส ตฺวํ กตโมสิ ปกาเสหิ กึ รญฺโ ทาโส
นีจตรชาติโก อุทาหุ สโม วา อุตฺตริตโร วา รญฺโ าตีติ
อิทํ ตาว เม อาจิกฺข ทาโสสิ รญฺโ อถ วา าตีติ ฯ
      อถ มหาสตฺโต อยํ มํ เอวํ ปุจฺฉติ อหํ โข ปเนตํ รญฺโ
าตีติ อุตฺตริตโรติปิ รญฺโ น กิญฺจิ โหมีติปิ สญฺาเปตุํ สกฺโกมิ
อิมสฺมึ โลเก ปน สจฺจสโม อวสฺสโย นาม นตฺถิ สจฺจเมว
กเถตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา มาณว เนวาหํ รญฺโ าติ น
อุตฺตริตโร จตุนฺนํ ปน ทาสานํ อญฺตโรติ ทสฺเสตุํ คาถทฺวยมาห
                อามายทาสาปิ ภวนฺติ เหเก
                ธเนน กีตาปิ ภวนฺติ ทาสา
                สยํปิ เหเก อุปยนฺติ ทาสา
                ภยา ปนุนฺนาปิ ภวนฺติ ทาสา
                เอเต นรานํ จตุโรปิ ทาสา
                อทฺธา หิ โยนิโต อหํปิ ทาโส
                ภโว จ รญฺโ อภโว จ รญฺโ
                ทาโสหํ เทวสฺส ปรํปิ คนฺตฺวา
                ธมฺเมน มํ มาณว ตุยฺหํ ทชฺชาติ ฯ
     ตตฺถ อามายทาสาติ ทาสสฺส ทาสิยา กุจฺฉิมฺหิ ชาตทาสา ฯ
สยํปิ เหเก อุปยนฺติ ทาสาติ เยเกจิ อุปฏฺากชาติกา สพฺเพ เต
สยํ ทาสภาวํ อุปคตา ทาสา นาม ฯ ภยา ปนุนฺนาติ ราชภเยน
วา โจรภเยน วา อตฺตโน วสนฏฺานโต ปนุนฺนา กรมรา หุตฺวา
ปรวิสยํ คตาปิ ทาสาเยว นาม ฯ อทฺธา หิ โยนิโต อหํปิ ทาโสติ
มาณว เอกํเสเนว อหํปิ จตูสุ ทาสโยนีสุ เอกโต สยํ ทาสโยนิโต
นิพฺพตฺตทาโส ฯ ภโว จ รญฺโ อภโว จาติ รญฺโ วุฑฺฒิ วา
อวุฑฺฒิ วา โหตุ น สกฺกา มยา มุสาวาทํ ภาสิตุํ ฯ ปรํปีติ
ทูรํ คนฺตฺวาปิ อหํ เทวสฺส ทาโสเยว ฯ ทชฺชาติ มํ ราชา ชยธเนน
ฉฑฺเฑตฺวา ตุยฺหํ เทนฺโต ธมฺเมน สภาเวเนว ทเทยฺย ฯ
      ตํ สุตฺวา ปุณฺณโก ตุฏฺหฏฺโ ปุน อปฺโผเฏตฺวา คาถมาห
                อยํปิ ทุติโย วิชโย มมชฺช
                ปุฏฺโ หิ กตฺตา วิวเรตฺถ ปญฺหํ
                อธมฺมรูโป วต ราชเสฏฺโ
                สุภาสิตํ นานุชานาสิ มยฺหนฺติ ฯ
      ตตฺถ ราชเสฏฺโติ อยํ ราชเสฏุโ อธมฺมรูโป วต ฯ
สุภาสิตนฺติ วิธุรปณฺฑิเตน สุกถิตํ สุวินิจฺฉิตํ ฯ นานุชานาสิ มยฺหนฺติ
อิทาเนว วิธุรปณฺฑิตํ มยฺหํ กสฺมา นานุชานาสิ กิมตฺถํ น เทสีติ วทติ ฯ
      ตํ สุตฺวา ราชา อยํ ปณฺฑิโต มาทิสํ ยสทายกํ อโนโลเกตฺวา
อิทานิ ทิฏฺ มาณวกํ โอโลเกสีติ มหาสตฺตสฺส กุชฺฌิตฺวา มาณว
สเจ โส ทาโส ตํ คเหตฺวา คจฺฉถาติ คาถมาห
                เอวญฺจ โน โส วิวเรตฺถ ปญฺหํ
                ทาโสหมสฺมิ น จ โขสฺมิ าติ
                คณฺหาหิ กจฺจายน วรํ ธนานํ
                อาทาย เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉาติ ฯ
      ตตฺถ เอวญฺจ โน โส วิวเรตฺถ ปญฺหนฺติ สเจ โส อมฺหากํ
ปญฺหํ ทาโสหมสฺมิ น จ โขสฺมิ าตีติ เอวํ วิวริ เอตฺถ ปริสมณฺฑเล
อถ กึ อจฺฉสิ สกลโลเก ธนานํ วรธนํ เอตํ คณฺห คเหตฺวา
เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉาติ ฯ
                     อกฺขขณฺฑํ นิฏฺิตฺ ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา ราชา จินฺเตสิ ปณฺฑิตํ มาณโว ยถารุจึ
คเหตฺวา คมิสฺสติ ตสฺส คตกาลโต ปฏฺาย มยฺหํ มธุรธมฺมกถา
ทุลฺลภา ภวิสฺสติ ยนฺนูนาหํ อิมํ อตฺตโน าเน เปตฺวา ฆราวาสปญฺหํ
ปุจฺเฉยฺยนฺติ ฯ อถ นํ เอวมาห ปณฺฑิต ตุมฺหากํ คตกาเล
มม มธุรธมฺมกถา ทุลฺลภา ภวิสฺสติ อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา
อตฺตโน าเน ตฺวา มยฺหํ ฆราวาสปญฺหํ กเถถาติ ฯ โส สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา รญฺา ปญฺหํ ปุฏฺโ
วิสชฺเชสิ ฯ ตตฺรายํ ปญฺหคาถา
      วิธุร วสมานสฺส             คหฏฺสฺส สกํ ฆรํ
      เขมา วุตฺติ กถํ อสฺส         กถนฺนุ อสฺส สงฺคโห
      อพฺยาปชฺฌํ กถํ อสฺส          สจฺจวาที จ มาณโว
      อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ        กถํ เปจฺจ น โสจตีติ ฯ
   ตตฺถ เขมา วุตฺติ กถํ อสฺสาติ กถํ ฆราวาสํ วสนฺตสฺส
คหฏฺสฺส เขมา นิพฺภยา วุตฺตีติ ชีวิตวุตฺติ ภเวยฺย ฯ กถนฺนุ
อสฺส สงฺคโหติ จตุวิธสงฺคหวตฺถุสํขาโต สงฺคโห ตสฺส กถํ ภเวยฺย ฯ
อพฺยาปชฺฌนฺติ นิทฺทุกฺขตา ฯ สจฺจวาที จาติ กถญฺจ มาณโว
สจฺจวาที นาม ภเวยฺย ฯ เปจฺจาติ ปรโลกํ คนฺตฺวา ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         ตํ ตตฺถ คติมา ธิติมา       มติมา อตฺถทสฺสินา
         สํขาตา สพฺพธมฺมานํ        วิธุโร เอตทพฺรวิ
         น สาธารณทารสฺส         น ภุญฺเช สาธุเมกโก
         น เสเว โลกายติกํ        เนตํ ปญฺาย วฑฺฒนํ
         สีลวา วตฺตสมฺปนฺโน        อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ
         นิวาตวุตฺติ อตฺถทฺโธ        สุรโต สขิโล มุทุ
         สงฺคเหตา จ มิตฺตานํ       สํวิภาคี วิธานวา
         ตปฺเปยฺย อนฺนปาเนน       สทา สมณพฺราหฺมเณ
         ธมฺมกาโม สุตาธาโร       ภเวยฺย ปริปุจฺฉโก
         สกฺกจฺจํ ปยิรูปาเสยฺย       สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
         ฆรมาวสมานสฺส           คหฏฺสฺส สกํ ฆรํ
         เขมา วุตฺติ สิยา เอวํ      เอวํ นุ อสฺส สงฺคโห
         อพฺยาปชฺโฌ สิยา เอวํ       สจฺจวาที จ มาณโว
         อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ      เอวํ เปจฺจ น โสจตีติ ฯ
      ตตฺถ ตํ ตตฺถาติ ภิกฺขเว ตํ ราชานํ ตตฺถ ธมฺมสภายํ ฯ
คติมาติ วรญฺาณคติยา คติมา ฯ ธิติมาติ อพฺโภจฺฉินฺนวิริเยน
ธิติสา ฯ มติมาติ ภูริสมาย วิปุลาย ปญฺาย มติมา ฯ อตฺถทสฺสินาติ
สณฺหสุขุมอตฺถทสฺสินา าเณน อตฺถทสฺสินา ฯ สํขาตาติ
ปริจฺฉินฺทิตฺวา ชานนาณสํขาตาย ปญฺาย สพฺพธมฺมานํ สํขาตา
วิธุรปณฺฑิโต เอตํ น สาธารณทารสฺสาติ อาทิวจนํ อพฺรวิ ฯ ตตฺถ
โย ปเรสํ ทาเรสุ อปรชฺฌติ โส สาธารณทาโร นาม ตาทิโส นาสฺส
น ภเวยฺย ฯ สาธุเมกโกติ สาธุรสํ ปณีตโภชนํ อญฺเสํ อทตฺวา
เอกโกว น ภุญฺเชยฺย ฯ โลกายติกนฺติ อนตฺถนิสฺสิตํ สคฺคมคฺคานํ
อทายกํ อนิยฺยานิกํ วิตณฺฑสลฺลาปํ โลกายติกวาทํ น เสเวยฺย ฯ
เนตํ ปญฺาย วฑฺฒนนฺติ น หิ เอตํ โลกายติกํ ปญฺาย วฑฺฒนํ ฯ
สีลวาติ อขณฺเฑหิ ปญฺจสีเลหิ สมนฺนาคโต ฯ วตฺตสมฺปนฺโนติ
ฆราวาสํ วสนฺโต ราชวตฺเตน อุปคโต ฯ อปฺปมตฺโตติ กุสลธมฺเมสุ
อปฺปมตฺโต ฯ นิวาตวุตฺตีติ อติมานํ อกตฺวา นีจวุตฺติ
โอวาทานุสาสนสมฺปฏิจฺฉโก ฯ อตฺถทฺโธติ ถทฺธมจฺฉริยรหิโต ฯ สุรโตติ
โสรจฺเจน สมนฺนาคโต ฯ สขิโลติ เปมนียวจโน ฯ มุทูติ
กายวจีจิตฺเตหิ อผรุโส ฯ สงฺคเหตา จ มิตฺตานนฺติ กลฺยาณมิตฺตานํ
สงฺคหกโร ทานาทีสุเยว โย เยน สงฺคหํ คจฺฉติ ตสฺส เตเนว
สงฺคาหโก โหติ ฯ สํวิภาคีติ ธมฺมิกสมณพฺราหฺมณาทีนญฺเจว
กปณาทีนญฺจ สํวิภาคกโร ฯ วิธานวาติ อิมสฺมึ กาเล กสิตุํ วฏฺฏติ
อิมสฺมึ กาเล วปฺปิตุํ วฏฺฏตีติ เอวํ สพฺพกิจฺเจสุ วิธานสมฺปนฺโน ฯ
ตปฺเปยฺยาติ คหิตคหิตานิ ภาชนานิ ปูเรตฺวา ททมาโน ตปฺเปยฺย ฯ
ธมฺมกาโมติ ปเวณีธมฺมํปิ สุจริตธมฺมํปิ กามยมาโน ปตฺถยมาโน
สุตาธาโรติ สุตสฺส อาธารณภูโต ฯ ปริปุจฺฉโกติ ธมฺมิกสมณพฺราหฺมเณ
อุปสงฺกมิตฺวา กึ ภนฺเต กุสลนฺติ อาทีหิ วจเนหิ ปริปุจฺฉนสีโล ฯ
สกฺกจฺจนฺติ คารเวน ฯ เอวํ นุ อสฺส สงฺคโหติ สงฺคโหปิ
เอวํปิ กโต นาม ภเวยฺย ฯ สจฺจวาทีติ เอวํ ปฏิปนฺโนเยว สจฺจวาที
นาม สิยา ฯ
      เอวํ มหาสตฺโต รญฺโ ฆราวาสปญฺหํ กเถตฺวา ปลฺลงฺกา
โอรุยฺห ราชานํ วนฺทิ ฯ ราชาปิสฺส มหาสกฺการํ กตฺวา
เอกสตราชปริวุโต อตฺตโน นิเวสนเมว คโต ฯ
                  ฆราวาสปญฺโห นิฏฺิโต ฯ
      มหาสตฺโต ปน นิวตฺโต ฯ อถ นํ ปุณฺณโก อาห
       เอหิ ทานิ คมิสฺสาม           ทินฺโน โน อิสฺสเรน เม
       มเมวตฺถํ ปฏิปชฺช             เอส ธมฺโม สนนฺตโนติ ฯ
    ตตฺถ ทินฺโน โนติ เอตฺถ โนติ นิปาตมตฺตํ ฯ ตฺวํ อิสฺสเรน
มยฺหํ ทินฺโนติ อตฺโถ ฯ เอส ธมฺโม สนนฺตโนติ มมตฺถํ ปฏิปชฺชนฺเตน
หิ ตยา อตฺตโน สามิกสฺส อตฺโถ ปฏิปนฺโน โหติ ยญฺเจตํ
สามิกสฺส อตฺถกรณํ นาม เอส ธมฺโม สนนฺตโน โปราณกปณฺฑิตานํ
สภาโว
      วิธุรปณฺฑิโต อาห
                ชานามิ มาณว ตยาหมสฺมิ
                ทินฺโนหมสฺมิ ตว อิสฺสเรน
                ตีหญฺจ ตํ วาสเยมุ อคาเร
                เยนทฺธุนา อนุสาเสมุ ปุตฺตทาเรติ
      ตตฺถ ตยาหมสฺมีติ ตยา ลทฺโธหมสฺมีติ อหํ ชานามิ มํ
ลภนฺเตน จ นาญฺถา ลทฺโธ ฯ ทินฺโนหมสฺมิ ตว อิสฺสเรนาติ มม
อิสฺสเรน รญฺา ตว อหํ ทินฺโน ฯ ตีหญฺจาติ มาณว อหํ ตว
พหูปกาโร ราชานํ อโนโลเกตฺวา สจฺจเมว กเถสึ เตนาหํ ตยา
ลทฺโธ ตฺวํ มม มหนฺตภาวํ ชานาหิ มยํ ตีณิ ทิวสานิ อตฺตโน
อคาเร วเสมุ ตสฺมา ตฺวํ เยนทฺธุนา ยตฺตเกน กาเลน มยํ ปุตฺตทาเร
อนุสาเสมุ ตํ กาลํ อธิวาเสหีติ ฯ
      ตํ สุตฺวา ปุณฺณโก สจฺจํ ปณฺฑิโต อาห พหุปกาโร เอส
มม สตฺตาหํปิ อฑฺฒมาสมฺปิ นิสีทาเปหีติ วุตฺเต อธิวาเสตพฺพเมวาติ
จินฺเตตฺวา คาถมาห
                ตมฺเม ตถา โหตุ วเสมุ ตีหํ
                กุรุตํ ภวํ อชฺช ฆเรสุ กิจฺจํ
                อนุสาสตํ ปุตฺตทาเร ภวชฺช
                ยถา ตยี เปจฺจ ๑- สุขี ภเวยฺยาติ ฯ
      ตตฺถ ตมฺเมติ ยํ ตฺวํ วเทสิ สพฺพนฺตํ มม ตถา โหตุ ฯ
ภวชฺชาติ ภวํ อชฺชโต ปฏฺาย ตีหํ อนุสาสตุ ฯ ตยี เปจฺจาติ
ยถา ตยิ คเต ปจฺฉา ตว ปุตฺตทาโร สุขี ภเวยฺย เอวํ อนุสาสตุ ฯ
      เอวํ วตฺวา ปุณฺณโก มหาสตฺเตน สทฺธึเยว ตสฺส นิเวสนํ
ปาวิสิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                สาธูติ วตฺวาน ปหูตกาโม
                ปกฺกามิ ยกฺโข วิธุเรน สทฺธึ
                ตํ กุญฺชราชญฺหยานุจิณฺณํ
                ปาเวกฺขิ อนฺเตปุรมริยเสฏฺโติ ฯ
      ตตฺถ ปหูตกาโมติ มหาโภโค ฯ ตํ กุญฺชราชญฺหยานุจิณฺณนฺติ
กุญฺชเรหิ จ อาชญฺหเยหิ จ อนุจิณฺณํ ปริปุณฺณํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ คเตติปิ ปาโ
อริยเสฏฺโติ อาจารอริเยสุ อุตฺตโม ฯ
      ปุณฺณโก ยกฺโข ปณฺฑิตสฺส อนฺเตปุรํ ปาวิสิ ฯ มหาสตฺตสฺส
ปน ติณฺณํ อุตูนํ อตฺถาย ตโย ปาสาทา อเหสุํ ฯ เตสุ เอโก
โกญฺโจ นาม เอโก มยูโร นาม เอโก ปิยเกโต นาม ฯ เต
สนฺธาย อยํ คาถา วุตฺตา
                 โกญฺจํ มยูรญฺจ ปิยญฺจ เกตํ
                 อุปาคมิ ตตฺถ สุรมฺมรูปํ
                 ปหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ
                 มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺสาติ ฯ
      ตตฺถ ตตฺถาติ เตสุ ตีสุ ปาสาเทสุ ยตฺถ ตสฺมึ สมเย อตฺตนาวสติ
ตํ สุรมฺมรูปํ ปาสาทํ ปุณฺณกํ อาทาย อุปาคมิ ฯ อุปคนฺตฺวา
จ ปน อลงฺกตปาสาทสฺส สตฺตมาย ภูมิยา สยนคพฺภญฺเจว มหาตลํ
จ สชฺชาเปตฺวา สิริสยนํ ปญฺาเปตฺวา สพฺพํ อนฺนปานาทิวิธึ
อุปฏฺเปตฺวา เทวกญฺา วิย ปญฺจสตา อิตฺถิโย อิมา เต ปาทปริจาริกา
โหนฺตุ มา อุกฺกณฺิโต อิธ วสาหีติ ตสฺส นิยาเทตฺวา อตฺตโน วสนฏฺานํ
คโต ฯ ตสฺส คตกาเล ตา อิตฺถิโย นานาตุริยานิ คเหตฺวา
ปุณฺณกสฺส ปริจริยาย นจฺจาทีนิ อุปฏฺเปสุํ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         ตตฺถ นจฺจนฺติ คายนฺติ        อวฺหยนฺติ วราวรํ
         อจฺฉรา วิย เทเวสุ         นาริโย สมลงฺกตาติ ฯ
      ตตฺถ อวฺหยนฺตีติ ปกฺโกสนฺติ ฯ วราวรนติ วรโต วรํ นจฺจํ
คีตญฺจ กโรนฺติโย สารมฺภํ กโรนฺติ ฯ
                สมงฺคีกตฺวา ปมุทาหิ ยกฺขํ
                อนฺเนน ปาเนน จ ธมฺมปาโล
                อคฺคตฺถเมวานุวิจินฺตยนฺโต
                ปาเวกฺขิ ภริยาย ตทา สกาเสติ ฯ
      ตตฺถ ปมุทาหีติ ปมุทาหิ เจว อนฺนปาเนน จ สมงฺคีกตฺวา ฯ
ธมฺมปาโลติ ธมฺมปาลโก ธมฺมโคปโก ฯ อคฺคตฺถเมวาติ อคฺคภูตเมว
อตฺถํ ฯ ปาเวกฺขิ ภริยายาติ สพฺพเชฏฺกาย ภริยาย ปาเวกฺขิ ปาวิสิ ฯ
                ตํ จนฺทนคนฺธรสานุลิตฺตํ
                สุวณฺณชมฺโพนทนิกฺขสาทิสํ
                ภริยํ อวจ เอหิ สุโณหิ โภติ
                ปุตฺตานิ อามนฺตย ตมฺพเนตฺเตติ ฯ
      ตตฺถ ภริยํ อวจาติ ภริยํ อโวจ ฯ อามนฺตยาติ ปกฺโกส ฯ
                สุตฺวาน วากฺยํ ปติโน อโนชา
                สุณิสํ อวจ ตมฺพนขึ สุเนตฺตํ
                อามนฺตย จมฺมธรานิ เจเต
                ปุตฺตานิ อินฺทวรปุปฺผสาเมติ ฯ
      ตตฺถ อโนชาติ เอวํ นามิกา ฯ สุณิสํ อวจ ตมฺพนขึ
สุเนตฺตนฺติ สา วจนํ สุตฺวา อสฺสุมุขี โรทมานา มยฺหํ สยํ คนฺตฺวา
ปุตฺเต ปกฺโกสิตุํ อยุตฺตํ สุณิสํ เปเสสฺสามีติ ตสฺสา นิวาสนฏฺานํ
คนฺตฺวา ตมฺพนขึ สุเนตฺตํ สุณิสํ อวจ ฯ อามนฺตยาติ ปกฺโกส ฯ
จมฺมธรานีติ จมฺมธเร สูเร สมตฺเถติ อตฺโถ อาภรณภณฺฑเมว
จ อิธ จมฺมนฺติ อธิปฺเปตํ ตสฺมา อาภรณธเรติปิ อตฺโถ ฯ
เจเตติ ตํ นาเมนาลปติ ฯ ปุตฺตานีติ มม ปุตฺเต จ ธีตโร จ ฯ
อินฺทวรปุปฺผสาเมติ ตํ อาลปติ ฯ
      สา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปาสาทํ อนุวิจริตฺวา ปิตา โว
โอวาทํ ทาตุกาโม ปกฺโกสติ อิทํ กิร โว ตสฺส ปจฺฉิมทสฺสนนฺติ
สพฺพเมวสฺส สุหชฺชชนญฺจ ปุตฺตธีตโร จ สนฺนิปาเตสิ ฯ ธมฺมปาลกุมาโร
ปน ตํ วจนํ สุตฺวา โรทนฺโต กนิฏฺภาติกปริวุโต ปิตุ
สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ปณฺฑิโต ปน เต ปุตฺเต ทิสฺวา สกภาเวน
สณฺาเรตุํ อสกฺโกนฺโต อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ เต อาลึคิตฺวา สีเส
จุมฺพิตฺวา เชฏฺปุตฺตํ มุหุตฺตํ หทเย นิปชฺชาเปตฺวา หทยา
โอตาเรตฺวา สิริคพฺภโต นิกฺขมฺม มหาตเล ปลฺลงฺเก นิสีทิตฺวา
ปุตฺตสหสฺสสฺส โอวาทํ อทาสิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                เต อาคเต มุทฺธนิ ธมฺมปาโล
                จุมฺพิตฺวา ปุตฺเต อวิกมฺปมาโน
                อามนฺตยิตฺวาน อโวจ วากฺยํ
                ทินฺนาหํ รญฺา อิธ มาณวสฺส
                ตสฺสชฺชหํ อตฺตสุขี วิเธยฺโย
                อาทาย เยนิจฺฉติ เตน คจฺฉติ
                อหญฺจ โว อนุสาสิตุํ อาคโตสฺมิ
                กถํ อหํ อปริตฺตาย คจฺเฉ
                สเจ โว ราชา กุรุเขตฺตวาสี
                ชนสณฺโ ปุจฺเฉยฺย ปหูตกาโม
                กิมาภิชานาถ ปุเร ปุราณํ
                กึ โว ปิตา อนุสาเส ปุรฏฺา
                สมานาสนา โหถ มยา จ สพฺเพ
                โกนีธ รญฺโ อพฺภุติโก มนุสฺโส
                ตมญฺชลึ กริย วเทถ เอวํ
                มา เหว เทว น หิ เอส ธมฺโม
                วิยคฺฆราชสฺส นิหีนชจฺโจ
                สมานาสโน เทว กถํ ภเวยฺยาติ ฯ
      ตตฺถ ธมฺมปาโลติ มหาสตฺโต ฯ ทินฺนาหนฺติ อหํ ชยธนํ
ฉฑฺเฑตฺวา รญฺา ทินฺโน ฯ ตสฺสชฺชหํ อตฺตสุขี วิเธยฺโยติ อชฺชโต
ปฏฺาย ตีหมตฺตํ อหํ อิมินา อตฺตโน สุเขน อตฺตสุขี ตโต ปรํ
ปน ตสฺส มาณวสฺสาหํ วิเธยฺโย ฯ โส หิ อิโต จตุตฺเถ ทิวเส
เอกํเสน มํ อาทาย ยตฺถิจฺฉติ ตตฺถ คจฺฉติ ฯ อปริตฺตายาติ อหํ
ตุมฺหากํ ปริตฺตานํ อกตฺวา กถํ คจฺเฉยฺยนฺติ ตุมฺเห อนุสาสิตุํ อาคโตสฺมิ ฯ
ชนสณฺโติ มิตฺตพนฺธเนน มิตฺตชนสฺส สณฺานกโร ฯ ปุเร
ปุราณนฺติ อิโต ปุพฺเพ ตุมฺเห กึ ปุราณการณํ อภิชานาถ ฯ
อนุสาเสติ อนุสาสิ เอวํ ตุมฺเห รญฺา ปุฏฺา อมฺหากํ ปิตา อิมญฺจิ
มญฺจ โอวาทํ อทาสีติ กเถยฺยาถ ฯ สมานาสนา โหถาติ สเจ
ปน ราชา โว มยา ทินฺนสฺส โอวาทสฺส กถิตกาเล เอถ ตุมฺเห
อชฺช มยา สทฺธึ สมานาสนา โหถ ฯ โกนีธ รญฺโ อพฺภุติโก มนุสฺโสติ
อิธ ราชกูเล ตุมฺเหหิ อญฺโ โก นุ รญฺโ อพฺภุติโก มนุสฺโสติ
อตฺตโน อาสเน นิสีทาเปยฺย ฯ ตมญฺชลินฺติ อถ ตุมฺเห อญฺชลึ
กตฺวา ตํ ราชานํ เอวํ วเทยฺยาถ เทว เอวํ มา อวจ นหิ อมฺหากํ
เอส ปเวณีธมฺโม วิยคฺฆราชสฺสาติ เกสรสีหสฺส ฯ นิหีนชจฺโจติ
ชรสิงฺคาโล เทว กถํ สมานาสโน ภเวยฺย ฯ ยถาปิ สิงฺคาโล
สีหสฺส สมานาสโน น โหติ ตเถว มยํ ตุมฺหากนฺติ ฯ
      อิมํ ปนสฺส กถํ สุตฺวา ปุตฺตธีตโร จ าติสุหชฺชา จ
ทาสกมฺมกรโปริสา จ เต สพฺเพ สกภาเวน สณฺาเรตุํ อสกฺโกนฺตา
มหาวิรวึสุ ฯ มหาสตฺโต เต สญฺาเปสิ ฯ
                     ลกฺขกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      อถ เน ปณฺฑิโต ปุตฺตธีตโร จ าตโย จ นํ อุปคนฺตฺวา
ตุณฺหีภูเต ทิสฺวา ตาตา มา จินฺตยิตฺถ มา โสจิตฺถ มา ปริเทวิตฺถ
สพฺเพ สํขารา อนิจฺจา อธุวา วิปริณามธมฺมา ยโส นาม
วิปตฺติปริโยสาโน อปิจ ตุมฺหากํ ราชวสตึ นาม ยสปฏิลาภการณํ
กเถสฺสามิ ตํ เอกคฺคจิตฺตา สุณาถาติ อาห ฯ โส พุทฺธลีลาย ราชวสตึ
นาม ปฏฺเปสิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         โส จ ปุตฺเต จ มิตฺเต จ     าตโย สุหทชฺชเน
         อลีนมนสงฺกปฺโป            วิธุโร เอตทพฺรวิ
         เอถยฺยา ราชวสตึ          นิสีทิตฺวา สุณาถ เม
         ยถา ราชกุลมฺปตฺโต         ยสํ โปโส นิคจฺฉตีติ ฯ
      ตตฺถ สุหทชฺชเนติ สุหทยชเน ฯ เอถยฺยาติ เอถ อยฺยา ปิยวจเนน
สมุทาจาเรน ปุตฺเต อาลปติ ฯ ราชวสตินฺติ มยา วุจฺจมานํ
ราชปาริจริยํ สุณาถ ฯ ยถาติ เยน การเณน ฯ ราชกุลมฺปตฺโตติ
ราชกุลํ อุปสงฺกมนฺโต รญฺโ สนฺติเก จรนฺโต โปโส ยสํ นิคจฺฉติ
ลภติ ตํ การณํ สุณาถาติ อตฺโถ ฯ
         น หิ ราชกุลํ ปตฺโต         อญฺาโต ลภเต ยสํ
         นาติสูโร นาติทุมฺเมโธ       นปฺปมตฺโต กุทาจนํ
         ยทาสฺส สีลํ ปญฺญฺจ         โสเจยฺยญฺจาธิคจฺฉติ
         อถ วิสฺสาสเต ตมฺหิ         คุยฺหญฺจสฺส น รกฺขตีติ ฯ
      ตตฺถ อญฺาโตติ อปากฏคุโณ อวิทิตกมฺมาปทาโน ฯ
นาติสูโรติ น อติสูโร ฯ นาติทุมฺเมโธติ น ภีรุกชาติโก ฯ ยทาสฺส
สีลนฺติ ยทา อสฺส เสวกสฺส ราชา สีลญฺจ ปญฺญฺจ โสเจยฺยญฺจ
อธิคจฺฉติ อาจารสมฺปตฺติญฺจ าณพลญฺจ สุจิภาวญฺจ ชานาติ ฯ
อถ วิสฺสาสเต ตมฺหีติ อถ ราชา ตสฺมึ วิสฺสาสติ วิสฺสาสํ กโรติ
อตฺตโน คุยฺหํ อสฺส น รกฺขติ น คุยฺหติ กเถตีติ อตฺโถ ฯ
         ตุลา ยถา ปคฺคหิตา         สมทณฺฑา สุธาริตา
         อชฺฌิฏฺโ น วิกมฺเปยฺย       ส ราชวสตึ วเส
         ตุลา ยถา ปคฺคหิตา         สมทณฺฑา สุธาริตา
         สพฺพานิ อภิสมฺโภนฺโต        ส ราชวสตึ วเสติ ฯ
      ตตฺถ ตุลา ยถาติ ยถา เอสา วุตฺตปฺปการา ตุลา น โอนมติ
น อุนฺนมติ เอวเมว ราชเสวโก กิสฺมิญฺจิเทว กมฺเม รญฺา
อิทํ นาม กโรหีติ อชฺฌิฏฺโ อาณตฺโต ฉนฺทาทิอคติคมนวเสน น
วิกมฺเปยฺย สพฺพกิจฺเจสุ ปคฺคหิตตุลา วิย สโม ภเวยฺย ฯ ส
รา ชวสตินฺติ โส เอวรูโป เสวโก ราชกุเล วาสํ วเสยฺย ราชานํ
ปริจเรยฺย เอวมฺปริจรนฺโต จ ปน ยสํ ลเภยฺยาติ อตฺโถ ฯ สพฺพานิ
อภิสมฺโภนฺโตติ สพฺพานิ ราชกิจฺจานิ กโรนฺโต ฯ
         ทิวา วา ยทิ วา รตฺตึ       ราชกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต
         อชฺฌิฏฺโ น วิกมฺเปยฺย       ส ราชวสตึ วเส
         ทิวา วา ยทิ วา รตฺตึ       ราชกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต
         สพฺพานิ อภิสมฺโภนฺโต        ส ราชวสตึ วเส
         โย จสฺส สุกโต มคฺโค       รญฺโ สุปฏิยาทิโต
         น เตน วุตฺโต คจฺเฉยฺย      ส ราชวสตึ วเสติ ฯ
      ตตฺถ น วิกมฺเปยฺยาติ อวิกมฺปมาโน ตานิ กิจฺจานิ กเรยฺย ฯ
โย จสฺสาติ โย จ รญฺโ คมนมคฺโค สุกโต อสฺส ฯ สุปฏิยาทิโตติ
สุมณฺฑิโต อิมินา มคฺเคน คจฺฉาติ วุตฺโตปิ เตน น คจฺเฉยฺย
         น รญฺโ สมกํ ภุญฺเช        กามโภเค กุทาจนํ
         สพฺพตฺถ ปจฺฉโต คจฺเฉ       ส ราชวสตึ วเส
         น รญฺโ สทิสํ วตฺถํ         น มาลํ น วิเลปนํ
         อากปฺปํ สรกุตฺติญฺจ          น รญฺโ สทิสมาจเร
         อญฺ กเรยฺย อากปฺปํ        ส ราชวสตึ วเสติ ฯ
      ตตฺถ น รญฺโติ รญฺโ กามโภเคน สมํ กามโภคํ น
ภุญฺเชยฺย ตาทิสสฺส หิ ราชา กุชฺฌติ ฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ รูปาทีสุ
กามคุเณสุ รญฺโ ปจฺฉโตว คจฺเฉยฺย หีนตรเมว เสเวยฺยาติ
อตฺโถ ฯ อญฺ กเรยฺยาติ รญฺโ อากปฺปโต อญฺเมว อากปฺปํ
กเรยฺย ฯ สราชวสตึ วเสติ โส ปุคฺคโล รญฺโ อุปคนฺตฺวา วาสํ
วเสยฺย ฯ
         กีเฬ ราชา อมจฺเจหิ        ภริยาหิ ปริวาริโต
         นามจฺโจ ราชภริยาสุ        ภาวํ กุพฺเพถ ปณฺฑิโต
         อนุทฺธโต อจปโล           นิปโก สํวุตินฺทฺริโย
         มโนมณิธิสมฺปนฺโน           ส ราชวสตึ วเสติ ฯ
      ตตฺถ ภาวนฺติ วิสฺสาสวเสน อธิปฺปายํ ฯ อจปโลติ
อมณฺฑนสีโล ฯ นิปโกติ ปริปกฺกาโณ ฯ สํวุตินฺทฺริโยติ ปิทหิตฉฬินฺทฺริโย ฯ
รญฺโ วา องฺคปจฺจงฺคานิ โอโรเธ จสฺส น โอโลเกยฺย ฯ
มโนมณิธิสมฺปนฺโนติ อจเลน สุฏฺุ ปิเตน จิตฺเตน สมนฺนาคโต ฯ
         นาสฺส ภริยาหิ กีเฬยฺย       น มนฺเตยฺย รโหคโต
         นาสฺส โกสา ธนํ คณฺเห      ส ราชวสตึ วเส
         น นิทฺทํ พหุํ มญฺเยฺย        น มทาย สุรมฺปิเว
         นาสฺส ทาเย มิเค หญฺเ     ส ราชวสตึ วเส
         นาสฺส ปี น ปลฺลงฺกํ        น โกจฺฉํ น นาวํ รถํ
         สมฺมโตมฺหีติ อารุฬฺเห        ส ราชวสตึ วเส
         นาติทูเร ภเช รญฺโ        นาจฺจาสนฺเน วิจกฺขโณ
         สเมกฺขญฺจสฺส ติฏฺเยฺย       สนฺทิสฺสนฺโต สภตฺตุโน
         น เม ราชา สขา โหติ      น ราชา โหติ เมถุโน
         ขิปฺปํ กุชฺฌนฺติ ราชาโน       สุเกนกฺขีว ฆฏฺฏิตํ
         น ปูชิโต มญฺมาโน         เมธาวี ปณฺฑิโต นโร
         ผรุสมฺปฏิมนฺเตยฺย           ราชานํ ปริสํ คตนฺติ ฯ
      ตตฺถ น มนฺเตยฺยาติ ตสฺส รญฺโ ภริยาหิ สทฺธึ เนว กีเฬยฺย
น รโห มนฺเตยฺย ฯ โกสา ธนนฺติ รญฺโ โกสา ธนํ น เถเนตฺวา
คณฺเหยฺย ฯ น มทายาติ ตาตา ราชเสวโก นาม มทตฺถาย สุรํ
น ปิเวยฺย ฯ ทาเยติ ทินฺนาภเย มิเค น หญฺเ น หเนยฺย ฯ
โกจฺฉนฺติ ภทฺทปี ฯ สมฺมโตมฺหีติ อหํ สมฺมโต หุตฺวา เอวํ
กโรมีติ น อาโรเหยฺย ฯ สเมกฺขญฺจสฺส ติฏฺเยฺยาติ อสฺส รญฺโ
ปุรโต ขุทฺทกมหนฺตกถาสวนฏฺาเน ติฏฺเยฺย ฯ สนฺทิสฺสนฺโต สภตฺตุโนติ
โส เสวโก ตสฺส ภตฺตุโน ทสฺสนฏฺาเน ติฏฺเยฺย ฯ สุเกนาติ
อกฺขิมฺหิ ปติเตน วีหิสุกาทินา ฆฏฺฏิตํ อกฺขิ ปกติภาวํ ชหนฺตํ
ยถา กุชฺฌติ นาม เอวํ กุชฺฌนฺติ น เตสุ วิสฺสาโส กาตพฺโพ ฯ
น ปูชิโต มญฺมาโนติ อหํ ราชปูชิโตมฺหีติ น มญฺมาโน ฯ
ผรุสนฺติ เยน โส กุชฺฌติ ตถารูปํ น มนฺเตยฺย ฯ
         ลทฺธทฺวาโร ลเภ ทฺวารํ      เนว ราชูสุ วิสฺสเส
         อคฺคิว สโต ติฏฺเยฺย        ส ราชวสตึ วเส
         ปุตฺตํ วา ภาตรํ สํ วา       สมฺปคฺคณฺหาติ ขตฺติโย
         คาเมหิ นิคเมหิ วา         รฏฺเหิ ชนปเทหิ วา
        ตุณฺหีภูโต อุทิกฺเขยฺย        น ภเณ เฉกปาปกนฺติ ฯ
     ตตฺถ ลทฺธทฺวาโร ลเภ ทฺวารนฺติ อหํ นิปฺปฏิหาโร ลทฺธทฺวาโร
อปฺปฏิหาเรตฺวา น ปวิเสยฺย ปุนปิ ทฺวารํ ลเภยฺย ปฏิหาเรตฺวาว
ปวิเสยฺยาติ อตฺโถ ฯ สโตติ อปฺปมตฺโต หุตฺวา ฯ ภาตรํ สํ วาติ
สกภาตรํ วา ฯ สมฺปคฺคณฺหาตีติ อสุกคามํ วา อสุกนิคมํ วา
อสุกสฺส เทมาติ ยทา เสวเกหิ สทฺธึ กเถสิ ฯ น ภเณ เฉกปาปกนฺติ
ตทา คุณํ วา อคุณํ วา น ภเณยฺย ฯ
        หตฺถาโรเห อนีกฏฺเ       รถิเก ปตฺติการเก
        เตสํ กมฺมาปทาเนน        ราชา วฑฺเฒติ เวตฺตนํ
        น เตสํ อนฺตรํ คจฺเฉ        ส ราชวสตึ วเส
        จาโปว โอณโต ธีโร       วํโส วาปิ ปกมฺปเย
        ปฏิโลมํ น มนฺเตยฺย        ส ราชวสตึ วเส
        จาโปวูโนทโร อสฺส        มจฺโฉวสฺส อชิวหตา
        อปฺปาสิ นิปโก สูโร        ส ราชวสตึ วเสติ ฯ
     ตตฺถ น เตสํ อนฺตรํ คจฺเฉติ เตสํ ลาภสฺส อนฺตรายํ น
คจฺเฉยฺย อนฺตรายํ น กเรยฺย ฯ วํโส วาติ ยถา วํสคุมฺพโต
อุคฺคตวํโส วาเตน ปหตกาเล กมฺปติ เอวํ รญฺา กถิตกาเล
กมฺเปยฺย ฯ จาโปวูโนทโรติ ยถา จาปธนุ น มโหทโร โหติ เอวํ
น มโหทฺโร สิยา ฯ อชิวฺหตาติ ยถา มจฺโฉ อชิวฺหตาย น กเถติ
ตถา มนฺทกถาย อชิวฺหตา ภเวยฺย ฯ อปฺปาสีติ โภชเน มตฺตญฺู ฯ
        น พาฬฺหํ อิตฺถึ คจฺเฉยฺย     สมฺผสฺสํ เตชสํขฺยํ
        กาสํ สาสํ ทรํ พาลฺยํ       ขีณเมโธ นิคจฺฉติ
        นาติเวลํ ปภาเสยฺย        น ตุณฺหี สพฺพทา สิยา
        อวิกิณฺณํ มิตํ วาจํ          ปตฺเต กาเล อุทีริเย
        อโกธโน อสํฆฏฺโฏ         สจฺโจ สณฺโห อเปสุโณ
        สมฺผํ คิรํ น ภาเสยฺย       ส ราชวสตึ วเสติ ฯ
     ตตฺถ น พาฬหนฺติ น ปุนปฺปุนํ กิเลเสน คจฺเฉยฺย ฯ เตชสํขยนฺติ
เอวํ คจฺฉนฺโต หิ ปุริโส เตชสํขฺยํ ปาปุณาติ ตํ สมฺผสฺสนฺโต
พาฬฺหํ น คจฺฉยฺย ฯ ทรนฺติ กายทรถํ ฯ พาลฺยนฺติ ทุพฺพลภาวํ ฯ
ขีณเมโธติ ปุนปฺปุนํ กิเลสรติวเสน ขีณปญฺโ ปุริโส เอเต กาสาทโย
นิคจฺฉติ ฯ นาติเวลนฺติ ตาตา ราชูนํ สนฺติเก ปมาณาติกฺกนฺตํ น
ภาเสยฺย ฯ ปตฺเต กาเลติ อตฺตโน วจนกาเล สมฺปตฺเต ฯ อสํฆฏฺโฏติ
ปรํ อสํฆฺเฏนฺโต ฯ สมฺผนฺติ นิรตฺถกํ ฯ คิรนฺติ วจนํ ฯ
        มาตาเปติภโร อสฺส        กุเล เชฏฺาปจายิโน
        หิริโอตฺตปฺปสมฺปนฺโน        ส ราชวสตึ วเส
        วินีโต สิปฺปวา ทนฺโต       กตตฺโต นิยโต มุทุ
        อปฺปมตฺโต สุจิทกฺโข        ส ราชวสตึ วเส
        นิวาตวุตฺติ วุฑฺเฒสุ         สปฺปติสฺโส สคารโว
        สุรโต สุขสํวาโส          ส ราชวสตึ วเส
        อารกา ปริวชฺเชยฺย        สณฺหิตุํ ปหิตํ ชนํ
        ภตฺตารญฺเวุทิกฺเขยฺย       น อญฺสฺส จ ราชิโนติ ฯ
     ตตฺถ วินีโตติ อาจารสมฺปนฺโน ฯ สิปฺปวาติ อตฺตโน กุเล
สิกฺขิตพฺพสิปฺเปน. สมนฺนาคโต ฯ ทนฺโตติ ฉสุ ทฺวาเรสุ
นิพฺพิเสวโน ฯ กตตฺโตติ สมฺปาทิตตฺโต ฯ นิยโตติ ยสาทีนํ นิสฺสาย
อจลนสภาโว ฯ มุทูติ อนติมานี ฯ อปฺปมตฺโตติ กตฺตพฺพกิจฺเจสุ
ปมาทวิรหิโต ฯ ทกฺโขติ อุปฏฺานฏฺาเน เฉโก ฯ นิวาตวุตฺตีติ
นีจวุตฺติ ฯ สปฺปติสฺโสติ ครุสํวาสวสนสีโล ฯ สณฺหิตุํ ปหิตนฺติ
ปรราชูหิ รญฺโ สนฺติกํ คุยฺหรกฺขนวเสน วา ปฏิจฺฉนฺนปากฏกรณวเสน
วา เปสิตํ ฯ ตถารูเปหิ สทฺธึ กเถนฺโต รญฺโ สมฺมุขา กเถยฺย ฯ
ภตฺตารญฺเวุทิกฺเขยฺยาติ อตฺตโน สามิกเมว โอโลเกยฺย ฯ น
อญฺสฺส จ ราชิโนติ อญฺสฺส จ รญฺโ สนฺติเก น ภาเสยฺย ฯ
        สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ      สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
        สกฺกจฺจํ ปยิรูปาเสยฺย       ส ราชวสตึ วเส
        สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ      สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
        สกฺกจฺจํ อนุวาเสยฺย        ส ราชวสตึ วเส
        สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ      สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
        ตปฺเปยฺย อนฺนปาเนน       ส ราชวสตึ วเส
        สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ      สีลวนฺเต พหุสฺสุเต
        อาสชฺช ปญฺเ เสเวถ      อากงฺขํ วุฑฺฒิมตฺตโน ฯ
     ตตฺถ สกฺกจฺจํ ปยิรูปาเสยฺยาติ คารเวน ปุนปฺปุนํ อุปสงฺกเมยฺย ฯ
อนุวาเสยฺยาติ อุโปสถวาสํ วสนฺโต อนุวตฺเตยฺย ฯ ตปฺเปยฺยาติ
ยาวทตฺถํ ทาเนน ตปฺเปยฺย ฯ อาสชฺชาติ อุปคนฺตฺวา ฯ ปญฺเติ
ปณฺฑิเต ฯ อาสชฺช ปญฺหนฺติ วา ปาโ ฯ ปญฺหนฺติ ปณฺฑิเตหิ
ปญฺาย กตฺตพฺพํ กุสลากุสลํ การณํ ปุจฺเฉยฺยาติ อตฺโถ ฯ
        ทินฺนปุพฺพํ น หาเปยฺย       ทานํ สมณพฺราหฺมเณ
        น จ กิญฺจิ นิวาเรยฺย       ทานกาเล วนิพฺพเก
        ปญฺวา พุทฺธิสมฺปนฺโน       วิธานวิธิโกวิโท
        กาลญฺู สมยญฺู จ         ส ราชวสตี วเส
        อุฏฺาย กมฺมเธยฺเยสุ       อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ
        สุสํวิหิตกมฺมนฺโต           ส ราชวสตึ วเส ฯ
     ตตฺถ ทินฺนปุพฺพนฺติ ปกติปฏิยตฺตํ ทานวตฺตํ ฯ สมณพฺราหฺมเณติ
สมเณ วา พฺราหฺมเณ วา ฯ วนิพฺพเกติ ทินฺนกาเล วนิพฺพเก
อาคเต ทิสฺวา กิญฺจิ น นิวาเรยฺย ฯ ปญฺวาติ วิจารณปญฺาย
ยุตฺโต ฯ พุทฺธิสมฺปนฺโนติ อเวกลฺลพุทฺธิสมฺปนฺโน ฯ
วิธานวิธิโกวิโทติ นานปฺปกาเรสุ ทาสกมฺมกรโปริสาทีนํ
สํวิทหนโกฏฺาเสสุ เฉโก ฯ กาลญฺูติ อยํ ทานํ ทาตุํ อยํ สีลํ รกฺขิตุํ
อยํ อุโปสถกมฺมํ กาตุํ กาโลติ ชาเนยฺย ฯ สมยญฺูติ อยํ
กสนสมโย อยํ วปนสมโย อยํ โวหารสมโย อยํ อุปฏฺานสมโยติ
ชาเนยฺย ฯ กมฺมเธยฺเยสูติ อตฺตโน กตฺตพฺพกมฺเมสุ ฯ
        ขลํ สาลํ ปสุํ เขตฺตํ        คนฺตฺวา ปสฺส อภิกฺขณํ
        มิตํ ธญฺ นิธาเปยฺย        มิตํ ปจาปเย ฆเร
        ปุตฺตํ วา ภาตรํ สํ วา      สีเลสุ อสมาหิตํ
        อนงฺควา หิ เต พาลา      ยถา เปตา ตเถว เต
        โจฬญฺจ เนสมฺปิณฺฑญฺจ       อาสีนานํ ปทาปเย
        ทาเส กมฺมกเร โปเส      สีเลสุ สุสมาหิเต
        ทกฺเข อุฏฺานสมฺปนฺเน      อาธิปจฺจสฺมึ าปเยติ ฯ
     ตตฺถ ปสุํ เขตฺตนฺติ โคกุลญฺจ สสฺสฏฺานญฺจ ฯ คนฺตฺวาติ
คมนสีโล ฯ มิตนฺติ มินิตฺวา เอตฺตกนฺติ ตฺวา โกฏฺเสุ นิธาเปยฺย ฯ
ฆเรติ ฆเรปิ ปริชนํ คเณตฺวา มิตเมว ปจาเปยฺย ฯ
  สีเลสุ อสมาหิตนฺติ เอวรูปํ ทุสฺสีลํ อนาจารํ กิสฺมิญฺจิ อาธิปจฺจฏฺาเนน
เปยฺยาติ อตฺโถ ฯ อนงฺควา หิ เต พาลาติ องฺคเมตํ
มนุสฺสานํ ภาตาติ โลเก ปวุจฺจติ ฯ กิญฺจาปิ เชฏฺกนิฏฺภาตโร
องฺคสมานตฺตา องฺคาติ วุตฺตา อิเม ปน ทุสฺสีลา ตสฺมา องฺคสมา
น โหนฺติ ยถา ปน สุสาเน ฉฑฺฑิตา เปตา มตา ตเถว เต
ตสฺมา ตาทิสา อาธิปจฺจฏฺาเนน เปตพฺพา ฯ กุฏุมฺพํ หิ เต
วินาเสนฺติ วินฏฺกุฏุมฺพสฺส จ ทลิทฺทสฺส จ ราชวสติ นาม น
สมฺปชฺชติ ฯ อาสีนานนฺติ อาคนฺตฺวา นิสินฺนานํ ฯ มตานํ มตกภตฺตํ
วิย เทนฺโต ฆาสจฺฉาทนมตฺตํ ทาเปยฺย ฯ อุฏฺานสมฺปนฺเนติ
อุฏฺานวิริเยน สมนฺนาคเต ฯ
        สีลวา จ อโลโภ จ        อนุวตฺโต จสฺส ราชิโน
        อาวีรโห หิโต ตสฺส        ส ราชวสตึ วเส
        ฉนฺทญฺู ราชิโน จสฺส       จิตฺตตฺโถ จสฺส ราชิโน
        อสํกุสกวุตฺติสฺส            ส ราชวสตึ วเส
        อจฺฉาทเน จ นหาปเน      โธเว ปาเท อโธสิรํ
        อาหโตปิ น กุปฺเปยฺย       ส ราชฺวสตึ วเสติ ฯ
     ตตฺถ อโลโภติ อลุทฺโธ ฯ อนุวตฺโต จสฺส ราชิโนติ อสฺส
ราชิโน มนํ อนุวตฺโต ฯ จิตฺตตฺโถติ จิตฺเต ิโต ราชจิตฺตวสิโกติ
อตฺโถ ฯ อสํกุสกวุตฺติสฺสาติ อปฏิโลมวุตฺติ อสฺส ฯ อโธสิรนฺติ
ปาเท โธวนฺโตปิ สิรํ อโธ กตฺวา เหฏฺามุโขว โธเวยฺย น รญฺโ
มุขํ โอโลเกยฺยาติ อตฺโถ ฯ
        กุมฺภิมฺหิ อญฺชลึ กยิรา       วายสํ วาปิ ปทกฺขิณํ
        กิเมว สพฺพกามานํ         ทาตารํ ธีรมุตฺตมํ
        โย เทติ สยนํ วตฺถํ        ยานํ อาวสถํ ฆรํ
        ปชฺชุนฺโนริว ภูตานํ         โภเคหิ อภิวสฺสติ
        เอเสยฺยา ราชวสตี        วตฺตมาโน ยถา นโร
        อาราธยติ ราชานํ         ปูชํ ลภติ ภตฺตุสูติ ฯ
ตตฺถ กุมฺภิมฺหิ อญฺชลึ กยิรา วายสํ วาปิ ปทกฺขิณนฺติ
วุฑฺฒึ ปจฺจาสึสนฺโต หิ ปุริโส อุทกภริตํ กุมฺภึ ทิสฺวา ตสฺส อญฺชลึ
กเรยฺย วายสํ วาปิ สกุณญฺจ ปทกฺขิณํ กเรยฺย (เยสํ) อญฺชลึ กตฺวา
ปทกฺขิณํ กโรนฺตสฺส เต กิญฺจิ ทาตุํ น สกฺโกนฺติ ฯ กิเมวาติ โย
ปน สพฺพกามานํ ทาตา ธีโร ตํ ราชานํ กึ การณา น นมสฺเสยฺย
ราชาเยว หิ นมสฺสิตพฺโพ จ อาราเธตพฺโพ จาติ ฯ ปชฺชุนฺโนริวาติ
เมโฆ วิย ฯ เอเสยฺยา ราชวสตีติ อยฺยา ยา อยํ มยา กถิตา เอสา
ราชวสตี นาม ราชเสวกานํ อนุสาสนี ฯ ยถาติ ยาย ราชวสติยา
วตฺตมาโน นโร ราชานํ อาราเธติ ราชูนญฺจ สนฺติกา ปูชํ ลภติ
เอสาติ ฯ เอวํ อสมธุโร วิธุโร พุทฺธลีลาย ราชวสตึ กเถสีติ ฯ
                   ราชวสตีกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
     เอวํ ปุตฺตทารมิตฺตสุหชฺชาทโย อนุสาสนฺตสฺเสว ตสฺส ตติโย
ทิวโส ชาโต ฯ โส ทิวสปาริปูรึ ตฺวา ปาโตว นหาตฺวา
นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา ราชานํ อปโลเกตฺวา มาณเวน สทฺธึ
คมิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา าติคณปริวุโต ราชนิเวสนํ คนฺตฺวา ราชานํ
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ิโต วตฺตพฺพยุตฺตกวจนํ อโวจ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        เอวํ สมนุสาสิตฺวา         าติสํฆํ วิจกฺขโณ
        ปริกิณฺโณ สุหเทหิ          ราชานมุปสงฺกมิ
        วนฺทิตฺวา สิรสา ปาเท      กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ
        วิธุโร อวจ ราชานํ        ปคฺคเหตฺวาน อญฺชลึ
        อยมฺมํ มาณโว เนติ        กตฺตุกาโม ยถามตึ
        าตีนตฺถํ ปวกฺขามิ         ตํ สุโณหิ อรินฺทม
        ปุตฺเต จ เม อุทิกฺเขสิ      ยญฺจมญฺ ฆเร ธนํ
        ยถา เปจฺจ นหาเปยฺย      าติสํโฆ มยี คเต
        ยเถว ขลติ ภูมิยา         ภูมฺยาเยว ปติฏฺติ
        เอเวตํ ขลิตํ มยฺหํ         เอตํ ปสฺสามิ อจฺจยนฺติ ฯ
     ตตฺถ สุหเทหีติ สุหทเยหิ าติมิตฺตาทีหิ ฯ ยญฺจมญฺนฺติ
ยญฺจ เม อญฺ ตยา เจว อญฺเหิ ราชูหิ จ ทินฺนํ ฆเร อปริมาณํ
ธนํ ตํ สพฺพํ ตฺวเมว โอโลเกยฺยาสิ ฯ เปจฺจาติ ปจฺฉา ฯ
ขลลตีติ ปกฺขลติ ฯ เอเวตนฺติเอวํ เอตํ ฯ หิ ภูมิยํ ขลิตา ตตฺเถว
ปติฏฺิตปุริโส วิย ตุมฺเหสุ ขลิตฺวา ตุมฺเหสุเยว ปติฏฺหามิ ฯ
เอตํ ปสฺสามีติ โย เอส มม กินฺเต ราชา โหตีติ มาณเวน
ปุฏฺสฺส ตุมฺเห อโนโลเกตฺวา สจฺจํ ปฏฺเปตฺวา ทาโส หมสฺมีติ
วทนฺตสฺส อจฺจโย เอตํ อจฺจยํ ปสฺสามิ อญฺโ ปน เม โทโส
นตฺถิ ตมฺเม อจฺจยํ ขมถ มา เอตํ หทเย กตฺวา ปจฺฉา มม
ปุตฺตทาเร อปรชฺฌิตฺถ ฯ
     ตํ สุตฺวา ราชา ปณฺฑิต ตว คมนํ มยฺหํ น รุจฺจติ มาณวํ
     อุปาเยเนว ปกฺโกสิตฺวา ฆาเตตฺวา กิลญฺเชน ปฏิจฺฉาเทม มยฺหํ ตํ
     รุจฺจตีติ ทีเปนฺโต คาถมาห
                 สกฺกา น คนฺตุํ อิติ มยฺหํ โหติ
                 ฆตฺวา วธิตฺวา อิธ กาติยานํ
                 อิเธว โหหิ อิติ มยฺหํ รุจฺจติ
                 มา ตฺวํ อคา อุตฺตมภูริปญฺาติ ฯ
     ตตฺถ ฆตฺวาติ อิธ ราชเคเหเยว นํ โปเถตฺวา มาเรตฺวา
ปฏิจฺฉาเทม ฯ
     ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต เทว ตุมฺหากํ เอวรูโป อชฺฌาสโย
อยุตฺโตติ วตฺวา อาห
                 มา เหว ธมฺเมสุ มนํ ปณิทหิ
                 อตฺเถ จ ธมฺเม จ ยุตฺโต ภวสฺสุ
                 ธิรตฺถุ กมฺมํ อกุสลํ อนริยํ
                 ยํ กตฺวา ปจฺฉา นิรยํ วชฺเชยฺย
                 เนเวส ธมฺโม น ปุเนติ กิจฺจํ
                 อยิโร หิ ทาสสฺส ชนินฺท อิสฺสโร
                 ฆาเตตุ ฌาเปตุํ อโถปิ หนฺตุํ
                 น จ มยฺหํ โกธตฺถิ วชฺชามิหนฺติ ฯ
     ตตฺถ มา เหว ธมฺเมสูติ มา เหว อธมฺเมสุ อนตฺเถสุ
อปุญฺเสุ ตว จิตฺตํ ปณิทหีติ อตฺโถ ฯ ปจฺฉาติ ยํ กมฺมํ กตฺวา
อชรามโร น โหติ อถ โข ปจฺฉา นิรยเมว อุปฺปชฺเชยฺย ฯ ธิรตฺถุ
กมฺมนฺติ ตํ กมฺมํ ธิ ครหิตํ อตฺถุ ภเวยฺย ฯ เนเวสาติ เนว เอส
โปราณกปณฺฑิตานํ สภาโว ธมฺโม ฯ อยิโรติ สามิโก ฯ ฆาเตตุนฺติ
เอตานิ ฆาตาทีนิ กาตุํ อยิโร นาม ทาสสฺส อิสฺสโร สพฺพา
เนตานิ กาตุํ ลภติ มยฺหํ มาณเว อปฺปมตฺตโกปิ โกโธ นตฺถิ
ทินฺนกาลโต ปฏฺาย จิตฺตํ สณฺาเรตุํ วฏฺฏติ วชฺชามิหํ นิรนฺทาติ
อาห ฯ
     เอวํ วตฺวา มหาสตฺโต ราชานํ วนฺทิตฺวา ราโชโรเธ จ
ราชปริสญฺจ โอวทิตฺวา เตสุ สกภาเวน อสณฺหิตฺวา มหาวิรวํ
วิรวนฺเตสุปิ ราชนิเวสนา นิกฺขมิ ฯ สกลนครวาสิโน ปณฺฑิโต กิร
มาณวเกน สทฺธึ คจฺฉติ เอถ ปสฺสิสฺสาม นนฺติ ราชงฺคเณเยว
สนฺนิปติตฺวา นํ ปสฺสึสุ ฯ อถ เน มหาสตฺโต ตุมฺเห มา
จินฺตยิตฺถ สพฺเพ สํขารา อนิจฺจา สรีรํ อธุวํ ยโส นาม
วิปตฺติปริโยสาโน อปิจ ตุมฺเห ทานาทีสุเยว อปฺปมตฺตา โหถาติ โอวทิตฺวา
นิวตฺเตตฺวา อตฺตโน เคหาภิมุโข ปายาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ
ธมฺมปาลกุมาโร ภาติคณปริวุโต ปิตุ ปจฺจุคฺคมนํ กริสฺสามีติ นิกฺขมนฺโต
นิเวสนทฺวาเรเยว ปิตุ สมฺมุโข อโหสิ ฯ มหาสตฺโต ตํ ทิสฺวา
โสกํ สณฺาเรตุํ อสกฺโกนฺโต ตํ อุปคุยฺหิตฺวา อุเร นิปชฺชาเปตฺวา
นิเวสนมฺปาวิสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        เชฏฺปุตฺตํ อุปคุยฺห          วิเนยฺย หทเย ทรํ
        อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ        ปาวิสิ โส มหาฆรนฺติ ฯ
     ฆเร ปนสฺส สหสฺสปุตฺตา สหสฺสธีตโร สหสฺสภริยา สตฺตวณฺณทาสีสตานิ
จ เตหิเจว อวเสสทาสกมฺมกราติมิตฺเตหิ จ ตสฺส สกลนิเวสนํ
ยุคนฺตวาตาภิฆาตปติเตหิ สาเลหิ สาลวนํ วิย นิรนฺตรํ อโหสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        สาลาว สมฺปมทฺทิตา         มาลุเตน ปมทฺทิตา
        เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ     วิธุรสฺส นิเวสเน
        อิตฺถีสหสฺสํ ภริยานํ          ทาสีสตฺตสตานี จ
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       วิธุรสฺส นิเวสเน
        โอโรธา จ กุมารา จ       เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       วิธุรสฺส นิเวสเน
        หตฺถาโรหา อนีกฏฺา        รถิกา ปตฺติการกา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       วิธุรสฺส นิเวสเน
        สมาคตา ชานปทา          เนคมา จ สมาคตา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       วิธุรสฺส นิเวสเน
        อิตฺถีสหสฺสํ ภริยานํ          ทาสาสตฺตสตานิ จ
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       กสฺมา โน วิชเหสฺสสิ
        โอโรธา จ กุมารา จ       เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       กสฺมา โน วิชเหสฺสสิ
        หตฺถาโรหา อนีกฏฺา        รถิกา ปตฺติการกา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       กสฺมา โน วิชเหสฺสสิ
        สมาคตา ชานปทา          เนคมา จ สมาคตา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       กสฺมา โน วิชเหสฺสสีติ ฯ
     ตตฺถ เสนฺตีติ มหาตเล ฉินฺนปาทา วิย ปติตา อาวฏฺฏนฺตา
ปริวตฺตนฺตา สยนฺติ ฯ ภริยานนฺติ ภริยานเมว อิตฺถีนํ สหสฺสํ ฯ
กสฺมา โนติ เกน การเณน อมฺเห วิชเหสฺสสีติ ปริเทวึสุ ฯ
     มหาสตฺโต สพฺพนฺตํ มหาชนํ อสฺสาเสตฺวา อวเสสานิ กิจฺจานิ
กตฺวา อนฺโตชนํ พหิชนญฺจ โอวทิตฺวา อาจิกฺขิตพฺพยุตฺตกํ สพฺพํ
ปุตฺตทารสฺส อาจิกฺขิตฺวา ปุณฺณกสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อตฺตโน
นิฏฺิตกิจฺจํ ตสฺส อาโรเจสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        กตฺวา ฆเรสุ กิจฺจานิ        อนุสาสิตฺวา สกํ ชนํ
        มิตฺตามจฺเจ จ ภจฺเจ จ      ปุตฺตทาเร จ พนฺธเว
        กมฺมนฺตํ สํวิเธตฺวาน         อาจิกฺขิตฺวา ฆเร ธนํ
        นิธิญฺจ อิณทานณฺจ           ปุณฺณกํ เอตทพฺรวิ
                 อวสี ตุวํ มยฺห ติหํ อคาเร
                 กาตนิ กิจฺจานิ ฆเรสุ มยฺหํ
                 อนุสาสิตา ปุตฺตทารา มยา จ
                 กโรหิ กิจฺจานิ ยถามตินฺเตติ ฯ
     ตตฺถ กมฺมนฺตํ สํวิเธตฺวานาติ เอวญฺจ เอวญฺจ กาตุํ วฏฺฏตีติ
ฆเร กตฺตพฺพกิจฺจํ สํวิทหิตฺวา ฯ นิธินฺติ ตตฺถ ตตฺถ นิหิตธนํ ฯ
อิณทานนฺติ อิณวเสน ปโยชิตธนํ ฯ ยถามตินฺเตติ อิทานิ ตว
อชฺฌาสยานุรูปํ กโรหีติ ฯ
     อถ นํ ปุณฺณโก อาห
                 สเจ หิ กตฺเต อนุสาสิตา เต
                 ปุตฺตา จ ทารา จ อนุชีวิโน จ
                 หนฺเทหิทานิ ตรมานรูโป
                 ทีโฆ หิ อทฺธาปิ อยํ ปุรฏฺา
        อสมฺภีโตว คณฺหาหิ          อาชานิยสฺส วาลธึ
        อิทํ ปจฺฉิมกํ ตุยฺหํ           ชีวโลกสฺส ทสฺสนนฺติ ฯ
     ตตฺถ กตฺเตติ โสมนสฺสปฺปตฺโต ยกฺโข มหาสตฺตํ อาลปติ ฯ
อทฺธาปีติ คนฺตพฺพมตฺโตปิ ทีโฆ ฯ อสมฺภีโตวาติ นิพฺภโย ฯ อิทํ
โส เหฏฺาปาสาทํ อโนตริตฺวา ตโตว คนฺตุกาโม อวจ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
        โสหํ กิสฺสานุภายิสฺสํ         ยสฺส เม นตฺถิ ทุกฺกฏํ
        กาเยน วาจา มนสา        เยน คจฺเฉยฺย ทุคฺคตินฺติ ฯ
     ตตฺถ โสหํ กิสฺสานุภายิสฺสนฺติ อิทํ มหาสตฺโต อสมฺภีโตว
คณฺหาหีติ วุตฺโต เอวมาห ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต สีหนาทํ นทิตฺวา อสมฺภีโต เกสรสีโหวิย
นิพฺภโย หุตฺวา อยํ เม สาฏโก มม อรุจิยา มา มุญฺจตูติ อธิฏฺา
นปารมึ ปุเรจาริกํ กตฺวา ทฬฺหํ นิวาเสตฺวา อสฺสสฺส วาลธึ วิยูหิตฺวา
อุโภหิ หตฺเถหิ ทฬฺหํ วาลธึ คเหตฺวา ทฺวีหิ ปาเทหิ อสฺสสฺส
อูรูสุ ปลิเวเตฺวา มาณว คหิโต เม อสฺสวาลธิ ยถารุจึ
ยาหีติ อาห ฯ ตสฺมึ ขเณ ปุณฺณโก มโนมยสินฺธวสฺส
สญฺมทาสิ ฯ โส ปณฺฑิตํ อาทาย อากาเส ปกฺขนฺทิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                 โส อสฺสราชาวิธุรํ วหนฺโต
                 ปกฺกามิ เวหาย สมนฺตลิกฺเข
                 สาขาสุ เสเลสุ อสชฺชมาโน
                 กาฬาคิรึ ขิปฺปมุปาคมาสีติ ฯ
     ตตฺถ สาขาสุ เสเลสุ อสชฺชมาโนติ ปุณฺณโก กิร จินฺเตสิ
อหํ ทูรํ อาคนฺตฺวา อิมํ หิมวนฺตปฺปเทเส รุกฺขปพฺพเตสุ โปเถนฺโต
มาเรตฺวา หทยมํสํ อาทาย กเฬวรํ ปพฺพตนฺตเร ฉฑฺเฑตฺวา
นาคภวนํ คนฺตฺวา ตํ วิมลาย เทวิยา ทตฺวา อิรนฺทตึ คเหตฺวา
ปจฺจาคมิสฺสามีติ ฯ
     โส รุกฺเข จ ปพฺพเต จ ปหริตฺวา เตสํ มชฺเฌเยว อสฺสํ
เปเสสิ ฯ มหาสตฺตสฺสานุภาเวน รุกฺขาปิ ปพฺพตาปิ ตสฺส สรีรโต
อุโภสุ ปสฺเสสุ รตนมตฺตํ ปฏิกฺกมนฺติ ฯ โส มโต วา โน วาติ
ปริวตฺเตตฺวา มหาสตฺตสฺส มุขํ โอโลเกนฺโต กาญฺจนาทาสมิว
วิปฺปสนฺนํ มุขํ ทิสฺวา อยํ เอวํ น มรตีติ ปุนปิ หิมวนฺตปฺปเทเส
รุกฺเข จ ปพฺพเต จ ติกฺขตฺตุํ โปเถนฺโตปิ เตสํ มชฺเฌเยว อสฺสํ
เปเสสิ ฯ ตเถว รุกฺขาปิ ปพฺพตาปิ ทูรตรํ ปฏิกฺกมนฺติเยว ฯ
มหาสตฺโต ปรมกิลนฺตกาโย อโหสิ ฯ โส อิทานิ นํ วาตกฺขนฺเธ
จุณฺณวิจุณฺณํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา วาตกฺขนฺเธ อสฺสํ เปเสสิ ฯ
มโต วา โน วาติ ปริวตฺเตตฺวา วิกสิตปทุมํ วิย มหาสตฺตสฺส
มุขํ โอโลเกสิ ฯ โส โกธาภิภูโต สตฺตมํ วาตกฺขนฺธํ ปกฺขนฺทิ ฯ
โพธิสตฺตสฺสานุภาเวน วาตกฺขนฺโธ ทฺวิธา หุตฺวา โพธิสตฺตสฺส โอกาสํ
อทาสิ ฯ ตโต เวรมฺภวาเตปิ ปหริ ฯ เวรมฺภวาโตปิ สตสหสฺส
อสนีสทฺโท วิย ทฺวิธา หุตฺวา โพธิสตฺตสฺส โอกาสํ อทาสิ ฯ
โสปิ ตสฺส อนฺตรายาภาวํ ปสฺสนฺโต ตํ อาทาย กาฬาคิริปพฺพตํ
อคมาสิ ฯ เตน วุตฺตํ ฯ
                 สาขาสุ เสเลสุ อสชฺชมาโน
                 กาฬาคิรึ ขิปฺปมุปาคมาสีติ ฯ
     ตตฺถ อสชฺชมาโนติ อลคฺคมาโน อปฺปฏิหญฺมาโน วิธุรปณฺฑิตํ
วหนฺโต กาฬปพฺพตมตฺถกํ อุปคโต อโหสิ ฯ
     เอวํ ปุณฺณกสฺส มหาสตฺตํ คเหตฺวา คตกาเล ปณฺฑิตสฺส
ปุตฺตทาราทโย ปุณฺณกสฺส วสนฏฺานํ คนฺตฺวา มหาสตฺตํ อทิสฺวา
ฉินฺนปาทา วิย ปติตฺวา อปราปรํ ปริวตฺตมานา มหาสทฺเทน ปริเทวึสุ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        อิตฺถีสหสฺสํ ภริยานํ          ทาสาสตฺตสตานิ จ
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน
     วิธุรํ อาทาย คจฺฉติ
        โอโรธา จ กุมารา จ       เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน
     วิธุรํ อาทาย คจฺฉติ
        หตฺถาโรหา อนีกฏฺา        รถิกา ปตฺติการกา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน
     วิธุรํ อาทาย คจฺฉติ
        สมาคตา ชานปทา          เนคมา จ สมาคตา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน
     วิธุรํ อาทาย คจฺฉติ
        อิตฺถีสหสฺสํ ภริยานํ          ทาสีสตฺตสตานิ จ
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       ปณฺฑิโต โส กุหึ คโต
        โอโรธา จ กุมารา จ       เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       ปณฺฑิโต โส กุหึ คโต
        หตฺถาโรหา อนีกฏฺา        รถิกา ปตฺติการกา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       ปณฺฑิโต โส กหึ คโต
        สมาคตา ชานปทา          เนคมา จ สมาคตา
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ       ปณฺฑิโต โส กุหึ คโตติ ฯ
     มหาสตฺตํ คเหตฺวา อากาเสน คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา จ สุตฺวา จ
เอวมฺปิ กนฺทิตฺวา เต สพฺเพปิ สกลนครวาสีหิ สทฺธึ กนฺทนฺตา ราชทฺวารํ
อคมํสุ ฯ ราชา มหนฺตํ ปริเทวนสทฺทํ สุตฺวา สีหปญฺชรํ วิวริตฺวา
กสฺมา ปริเทวถาติ ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส เต เทว โส กิร มาณโว
น พฺราหฺมโณ ยกฺโข พฺราหฺมณรูเปน อาคนฺตฺวา ปณฺฑิตํ อาทาย
คโต เตน วินา อมฺหากํ ชีวิตํ นตฺถิ สเจ อิโต สตฺตเม ทิวเส
ปณฺฑิโต นาคมิสฺสติ มยํ สกฏสเตหิ สกฏสหสฺเสหิ ทารูนิ สํกฑฺฒิตฺวา
สพฺเพ อคฺคึ ปวิสิสฺสามาติ อิมมตฺถํ อาโรเจนฺตา อิมํ คาถมาหํสุ ฯ
        สเจ โส สตฺตรตฺเตน        ปณฺฑิโต นาคมิสฺสติ
        สพฺเพ อคฺคึ ปวิสฺสาม        นตฺถตฺโถ ชีวิเตน โนติ ฯ
     สมฺมาสมฺพุทฺธปรินิพฺพานกาเลปิ มยํ อคฺคึ ปวิสิตฺวา มริสฺสามาติ
วตฺตาโร นาเหสุํ อโห สุวสิตํ มหาสตฺเตน นครมฺหีติ ฯ ราชา
เตสํ กถํ สุตฺวา ตุมฺเห มา จินฺตยิตฺถ มา โสจิตฺถ มา ปริเทวิตฺถ
มธุรกโถ ปณฺฑิโต มาณวํ ธมฺมกถาย ปโลเภตฺวา อตฺตโน ปาเทสุ
ปาเตตฺวา น จิรสฺเสว อมฺหากํ อสฺสุมุขานิ หาเสนฺโต อาคมิสฺสติ
มา โสจยิตฺถาติ วตฺวา คาถมาห
        ปณฺฑิโต จ วิยตฺโต จ        วิภาวี จ วิจกฺขโณ
        ขิปฺปํ โมเจติ อตฺตานํ        มา ภายิตฺถาคมิสฺสตีติ ฯ
     ตตฺถ วิยตฺโตติ เวยฺยตฺติยา วิจารณปญฺาย สมนฺนาคโต ฯ
วิภาวีติ อตฺถานตฺถํ การณาการณํ วิภาเวตฺวา ทสฺเสตฺวา กเถตุํ
สมตฺโถ ฯ วิจกฺขโณติ ตํ ขณํเยว านุปฺปตฺติการณวิชานนปญฺาย
ยุตฺโต ฯ มา ภายิตฺถาติ มา ภายิตฺถ ขิปฺปํ อตฺตานํ โมเจตฺวา
อาคมิสฺสตีติ อสฺสาเสสิ ฯ
     นาคราปิ ปณฺฑิโต รญฺา สทฺธึ กเถตฺวา คโต ภวิสฺสตีติ
อสฺสาสํ ปฏิลภึสูติ ฯ
                 ฯ อนฺตรเปยฺยาโล นิฏฺิโต ฯ
     ปุณฺณโกปิ มหาสตฺตํ กาฬาคิริมตฺถเก เปตฺวา อิมสฺมึ
ชีวมาเน มยฺหํ วุฑฺฒิ นาม นตฺถิ อิมํ มาเรตฺวา หทยมํสํ คเหตฺวา
นาคภวนํ เนตฺวา วิมลาย ทตฺวา อิรนฺทตึ คเหตฺวา เทวโลกํ คมิสฺสามีติ
จินฺเตสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                 โส ตตฺถ คนฺตฺวาน วิจินฺตยนฺโต
                 อุจฺจาวจา เจตนกา ภวนฺติ
                 น อิมสฺส ชีเวน มมตฺถิ กิญฺจิ
                 หนฺตฺวานิมํ หทยํ อานยิสฺสนฺติ ฯ
     ตตฺถ โสติ โส ปุณฺณโก ฯ ตตฺถ คนฺตฺวานาติ คนฺตฺวา ตตฺถ
กาฬาคิริมตฺถเก ิโต ฯ เจตนกาติ ขเณ ขเณ อุปฺปชฺชมานา
เจตฺนา อุจฺจาปิ อวจาปิ อุปฺปชฺชนฺติ านํ โข ปเนตํ น วิชฺชติ
ยเมตสฺส ชีวิตทานเจตนาปิ อุปฺปชฺเชยฺยาติ อิมสฺส ปน ชีเวน ตหึ
นาคภวเน มม อปฺปมตฺตกมฺปิ กิญฺจิ กิจฺจํ นตฺถิ อิเธวิมํ หนฺตฺวาน อสฺส
หทยํ อานยิสฺสามีติ สนฺนิฏฺานมกาสีติ อตฺโถ ฯ
     ตโต ปุณฺณโก จินฺเตสิ ยนฺนูนาหํ อิมํ สหตฺเถน อมาเรตฺวา
เภรวรูปทสฺสเนน ชีวิตกฺขยํ ปาเปยฺยนฺติ ฯ โส เภรวยกฺขรูปํ นิมฺมิตฺวา
ตชฺเชนฺโต อาคนฺตฺวา ตมฺปาเตตฺวา ปาเท คเหตฺวา ทนฺตนฺตเร กตฺวา
ขาทิตุกาโม วิย อโหสิ ฯ เอวํ สนฺเตปิ มหาสตฺตสฺส โลมหํสนมตฺตมฺปิ
นาโหสิ ฯ ตโต สีหรูเปน จ มตฺตมหาหตฺถิรูเปน จ อาคนฺตฺวา
ทาาหิ เจว ทนฺเตหิ จ โอวิชฺฌิตุกาโม วิย หุตฺวา ตถาปิ
อภายนฺตสฺส เอกโทณิกนาวปฺปมาณํ มหนฺตํ สปฺปวณฺณํ นิมฺมิตฺวา
อสฺสสนฺโต อาคนฺตฺวา สกลสรีรํ เวเตฺวา มตฺถเก ผณํ ธาเรสิ ฯ ตสฺส
สารชฺชนมตฺตมฺปิ นาโหสิ ฯ อถ นํ ปพฺพตมตฺถเก เปตฺวา ปาเตตฺวา
จุณฺณวิจุณฺณํ กริสฺสามีติ มหาวาตํ สมุฏฺาเปสิ ฯ โส ตสฺส
เกสคฺคมตฺตมฺปิ น จาเลสิ ฯ อถ นํ ตตฺเถว ปพฺพตมตฺถเก เปตฺวา
หตฺถี วิย ขชฺชูรีรุกฺขํ ปพฺพตํ อปราปรํ จาเลสิ ฯ ตถาปิ นํ
ิตฏฺานโต เกสคฺคมตฺตมฺปิ จาเลตุํ นาสกฺขิ ฯ ตโต สทฺทสนฺตาเสนสฺส
หทยผาลนํ กตฺวา มาเรสฺสามีติ อนฺโตปพฺพตํ ปวิสิตฺวา ปวิญฺจ
นภญฺจ เอกนินฺนาทํ กโรนฺโต มหานาทํ นทิ ฯ เอวมฺปิสฺส สารชฺชนมตฺตมฺปิ
นาโหสิ ฯ ชานาติ หิ มหาสตฺโต ยกฺขสีหหตฺถินาคราชเวเสน
อาคโตปิ วาตวุฏฺิปพฺพตจลนานํ การโกปิ อนฺโตปพฺพตํ
ปวิสิตฺวา นาทํ วิสชฺเชนฺโตปิ มาณโวเยว น อญฺโติ ฯ ตโต
ยกฺโข จินฺเตสิ นาหํ อิมํ พาหิรุปกฺกเมหิ มาเรตุํ สกฺโกมิ
สหตฺเถเนว นํ มาเรสฺสามีติ ฯ โส มหาสตฺตํ ปพฺพตมุทฺธนิ เปตฺวา
ปพฺพตปาทํ คนฺตฺวา มณิกฺขนฺเธ ปณฺฑุกมฺพลสุตฺตํ ปเวเสนฺโต วิย
นทนฺโต อนฺโตปพฺพเตน อุคฺคนฺตฺวา มหาสตฺตํ ทฬฺหํ คเหตฺวา
ปริวตฺเตตฺวา อโธสิรํ กตฺวา อนาลมฺเพ อากาเส วิสชฺเชสิ ฯ
     เตน วุตฺตํ
                โส ตตฺถ คนฺตฺวา ปพฺพตมนฺตรสฺมึ
                อนฺโต ปวิสิตฺวาน ปทุฏฺจิตฺโต
                อสมฺผุตสฺมึ ชคติปฺปเทเส
                อโธสิรํ ธารยิ กาติยาโนติ ฯ
     ตตฺถ คนฺตฺวาติ ปพฺพตมตฺถกา ปพฺพตปาทํ คนฺตฺวา ตตฺถ
ปพฺพตนฺตเร เปตฺวา ตสฺส อนฺโต ปวิสิตฺวา ปพฺพตมตฺถเก ิตสฺส เหฏฺา
ปญฺายมาโน อสมฺผุเต ภูมิปฺปเทเส ฯ ธารยีติ นํ อาทิโตว ธาเรสิ
     ตตฺถ ปน นํ ขิปิตฺวา ปมํ ปณฺณรสโยชานมตฺตํ ภสฺสกาเล
ปพฺพตมุทฺธนิิโตว หตฺถํ ปสาเรตฺวา อโธสิรํ ภสฺสนฺตํ ปาเทสุ
คเหตฺวา อโธสิรเมว อุกฺขิปิตฺวา มุขํ โอโลเกนฺโต อยํ น มรตีติ
ตฺวา ทุติยมฺปิ ขิปิตฺวา ตึสโยชนมตฺตํ ภสฺสกาเล ตเถว อุกฺขิปิตฺวา
มุขํ โอโลเกตฺวา ชีวนฺตเมว ทิสฺวา จินฺเตสิ สเจ อิทานิ
สฏฺีโยชนมตฺตมฺปิ ภสฺสิตฺวา น มริสฺสติ ปาเทสุํ นํ คเหตฺวา
ปพฺพตมุทฺธนิ โปเถตฺวา มาเรสฺสามีติ ฯ อถ นํ ตติยมฺปิ ขิปิตฺวา
สฏฺีโยชนฏฺานํ ภสฺสกาเล หตฺถํ ปสาเรตฺวา ปาเทสุ นํ คเหตฺวา
อุกฺขิปิ ฯ มหาสตฺโตปิ จินฺเตสิ อยํ มํ ปมํ ปณฺณรสโยชนฏฺานํ
ขิปิ ทุติยมฺปิ ตึสโยชนํ ตติยมฺปิ สฏฺีโยชนํ อิทานิ น มํ ปุน
ขิปิสฺสติ อุกฺขิปนฺโตเยว ปน ปพฺพตมุทฺธนิ ปหริตฺวา มํ มาเรสฺสติ
ยาว มํ อุกฺขิปิตฺวา ปพฺพตมตฺถเกน โปเถติ ตาว นํ อโธสิโร
โอลมฺพนฺโตว มารณการณํ ปุจฺฉิสฺสามีติ ฯ โส อสมฺภีโต
อสนฺตสนฺโต ตถา อกาสิ ฯ เตน วุตฺตํ
                 โส ลมฺพมาโน นรเก ปปาเต
                 มหพฺภเย โลมหํเส วิทุคฺคเต
                 อสนฺตสนฺโต กุรูนํ กตฺตุเสฏฺโ
                 อิจฺจพฺรวิ ปุณฺณากํ นาม ยกฺขํ
                 อริยาวกาโส อนรียรูโป
                 อสญฺโต สญฺตสนฺนิกาโส
                 อจฺจาหิตํ กมฺมํ กโรสิ ลุทฺทํ
                 ภาเว จ เต กุสลํ นตฺถิ กิญฺจิ
                 ยํ มํ ปปาตสฺมึ ปปาตุมิจฺฉสิ
                 โก นุ ตวตฺโถ มรเณน มยฺหํ
                 อมานุสสฺเสว เต อชฺช วณฺโณ
                 อาจิกฺข เม ตฺวํ กตมาสิ เทวตาติ ฯ
     ตตฺถ โส ลมฺพมาโนติ โส กุรูนํ กตฺตุเสฏฺโ ตติยวาเร
ลมฺพมาโน ฯ อริยาวกาโสติ รูเปน อริยสทิโส เทววณฺณี หุตฺวา
จรสิ ฯ อสญฺโตติ กายาทีหิ อสญฺโต ทุสฺสีโล ฯ อจฺจาหิตนฺติ
หิตาติกฺกนฺตํ อติอหิตํ วา ฯ ภาเว จ เตติ ตว จิตฺเต อปฺปมตฺตกมฺปิ
กุสลํ นตฺถิ ฯ อมานุสสฺเสว เต อชฺช วณฺโณติ อชฺช
ตเวทํ การณํ อมนุสฺสสฺเสว ฯ กตมาสิ เทวตาติ ยกฺขานํ อนฺตเร
กตรยกฺโข นาม ตฺวนฺติ ฯ
     อถ นํ ปุณฺณโก อาห
                 ยทิ เต สุโต ปุณฺณโก นาม ยกฺโข
                 รญฺโ กุเวรสฺส หิ โส สชีโว
                 ภูมินฺธโร วรุโณ นาม นาโค
                 พฺรหา สุจี วณฺณพลูปปนฺโน
                 ตสฺสานุชํ ธีตรํ กามยามิ
                 อิรนฺทตี นาม สา นาคกญฺา
                 ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ
                 ปตารยึ ตุยฺหํ วธาย ธีราติ ฯ
     ตตฺถ สชีโวติ สชีโว อมจฺโจ ฯ พฺรหาติ อาโรหปรินาหสมฺปนฺโน ฯ
สุจีติ อุฏฺาปิตกาญฺจนรูปสทิโส ฯ วณฺณพลูปปนฺโนติ
สรีรวณฺเณน จ กายพเลน จ อุปคโต ฯ ตสฺสานุชนฺติ ตสฺส อนุชาตํ
ธีตรํ ฯ ปตารยินฺติ จิตฺตํ ปวตฺเตสึ สนฺนิฏฺานํ อกาสินฺติ อตฺโถ ฯ
     ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต อยํ โลโก ทุคฺคหิเตน นสฺสติ
นาคมาณวิกมฺปตฺเถนฺตสฺส มม มรเณน กึ ปโยชนํ ตตฺตโต นํ
ชานิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา คาถมาห
                 มาเหว เต ยกฺข อโหสิ โมโห
                 นฏฺา พหู ทุคฺคหิเตน โลกา
                 กินฺเต สุมชฺฌาย ปิยาย กิจฺจํ
                 มรเณน เม อิงฺฆ สุโณหิ สพฺพนฺติ ฯ
     อถสฺส ปุณฺณโก อาจิกฺขนฺโต อาห
                 มหานุภาวสฺส มโหรคสฺส
                 ธีตุกาโม าติภโตหมสฺมิ
                 ตํ ยาจมานํ สสุโร อโวจ
                 ยถา มมญฺึสุ สุกามนีตํ
                 ทชฺเชมุ โข เต สุตนุํ สุเนตฺตํ
                 สุวิมฺหิตํ จนฺทนลิตฺตคตฺตํ
                 สเจ ตุวํ หทยํ ปณฺฑิตสฺส
                 ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรสิ
                 เอเตน จิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา
                 นาญฺ ธนํ อุตฺตรึ ปตฺถยาม
                 เอวํ น มุฬฺโหสฺมิ สุโณหิ กตฺเต
                 น จาปิ เม ทุคฺคหิตมตฺถิ กิญฺจิ
                 หทเยน เต ธมฺมลทฺเธน นาคา
                 อิรนฺทตึ นาคกญฺ ททนฺติ
                 ตสฺมา อหนฺตุยฺหํ วธาย ยุตฺโต
                 เอวมฺมมตฺโถ มรเณน ตุยฺหํ
                 อิเธว ตํ นรเก ปาตยิตฺวา
                หนฺตวาน ตํ หทยํ อานยิสฺสนฺติ ฯ
     ตตฺถ ธีตุกาโมติ ธีตรํ กาเมมิ ปตฺเถมิ ธีตุ อตฺถาย วิจรามิ ฯ
าติภโตหมสฺมีติ ตสฺสา าติภติโก นาม อหํ ฯ ตนฺติ ตํ
นาคกญฺ ฯ ยาจมานนฺติ ยาจนฺตํ มํ ฯ ยถา มนฺติ ยสฺมา มํ ฯ
สุกามนีตนฺติ สุฏฺุ เอกํเสน กาเมน นีโตติ สุกามนีตํ อมญฺึสุ
ชานึสุ ตสฺมา มม สสฺสุโร ทชฺเชมุ โข เตติอาทิมาห ฯ ตตฺถ ทชฺเชมูติ
ทเทยฺยาม ฯ สุตนุนฺติ สุนฺทรสรีรํ ฯ อิธ มาหเรสีติ อิธ อาหเรยฺยาสิ ฯ
     ตสฺส ตํ กถํ สุตฺวา มหาสตฺโต จินฺเตสิ วิมลาย มม
หทเยน กิจฺจํ นตฺถิ วรุเณน ธมฺมกถํ สุตฺวา มณินา มํ ปูเชตฺวา
ตตฺถ คเตน นาคราเชน มม ธมฺมกถิกภาโว วณฺณิโต ภวิสฺสติ
ตโต วิมลาย มม ธมฺมกถาย โทหโฬ อุปฺปนฺโน ภวิสฺสติ วรุเณน
ทุคฺคหิตํ คเหตฺวา ปุณฺณโก อาณตฺโต ภวิสฺสติ สฺวายํ อตฺตนา
ทุคฺคหิเตน มํ มาเรตุํ เอวรูปํ ทุกฺขํ ปาเปสิ มม ปณฺฑิตภาโว
านุปฺปตฺติการณวินฺทนสมตฺถตา อิมสฺมึ มํ มาเรนฺเต กึ กริสฺสติ
หนฺทาหํ นํ มาณวํ สญฺาเปสฺสามีติ มาณว อหํ สาธุนรธมฺมํ
นาม ชานามิ ยาวาหํ น มรามิ ตาว มํ ปพฺพตมุทฺธนิ นิสีทาเปตฺวา
สาธุนรธมฺมํ สุณ ปจฺฉา ยํ อิจฺฉสิ ตํ กเรยฺยาสีติ วตฺวา สาธุนรธมฺมํ
วณฺเณนฺโต ชีวิตํ อาหราเปยฺยนฺติ ฯ โส อโธสิโร โอลมฺพนฺโตว
คาถมาห
                 ขิปฺปํ มมํ อุทฺธร กาติยาน
                 หทเยน เม ยทิ เต อตฺถิ กิจฺจํ
                 เยเกจิเม สาธุ นรสฺส ธมฺมา
                 สพฺเพว เต ปาตุกโรมิ อชฺชาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ปุณฺณโก อยํ กิร ปณฺฑิเตน เทวมนุสฺสานํ อกถิตปุพฺโพ
ธมฺโม ภวิสฺสติ หนฺทาหํ ขิปฺปเมว นํ อุทฺธริตฺวา สาธุนรธมฺมํ
โสสฺสามีติ จินฺเตตฺวา มหาสตฺตํ อุกฺขิปิตฺวา ปพฺพตมุทฺธนิ นิสีทาเปสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                 ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺ
                 นคมุทฺธนิ ขิปฺปํ ปติฏฺเปตฺวา
                 อสฺสฏฺมาสีนํ สเมกฺขิยาน
                 ปริปุจฺฉิ กตฺตารมโนมปญฺ
                 สมุฏฺิโต เมสิ ตุวํ ปปาตา
                 หทเยน เต อชฺช มมตฺถิ กิจฺจํ
                 เยเกจิเม สาธุ นรสฺส ธมฺมา
                 สพฺเพว เม ปาตุกโรหิ อชฺชาติ ฯ
     ตตฺถ อสฺสฏฺนฺติ ลทฺธสฺสาสํ หุตฺวา ฯ สเมกฺขิยานาติ ทิสฺวา ฯ
สาธุ นรสฺส ธมฺมาติ นรสฺส สาธุ ธมฺมา สุนทรธมฺมา ฯ
     มหาสตฺโต อาห
                 สมุฏฺิโต ตฺยสฺมิ อหมฺปปาตา
                 หทเยน เม ยทิ เต อตฺถิ กิจฺจํ
                 เยเกจิเม สาธุ นรสฺส ธมฺมา
                 สพฺเพว เต ปาตุกโรมิ อชฺชาติ ฯ
     ตตฺถ สมุฏฺิโต ตฺยสฺสมีติ ตยา สมุฏฺิโต อหํ อสฺมิ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต กิลิฏฺสรีโรมฺหิ นหายามิ ตาวาติ อาห ฯ
ยกฺโข สาธูติ นหาโนทกํ อาหริตฺวา นหานกาเล มหาสตฺตสฺส
ทิพฺพทุสฺสทิพฺพคนฺธมาลาทีนิ ทตฺวา อลงฺกตปฏิยตฺตกาเล ทิพฺพโภชนํ
อาทาสิ ฯ มหาสตฺโต ภุตฺตโภชโน กาฬาคิริมตฺถกํ อลงฺการาเปตฺวา
อาสนํ ปญฺาเปตฺวา อลงฺกตาสเน นิสีทิตฺวา พุทฺธลีลาย สาธุนรธมฺมํ
เทเสนฺโต คาถมาห
                 ยาตานุยายี จ ภวาหิ มาณว
                 อลฺลญฺจ ปาณึ ปริวชฺชยสฺสุ
                 มา จสฺสุ มิตฺเตสุ กทาจิ ทุพฺภิ
                 มา จ วสํ อสตีนํ นิคจฺเฉติ ฯ
     ตตฺถ อญฺลญฺจ ปาณึ ปริวชฺชยสฺสูติ อลฺลํ ตินฺตํ ปาณึ มา
ทหิ มา ฌาปยิ ฯ
     ยกฺโข สํขิตฺเตน กถิเต จตฺตาโร สาธุนรธมฺเม พุชฺฌิตุํ อสกฺโกนฺโต
วิตฺถาเรน ปุจฺฉิ
                 กถํ นุ ยาตํ อนุยายี โหติ
                 อลฺลญฺจ ปาณึ ทหเต กถํ โส
                 อสตี จ กาโก ปน มิตฺตทุพฺโภ
                 อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถนฺติ ฯ
     มหาสตฺโตปิสฺส กเถสิ
                 อสณฺตํ ๑- โนปิจ ทิฏฺปุพฺพํ
                 โย อาสเนนาปิ นิมนฺตเยยฺย
                 ตสฺเสว อตฺถํ ปุริโส กเรยฺย
                 ยาตานุยายีติ ตมาหุ ปณฺฑิตา
                 ยสฺเสกรตฺติมฺปิ ฆเร วเสยฺย
                 ยตฺถนฺนปานํ ปุริโส ลเภถ
                 น ตสฺส ปาปํ มนสาปิ เจตเย
@เชิงอรรถ: ๑. อสนฺถุตนฺปิ ปาโ
                 อลฺลญฺจ ปาณึ ทหเต มิตฺตทุพฺโภ
        ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย      นิสีเทยฺย สเยยฺย วา
        น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย     มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโก
                 ปุณฺณมฺปิ เจ มํ ปวี ธเนน
                 ทชฺชิตฺถิยา ปุริโส สมฺมตาย
                 ลทฺธา ขณํ อติมญฺเยฺย ตมฺปิ
                 ตาสํ วสํ อสตีนํ น คจฺเฉ
                 เอวํ โข ยาตํ อนุยายี โหติ
                 อลฺลญฺจ ปาณึ ทหเต ปุเนวํ
                 อสตี จ สาโส ปน มิตฺตทุพฺโภ
                 โส ธมฺมิโก โหหิ ชหสฺสุ อธมฺมนฺติ ฯ
     ตตฺถ อสณฺตนฺติ เอกาหํ ทวิหมฺปิ เอกโต อวุฏฺปุพฺพํ ฯ
โย อาสเนนาปีติ โย เอวรูปํ อาสนมตฺเตนาปิ นิมนฺเตยฺย ปเคว
อนฺนปานาทีหิ ฯ ตสฺเสวาติ ตสฺส เอว ปุพฺพการิสฺส อตฺถํ ปุริโส
กโรเตว ฯ ยาตานุยายีติ ปุพฺพการินา ยาตสฺส มคฺคสฺส อนุยายี ฯ
ปมํ กโรนฺโต หิ ยายี นาม ปจฺฉา กโรนฺโต ปน อนุยายี นามาติ
เอวํ ปณฺฑิตา กเถนฺติ อยํ เทวราช ปโม สาธุนรธมฺโม ฯ
อลฺลญฺจ ปาณินฺติ ทรูภกํ อตฺตโน ภุญฺชนหตฺถเมว ทหนฺโต หิ
มิตฺตทุพฺภี นาม โหติ ฯ อิติ อลฺลหตฺถสฺส อชฺฌาปนํ นาม อยํ
ทุติโย สาธุนรธมฺโม ฯ น ตสฺสาติ ตสฺส สาขํ วา ปตฺตํ วา
องฺกุรํ วา น ภินฺเทยฺย กึ การณา มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโก อิติ
ปริภุตฺตจฺฉายสฺส อเจตนสฺส รุกฺขสฺสาปิ ปาปํ กโรนฺโต มิตฺตทุพฺภี
นาม โหติ กิมงฺคํ ปน มนุสฺสภูตสฺส ฯ เอวํ มิตฺเตสุ อทุพฺภนํ
นาม อยํ ตติโย สาธุนรธมฺโม ฯ ทชฺชิตฺถิยาติ ทเทยฺย อิตฺถิยา ฯ
สมฺมตายาติ อหเมวสฺสาปิ โย น อญฺโ มมญฺเว สา อิตฺถี
อิจฺฉตีติ เอวํ สุฏฺุ สมฺมตาย ฯ ลทฺธา ขณนฺติ อติจารสฺส โอกาสํ
ลภิตฺวา ฯ อสตีนนฺติ อสทฺธมฺเมน สมนฺนาคตานํ อิตฺถีนํ ฯ อิติ
มาตุคามํ นิสฺสาย ปาปสฺส อกรณํ นาม อยํ จตุตฺโถ สาธุนรธมฺโม ฯ
โส ธมฺมิโก โหหีติ โส ตฺวํ เทวราช อิเมหิ จตูหิ สาธุนรธมฺเมหิ
ยุตฺโต ธมฺมิโก โหหีติ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต ยกฺขสฺส จตฺตาโร สาธุนรธมฺเม พุทฺธลีลาย
กเถสิ ฯ เต สุณนฺโตเยว ปุณฺณโก สลฺลกฺเขสิ จตูสุ าเนสุ
ปณฺฑิโต อตฺตโน ชีวิตเมว ยาจติ อยํ โข ปน มยฺหํ ปุพฺเพ
อสณฺตสฺเสว สกฺการมกาสิ อหมสฺส นิเวสเน ตีหํ มหนฺตํ ยสํ
อนุภวนฺโต วสึ อหญฺจ อิมํ ปาปกมฺมํ กโรนฺโต มาตุคามํ นิสฺสาย
กโรมิ สพฺพถาปิ อหเมว มิตฺตทุพฺภี สเจ ปณฺฑิตํ อปรชฺฌิสฺสามิ
น สาธุนรธมฺเม วตฺติสฺสามิ นาม กึ เม นาคมาณวิกาย
อินฺทปตฺตวาสีนํ อสฺสุมุขานิ หสาเปนฺโต อิมํ เวเคน เนตฺวา ธมฺมสภายํ
โอตาเรสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อาห
                 อวสึ อหํ ตุยฺหํ ตีหํ อคาเร
                 อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺิโตสฺมิ
                 มุตฺโต ๑- มมา สิ วิสชฺมามหํ ตํ
@เชิงอรรถ: ๑.มิตฺโตติปิปาโ
                 กามํ ฆรํ อุตฺตม ปญฺ คจฺฉ
                 อปิ หายตุ นาคกุลสฺส อตฺโถ
                 อลมฺปิ เม นาคกญฺาย เหตุ
                 โส ตฺวํ สเกเนว สุภาสิเตน
                 มุตฺโตสิ เม อชฺชวธาย ปญฺาติ ฯ
     ตตฺถ อุปฏฺิโตสฺมีติ ตยา อุปฏฺิโต อสฺมิ ฯ วิสชฺชามหํ
ตนฺติ วิสชฺเชมิ อหํ ตํ ฯ กามนฺติ เอกํเสน ฯ วธายาติ วธโต ฯ
ปญฺาติ ปณฺวนฺต ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต มาณว มา ตาว มํ อตฺตโน ฆรํ เปสยิ
นาคภวนเมว มํ เนหีติ วทนฺโต คาถมาห
                 หนฺท ตุวํ ยกฺข มมมฺปิ เนหิ
                 สสุรนฺติเก อตฺถํ มยี จรสฺสุ
                 อหมฺปิ นาคาธิปตีวิมานํ
                 ทกฺเขมิ นาคสฺส อทิฏฺปุปฺพนฺติ ฯ
     ตตฺถ หนฺทาติ อุปสคฺคตฺเถ นิปาโต ฯ สสุรนฺติเก อตฺถํ
มยิ  จรสฺสูติ ตว สสุรสฺส สนฺติกํ อตฺถํ มยิ จร มา นาสยิ ฯ
นาคาธิปตีวิมานนฺติ นาคาธิปติญฺจ วิมานญฺจสฺส อทิฏฺปุพฺพํ ปสฺเสยฺย ฯ
     ปุณฺโณ อาห
                 ยํ เว นรสฺส อหิตาย อสฺส
                 น ตํ ปญฺโ อรหติ ทสฺสนาย
                 อถ เกน วณฺเณน อมิตฺตคามํ
                 ตุวมิจฺฉสิ อุตฺตม ปญฺ คนฺตุนฺติ ฯ
     ตตฺถอมิตฺตคามนฺติ อมิตฺตสฺส วสนฏฺานํ อมิตฺตสมาคมนฺติ
อตฺโถ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
                 อทฺธา ปชานามิ อหมฺปิ เอตํ
                 น ตํ ปญฺโ อรหติ ทสฺสนาย
                 ปาปญฺจ เม นตฺถิ กตํ กุหิญฺจิ
                 ตสฺมา น สงฺเก มรณาคมายาติ
     ตตฺถ มรณาคมายาติ มรณสฺส อาคมาย ฯ อปิจโข เทวราช
ตฺวํ มยา ตาทิโส กกฺขโล ธมฺมกถาย ปโลเภตฺวา มุทุกโต อิทาเนว
มํ อลํ เม นาคมาณวิกาย อตฺตโน ฆรํ ยาหีติ วเทสิ นาคราชสฺส
มุทุกรณํ มม ภาโร เนหิเยว มํ ตตฺถาติ ฯ
     ตํ สุตฺวา ปุณฺณโก ตสฺส วจนํ สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อาห
                 หนฺท จ านํ อตุลานุภาวํ
                 มยา สห ทกฺขสิ เอหิ กตฺเต
                 ยตฺถจฺฉติ นจฺจคีเตหิ นาโค
                 ราชา ยถา เวสฺสวณฺโณ นิฬิญฺ
                 ตํ นาคกญฺา จริตํ คเณน
                 นิกีฬิตํ นิจฺจมโห จ รตฺตึ
                 ปหุตมาลฺยํ พหุ ปุปฺผฉนฺนํ
                 โอภาสติ วิชฺชูริวนฺตลิกฺเข
                 อนฺเนน ปาเนน อุเปตรูปํ
                 นจฺเจหิ คีเตหิ จ วาทิเตหิ
                 ปริปุรํ กญฺาหิ อลงฺกตาหิ
                 อุปโสภติ วตฺถปิลนฺธเนนาติ ฯ
     ตตฺถ หนฺท จาติ นิปาตมตฺตเมว ฯ านนฺติ นาคราชสฺส
วสนฏฺานํ ฯ นิฬิญฺนฺติ นิฬิญฺ นาม ราชธานิยํ ฯ จริตํคเณนาติ
ตํ นาคกญฺานํ คเณน จริตํ ฯ นิกีฬิตนฺติ นิจฺจํ อโห จ
รตฺติญฺจ นาคกญฺาหิ กีฬิตานุกีฬิตํ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                 โส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺ
                 นิสีทยิ ปจฺฉโต อาสนสฺมึ
                 อาทาย กตฺตารมโนมปญฺ
                 อุปาคมิ ภวนํ นาครญฺโ
                 ปตฺวาน านํ อตุลานุภาวํ
                 อฏฺาสิ กตฺตา ปจฺฉโต ปุณฺณกสฺส
                 สามคฺคิเปกฺขี ปน นาคราชา
                 ปุพฺเพว ชามาตรมชฺชภาสถาติ ฯ
     ตตฺถ โส ปุณฺณโกติ ภิกฺขเว โส ปุณฺณโก เอวํ นาคภวนํ
วณฺเณตฺวา ปณฺฑิตํ อตฺตโน อาชญฺ อาโรเปตฺวา นาคภวนํ เนสิ ฯ
านนฺติ นาคราชสฺส วสนฏฺานํ ฯ ปจฺฉโต ปุณฺณกสฺสาติ ปุณฺณกสฺส
จ กิร เอตทโหสิ สเจ นาคราชา ปณฺฑิตํ ทิสฺวา มุทุจิตฺโต
ภวิสฺสติ อิจฺเจตํ กุสลํ โน เจ ตสฺส ตํ อปสนฺตสฺเสว สินฺธวํ
อาโรเปตฺวา อาทาย คมิสฺสามีติ ฯ อถ นํ ปจฺฉโต เปสิ ฯ เตน
วุตฺตํ ฯ ปจฺฉโต ปุณฺณกสฺสาติ ฯ สามคฺคิเปกฺขีติ สมคฺคึ เปกฺขมาโน ฯ
สามํ อเปกฺขีติปิ ปาโ ฯ อตฺตโน ชามาตรํ ปสฺสิตฺวา
ปมตรํ สยเมว อชฺฌภาสถาติ อตฺโถ ฯ
     นาคราชา อาห
                 ยํ นุ ตุวํ อคมา มจฺจโลกํ
                 อนฺเวสมาโน หทยํ ปณฺฑิตสฺส
                 กจฺจิ สมิทฺเธน อิธานุปตฺโต
                 อาทาย กตฺตารมโนมปญฺนฺติ ฯ
     ตตฺถ กจฺจิ สมิทฺเธนาติ กจฺจิ เตน มโนรเถน สมิทฺเธน
นิปฺผนฺเนน อิธาคโตสีติ ปุจฺฉิ ฯ
     ปุณฺณโก อาห
                 อยํ หิ โส อาคโต ยํ ตฺวมิจฺฉสิ
                 ธมฺเมน ลทฺโธ มม ธมฺมปาโล
                 ตํ ปสฺสถ สมฺมุขา ภาสมานํ
                 สุโข หเว สปฺปุริเสหิ สงฺคโมติ ฯ
     ตตฺถ ยํ ตวมิจฺฉสีติ ยํ ตฺวํ อิจฺฉสิ ฯ ยํ ตุวมิจฺฉสีติปิ
ปาโ ฯ ภาสมานนฺติ ตํ โลเก ปากฏํ ธมฺมปาลํ อิทานิ มธุเรน
สเรน ธมฺมํ ภาสมานํ สมฺมุขาว ปสฺสถ สปฺปุริเสหิ เอกฏฺาเน
สมาคโม หิ นาม สุโข โหตีติ ฯ
                   กาฬาคิริกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
     นาคราชา มหาสตฺตํ ทิสฺวา คาถมาห
        อทิฏฺปุพฺพํ ทิสฺวาน        มจฺโจ มจฺจุภยทฺทิโต
        พฺยมฺหิโต นาภิวาเทสิ      น อิทํ ปญฺวตมิวาติ ฯ
     ตตฺถ พฺยมฺหิโตติ ภีโต ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ปณฺฑิต ตฺวํ
อทิฏฺปุพฺพํ นาคภวนํ ทิสฺวา มรณภเยน จ อทฺทิโต ภีโต หุตฺวา
ยํ มํ นาภิวาเทสิ อิทํ การณํ ปญฺวนฺตานํ น โหตีติ ฯ
     เอวํ นาคราชานํ วนฺทนํ ปจฺจาสึสมานํ มหาสตฺโต น ตฺวํ
มยา วนฺทิตพฺโพติ อวตฺวาว อตฺตโน าณตาย อุปายโก สลฺเลน
อหํ วชฺฌปฺปตฺตภาเวน ตํ น วนฺทามีติ วทนฺโต คาถทฺวยมาห
        น จมฺหิ พฺยมฺหิโต นาค     น จ มจฺจุภยทฺทิโต
        นวชฺโฌ อภิวาเทยฺย       วชฺฌํ วา นาภิวาทเย
        กถํ นุ อภิวาเทยฺย        อภิวาทาปเยถ เว
        ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย      ตํ กมฺมํ นุปปชฺชตีติ ฯ
     ตสฺสตฺโถ เนวาหํ นาคราช อทิฏฺปุพฺพํ นาคภวนํ ทิสฺวา ภีโต
น มรณภยตชฺชิโต มาทิสสฺส หิ มรณภยํ นาม นตฺถิ วชฺโฌ ปน
ชเนน วธิตพฺโพ ปุคฺคโล อตฺตานํ วธกํ ชนํ อภิวาเทตุํ วชฺฌํ วธโกปิ
อภิวาเทตุํ น ลภติ ยํ หิ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย ตํ กถํ นุ อภิวาเทยฺย
กถํ วา เตน อตฺตานํ อภิวาทาปเยถ เว ตสฺส หิ ตํ กมฺมํ น
อุปปชฺชติ ตฺวญฺจ กิร มํ มาเรตุํ อิธ อาณาเปสิ กถํ อหํ
ตํ วนฺทามีติ ฯ
     ตํ สุตฺวา นาคราชา ตุฏฺโ มหาสตฺตสฺส ถุตึ กโรนฺโต เทฺว
คาถา อภาสิ
        เอวเมตํ ยถา พฺรูสิ       สจฺจํ ภาสสิ ปณฺฑิต
        น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย      วชฺฌํ วา นาภิวาทเย
        กถํ นุ อภิวาเทยฺย        อภิวาทาปเยถ เว
        ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย      ตํ กมฺมํ นุปปชฺชตีติ ฯ
     อิทานิ มหาสตฺโต นาคราเชน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห
                 อสสฺสตํ สสฺสตํ นุ ตว อิทํ
                 อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                 ปุจฺฉามิ ตํ นาคราเช ตมตฺถํ
                 กถํ นุ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ
                 อธิจฺจ ลทฺธํ ปริณามชนฺเต
                 สยํ กตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ
                 อกฺขามิ เม นาคราเช ตมตฺถํ
                 ยเถว เต ลทฺธมิทํ วิมานนฺติ ฯ
     ตตฺถ ตว อิทนฺติ อิทํ ตว ยสชาตํ วิมานํ วา อสสฺสตํ
สสฺสตสทิสํ มา โข ยสํ นิสฺสาย ปาปมกาสีติ อิมินา ปเทน
อตฺตโน ชีวิตํ ยาจติ ฯ อิทฺธีติ นาคิทฺธิ จ นาคชุติ จ กายพลญฺจ
เจตสิกวิริยญฺจ นาคภวเน อุปปตฺติ จ ยญฺจ เต อิทํ วิมานํ ปุจฺฉามิ
ตํ นาคราช เอตมตฺถํ กถํ นุ เต อิทํ สพฺพํ ลทฺธนฺติ กินฺนุ ตยา
อิทํ วิมานํ เอวํ สมฺปนฺนํ นาคภวนํ อธิจฺจ อการเณน ลทฺธํ อุทาหุ
อุตุปริณามชนฺเต อิทํ อุทาหุ สยํ สหตฺเถเนว กตํ อุทาหุ เทเวหิ เต
ทินฺนํ ยเถว อิทํ ลทฺธํ เม เอตมตฺถํ อกฺขาหีติ ฯ
     นาคราชา อาห
                 นาธิจฺจ ลทฺธํ น ปรินามชมฺเม
                 น สยีกตํ นาปิ เทเวหิ ทินฺนํ
                 สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ
                 ปุญฺเหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานนฺติ ฯ
     ตตฺถ อปาปเกหีติ อลามเกหิ ฯ
     มหาสตฺโต อาห
                 กินฺเต วตฺตํ กิมฺปน พฺรหฺมจริยํ
                 กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                 อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                 อิทญฺจ เต นาค มหาวิมานนฺติ ฯ
     ตตฺถ กินฺเต วตฺตนฺติ นาคราช ปุริมภเว ตว กึ วตฺตํ
อโหสิ โก พฺรหฺมจริยวาโส กตรสฺส สุจริตสฺเสโส อิทฺธิอาทิโก
วิปาโกติ ฯ
     นาคราชา อาห
                 อหญฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก
                 สทฺธา อุโภ ทานปติ อหุมฺหา
                 โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ
                 สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จ
                 มาลญฺจ คนฺธญฺจ วิเลปนญฺจ
                 ปทีปยํ เสยฺยมุปสฺสยญฺจ
                 อทฺฉาทนํ สยนํ อนฺนปานํ
                 สกฺกจฺจํ ทานานิ อทมฺห ตตฺถ
                 ตํ เม วตฺตํ ตมฺปน พฺรหฺมจริยํ
                 ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                 อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                 อิทญฺจ เม ธีร มหาวิมานนฺติ ฯ
     ตตฺถ มนุสฺสโลเกติ องฺครฏฺเ กาฬจมฺปากนคเร ฯ ตํ เม
วตฺตนฺติ ตํ สกฺกจฺจํ ทินฺนํ ทานเมว มยฺหํ วตฺตสมาทานํ พฺรหฺมจริยญฺจ
อโหสิ ตสฺเสว สุจิณฺณสฺส อยํ อิทฺธาทิโก วิปาโก ฯ
     มหาสตฺโต อาห
                 เอวญฺจ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ
                 ชานาสิ ปุญฺานํ ผลูปปตฺตึ
                 ตสฺมา หิ ธมฺมํ จร อปฺปมตฺโต
                 ยถา วิมานํ ปุน มาวเวสีติ ฯ
     ตตฺถ ชานาสีติ สเจ ตยา ทานานุภาเวเนว ตํ ลทฺธํ เอวํ
สนฺเต ชานาสิ นาม ปุญฺานํ ผลญฺจ ปุญฺผเลน นิพฺพตฺตํ อุปปตฺติญฺจ ฯ
ตสฺมาติ ยสฺมา ปุญฺเหิ ตยา อิทํ ลทฺธํ ตสฺมา ฯ ปุน
มาวเสสีติ ยถา ปุนปิ อิมํ นาคภวนํ อชฺฌาวสิ เอวํ ธมฺมํ จร ฯ
     นาคราชา อาห
                 นยีธ สนฺติ สมณพฺราหฺมณา วา
                 เยสนฺนปานานิ ทเทมุ กตฺเต
                 อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
                 ยถา วิมานํ ปุน มาวเสมาติ ฯ
     มหาสตฺโต อาห
                 โภคี หิ เต สนฺติ อิธูปปนฺนา
                 ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ
                 เตสุ ตุวํ วจสา กมฺมุนา จ
                 อสมฺปทุฏฺโ จ ภวาหิ นิจฺจํ
                 เอวํ ตุวํ นาค อสมฺปโทสํ
                 อนุปาลย วจสา กมฺมุนา จ
                 ตฺวา อิธ ยาวตายุกํ วิมาเน
                 อุทฺธํ อิโต คจฺฉสิ เทวโลกนฺติ ฯ
     ตตฺถ โภคีติ โภคิโน นาคาติ อตฺโถ ฯ เตสูติ เตสุ ปุตฺตาทีสุ
โภคีสุ วาจาย กมฺเมน จ นิจฺจํ อสมฺปทุฏฺโ ภว ฯ อนุปาลยาติ
เอวํ ปุตฺตาทีสุเยว เสสสตฺเตสุ จ เมตฺตจิตฺตสํขาตํ อสมฺปโทสํ
อนุรกฺข ฯ อุทฺธํ อิโตติ อิโต นาคภวนโต อุปริ เทวโลกํ
คมิสฺสสิ เมตฺตจิตฺตํ หิ ทานโต อติเรกตรํ ปุญฺนฺติ ฯ
     เอวํ นาคราชา มหาสตฺตสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา ตุฏฺจิตฺโต น
สกฺกา ปณฺฑิเตน พหิ ปปญฺจํ กาตุํ ตํ วิมลาย ทสฺเสตฺวา สุภาสิตํ
สาเวตฺวา โทหฬํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตฺวา ธนญฺชยราชานํ โตเสตุํ
ปณฺฑิตํ เปเสตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา คาถามาห
                 อทฺธา หิ โส โสจติ ราชเสฏฺโ
                 ตยา วินา ยสฺส ตุวํ สชีโว
                 ทุกฺขูปนีโตปิ ตยา สเมจฺจ
                 วินฺเทยฺย โปโส สุขมาตุโรปีติ ฯ
     ตตฺถ สชีโวติ อมจฺโจ ฯ สเมจฺจาติ ตยา สห สมาคนฺตฺวา ฯ
อาตุโรปีติ พาฬฺหคิลาโนปิ สมาโน ฯ
     ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต นาคราชสฺส ถุตึ กโรนฺโต อิตรํ คาถมาห
                 อทฺธา สตํ ภาสสิ นาค ธมฺมํ
                 อนุตฺตรํ อตฺถปทํ สุจิณฺณํ
                 เอตาทิสิยาสุ หิ อาปทาสุ
                 ปญฺาย เต มาทิสานํ วิเสโสติ ฯ
     ตตฺถ สตนฺติ อทฺธา สตํ ปณฺฑิตานํ ธมฺมํ ภาสสิ ฯ อตฺถปทนฺติ
หิตโกฏฺาสํ ฯ เอตาทิสิยาสูติ เอวรูปาสุ อาปทาสุ อีทิเสสุ
ภเยสุ อุปตฺถิเตสุ มาทิสานํ ปญฺวนฺตานํ วิเสโส ปญฺายติ ฯ
     ตํ สุตฺวา นาคราชา อติเรกตรํ ตุฏฺหฏฺโ คาถมาห
                 อกฺขาหิ โน ตายํ มุธานุลทฺโธ
                 อกฺขาหิ โน ตายํ อเชสิ ชูเต
                 ธมฺเมน ลทฺโธ อิติมายมาห
                 กถํ ตุวํ หตฺถมิมสฺสมาคโตติ ฯ
     ตตฺถ อกฺขาหิ โนติ อาจิกฺข อมฺหากํ ฯ ตายนฺติ ตํ อยํ
มุธานุลทฺโธติ กึ นุ โข มุธา อมูลเกเนว ลภิ อุทาหุ ชูเตน
อเชสิ ฯ อติมายมาหาติ อยํ ปุณฺณโก ธมฺเมน เม ปณฺฑิโต
ลทฺโธติ วทติ ฯ กถํ ตุวํ หตฺถมิมสฺสมาคโตติ ตฺวํ กถํ อิมสฺส
หตฺถคตํ อาคโต ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
                 โย มิสฺสโร ตตฺถ อโสสิ ราชา
                 ตมายมกฺเขหิ อเชสิ ชูเต
                 โส มํ ชิโต ราชา อิมสฺสทาสิ
                 ธมฺเมน ลทฺโธสฺมิ อสาหเสนาติ ฯ
     ตตฺถ โย มิสฺสโรติ โย เม อิสฺสโร ฯ อิมสฺสทาสีติ อิมสฺส
อทาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                 มโหรโค อตฺตมโน อุทคฺโค
                 สุตฺวาน ธีรสฺส สุภาสิตานิ
                 หตฺเถ คเหตฺวาน อโนมปญฺ
                 ปาเวกฺขิ ภริยาย ตทา สํกาเส
        เยน ตฺวํ วิมเล ปณฺฑุ       เยน ภตฺตํ น รุจฺจติ
        น จ เม ตาทิโส วณฺโณ     อยเมโส ตโมนุโท
        ยสฺส เต หทเย นตฺโก      อาคโตยํ ปภงฺกโร
        ตสฺส วากฺยํ นิสาเมหิ       ทุลฺลภํ ทสฺสนํ ปุนาติ ฯ
    ตตฺถ ปาเวกฺขีติ ปวิฏฺโ ฯ เยนาติ ภทฺเท วิมเล เยน
การเณน ตฺวํ ปณฺฑุ เจว น จ เต ภตฺตํ รุจฺจติ ฯ น จ เม
ตาทิโส วณฺโณติ ปวีตเล วา เทวโลเก วา น จ เอตาทิโส
วณฺโณ อญฺสฺส กสฺสจิ อตฺถิ ยาทิโส เอตสฺส คุณวณฺโณ ปตฺถริโต ฯ
อยเมโส ตโม ยํ นุโทติ ยํ นิสฺสาย ตว โทหโฬ อุปฺปนฺโน
อยํ เอโส สพฺพโลกสฺส ตโมนุโท ฯ ปุนาติ ปุน เอตสฺส
ทสฺสนนฺนาม ทุลฺลภนฺติ วทติ ฯ
                 ทิสฺวาน ตํ วิมลา ภูริปญฺ
                 ทสงฺคุลึ อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา
                 หฏฺเน ภาเวน ปตีตรูปา
                 อิจฺจพฺรวิ กุรูนํ กตฺตุเสฏฺนฺติ ฯ
     ตตฺถ หฏฺเน ภาเวนาติ ตุฏฺเน จิตฺเตน ฯ ปตีตรูปาติ
โสมนสฺสชาตา ฯ
     อิโต ปรํ วิมลา อาห
                 อทิฏฺปุพฺพํ ทิสฺวาน มจฺโจ
                 มจฺจุภยทฺทิโต พฺยมฺหิโต
                 นาภิวาเทสิ น อิทํ ปญฺวตมิวาติ ฯ
     ปณฺฑิโต อาห
        น จมฺหิ พยมฺหิโต นาคิ น จ มจฺจุ ภยทฺทิโต
        น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย วชฺฌํ วา นาภิวาทเย
        กถํ นุ อภิวาเทยฺย อภิวาทาปเยถ เว
        ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย ตํ กมฺมํ นุปปชฺชตีติ ฯ
     วิมลา อาห
        เอวเมตํ ยถาพฺรูสิ         สจฺจํ ภาสสิ ปณฺฑิต
        น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย       วชฺฌํ วา นาภิวาทเย
        กถนฺนุ อภิวาเทยฺย         อภิวาทาปเยถ เว
        ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย       ตํ กมฺมํ นุปปชฺชตีติ ฯ
     อถ มหาสตฺโต วมลาย สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห
                 อสสฺสตํ สสฺสตํ นุ ตว อิทํ
                 (วิมานํ) อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                 ปุจฺฉามิ ตํ นาคกญฺเ ตมตฺถํ
                 กถํ นุ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ
                 อธิจฺจ ลทฺธํ ปริณามชนฺเต
                 สยีกตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ
                 อกฺขาหิ เม นาคกญฺเ ตมตฺถํ
                 ยเถว เต ลทฺธมิทํ วิมานนฺติ ฯ
     วิมลา อาห
                 นาธิจฺจ ลทฺธํ น ปริณามชมฺเม
                 น สยํ กตํ น จ เทเวหิ ทินฺนํ
                 สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ
                 ปุญฺเหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานนฺติ ฯ
     มหาสตฺโต อาห
                 กินฺเต วตฺตํ กึ ปน พฺรหฺมจริยํ
                 กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                 อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                 อิทญฺจ เต นาคิ มหาวิมานนฺติ ฯ
     อถ นํ วิมลา อาห
                 อหญฺจ โข สามิโก จาปิ มยฺหํ
                 สทฺธา อุโภ ทานปตี อหุมฺหา
                 โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ
                 สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณาจ
                 มาลญฺจ คนฺธญฺจ วิเลปนญฺจ
                 ปทีปยํ เสยฺยมุปสฺสยญฺจ
                 อจฺฉาทนํ สยนํ อนฺนปานํ
                 สกฺกจฺจํ ทานานิ อทมฺห ตตฺถ
                 ตํ เม วตฺตํ ตมฺปน พฺรหฺมจริยํ
                 ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก
                 อิทฺธี ชุตี พลวิริยูปปตฺติ
                 อิทญฺจ เม ธีร มหาวิมานนฺติ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
                 เอวญฺจ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ
                 ชานาสิ ปุญฺาน ผลูปปตฺตึ
                 ตสฺมา หิ ธมฺมญฺจร อปฺปมตฺตา
                ยถา วิมานํ ปุน มาวเสสีติ ฯ
     วิมลา อาห
                 มยีธ สนฺตี สมณพฺราหฺมณา จ
                 เยสนฺนปานานิ ทเทมุ กตฺเต
                 อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
                 ยถา วิมานํ ปุน มาวเสมาติ ฯ
       มหาสตฺโต อาห
                 โภคี หิ เต สนฺติ อิธูปปนฺนา
                 ปุตฺตา จ สามี อนุชีวโน จ
                 เตสุ ตุวํ วจสา กมฺมุนา จ
                 อสมฺปทุฏฺา จ ภวาหิ นิจฺจํ
                 เอวํ ตุวํ นาคิ อสมฺปโทสํ
                 อนุปาลย วจสา กมฺมุนา จ
                 ตฺวา อิธ ยาวตายุกํ วิมาเน
                 อุทฺธํ อิโต คจฺฉสิ เทวโลกนฺติ ฯ
       วิมลา อาห
                 อทฺธา หิ โส โสจติ ราชเสฏฺโ
                 ตยา วินา ยสฺส ตุวํ สชีโว
                 ทุกฺขูปโตนีปิ ตยา สเมจฺจ
                 วินฺเทยฺย โปโส สุขมาตุโรปีติ ฯ
       มหาสตฺโต อาห
                 อทฺธา สตํ ภาสสิ นาคิ ธมฺมํ
                 อนุตฺตรํ อตฺถปทํ สุจิณฺณํ
                 เอตาทิสิยาสุ หิ อาปทาสุ
                 ปญฺายเต มาทิสานํ วิเสโสติ ฯ
       วิมลา อาห
                 อกฺขาหิ โน ตายํ มุธานุลทฺโธ
                 อกฺขาหิ โน ตายํ อเชสิ ชูเต
                 ธมฺเมน ลทฺโธ อิติมายมาห
                 กถํ ตุวํ หตฺถมิมสฺส มาคโตติ ฯ
       อถ นํ มหาสตฺโต อาห
                 โย มิสฺสโร ตตฺถ อโหสิ ราชา
                 ตมายมกฺเขหิ อเชสิ ชูเต
                 โส มํ ชิโต ราชา อิมสฺสทาสิ
                 ธมฺเมน ลทฺโธสฺมิ อสาหเสนาติ ฯ
     อิมาสํ คาถานํ เหฏฺา วุตฺตนเยเนวตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ
     มหาสตฺตสฺส วจนํ สุตฺวา อติเรกตรํ ตุฏฺา วิมาลา มหาสตฺตํ
คเหตฺวา สหสฺสคนฺโธทกฆเฏหิ นหาเปตฺวา นหานกาเล มหาสตฺตสฺส
ทิพฺพทุสฺสทิพฺพคนฺธมาลาทีนิ ทตฺวา อลงฺกตปฏิยตฺตกาเล ทิพฺพโภชน
อทาสิ ฯ ภุตฺตโภชโน อลงฺกตาสนํ ปญฺาเปตฺวา มหาสตฺโต
อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา พุทฺธลีลาย ธมฺมํ เทเสสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        ยเถว วรุโณ นาโค       ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺถ ปณฺฑิตํ
        ตเถว นาคกญฺาปิ        ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺถ ปณฺฑิตํ
        ยเถว วรุณํ นาคํ         ธีโร โตเสสิ ปุจฺฉิโต
        ตเถว นาคกญฺมฺปิ        ธีโร โตเสสิ ปุจฺฉิโต
                 อุโภปิ เต อตฺตมเน วิทิตฺวา
                 มโหรคํ นาคกญฺญฺจ ธีโร
                 อจฺฉมฺภี อพฺภีโต อโลมหฏฺโ
                 อิจฺจพฺรวิ วรุณํ นาคราชํ
                 มา เภถยิ นาค อยาหมสฺมิ
                 เยน ตว อตฺโถ อิทํ สรีรํ
                 หทเยน มํเสน กโรหิ กิจฺจํ
                 สยํ กริสฺสามิ ยถา มตินฺเตติ ฯ
     ตตฺถ อฉมฺภีติ นิกมฺโป ฯ อโลมหฏฺโติ ภเยน อหฏฺโลโม ฯ
อิจฺจพฺรวีติ วีมํสนวเสน อิติ อพฺรวิ ฯ มา เภถยีติ มิตฺตทุพฺภิกมฺมํ
กโรมีติ มา ภายิ กถํ นุ โข อิมํ อิทานิ หนิสฺสามีติ มา
จินฺตยิ ฯ นาคาติ วรุณมาลปติ ฯ อยาหมสฺมีติ อยํ อหมสฺมิ
อยเมว วา ปาโ ฯ สยํ กริสฺสามีติ สเจ ตฺวํ อิมสฺส เม สนฺติเก
ธมฺโม สุโตติ มํ มาเรตุํ น วิสหสิ อหเมว ยถา ตว อชฺฌาสโย
ตถา สยํ กริสฺสามีติ ฯ
     นาคราชา อาห
                 ปญฺาหเว หทยํ ปณฺฑิตานํ
                 เต ตฺยมฺห ปญฺาย มยํ สุตุฏฺา
                 อนูนนาโม ลภตชฺชทารํ
                 อชฺเชว ตํ กุรุโย ปาปยาตูติ ฯ
     ตตฺถ เต ตฺยมฺหาติ เต มยํ ตว ปญฺาย สุตุฏฺา ฯ
อนูนนาโมติ สํปุณฺณนาโม ปุณฺณโก ยกฺขเสนาปติ ฯ ลภตชฺชทารนฺติ
ลภตุ อชฺช ทารํ ททามสฺส ธีตรํ อิรนฺทตึ ฯ ปาปยาตูติ อชฺเชว
ตํ กุรุรฏฺ ปุณฺณโก ปาเปตุ ฯ
     เอวญฺจ ปน วตฺวา วรุโณ อิรนฺทตึ ปุณฺณกสฺส อทาสิ ฯ
โส ตํ ลภิตฺวา ตุฏฺจิตฺโต มหาสตฺเตน สทฺธึ สลฺลปิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                 ส ปุณฺณโก อตฺตมโน อุทคฺโค
                 อิรนฺทตึ นาคกญฺ ลภิตฺวา
                 หฏฺเน ภาเวน ปตีตรูโป
                 อิจฺจพฺรวิ กุรูนํ กตฺตุเสฏฺ
                 ภริยาย มํ ตฺวํ อกรี สมงฺคึ
                 อหญฺจ เต วิธุร กโรมิ กิจฺจํ
                 อิทญฺจ เต มณิรตนํ ททามิ
                 อชฺเชว ตํ กุรุโย ปาปยามีติ ฯ
     ตตฺถ มณิรตนนฺติ ปณฺฑิต อหํ เต คุเณสุ ปสนฺโน อรหามิ
ตวานุจฺฉวิกํ กิจฺจํ กาตุํ ตสฺมา อิมญฺจ เต จกฺกวตฺติปริโภคํ
มณิรตนํ ทมฺมิ อชฺเชว ตํ อินฺทปตฺตํ ปาเปมิ ฯ
     อถ มหาสตฺโต ตสฺส ถุตึ กโรนฺโต อิตรํ คาถมาห
                 อชฺเชยฺย เมสา ตว โหตุ เมตฺตี
                 ภริยาย กจฺจายน ปิยาย สทฺธึ
                 อานนฺทจิตฺโต สุมโน ปีติโต
                 ทตฺวา มณึ มม นยินฺทปตฺตนฺติ ฯ
     ตตฺถ อชฺเชยฺยเมสาติ เอสา ตว ภริยาย สทฺธึ ปิยสํวา สเมตฺตี
อเชยฺยา โหตุ ฯ อานนฺทจิตฺโตติ อาทีหิ ปีติสมงฺคีภาวเมวสฺส วทติ ฯ
นยินฺทปตฺตนฺติ นย อินฺทปตฺตํ ฯ
     เตน วุตฺตํ ฯ
                 ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺ
                 นิสีทยิ ปุรโต อาสนสฺมึ
                 อาทาย กตฺตารมโนมปญฺ
                 อุปานยิ นครํ อินฺทปตฺตํ
                 มโน มนุสฺสสฺส ยถาปิ คจฺเฉ
                 ตโตปิ สํขิปฺปตรํ อโหสิ
                 ยํ ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺ
                 อุปานยิ นครํ อินฺทปตฺตนฺติ ฯ
     อถ นํ ปุณฺณโก อาห
                 เอตินฺทปตฺตํ นครํ ปทิสฺสติ
                 รมฺมานิ จ อมฺพวนานิ ภาคโส
                 อหญฺจ ภริยาย สมงฺคีภูโต
                 ตุวญฺจ ปตฺโตสิ สกํ นิเกตนฺติ ฯ
     ตตฺถ ยถาปิ คจฺเฉติ มโน นาม น คจฺฉติ ทูเร อารมฺมณํ
คณฺหนฺโต ปน คโตติ วุจฺจติ ตสฺมา มนสฺส อารมฺมณคฺคหณโตปิ
ขิปฺปตรํ ตสฺส มโนมยสินฺธวสฺส คมนํ อโหสีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ
ทฏฺพฺโพ ฯ เอตินฺทปตฺตนฺติ อสฺสปิฏฺเ นิสินฺนสฺเสว ทสฺเสนฺโต
เอวมาห ฯ สกํ นิเกตนฺติ ตุวญฺจ อตฺตโน นิเวสนํ สมฺปตฺโตติ
อาห ฯ
     ตสฺมึ ปน ทิวเส ปจฺจูสกาเล ราชา สุปินํ อทฺทส ฯ เอวรูโป
สุปิโน อโหสิ ฯ รญฺโ นิเวสนทฺวาเร เอโก ปญฺากฺขนฺโธ
สีลสาโข ปญฺจโครสผโล อลงฺกตหตฺถิอสฺสปฏิจฺฉนฺโน มหารุกฺโข ิโต
มหาชโน ตสฺส มหาสกฺการํ กตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห นมสฺสติ อเถโก
กณฺโห ปุริโส รตฺตสาฏกนิวตฺโถ รตฺตปุปฺผกณฺณธโร อาวุธหตฺโถ
อาคนฺตฺวา มหาชนสฺส ปริเทวนฺตสฺเสว ตํ รุกฺขมูลํ ฉินฺทิตฺวา
อากฑฺฒนฺโต อาทาย คนฺตฺวา ปุนาหริตฺวา ปกติฏฺาเนเยว เปตฺวา
ปกฺกามีติ ฯ ราชา ตํ สุปินํ ปริคฺคณฺหนฺโต มหารุกฺโข วิย น
อญฺโ โกจิ วิธุรปณฺฑิโต มหาชนสฺส ปริเทวนฺตสฺเสว ตํ รุกฺขมูลํ
ฉินฺทิตฺวา อาทาย คตปุริโส วิย น อญฺโ โกจิ ปณฺฑิตํ คเหตฺวา
คตมาณโว ปุน ตํ รุกฺขํ อาหริตฺวา ปกติฏฺาเนเยว เปตฺวา คโต
วิย เสฺว มาณโว ปณฺฑิตํ อาเนตฺวา ธมฺมสภาย ทฺวาเร เปตฺวา
ปกฺกมิสฺสติ อทฺธา อชฺช มยํ ปณฺฑิตํ ปสฺสิสฺสามาติ สนฺนิฏฺานํ
กตฺวา โสมนสฺสปฺปตฺโต สกลนครํ อลงฺการาเปตฺวา ธมฺมสภํ
สชฺชาเปตฺวา อลงฺกตรตนมณฺฑเป ธมฺมาสนํ ปญฺาเปตฺวา
เอกสตราชอมจฺจคณนครวาสิชนปริวุโต อชฺช ตุมฺเห ปณฺฑิตํ ปสฺสิสฺสถ มา
ภายิตฺถาติ มหาชนํ อสฺสาเสนฺโต ปณฺฑิตสฺส อาคมนํ โอโลเกนฺโต
ธมฺมสภายํ นิสีทิ ฯ ปุณฺณโกปิ ปณฺฑิตํ โอตาเรตฺวา ธมฺมสภาย
ทฺวาเร ปริสมชฺเฌ เปตฺวา อาปุจฺฉิตฺวา อิรนฺทตึ อาทาย อตฺตโน
เทวนครเมว คโต ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
                 ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺ
                 โอโรปยิ ธมฺมสภาย มชฺเฌ
                 อาชญฺมารุยฺห อโนมวณฺโณ
                 ปกฺกามิ เวหาย สมนฺตลิกฺเข
                 ตํ ทิสฺวา ราชา ปรมปฺปีติโต
                 อุฏฺาย พาหาหิ ปลิสฺสชิตฺวา
                 อวิกมฺปยํ ธมฺมสภาย มชฺเฌ
                 นิสีทยิ ปมุขํ อาสนสฺมินฺติ ฯ
     ตตฺถ อโนมวณฺโณติ อหีนวณฺโณ อุตฺตมวณฺโณ ฯ
อวิกมฺปยนฺติ ภิกฺขเว โส ราชา ปณฺฑิตํ ปลิสฺสชิตฺวา มหาชนมชฺเฌ
อวิกมฺปนฺโต อโนลียนฺโตเยว หตฺเถ คเหตฺวา อตฺตโน อภิมุขํ กตฺวา
อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทาเปสิ ฯ
     อถ ราชา เตน สทฺธึ สมฺโมทิตฺวา มธุรปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต
คาถมาห
                 ตฺวํ โน ปเนตาสิ รถํว นฏฺ
                 นนฺทนฺติ ตํ กุรุโย ทสฺสเนน
                 อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ
                 กถํ ปโมกฺโข อหุ มาณวสฺสาติ ฯ
     ตตฺถ นฏฺนฺติ ยถา นฏฺ รถํ สารถิ อุปเนติ เอวํ ตฺวํ
อมฺหากํ การเณน นเยน หิตกิริยาสุ วิเนตาสิ ฯ นนฺทนฺติ ตนฺติ
ตํ ทิสฺวาว อิเม กุรุรฏฺวาสิโน ตว ทสฺสเนน นนฺทนฺติ ฯ
มาณวสฺสาติ มาณวสฺส สนฺติกา กถํ ตว โมกฺโข อโหสิ โย วา ตํ
มุญฺจนฺตสฺส มาณวสฺส ปโมกฺโข โส เกน การเณน อโหสีติ อตฺโถ ฯ
     อถ นํ มหาสตฺโต อาห
                 ยํ  มาณโว ตฺยาภิวทิ ชนินฺท
                 น โส มนุสฺโส นรวิริยเสฏฺ
                 ยทิ เต สุโต ปุณฺณโก นาม ยกฺโข
                 รญฺโ กุเวรสฺส หิ โส สชีโว
                 ภูมินฺธโร วรุโณ นาม นาโค
                 พฺรหา สุจีวณฺณพลูปปนฺโน
                 ตสฺสานุชํ ธีตรํ กามยาโน
                 อิรนฺทตี นาม สา นาคกญฺา
                 ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ
                 ปตารยิตฺถ มรณาย มยฺหํ
                 โส เจว ภริยาย สมงฺคีภูโต
                 อหญฺจานุญฺาโต มณิ จ ลทฺโธติ ฯ
     ตตฺถ ยํ มาณโว ตฺยาภิวทีติ ชนินฺท ยํ ตฺวํ มาณโวติ
อภิวทสิ ฯ ภูมินฺธโรติ ภูมินฺธโร นาคภวนวาสี ฯ สา นาคกญฺาติ
ยํ นาคกญฺ โส กามยมาโน มม มรณาย ปตารยิ สา นาคกญฺา
อิรนฺทตี นาม ฯ ปิยาย เหตูติ มหาราช โส หิ นาคราชา
จตุโปสถิกปญฺหวิสชฺชเน ปสนฺโน มํ มณินา ปูเชตฺวา นาคโลกํ
คโต วิมลาย นาม เทวิยา กหนฺเตมณีติ ปุจฺฉิโต มม
ธมฺมกถิกภาวํ วณฺเณสิ สา มม ธมฺมกถํ โสตุกามา หุตฺวา มม
หทเยน โทหฬํ อุปฺปาเทสิ นาคราชา ทุคฺคหิเตน อตฺตโน ธีตรํ
อิรนฺทตึ อาห มาตา เต วิธุรสฺส หทยมํสํ โทหฬินี ตสฺส
หทยมํสํ อาหริตุํ สมตฺถํ สามิกํ ปริเยสาหีติ สา ปริเยสนฺตี
กุเวรสฺส ภาคิเนยฺยํ ปุณฺณกํ นาม ยกฺขํ ทิสฺวา ตํ อตฺตนิ
ปฏิพทฺธจิตฺตํ ตฺวา ปิตุ สนฺติกํ เนสิ อถ นํ โส วิธุรปณฺฑิตสฺส หทยมํสํ
อาหริตุํ สกฺโกนฺโต อิรนฺทตึ ลภิสฺสสีติ อาห โส เวปุลฺลปพฺพตโต
จกฺกวตฺติปริโภคํ มณึ อาหริตฺวา ตุมฺเหหิ สทฺธึ ชูตํ กีฬิตฺวา มํ
ลภิตฺวา ตีหํ มม นิเวสเน วสิตฺวา มํ อสฺสสฺส วาลธึ คาหาเปตฺวา
หิมวนฺเต รุกฺเขสุ จ ปพฺพเตสุ จ โปเถตฺวา มํ มาเรตุํ อสกฺโกนฺโต
สตฺตเม วาตกฺขนฺเธ เวรมฺภวาตาภิมุโข ปกฺขนฺทิตฺวา สฏฺีโยชนุพฺเพเธ
กาฬาคิริปพฺพตมตฺถเก เปตฺวา สีหเวสาทิวเสน อิทญฺจิทญฺจ
กตฺวา มํ มาเรตุํ อสกฺโกนฺโต มยา อตฺตโน มรณการณํ ปุฏฺโ
อาจิกฺขิ อถสฺสาหํ สาธุนรธมฺมํ กเถสึ โส ตํ สุตฺวา ปสนฺนจิตฺโต
มํ อิธาเนตุกาโม อโหสิ อถาหนฺตํ อาทาย นาคภวนํ คนฺตฺวา
นาครญฺโ จ วิมลาย จ ธมฺมํ เทเสสึ สพฺพาว นาคปริสา
ปสีทึสุ นาคราชา มม ธมฺมเทสนาย ตุฏฺกาเล อิรนฺทตึ ปุณฺณกสฺส
อทาสิ โส ตํ ลภิตฺวา ปสนฺนจิตฺโต มํ มณิรตเนน
ปูเชตฺวา นาคราเชนาณตฺโต มํ มโนมยสินฺธวํ อาโรเปตฺวา สยํ
มชฺฌิมาสเน นิสีทิตฺวา มํ ปูรโต อาสเน นิสีทาเปตฺวา อิรนฺทตึ
ปจฺฉิมาสเน นิสีทาเปตฺวา อิธาเนตฺวา มํ ปริสมชฺเฌ โอตาเรตฺวา
อิรนฺทตึ อาทาย อตฺตโน นครเมว คโต เอวํ มหาราช โส ปุณฺณโก
ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ ปตารยิตฺถ มรณาย มยฺหํ อเถว มํ
นิสฺสาย โส เจว ภริยาย สมงฺคีภูโต มม ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปสนฺเนน
นาคราเชน อหญฺจ อนุญฺาโต ตสฺส เม ปุณฺณกสฺส สนฺติกา อยํ
สพฺพกามทโท จกฺกวตฺติปริโภคมณิ จ ลทฺโธ คณฺหถ เทว อิมํ
มณินฺติ มณึ รญฺโ อทาสิ ฯ ตโต ราชา ปจฺจูสกาเล อตฺตนา
ทิฏฺสุปินํ นครวาสีนํ กเถตุํ โภนฺโต นครวาสิโน อชฺช มยา
ทิฏฺสุปินํ สุณาถาติ วตฺวา อาห
                 รุกฺโข หิ มยฺหํ ฆรทฺวาเร ชาโต
                 ปญฺากขนฺโธ สีลมยสฺส สาขา
                 อตฺเถ จ ธมฺเม จ ิโต นิปาโก
                 ควปฺผโล หตฺถิควาสฺสฉนฺโน
                 นจฺจคีตตุริยาภินาทิเต
                 อุจฺฉิชฺช เสนํ ปุริโส อโหสิ
                 โส โน อยํ อาคโต สนฺนิเกตํ
                 รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิตึ กโรถ
                 เยเกจิ จิตฺตา มม ปจฺจเยน
                 สพฺเพว เต ปาตุกโรนฺตุ อชฺช
                 ติพฺพานิ กตฺวาน อุปายนานิ
                 รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิตึ กโรถ
                 เยเกจิ พนฺธา มม อตฺถิ รฏฺเ
                 สพฺเพว เต พนฺธนา โมจยนฺตุ
                 ยเถวายํ พนฺธนสฺมา ปมุตฺโต
                 ตเถว เต มุญฺจเร พนฺธนสฺมา
                 อุนฺนงฺคลา มาสมิมํ กโรนฺตุ
                 มํโสทนํ พฺราหฺมณา ภกฺขยนฺตุ
                 อมชฺชปา มชฺชรหา ปิวนฺตุ
                 ปุณฺณาหิ ถาลาหิ ปลิสฺสุตาหิ
                 มหาปถํ นิจฺจํ สมวฺหยนฺตุ
                 ติพฺพญฺจ รกฺขํ วิทหนฺตุ รฏฺเ
                 ยถาญฺมญฺ น วิเหเยยฺยุํ
                 รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิตึ กโรถาติ ฯ
     ตตฺถ สีลมยสฺสาติ เอตสฺส รุกฺขสฺส สีลมยา สาขา ฯ อตฺเถ
จ ธมฺเม จาติ วุฑฺฒิยญฺจ สภาเว จ ิโต ฯ นิปาโกติ โส
ปญฺมโย รุกฺโข ปติฏฺิโต ฯ ควปฺผโลติ ปญฺจวิธโครสปฺผโล ฯ
หตฺถิควาสฺสฉนฺโนติ อลงฺกเตหิ หตฺถิควาสฺเสหิ สญฺฉนฺโน ฯ
นจฺจคีตตุริยาภินาทิเตติ อถสฺส รุกฺขสฺส ปูชํ กโรนฺเตน มหาชเนน ตสฺมึ
รุกฺเข เอเตหิ นจฺจาทีหิ อภินาทิเต เอโก กณฺคหปุริโส อาคนฺตฺวา ตํ
รุกฺขํ อุจฺฉิชฺช ปริวาเรตฺวา ิตํ เสนํ ปลาเปตฺวา อโหสิ ปุน รุกฺโข
อาคนฺตฺวา อมฺหากํ นิเวสนทฺวาเรเยว ิโต โส โน อยํ มหารุกฺขสทิโส
ปณฺฑิโต สนฺนิเกตํ อาคโต อิทานิ สพฺเพว ตุมฺเห รุกฺขสฺสิมสฺส
อปจิตึ กโรถ มหาสกฺการํ ปวตฺเตตฺถ ฯ มม ปจฺจเยนาติ อมฺโภ
อมจฺจา เยเกจิ มํ นิสฺสาย ลทฺเธน ยเสน จิตฺตา ตุฏฺจิตฺตา เต
สพฺเพ อตฺตโน จิตฺตํ ปาตุกโรนฺตุ ฯ ติพฺพานีติ พหลานิ มหนฺตานิ ฯ
อุปายนานีติ ปณฺณาการานิ ฯ เยเกจีติ อนฺตมโส กีฬนตฺถาย พนฺเธ
มิคปกฺขี อุปาทาย ฯ มุญฺจเรติ มุญฺจนฺตุ ฯ อุนฺนงฺคลา
มาสมิมํ กโรนฺตูติ อิมํ มาสํ กสนนงฺคลานิ อุสฺสาเปตฺวา เอกมนฺเต
เปตฺวา นคเร เภริญฺจาราเปตฺวา สพฺเพ มนุสฺสา มหาฉณํ กโรนฺตุ ฯ
ภกฺขยนฺตูติ ภุญฺชนฺตุ ฯ อมชฺชปาติ อกาโร นิปาตมตฺตํ ฯ มชฺชปา
ปุริสา มชฺชรหา อตฺตโน อตฺตโน อาปานฏฺาเน สนฺนิสินฺนา ปิวนฺตูติ
อตฺโถ ฯ ปุณฺณาหิ ถาลาหีติ ปุณฺเณหิ ถาเลหิ ฯ ปลิสฺสุตาหีติ
อติปุณฺณตฺตา ปคฺฆรมานาหีติ อตฺโถ ฯ มหาปถํ นิจฺจํ สมวฺหยนฺตูติ
อลงฺกตมหาปถํ ราชมคฺคํ นิสฺสาย ิตา เวสิโย นิจฺจํ กิเลสวเสน
กิเลสตฺถิกชนํ อวหยนฺตูติ อตฺโถ ฯ ติพฺพนฺติ คาฬฺหํ ฯ ยถาติ ยถา
รุกฺขสฺส สุสํวิทหิตตฺตา อุนฺนงฺคลา หุตฺวา รุกฺขสฺสิมสฺส อปจิตึ
กโรนฺตา อญฺมญฺ น วิเหเยฺยุํ เอวํ รุกฺขํ สํวิทหนฺตูติ อตฺโถ ฯ
     เอวํ วุตฺเต
        โอโรธา จ กุมารา จ     เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
        พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ       ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํ
        หตฺถาโรหา อนีกฏฺา      รถิกา ปตฺติการกา
        พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ       ปณฺฑิตสฺสสาภิหารยุํ
        สมาคตา ชานปทา        เนคมา จ สมาคตา
        พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ       ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํ
        พหุชฺชโน ปสนฺโนสิ        ทิสฺวา ปณฺฑิตมาคเต
        ปณฺฑิตมฺหิ อนุปฺปตฺเต       เจลุกฺเขโป ปวตฺตถาติ ฯ
     ตตฺถ อภิหารยุนฺติ เอวํ รญฺา อาณตฺตา มหาชนํ ปฏิยาเทตฺวา
สพฺเพ สตฺเต พนฺธนา โมเจตฺวา เอเต โอโรธาทโย นานปฺปการํ
ปณฺณาการํ สชฺเชตฺวา เตน สทฺธึ อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปณฺฑิตสฺส
เปเสสุํ ฯ ปณฺฑิตมาคเตติ ปณฺฑิเต อาคเต ตํ ปณฺฑิตํ ทิสฺวา
พหุชฺชโน ปสนฺโน อโหสิ ฯ
     ฉโณ มาเสน โอสานํ อคมาสิ ฯ มหาสตฺโต พุทฺธกิจฺจํ
สาเธนฺโต วิย มหาชนสฺส ธมฺมํ เทเสนฺโต ราชานํ อนุสาเสนฺโต
ทานาทีนิ ปุญฺานิ กโรนฺโต อุโปสถกมฺมานิ กโรนฺโต ยาวตายุกํ
ตฺวา อายุหปริโยสาเน สคฺคปรายโน อโหสิ ฯ ตสฺโสวาเท ตฺวา
ราชานํ อาทึ กตฺวา สพฺเพปิ กุรุรฏฺวาสิโน ยาวชีวํ สีลํ รกฺขิตฺวา
ทานาทีนิ ปุญฺานิ กตฺวา อายุหปริโยสาเน สคฺคปทเมว ปูรยึสุ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ
ตถาคโต ปญฺาสมฺปนฺโน อุปายกุสโลเยวาติ วตฺวา สจฺจานิ
ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา ปณฺฑิตสฺส มาตาปิตโร
มหาราชกุลานิ อเหสุํ ตสฺส เชฏฺภริยา ราหุลมาตา อโหสิ
เชฏฺปุตฺโต ราหุโล อโหสิ วิมลา อุปฺปลวณฺณา วรุณนาคราชา
สาริปุตฺโต อโหสิ สุปณฺณราชา โมคฺคลฺลาโน สกฺโก อนุรุทฺโธ
โกรพฺยราชา อานนฺโท อโหสิ ปุณฺณโก ฉนฺโน มโนมยสินฺธโว
กณฺสฺสราชา เสสปริสา พุทฺธปริสา วิธุรปณฺฑิโต ปน อหเมว
สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                    วิธุรชาตกํ นิฏฺิตํ ฯ
                      -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๑๙๙-๓๑๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=4104&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=4104&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=893
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=5626
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=6601
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=6601
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_28