อรรถกถาเล่มที่ ๔๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑๐ มหานิปาต(๒)

                      มหานิปาตวณฺณนา
                     -------------
                       ภูริทตฺตชาตกํ
      ยํกิญฺจิ รตนมตฺถีติ อิทํ สตฺถา สาวตฺถิยํ อุปนิสฺสาย เชตวเน
วิหรนฺโต อุโปสถิเก อุปาสเก อารพฺภ กเถสิ ฯ
      เต กิร อุโปสถทิวเส ปาโตว อุโปสถํ อธิฏฺาย ทานํ ทตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ คนฺธมาลาทิหตฺถา เชตวนํ คนฺตฺวา ธมฺมสฺสวนเวลาย
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ ตทา ปน สตฺถา ธมฺมสภํ อาคนฺตฺวา
อลงฺกตพุทฺธาสเน นิสีทิตฺวา ภิกฺขุสํฆํ โอโลเกตฺวา ภิกฺขุอาทีสุ ปน เย
อารพฺภ ธมฺมกถา สมุฏฺาติ เตหิ สทฺธึ ตถาคตา สลฺลปนฺติ ตสฺมา
อชฺช อุปาสเก อารพฺภ ปุพฺพจริยปฏิสํยุตฺตา ธมฺมกถา สมุฏฺหิสฺสตีติ
ตฺวา อุปาสเกหิ สทฺธึ สลฺลปนฺโต อุโปสถิกตฺถ อุปาสกาติ
ปุจฺฉิตฺวา อาม ภนฺเตติ วุตฺเต สาธุ อุปาสกา กลฺยาณํ โว กตํ
อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ ยํ ตุมฺเห มาทิสํ พุทฺธํ โอวาททายกํ ลภนฺตา
อุโปสถํ กเรยฺยาถ โปราณกปณฺฑิตา อนาจริยกาปี มหนฺตํ ยสํ
ปหาย อุโปสถํ กรึสุเยวาติ วตฺวา ตุณฺหี อโหสิ เตหิ ยาจิโต
อตีตํ อาหริ
      อตีเต ภิกฺขเว พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺโต นาม ราชา รชฺชํ
กาเรนฺโต ปุตฺตสฺส อุปรชฺชํ ทตฺวา ตสฺส มหนฺตํ ยสํ ทิสฺวา รชฺชมฺปิ
เม  คณฺเหยฺยาติ อุปฺปนฺนาสงฺโก ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา น สกฺกา
ตาต อิธ วสิตุํ ตวํ อิโต นิกฺขมิตฺวา ยตฺถ เต รุจฺจติ ตตฺถ
วสิตฺวา มมจฺจเยน กุลสนฺตกํ รชฺชํ คณฺหาหีติ อาห ฯ โส สาธูติ
สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา นครา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพนเยว
ยมุนํ คนฺตฺวา ยมุนาย จ สมุทฺทสฺส จ ปพฺพตสฺส จ อนฺตเร
ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา วนมูลผลาหาโร ตตฺถ ปฏิวสติ ฯ ตทา
สมุทฺทฏฺิกา นาคภวเน เอกา มตปติกา นาคมาณวิกา อญฺาสํ
สปติกานํ ยสํ โอโลเกตฺวา กิเลสํ นิสฺสาย อุกฺกณฺิตา นาคภวนา
นิกฺขมิตฺวา สมุทฺทตีเร วิจรนฺตี ราชปุตฺตสฺส ปทวลญฺชํ ทิสฺวา
ปทานุสาเรน  คนฺตฺวา ตํ ปณฺณสาลํ อทฺทส ฯ ตทา ราชปุตฺโต ผลตฺถาย
อรญฺ คโต โหติ ฯ สา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กฏฺตฺถรกญฺจ
เสสปริขาเร จ ทิสฺวา จินฺเตสิ อิทํ เอกสฺส ปพฺพชิตสฺส วสนฏฺานํ
ภวิสฺสติ วีมํสิสฺสามิ นํ สทฺธาปพฺพชิโต นุ โข โน วา สเจ หิ
สทฺธาปพฺพชิโต ภวิสฺสติ เนกฺขมฺมาธมุตฺโต น เม อลงฺกตสยนํ
สาทิยิสฺสติ สเจ กามาภิรโต ภวิสฺสติ น สทฺธาปพฺพชิโต มม
สชฺชิตสยนสฺมิเยว นิปชฺชิสฺสติ อถ นํ คเหตฺวา อตฺตโน สามิกํ กตฺวา
อิเธว วสิสฺสามีติ ฯ สา นาคภวนํ คนฺตฺวา ทิพฺพปุพฺผานิ เจว
ทิพฺพคนฺเธ จ อาหริตฺวา ปุปฺผสยนํ สชฺเชตฺวา ปณฺณสาลายํ
ปุปฺผุปหารํ กตฺวา คนฺธจุณฺณานิ วิกีริตฺวา ปณฺณสาลํ อลงฺกริตฺวา
นาคภวนเมว คตา ฯ ราชปุตฺโต สายณฺหสมยํ อาคนฺตฺวา
ปณฺณสาลํ ปวิฏฺโ ตํ ปวุตฺตึ ทิสฺวา เกน นุโข อิมํ สยนํ สชฺชิตนฺติ
ผลาผลํ ปริภุญฺชิตฺวา อโห สุคนฺธานิ ปุปฺผานิ อโห สุคนฺธานิ
ปุปฺผานิ มนาปํ วต เม กตฺวา สยนํ ปญฺตฺตนฺติ น สทฺธาปพฺพชิตภาเวน
โสมนสฺสชาโต ปุปฺผสยเน ปริวเตตฺวา นิปนฺโน นิทฺทํ
โอกมิตฺวา ปุน ทิวเส สุริยุคฺคมเน อุฏฺาย ปณฺณสาลํ อสมฺมชฺชิตฺวา
วนมูลผลาผลตฺถาย อคมาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ นาคมาณวิกา อาคนฺตฺวา
มิลาตานิ ปุปฺผานิ ทิสฺวา กามาธิมุตฺโต เอส น สทฺธาย ปพฺพชิโต
สกฺกา นํ คณฺหิตุนฺติ ตฺวา โปราณปุปฺผานิ นีหริตฺวา อญฺานิ
ปุปฺผานิ อาหริตฺวา ตเถว ปุปฺผสยนํ สชฺเชตฺวา ปณฺณสาลํ อลงฺกริตฺวา
จงฺกเม จ ปุปฺผานิ วิกีริตฺวา นาคภวนเมว คตา ฯ โส ตํ
ทิวสมฺปิ ปุปฺผสยเน สยิตฺวา ปุน ทิวเส จินฺเตสิ โก นุโข อิมํ
ปณฺณสาลํ อลงฺกโรตีติ ฯ โส ผลาผลตฺถาย อคนฺตฺวา ปณฺณสาลาโต
อวิทูเร ปฏิจฺฉนฺเน าเน อฏฺาสิ ฯ อิตราปิ พหู คนฺเธ เจว
ปุปฺผานิ จ อาทาย อสฺสมปทํ อาคจฺฉติ ฯ ราชปุตฺโต อุตฺตมรูปธรํ
นาคมาณวิกํ ทิสฺวาว ปฏิพทฺธจิตฺโต อตฺตานํ อทสฺเสตฺวา ตสฺสา
ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา ปุปฺผสยนํ สชฺชนกาเล ปวิสิตฺวา กาสิ ตวนฺติ
ปุจฺฉิ ฯ สา นาคมาณวิกา นาม สามีติ ฯ สสฺสามิกา
อสฺสามิกาสีติ ปุจฺฉิ ฯ สามิ อหํ ปุพฺเพ สสฺสามิกา อิทานิ อสฺสามิกา
วิธวา ชาตา ตวมฺปน กตฺถ วาสิโกสีติ ฯ อหํ พาราณสิรญฺโ
ปุตฺโต พฺรหฺมทตฺตกุมาโร นาม ตวมฺปน นาคภวนํ ปหาย กสฺมา อิธ
วิจรสีติ ฯ สามิ อหํ ตตฺถ สสฺสามิกานํ นาคมานวิกานํ ยสํ
โอโลเกตฺวา กิเลสํ นิสฺสาย อุกฺกณฺิตา ตโต นิกฺขมิตฺวา สามิกํ
ปริเยสนฺตี วิจรามีติ ฯ เตน หิ ภทฺเท อหมฺปิ น สทฺธาปพฺพชิโต
ปิตรา นีหริตตฺตา อิธาคนฺตฺวา วิหรามิ ตวํ มา จินฺตยิ อหนฺเต
สามิโก ภวิสฺสามิ อุโภปิ อิธ สมคฺคสํวาสํ วสิสฺสามาติ ฯ สา
สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ ตโต ปฏฺาย เต อุโภปิ ตตฺเถว สมคฺคสํวาสํ
วสึสุ ฯ สา อตฺตโน อานุภาเวน มหารหํ เคหํ มาเปตฺวา มหารหํ
ปลฺลงฺกํ อาหริตฺวา สยนํ ปญฺาเปสิ ฯ โส ตโต ปฏฺาย
มูลผลาผลํ อขาทิตฺวา ทิพฺพนฺนปานเมว ภุญฺชิตฺวา ชีวิตํ กปฺเปสิ ฯ
อปรภาเค นาคมาณวิกา คพฺภํ ปฏิลภิตฺวา ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส
สาครตีเร ชาตตฺตา สาครพฺรหฺมทตฺโตติ นามํ กรึสุ ฯ ตสฺส ปทสา
คมนกาเล นาคมาณวิกา ธีตรํ วิชายิ ฯ ตสฺสา สมุทฺทตีเร ชาตตฺตา
สมุทฺทชาติ นามํ กรึสุ ฯ คเต จ ปน กาลนฺตเร อเถโก
พาราณสิวาสี วนจรโก ตํ านํ ปตฺโต กตปฏิสนฺถาโร ราชปุตฺตํ
สญฺชานิตฺวา กติปาหํ ตตฺถ วสิตฺวา เทว อหํ ตุมฺหากํ อิธ วสนภาวํ
ราชกุลสฺส อาโรเจสฺสามีติ วตฺวา ตํ วนฺทิตฺวา ตโต นิกฺขมิตวา
นครํ อคมาสิ ฯ ตทา ราชา กาลมกาสิ ฯ อมจฺจา ตสฺส
สรีรกิจฺจํ กตฺวา สตฺตเม ทิวเส สนฺนิปติตฺวา อราชิกํ รชฺชํ นาม น
สณฺาติ ราชปุตฺตสฺส วสนฏฺานํ วา อตฺถิภาวํ วา นตฺถิภาวํ วา
น ชานาม ผุสฺสรถํ วิสชฺเชตฺวา ราชานํ คหิสฺสามาติ มนฺตยึสุ ฯ
ตสฺมึ ขเณ วนจรโก นครํ ปวิสิตฺวา เตสํ ตํ กถํ สุตฺวา อมจฺจานํ
สนฺติกํ คนฺตฺวา อหํ ราปุตฺตสฺส สนฺติเก ตโย จตฺตาโร ทิวเส
วสิตฺวา อาคโตมฺหีติ ตํ ปวุตฺตึ อาจิกฺขิ ฯ อถ ตํ สุตฺวา อมจฺจา
ตสฺส สกฺการํ กตฺวา เตน มคฺคนายเกน ตตฺถ คนฺตฺวา
กตปฏิสนฺถารา รญฺโ กาลกตภาวํ อาโรเจตฺวา เทว รชฺชํ ปฏิปชฺชาหีติ
อาหํสุ ฯ โส นาคมาณวิกาย จิตฺตํ ชานิสฺสามีติ ตํ อุปสงฺกมิตฺวา
ภทฺเท ปิตา เม กาลกโต อมจฺจา มยฺหํ ฉตฺตํ อุสฺสาเปตุํ อิธ
อาคตา คจฺฉาม ภทฺเท อุโภปิ ทฺวาทสโยชนิกาย พาราณสิยํ รชฺชํ
กาเรสฺสาม ตฺวํ โสฬสนฺนํ อิตฺถีสหสฺสานํ เชฏฺกา ภวิสฺสสีติ อาห ฯ
สามิ น สกฺกา มยา ตยา สทฺธึ คนฺตุนฺติ ฯ กึ การณาติ ฯ
มยํ โฆรวิสา ขิปฺปโกธา อปฺปมตฺตเกนปิ กุชฺฌาม สปติวาโส จ
นาม ภาริโย สจาหํ กิญฺจิ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา กุทฺธา กิญฺจิ
โอโลเกสฺสามิ ภสฺมมุฏฺิ วิย วิปฺปกีริสฺสติ อิมินา การเณน น
สกฺกา มยา ตยา สทฺธึ คนฺตุนฺติ ฯ ราชปุตฺโต ปุน ทิวเสปิ ตํ
ยาจเตว ฯ อถ นํ สา เอวมาห อหํ ตาว เกนจิ ปริยาเยน
น คมิสฺสามิ อิเม ปน เม ปุตฺตา นาคกุมารา ตว สมฺภเวน
ชาตตฺตา มนุสฺสชาติกา สเจ เต มยิ สิเนโห อตฺถิ อิเมสุ
อปฺปมตฺโต ภว อิเม โข ปน อุทกวีชกา สุขุมาลา มคฺคํ คจฺฉนฺตา
วาตาตเปน กิลมิตฺวา มเรยฺยุํ เอกนฺนาวํ ขนาเปตฺวา อุทกสฺส
ปูเรตฺวา ตาย เต อุทกกีฬํ กีฬาเปตฺวา เนตฺวา นคเรปิ เตสํ อนฺโต
วตฺถุสมึเยว โปกฺขรณึ กาเรยฺยาสิ เอวํ เต น กิลมิสฺสนฺตีติ ฯ
สา เอวญฺจ ปน วตฺวา ราชปุตฺตํ วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปุตฺเต
อาลิงฺคิตฺวา ถนนฺตเร นิปชฺชาเปตฺวา สีเส จุมฺพิตฺวา ราชปุตฺตสฺส นิยฺยา
เทตฺวา โรทิตฺวา กนฺทิตฺวา ตตฺเถว อนฺตรหิตา นาคภวนเมว อคมาสิ ฯ
ราชปุตฺโตปิ โทมนสฺสปฺปตฺโต อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ นิเวสนา
นิกฺขมิตฺวา อกฺขีนิ ปุญฺฉิตฺวา อมจฺเจ อุปสงฺกมิ ฯ เต ตํ ตตฺเถว
อภิสิญฺจิตฺวา เทว อมฺมหากํ นครํ คจฺฉามาติ วทึสุ ฯ เตน หิ
สีฆํ นาวํ ขนิตฺวา สกฏํ อาโรเปตฺวา อุทกสฺส ปูเรตฺวา อุทกปิฏฺเ
วณฺณคนฺธสมฺปนฺนานิ นานาปุปฺผานิ วิกีรถ มม ปุตฺตา อุทกวีชกา
เต ตตฺถ กีฬนฺตา สุขํ คมิสฺสนฺตีติ ฯ อมจฺจา ตถา กรึสุ ฯ
ราชา พาราณสึ ปตฺวา อลงฺกตนครํ ปวิสิตฺวา โสฬสสหสฺสาหิ
นาฏฺกิตฺถีหิ อมจฺจาทีหิ จ ปริวุโต มหาตเล นิสีทิตฺวา สตฺตาหํ
มหาปานํ ปิวิตฺวา ปุตฺตานํ อตฺถาย โปกฺขรณึ กาเรสิ ฯ เต ตตฺถ
นิวทฺธํ กีฬึสุ ฯ อเถกทิวสํ โปกฺขรณิยํ อุทเก ปเวสิยมาเน
เอโกกจฺฉโป ปวิสิตฺวา นิกฺขมนฏฺานํ อปสฺสนฺโต โปกฺขรณีตเล
นิมุชฺชิตฺวา ทารกานํ กีฬนกาเล อุทกโต อุฏฺาย สีสํ นีหริตฺวา เต
โอโลเกตฺวา ปุน อุทเก นิมุชฺชิ ฯ เต ตํ ทิสฺวา ภีตตสิตา
ปิตุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตาต โปกฺขรณิยํ เอโก ยกฺโข อมฺเห
ตาเสตีติ วทึสุ ฯ ราชา คจฺฉถ นํ คณฺหถาติ ราชปุริเส อาณาเปสิ ฯ
เต ชาลํ ขิปิตฺวา กจฺฉปํ อาทาย รญฺโ ทสฺเสสุํ ฯ กุมารา ตํ
ทิสฺวา เอส ตาต ปิสาโจ เอส ตาต ปิสาโจติ วิรวึสุ ฯ ราชา
ปุตฺตสิเนเหน กจฺฉปสฺส กุชฺฌิตฺวา คจฺฉถสฺส กมฺมกรณํ กโรถาติ
อาณาเปสิ ฯ ตตฺเถโก อยํ ราชเวริโก เอตํ อุทุกฺขเล ปกฺขิตฺวา
มุสเลหิ โกฏฺเฏตฺวา จุณฺณํ กาตุํ วฏฺฏตีติ อาห ฯ เอกจฺเจ
อคฺคิมฺหิ ตีหิ ปาเกหิ ปจิตฺวา ขาทิตุํ วฏฺฏตีติ อาหํสุ ฯ เอกจฺเจ
องฺคาเรสุ อุตฺตานํ กตฺวา ตาเปตุํ วฏฏตีติ อาหํสุ ฯ เอกจฺเจ
อนฺโตกฏาเหเยว นํ ปจิตุํ วฏฺฏตีติ อาหํสุ ฯ เอโก ปน อุทกภีรุโก
อมจฺโจ อิมํ กจฺฉปํ ยมุนาย อาวฏฺเฏ ปกฺขิตุํ วฏฺฏติ ตตฺถ
มหาวินาสํ ปาปุณิสฺสติ เอวรูปา หิสฺส กมฺมกรณา นตฺถีติ อาห ฯ
กจฺฉโป ตสฺส กถํ สุตฺวา สีสํ นีหริตฺวา เอวมาห อมฺโภ กินฺเต
มยา อปราโธ กโต โย มํ เอวรูปํ กมฺมกรณํ วิจาเรสิ มยา หิ
สกฺกา อิตเร กมฺมกรเณ สหิตุํ อยมฺปน อติกกฺขโล มา เอวรูปํ
อวจาติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา อิมํ ทุกฺขํ เอตเทว กาเรตุํ วฏฺฏตีติ
ยมุนาย อาวฏฺเฏ ขิปาเปสิ ฯ โส เอกํ นาคภวนคามึ อุทกวาหํ ปตฺวา
นาคภวนํ อคมาสิ ฯ อถ นํ ตสฺมึ อุทกวาเห กีฬนฺตา ธตรฏฺสฺส
นาครญฺโ ปุตฺตา นาคมาณวกา ทิสฺวา คณฺหถ นํ ทาสนฺติ อาหํสุ ฯ
โส จินฺเตสิ อหํ พาราณสีรญฺโ หตฺถา มุญฺจิตฺวา อิทานิ
เอวรูปานํ ผรุสานํ นาคานํ หตฺถํ ปตฺโต เกน นุโข อุปาเยน
มุญฺเจยฺยนฺติ ฯ โส อตฺเถโก อุปาโย อหํ มุสาวาทํ กตฺวา
มุญฺเจยฺยนฺติ จินฺเตตฺวา ตุมฺเห ธตรฏฺสฺส นาครญฺโ สนฺติกา หุตฺวา
กสฺมา มํ เอวํ วเทถ อหํ จิตฺตจูโฬ นาม กจฺฉโป พาราณสิรญฺโ
ทูโต ธตรฏฺสฺส สนฺติกํ อาคโต อมฺหากํ ราชา ธตรฏฺสฺส ธีตรํ
ทาตุกาโม มํ ปหิณิ ตสฺส มํ ทสฺเสถาติ อาห ฯ เต สทฺทหิตฺวา
โสมนสฺสชาตา ตํ อาทาย รญฺโ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ
อาโรเจสุํ ฯ ราชา อาเนถ นนฺติ ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตํ ทิสฺวาว
อนตฺตมโน หุตฺวา เอวรูโป ลามกสรีโร ทูตกมฺมํ กาตุํ น สกฺโกตีติ อาห
ฯ ตํ สุตฺวา กจฺฉโป กิมฺปน มหาราช ทูเตหิ นาม
ตาลปฺปมาเณหิ ภวิตพฺพํ สรีรํ หิ ขุทฺทกํ วา มหนฺตํ วา อปฺปมาณํ
คตคตฏฺาเน กมฺมนิปฺผาทนเมว ปมาณํ อิติ มหาราช อมฺหากํ รญฺโ
พหู ทูตา ถเล กมฺมํ มนุสฺสา กโรนฺติ อากาเส ปกฺขิโน กโรนฺติ
อุทเก อหํ จิตฺตจูโฬ นาม านนฺตรปฺปตฺโต ราชวลฺลโภ
คามปริโภโค มา มํ ปริภวถาติ อตฺตโน คุณํ วณฺเณสิ ฯ อถ นํ
ธตรฏฺโ ปุจฺฉิ เกน ปนตฺเถน รญฺา เปสิโตสีติ ฯ มหาราช
อมฺหากํ ราชา มํ เอวมาห มยา สกลชมฺพูทีเปหิ ราชูหิ สทฺธึ
มิตฺตธมฺโม กโต อิทานิ ธตรฏฺเน นาคราเชน สทฺธึ มิตฺตธมฺมํ
กาตุํ วฏฺฏตีติ มม ธีตรํ สมุทฺทชํ ธตรฏฺสฺส ทมฺมีติ วตฺวา มํ
ปหิณิ ตุมฺเห ปปญฺจํ อกตฺวา มยา สทฺธึเยว ปุริเส เปเสตฺวา
ทิวสํ ววฏฺเปตฺวา ทาริกํ คณฺหถาติ ฯ โส ตุสิตฺวา ตสฺส สกฺการํ
กาเรตฺวา เตน สทฺธึ จตฺตาโร นาคมาณวเก เปเสสิ คจฺฉถ ตุมฺเห
รญฺโ วจนํ สุตฺวา ทิวสํ ววฏฺเปตฺวา เอถาติ ฯ เต สาธูติ
วตฺวา กจฺฉปํ คเหตฺวา นาคภวนา นิกฺขมึสุ ฯ กจฺฉโป ยมุนาย
จ พาราณสิยา จ อนฺตเร เอกมฺปทุมสรํ ทิสฺวา เอเกนุปาเยน
ปลายิตุกาโม เอวมาห โภ นาคมาณวกา อมฺหากํ ราชา จ
ปุตฺตทารา จสฺส มํ อุทเก จรนฺตํ ราชนิเวสนํ คตํ ทิสฺวา ปทุมานิ
โน เทหิ ภึสมูลานิ เทหีติ ยาจนฺติ อหํ เตสํ อตฺถาย ตานิ
คณฺหิสฺสามิ ตุมฺเห เอตฺถ มํ วิสชฺเชตฺวา มํ อปสฺสนฺตาปิ ปุเรตรํ
รญฺโ สนฺติกํ คจฺฉถ อหํ โว ตตฺเถว ปสฺสิสฺสามีติ ฯ เต ตสฺส
กถํ สทฺทหิตฺวา ตํ วิสชฺเชสุํ ฯ โส ตตฺถ เอกมนฺเต นิลิยิ ฯ
อิตเรปิ นํ อทิสฺวา รญฺโ สนฺติกํ คโต ภวิสฺสตีติ สญฺาย
มาณวกวณฺเณน ราชานํ อุปสงฺกมึสุ ฯ
                      ฯ กจฺฉปกณฺฑํ ฯ
      ราชา ปฏิสนฺถารํ กตฺวา กุโต อาคตตฺถาติ ปุจฺฉิ ฯ
ธตรฏฺสฺส สนฺติกา มหาราชาติ ฯ กึ การณา อิธาคตาติ ฯ มหาราช
มยํ ตสฺส ทูตา ธตรฏฺโ โว อาโรคยํ ปุจฺฉติ ยญฺจ อิจฺฉถ
ตํ โว เทติ ตุมฺหากํ กิร ธีตรํ สมุทฺทชํ อมฺหากํ รญฺโ
ปาทปริจาริกํ กตฺวา เทถาติ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺตา ปมํ คาถมาหํสุ
         ยํ กิญฺจิ รตนมตฺถิ           ธตรฏฺนิเวสเน
         สพฺพานิ เต อุปยนฺตุ         ธีตรํ เทหิ ราชิโนติ ฯ
      ตตฺถ สพฺพานิ เต อุปยนฺตูติ ตสฺส นิเวสเน สพฺพานิ รตนานิ
ตว นิเวสนํ อุปยนฺตุ อุปคจฺฉนฺตูติ อตฺโถ ฯ
      ตํ สุตฺวา ราชา ทุติยํ คาถมาห
         น โน วิวาโห นาเคหิ       กตปุพฺโพ กุทาจนํ
         ตํ วิวาหํ อสํยุตฺตํ           กถํ อมฺเห กโรมเสติ
      ตตฺถ อสํยุตฺตนติ อยุตฺตํ ติรจฺฉาเนหิ สทฺธึ (สํสคฺคํ)
อนนุจฺฉวิกํ ฯ อมฺเหติ อมฺเห มนุสฺสชาติกา สมานา กถํ ติรจฺฉาเนหิ
สมฺพนฺธํ กโรม ฯ
      ตํ สุตฺวา นาคมาณวกา สเจ เต ธตรฏฺเน สทฺธึ สมฺพนฺโธ
อนนุจฺฉวิโก อถ กสฺมา อตฺตโน อุปฏฺากํ จิตฺตจูฬํ นาม กจฺฉปํ
สมุทฺทชํ นาม เต ธีตรํ ทมฺมีติ อมฺหากํ รญฺโ ทูตํ เปเสสิ
เอวํ สาสนํ เปเสตฺวา อิทานิ เต อมฺหากํ ราชานํ ปริภวํ กโรนฺตสฺส
กตฺตพฺพยุตฺตกํ มยํ ชานิสฺสาม มยํ หิ นาคมาณวกาติ วตฺวา
ราชานํ ตชฺเชนฺตา เทฺว คาถา อภาสึสุ
         ชีวิตํ นูน เต จตฺตํ          รฏฺ วา มนุชาทิป
         น หิ นาเคหิ กุปฺปิตา        จิรํ ชีวนฺติ ตาทิสา
         โย ตฺวํ เทว มนุสฺโสสิ       อิทฺธิมนฺตํ อนิทฺธิมา
         วรุณสฺส นิยํ ปุตฺตํ           ยามุนํ อติมญฺสีติ ฯ
      ตตฺถ รฏฺ วาติ เอกํเสน ตยา ชีวิตํ วา รฏฺ วา จตฺตํ ฯ
ตาทิสาติ ตุมฺหาทิสา ราชาโน เอวํ มหานุภาเวหิ นาเคหิ กุปฺปิตา
จิรํ ชีวิตุํ น สกฺโกนฺติ อนฺตราว อนฺตรธายนฺติ ฯ โย ตฺวํ เทวาติ เทว
โย ตฺวํ มนุสฺโส สมาโนปิ ฯ วรุณสฺสาติ วรุณนาคราชสฺส ฯ นิยํ
ปุตฺตนฺติ อชฺฌตฺติกํ ปุตฺตํ ฯ ยามุนนฺติ ยมุนาย นทิยา เหฏฺา ชาตํ ฯ
      ตโต ราชา เทฺว คาถา อภาสิ
         นาติมญฺามิ ราชานํ         ธตรฏฺ ยสสฺสินํ
         ธตรฏฺโ หิ นาคานํ         พหูนมปิ อิสฺสโร
         อหิ มหานุภาโวปิ           น เม ธีตรมารโห
         ขตฺติโย จ วิเทหานํ         อภิชาตา สมุทฺทชาติ ฯ
      ตตฺถ พหูนมปีติ ปญฺจโยชนสติกสฺส นาคภวนสฺส อิสฺสรภาวํ
สนฺธาเยวาห ฯ น เม ธีตรมารโหติ เอวํ มหานุภาโวปิ สมาโน
ปเนโส อหิชาติกตฺตา มม ธีตรํ อรโห น โหติ ฯ ขตฺติโย จ
วิเทหานนฺติ อิทํ มาตุปกฺขาตกํ ทสฺเสนฺโต อาห ฯ สมุทฺทชาติ
โส ขตฺติโย จ วิเทหราชปุตฺโต มม ธีตา จ สมุทฺทชา เต อุโภปิ
อภิชาตา อญฺมญฺ สํวาสํ อรหนฺติ น เหสา มณฺฑูกภกฺขสฺส
สปฺปสฺส อนุจฺฉวิกาติ อาห ฯ
      ตํ สุตฺวา นาคมาณวกา ตํ ตตฺเถว นาสวาเตน มาเรตุกามา
หุตฺวาปิ อมฺหากํปิ ทิวสํ ววฏฺาปนตฺถาย รญฺา เปสิตานํ อิมํ
มาเรตฺวา คนฺตุํ น ยุตฺตํ คนฺตฺวา รญฺโ อาจิกฺขิตฺวา ชานิสฺสามาติ
เต ตโต อุฏฺาย ราชนิเวสนา นิกฺขมิตฺวา ปวิยํ นิมุชฺชิตฺวา ตตฺถ
คนฺตฺวา กึ ตาตา ลทฺธา โว ราชธีตาติ รญฺา ปุจฺฉิตา รญฺโ
กุชฺฌิตฺวา กึ เทว อมฺเห อการณา ยตฺถ วา ตตฺถ วา เปเสสิ
สเจ มาเรตุกาโมสิ อิเธว โน มาเรหิ โส ตุมฺเห อกฺโกสติ
ปริภาสติ อตฺตโน ธีตรํ ชาติมเทน อุกฺขิปตีติ เตน วุตฺตญฺจ อวุตฺตญฺจ
วตฺวา รญฺโ โกธํ อุปาทยึสุ ฯ โส อตฺตโน ปริสํ สนฺนิปาตาเปตุํ
อาณาเปนฺโต อาห
         กมฺพลสฺสตรา อุฏฺเนฺตุ      สพฺเพ นาเค นิเวทถ
         พาราณสึ ปวชฺชนฺตุ         มา จ กิญฺจิ วิเหยุนฺติ ฯ
      ตตฺถ กมฺพลสฺสตราติ กมฺพลสฺสตรา นาม นาคา ตสฺส มม มาตุ
ปกฺขิกา สิเนรุปาเท วสนกา นาคา เต จ อุฏฺหนฺตุ อญฺเ จ จตูสุ
ทิสาสุ จตูสุ อนุทิสาสุ ยตฺตกา จ มยฺหํ วจนกรา เต สพฺเพ นาเค
นิเวทถ คนฺตฺวา ชานาเปถ ขิปฺปํ กิร สนฺนิปาเตถาติ อาณาเปนฺโต
เอวมาห ฯ ตโต สพฺเพเหว สีฆํ สนฺนิปาเตหิ กึ กโรม เทวาติ
วุตฺเต โส สพฺเพปิ เม นาคา ขิปฺปํ พาราณสึ ปวชฺชนฺตูติ อาห ฯ
ตตฺถ คนฺตฺวา กึ กาตพฺพํ เทว กึ นาสวาตปฺปหาเรน ภสฺมํ กโรมาติ
จ วุตฺเต โส ราชธีตริ ปฏิพทฺธจิตฺตตาย ตสฺสา วินาสํ อนิจฺฉนฺโต
มา จ กิญฺจิ วิเหยุนฺติ อาห ฯ ตุมฺเหสุ เกจิ กิญฺจิ มา
วิเหฺยุนฺติ อตฺโถ ฯ อยเมว วา ปาโ ฯ
      อถ นํ นาคา มหาราช สเจ โกจิ มนุสฺโส น วิเหิตพฺโพ
ตตฺถ คนฺตฺวา กึ กริสฺสามาติ อาหํสุ ฯ อถ เน อิทญฺจิทญฺจ
กโรถ อหมฺปิ อิทํ นาม กริสฺสามีติ อาจิกฺขนฺโต คาถาทฺวยมาห
         นิเวสเนสุ โสพฺเภสุ        รถิยา จจฺจเรสุ จ
         รุกฺขคฺเคสุ จ ลมฺพนฺตุ       วิตตา โตรเณสุ จ
         อหมฺปิ สพฺพเสเตน         มหตา สุมหํ ปุรํ
         ปริกฺขิปิสฺสํ โภเคหิ         กาสีนํ ชนยํ ภยนฺติ ฯ
      ตตฺถ โสพฺเภสูติ โปกฺขรณีสุ ฯ รถิยาติ รถิกาย ฯ ลมฺพนฺตูติ
โอลมฺพนฺตุ ฯ วิตตาติ วิตตสรีรา มหาสรีรา หุตฺวา เอเตสุ เจว
นิเวสนาทีสุ ทฺวารโตรเณสุ จ โอลมฺพนฺตุ เอตฺตกํ นาคา กโรนฺตุ
กโรนฺตา จ ปน นิเวสเนสุ ตาว มญฺจปีานํ เหฏฺา จ อุปริ จ
อนฺโตคพฺภพหิคพฺภาทีสุ จ โปกฺขรณิยํ อุทกปิฏฺเ รถิกาทีนํ ปสฺเสสุ
เจว ถเลสุ จ เคเหสุ จ มหนฺตานิ สรีรานิ มาเปตฺวา มหนฺเต ผเณ จ
กตฺวา กมฺมารคคฺครี วิย ธมมานา สุสูติสทฺทํ กโรนฺตา โอลมฺพถ
เจว นิปชฺชถ จ อตฺตานมฺปน ตรุณทารกานํ ชราชิณฺณานํ
คพฺภิตฺถีนํ สมุทฺทชาย จาติ อิเมสํ จตุนฺนํ ชนานํ มา ทสฺสยิตฺถ อหมฺปิ
สพฺพเสเตน มหนฺเตน สรีเรน คนฺตฺวา สุมหนฺตํ กาสิกปุรํ สตฺตกฺขตฺตุํ
โภเคหิ ปริกฺขิปิสฺสํ มหนฺเตน ผเณน ฉาเทตฺวา เอกนฺธการํ กตฺวา
กาสีนํ ภยํ ชนยนฺโต สุสูติสทฺทํ มุญฺจิสฺสามีติ ฯ นาคา ตถา
กรึสุ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา        อุรคาเนกวณฺณิโน
         พาราณสึ ปวชฺชึสุ          เนว กญฺจิ วิเหยุํ
         นิเวสเนสุ โสพฺเภสุ        รถิยา จจฺจเรสุ จ
         รุกฺขคฺเคสุ จ ลมฺพึสุ        วิตตา โตรเณสุ จ
         เอเต ทิสฺวาน ลมฺพนฺเต     ปุถู กนฺทึสุ นาริโย
         นาเค โสณฺฑิกเต ทิสฺวา     ปสฺสสนฺเต มหุํ มหุํ
         พาราณสี ปพฺยถิตา         อาตุรา สมปชฺชถ
         พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ      ธีตรํ เทหิ ราชิโนติ ฯ
      ตตฺถ อเนกวณฺณิโนติ นีลาทิวเสน อเนกวณฺณา เอวรูปานิ
หิ เต รูปานิ มาปยึสุ ฯ ปวชฺชึสูติ เต อฑฺฒรตฺติกสมเย ปวิสึสุ ฯ
ลมฺพึสูติ ธตรฏฺเน วุตฺตนิยาเมเนว สพฺเพ นาคา เตสุ เตสุ าเนสุ
มนุสฺสานํ สญฺจารํ ปจฺฉินฺทิตฺวา โอลมฺพึสุ ฯ ทูตา หุตฺวา อาคตา
ปน จตฺตาโร นาคมาณวกา รญฺโ สยนสฺส จตฺตาโร ปาเท
ปริกฺขิปิตฺวา อุปริสีเส มหนฺเต ผเณ กตฺวา มุขตุณฺเฑหิ สีสํ
ปหรนฺตา วิย ทาานิ  วิวริตฺวา ปสฺสนฺตา อฏฺสุ ฯ ธตรฏฺโปิ
อตฺตนา วุตฺตนิยาเมเนว นครํ ปฏิจฺฉาเทสิ ฯ ปพุชฺฌมานา ปุริสา
ยโต ยโต หตฺถํ วา ปาทํ วา ปสาเรนฺติ ตตฺถ ตตฺถ สปฺปํ
ผุสิตฺวา ๑- สปฺโป สปฺโปติ วิรวนฺติ ฯ ปุถู กนฺทึสูติ เยสุ เยสุ
เคเหสุ ทีปา ชลนฺติ เตสุ เตสุ อิตฺถิโย ปพุทฺธา ทฺวารโตรณโคปานสิโย
โอโลเกนฺตา โอลมฺพนฺเต นาเค ทิสฺวา พหู เอกปฺปหาเรเนว
กนฺทึสุ ฯ เอวํ สกลนครํ เอกโกลาหลมโหสิ ฯ โสณฺฑิกเตติ
กตผเณ ฯ ปกฺกนฺทุนฺติ วิภาตาย รตฺติยา นาคานํ อสฺสาสวาเตน
สกลนคเร จ ราชนิเวสเน จ อุปฺปาฏิยมาเน วิย ภีตา มนุสฺสา
นาคราชาโน กิสฺส โน วิเหเถาติ วตฺวา ตุมฺหากํ ราชา มม
ธีตรํ เต ทสฺสามีติ ธตรฏฺสฺส ทูตํ เปเสตฺวา ปุน ตสฺส ทูเตหิ
อาคนฺตฺวา เทหีติ วุตฺเต อมฺหากํ ราชานํ อกฺโกสติ ปริภาสติ สเจ
อมฺหากํ รญฺโ ธีตรํ น ทสฺสติ สกลนาครานํ ชีวิตํ นตฺถีติ วุตฺเต
เตน หิ โน สามิโน โอกาสํ เทถ มยํ คนฺตฺวา ราชานํ ยาจิสฺสามาติ
ยาจนฺตา โอกาสํ ลภิตฺวา ราชทฺวารํ คนฺตฺวา มหนฺเตน รเวน
ปกฺกนฺทึสุ ฯ ภริยาปิสฺส อตฺตโน อตฺตโน คพฺเภสุ นิปนฺนกาว เทว
ธีตรํ ธตรฏฺสฺส รญฺโ เทหีติ เอกปฺปหาเรเนว กนฺทึสุ ฯ
      เตปิ จตฺตาโร นาคมาณวกา เทหิ เทหีติ ตุณฺเฑหิ สีสํ
ปหรนฺตา วิย อฏฺสุ ฯ โส นิปนฺนโกว นครวาสิกานญฺเจว อตฺตโน
ภริยานญฺจ ปริเทวนสทฺทํ สุตฺวา จตูหิ จ นาคมาณวเกหิ ตชฺชิตตฺตา
มรณภยภีโต มม ธีตรํ สมุทฺทชํ ธตรฏฺสฺส ทมฺมิ ทมฺมีติ ติกฺขตฺตุํ
อวจ ฯ ตํ สุตฺวา สพฺเพปิ นาคราชาโน คาวุตมตฺตํ านํ
ปฏิกฺกมิตฺวา เทวนครํ วิย เอกํ นครํ มาเปตฺวา ตตฺถ ิตา ธีตรํ กิร
@เชิงอรรถ: ๑ ฉุปิตวาติปิ ปาโ
เปเสตูติ ปณฺณาการํ ปหิณึสุ ฯ ราชา เตหิ อาภฏํ ปณฺณาการํ
คเหตฺวา ตุมฺเห คจฺฉถ อหํ ธีตรํ มม อมจฺจานํ หตฺเถ ปหิณิสฺสามีติ
เต อุยฺโยเชตฺวา ธีตรํ ปกฺโกสาเปตฺวา อุปริปาสาทํ อาโรเปตฺวา
สีหปญฺชรํ วิวราเปตฺวา อมฺม ปสฺเสตํ อลงฺกตนครํ ตฺวํ เอตฺถ
เอตสฺส รญฺโ อคฺคมเหสี ภวิสฺสสิ น ทูเร อิโต ตํ นครํ
อุกฺกณฺิตกาเลเยว อิธ อาคนฺตุํ สกฺกา เอตฺถ เต คนฺตพฺพนฺติ
สญฺาเปตฺวา สีสํ นหาเปตฺวา สพฺพาลงฺกาเรหิ อลงฺกริตฺวา
ปฏิจฺฉนฺนโยเค นิสีทาเปตฺวา อตฺตโน อมจฺจานํ หตฺเถ ทตฺวา ปาเหสิ ฯ
นาคราชาโน ตสฺสา ปจุคฺคมนํ กตฺวา มหาสกฺการํ กรึสุ ฯ อมจฺจา
นครํ ปวิสิตฺวา ตํ ตสฺส ทตฺวา พหุํ ธนํ อาทาย นิวตฺตึสุ ฯ
ราชา ธีตรํ ปาสาทํ อาโรเปตฺวา อลงฺกตทิพฺพสยเน นิปชฺชาเปสิ ฯ
ตํ ขณญฺเว นาคมาณวิกา ขุชฺชวามนกาทิเวสํ คเหตฺวา
มนุสฺสปริจาริกาโย วิย นํ ปริวารยึสุ ฯ สา ทิพฺพสยเน นิปนฺนมตฺตาว
ทิพฺพสมฺผสฺสํ ผุสิตฺวา นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ ธตรฏฺโ ตํ คเหตฺวา
สทฺธึ นาคปริสาย ตตฺถ อนฺตรหิโต นาคภวเนเยว ปาตุรโหสิ ฯ
ราชธีตา ปพุชฺฌิตฺวา อลงฺกตทิพฺพสยนํ อญฺเจ สุวณฺณมณิมยปาสาทาทโย
อุยฺยานโปกฺขรณิโย จ อลงฺกตเทวนครํ วิย นาคภวนํ ทิสฺวา
ขุชฺชาทิปริจาริกาโย ปุจฺฉิ อิทํ นครํ อติวิย อลงฺกตํ น อมฺหากํ
นครํ วิย กสฺเสตนฺติ ฯ สามิกสฺส เต สนฺตกํ เทวิ น อปฺปปุญฺา
เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ลภนฺติ มหาปุญฺวตาย เต อยํ ลทฺธาติ ฯ
ธตรฏฺโปิ ปญฺจโยชนสติเก นาคภวเน เภรึ จาราเปสิ โย โย
สมุทฺทชาย สปฺปวณฺณํ ทสฺเสติ ตสฺส ตสฺส ราชทณฺฑํ ภวิสฺสตีติ ฯ
ตสฺมา เอโกปิ ตสฺสา สปฺปวณฺณํ ทสฺเสตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิ ฯ
สา มนุสฺสโลกสญฺาย เอวํ ตตฺเถว เตน สทฺธึ สมฺโมทมานา
ปิยสํวาสํ วสิ ฯ
                    ฯ นครกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      สา อปรภาเค ธตรฏฺ ปฏิจฺจ คมฺภํ ปฏิลภิตฺวา ปุตฺตํ
วิชายิ ฯ ตสฺส ปิยทสฺสนตฺตา สุทสฺสโนติ นามํ กรึสุ ฯ ตสฺส
ปทสา คมนกาเล ปุน อปรํ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส ทตฺโตติ นามํ
กรึสุ ฯ โส ปน โพธิสตฺโต ฯ ปุเนกํ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส
สุโภโคติ นามํ กรึสุ ฯ อปรํปิ ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส อริฏฺโติ
นามํ กรึสุ ฯ อิติ สา จตฺตาโร ปุตฺเต วิชายิตฺวาปิ นาคภวนภาวํ น
ชานาติ ฯ อเถกทิวสํ ตรุณนาคา อริฏฺสฺส อาจิกฺขึสุ ตว มาตา
มนุสฺสี น นาคีติ ฯ อริฏฺโ วีมํสิสฺสามิ นนฺติ อเถกทิวสํ ถนํ
ปิวนฺโตว สปฺปสรีรํ มาเปตฺวา นงฺคุฏฺเน มาตุปาทปิฏฺึ ฆฏฺเฏสิ ฯ
สา ตสฺส สปฺปสรีรํ ทิสฺวา ภีตตสิตา มหารวํ รวิตฺวา ตํ ภูมิยํ
ขิปิ ฯ นเขนสฺส อกฺขิ ภินฺทิ ฯ ตโต โลหิตํ ปคฺฆรติ ฯ ราชา
ตสฺสา สทฺทํ สุตฺวา กิสฺเสสา วิรวีติ ปุจฺฉิตฺวา อริฏฺเน กตกิริยํ
สุตฺวา คจฺฉถ นํ คเหตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปถาติ ตชฺเชนฺโต อาคญฺฉิ ฯ
ราชธีตา ตสฺส กุทฺธภาวํ ตฺวา ปุตฺตสิเนเหน อาห เทว ปุตฺตสฺส
เม อกฺขิ ภินฺนํ ขมถ เม ตสฺสาติ ฯ ราชา เอตาย เอวํ วทนฺติยา
มยา กึ สกฺกา กาตุนฺติ ขมิ ฯ ตํ ทิวสํ สา อิทํ นาคภวนนฺติ
อญฺาสิ ฯ ตโต ปฏฺาย อริฏฺโ กาณาริฏฺโ นาม ชาโต ฯ
จตฺตาโรปิ ปุตฺตา วิญฺุตํ ปาปุณึสุ ฯ อถ เนสํ ปิตา โยชนสติกํ
โยชนสติกํ กตฺวา รชฺชํ อทาสิ ฯ มหนฺโต ยโส อโหสิ ฯ โสฬส
โสฬส นาคกญฺาสหสฺสานิ ปริวารยึสุ ฯ ปิตุ เอกโยชนสติกเมว
รชฺชํ อโหสิ ฯ ตโย ปุตฺตา มาเส มาเส มาตาปิตโร ปสฺสิตุํ
อาคจฺฉนฺติ ฯ โพธิสตฺโต ปน อฑฺฒมาสํ อาคจฺฉติ ฯ นาคภวเน
สมุฏฺิตํ ปญฺหํ โพธิสตฺโตว กเถสิ ฯ ปิตรา สทฺธึ วิรูปกฺขมหาราชสฺสาปิ
อุปฏฺานํ คจฺฉติ ฯ ตสฺส สนฺติเก สมุฏฺิตํ ปญฺหมฺปิ
โสว กเถสิ ฯ อเถกทิวสํ วิรูปกฺเข นาคปริสาย สทฺธึ ติทสปุรํ
คนฺตฺวา สกฺกํ ปริวาเรตฺวา นิสินฺเน เทวานํ อนฺตเร ปญฺโห
สมุฏฺาสิ ฯ ตมฺปิ โกจิ กเถตุํ นาสกฺขิ ฯ ปลฺลงฺกวรคโต หุตฺวา
มหาสตฺโตว กเถสิ ฯ อถ นํ เทวราชา ทิพฺพคนฺธปุปฺเผหิ ปูเชตฺวา
ตาต ทตฺต ตฺวํ ปวีสมาย วิปุลาย ปญฺาย สมนฺนาคโต อิโต
ปฏฺาย ภูริทตฺโต นาม โหหีติ ภูริทตฺโตติสฺส นามํ อกาสิ ฯ โส
ตโต ปฏฺาย สกฺกสฺส อุปฏฺานํ คจฺฉนฺโต อลงฺกตเวชยนฺตปาสาทํ
เทวจฺฉราหิ อากิณฺณํ อติมโนรมํ สกฺกสฺส สมฺปตฺติญฺจ ทิสฺวา
เทวโลเก ปิหํ กตฺวา กึ เม อิมินา มณฺฑูกภกฺเขน อตฺตภาเวน
นาคภวนํ คนฺตฺวา อุโปสถวาสํ วสิตฺวา อิมสฺมึ เทวโลเก
อุปฺปตฺติการณํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นาคภวนํ ปุนาคนฺตฺวา มาตาปิตโร
อาปุจฺฉิ อมฺม ตาต อหํ อุโปสถกมฺมํ กริสฺสามีติ ฯ สาธุ ตาต
กโรหิ กโรนฺโต ปน พหิ อคนฺตฺวา อิมสฺมึเยว นาคภวเน เอกสฺมึ
สุญฺวิมาเน กโรหิ พหิ คตานมฺปน นาคานํ มหนฺตํ ภยํ อุปฺปชฺชตีติ ฯ
โส สาธูติ ปฏิสุณิตฺวา ตตฺเถว สุญฺวิมาเน ราชุยฺยาเน อุโปสถวาสํ
วสิ ฯ อถ นํ นานาตุริยหตฺถา นาคกญฺา ปริวาเรนฺติ ฯ โส
น มยฺหํ อิธ วสนฺตสฺส อุโปสถกมฺมํ มตฺถกํ ปาปุณิสฺสติ มมุสฺสปถํ
คนฺตฺวา อุโปสถํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา นิวารณภเยน มาตาปิตูนํ
อนาโรเจตฺวา อตฺตโน ภริยาโย อามนฺเตตฺวา ภทฺเท อหํ มนุสฺสโลกํ
คนฺตฺวา ยมุนาย ตีเร มหานิโคฺรธรุกฺโข อตฺถิ ตสฺสาวิทูเร
วมฺมิกมตฺถเก โภเค อาภุชิตฺวา จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อธิฏฺาย
นิปชฺชิตฺวา อุโปสถกมฺมํ กริสฺสามิ มยา สพฺพรตฺตึ นิปชฺชิตฺวา อุโปปถกมฺเม
กเต อรุณุคฺคมนเวลายเมว ตุมฺเห ทส ทส อิตฺถิโย วาเรน วาเรน
ตุริยหตฺถา มม สนฺติกํ คนฺตฺวา มํ คนฺเธหิ จ ปุปฺเผหิ จ ปูเชตฺวา
คายิตฺวา นจฺจิตฺวา มํ อาทาย นาคภวนเมว อาคจฺฉถาติ วตฺวา
ตตฺถ คนฺตฺวา วมฺมิกมตฺถเก โภเค อาภุชิตฺวา โย เม จมฺมํ วา
นหารุํ วา อฏฺึ วา รุธิรํ ๑- วา อิจฺฉติ โส ตํ หรตูติ
จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อธิฏฺาย นงฺคลสีสมฺปมาณํ สรีรํ มาเปตฺวา
นิปนฺโน อุโปสถกมฺมํ อกาสิ ฯ อรุเณ อุฏฺหนฺเตเยว ตํ นาคมาณวิกา
อาคนฺตฺวา ยถานุสิฏฺ ปฏิปชฺชิตฺวา นาคภวนํ อาเนนฺติ ฯ ตสฺส
อิมินา นิยาเมน อุโปสถกมฺมํ กโรนฺตสฺส ทีโฆ อทฺธา วีติวตฺโต ฯ
                   ฯ อุโปสถกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      ตทา เอโก พาราณสีทฺวารคามวาสี เนสาทพฺราหฺมโณ
@เชิงอรรถ: ๑ รุหิรนฺติปิ ปาโ
โสมทตฺเตน นาม ปุตฺเตน สทฺธึ อรญฺ คนฺตฺวา สูลยนฺตปาสวาคุราทีนิ
โอเฑตฺวา มิเค วธิตฺวา มํสํ กาเชนาหริตฺวา วิกฺกีณนฺโต ชีวิตํ
กปฺเปสิ ฯ โส เอกทิวสํ อนฺตมโส โคธมตฺตมฺปิ อลภิตฺวา ตาต
โสมทตฺต สเจ ตุจฺฉหตฺถา คมิสฺสาม มาตา เต กุชฺฌิสฺสติ ยํกิญฺจิ
คเหตฺวาว คมิสฺสามาติ วตฺวา โพธิสตฺตสฺส นิปนฺนวมฺมิกฏฺานาภิมุโข
คนฺตฺวา ปานียํ ปาตุํ ยมุนํ โอตรนฺตานํ มิคานํ ปทวรญฺชํ ทิสฺวา
ตาต มิคมคฺโค ปญฺายติ ตฺวํ ปฏิกฺกมิตฺวา ติฏฺ อหํ ปานียตฺถาย
อาคตํ มิคํ วิชฺฌิสฺสามีติ ธนุํ อาทาย มิคํ โอโลเกนฺโต เอกสฺมึ
รุกฺขมูเล อฏฺาสิ ฯ อเถโก มิโค สายณฺหสมเย ปานียํ ปาตุํ
อาคโต ฯ โส ตํ วิชฺฌิ ฯ มิโค ตตฺถ อปติตฺวา สรเวเคน
ตชฺชิโต โลหิเตน ปคฺฆรนฺเตน ปลายิ ฯ ปิตาปุตฺตา จ ตํ
อนุพนฺธิตฺวา ปติตฏฺาเน มํสํ คเหตฺวา อรญฺา นิกฺขมนฺตา
สุริยตฺถงฺคมนเวลาย ตํ นิโครฺธํ ปตฺวา อิทานิ อกาโล น สกฺกา คนฺตุํ
อิเธว วสิสฺสามาติ มํสํ เอกมนฺเต เปตฺวา รุกฺขํ อารุยฺห
วิฏปนฺตเร นิปชฺชึสุ ฯ พฺราหฺมโณ ปจฺจูสสมเย ปพุชฺฌิตฺวา
มิคสทฺทสวนาย โสตํ โอทหิ ฯ ตสฺมึ ขเณ นาคมาณวิกาโย
อาคนฺตฺวา โพธิสตฺตสฺส ปุปฺผาสนํ ปญฺาเปสุํ ฯ โส อหิสรีรํ
อนฺตรธาเปตฺวา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตํ ทิพฺพสรีรํ มาเปตฺวา
สกฺกลีลาย ปุปฺผาสเน นิสีทิ ฯ นาคมาณวิกาปิ นํ คนฺธมาลาทีหิ
ปูเชตฺวา ทิพฺพตุริยานิ วาเทตฺวา นจฺจคีตํ อุปฏฺเปสุํ ฯ พฺราหฺมโณ
ตํ สทฺทํ สุตฺวา โก นุโข เอส ชานิสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา อมฺโภ
ปุตฺตาติ วตฺวา ปุตฺตํ ปโพเธตุํ อสกฺโกนฺโต สยตุ เอส กิลนฺโต
ภวิสฺสติ อหเมว คมิสฺสามีติ รุกฺขา โอรุยฺห ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ
นาคมาณวิกา ตํ ทิสฺวา สทฺธึ ตุริเยหิ ภูมิยํ นิมุชฺชิตฺวา อตฺตโน
นาคภวนเมว คตา ฯ โพธิสตฺโต ปน เอกโกว อโหสิ ฯ พฺราหฺมโณ
ตสฺส สนฺติเก ตฺวา ปุจฺฉนฺโต เทฺว คาถา อภาสิ
                ปุปฺผาภิหารสฺส วนสฺส มชฺเฌ
                โก โลหิตกฺโข วิหตนฺตรํโส
                กา กมฺพุกายูรธรา สุวตฺถา
                ติฏฺนฺติ นาริโย ทส วนฺทมานา
                โก ตฺวํ พฺรหาพาหุ วนสฺส มชฺเฌ
                วิโรจสิ ฆฏสิตฺโตว อคฺคิ
                มเหสกฺโข อญฺตโรสิ ยกฺโข
                อุทาหุ นาโคสิ มหานุภาโวติ ฯ
      ตตฺถ ปุปฺผาภิหารสฺสาติ โพธิสตฺตสฺส ปูชนตฺถาย อาภเฏน
ทิพฺพปุปฺผาภิหาเรน สมนฺนาคตสฺส ฯ โกติ โก นาม ตฺวํ ฯ
โลหิตกฺโขติ รตฺตกฺโข ฯ วิหรนฺตรํโสติ ปุถุลนฺตรํโส ฯ กา
กมฺพุกายูรธราติ สุวณฺณมยาลงฺการธรา ฯ พฺรหาพาหูติ มหาภุโช ฯ
มหาพาหูติ อตฺโถ ฯ วนสฺส มชฺเฌติ โก นาม ตฺวํ มหาภุโช
มหาวนสฺส มชฺเฌ มหานุภาโว อุรจฺฉทสีสพนฺธนสุภุชานํ นาคกญฺานํ
มชฺเฌ โก นุ ตฺวํ มเหสกฺโขติ ฯ
      ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต สเจปิ สกฺกาทีสุ อญฺตโรหมสฺมิ
อิทฺธิมาติ วกฺขามิ สทฺทหิสฺสเตวายํ พฺราหฺมโณ อชฺช ปน มยา
สจฺจเมว กเถตุํ วฏฺฏตีติ อตฺตโน นาคราชภาวํ กเถนฺโต อาห
         นาโคหมสฺมิ อิทฺธิมา          เตชสี ทุรติกฺกโม
         ฑํเสยฺยํ เตชสา กุทฺโธ        ผิตํ ชนปทํ อปิ
         สมุทฺทชา หิ เม มาตา        ธตรฏฺโ จ เม ปิตา
         สุทสฺสนกนิฏฺโสฺมิ            ภูริทตฺโตติ มํ วิทูติ ฯ
      ตตฺถ เตชสีติ วิสเตเชน เตชวา ฯ ทุรติกฺกโมติ อญฺเน
อติกฺกมิตุํ อสกฺกุเณยฺโย ฯ ฑํเสยฺยนฺติ สจาหํ กุทฺโธ ผิตํ ชนปทํปิ
ฑํเสยฺยํ ปวิยํ มม ฑาาย ปติตมตฺตาย สทฺธึ ปวิยา มม
เตเชน สพฺโพ ชนปโท ภสฺมิ ภเวยฺยาติ วทติ ฯ สุทสฺสนกนิฏฺโสฺมีติ
อหํ มม ภาตุ สุทสฺสนสฺส กนิฏฺโ อสฺมิ ฯ วิทูติ เอวํ
มํ สพฺเพ ปญฺจโยชนสติเก นาคภวเน ชานนฺติ ฯ
      อิทญฺจ ปน ปตฺวา มหาสตฺโต จินฺเตสิ อยํ พฺราหฺมโณ
จณฺโฑ ผรุโส สเจ อหิตุณฺฑิกสฺส อาโรเจตฺวา อุโปสถกมฺมสฺส
เม อนฺตรายมฺปิ กเรยฺย ยนฺนูนาหํ อิมํ นาคภวนํ เนตฺวา มหนฺตํ
ยสํ ทตฺวา อุโปสถกมฺมํ อทฺธนียํ กเรยฺยนฺติ ฯ อถ นํ เอวมาห
พฺรามฺมณ มหนฺตํ เต ยสํ ทสฺสามิ รมฺมณียํ นาคภวนํ เอหิ ตตฺถ
คจฺฉามาติ ฯ สามิ ปุตฺโต เม อตฺถิ ตสฺมึ อาคจฺฉนฺเต คมิสฺสามีติ ฯ
อถ นํ มหาสตฺโต คจฺฉ พฺราหฺมณ อาเนหิ นนฺติ วตฺวา อตฺตโน
อาวาสํ อาจิกฺขนฺโต อาห
         ยํ คมฺภีรํ สทาวฏฺฏํ          รหทํ เภสฺมึ อเปกฺขสิ
         เอส ทิพฺโย มมาวาโส       อเนกสตโปริโส
         มยูรโกญฺจาภิรุทํ            นีโลทํ วนมชฺฌโต
         ยมุนํ ปวิส มา ภีโต         เขมํ วตฺตวตํ สิวนฺติ ฯ
      ตตฺถ สทาวฏฺฏนฺติ สทา ปวตฺตํ อาวฏฺฏํ ฯ เภสฺมินฺติ
ภยานกํ ฯ อเปกฺขสีติ ยํ เอตํ เอวรูปํ รหทํ ปสฺสสิ ฯ
มยูรโกญฺจาภิรุทนฺติ ยมุนาย นทิยา อุโภสุ ตีเรสุ วนฆฏายํ วสนฺเตหิ มยูเรหิ
จ โกญฺเจหิ จ อภิรุทํ อุปกูชิตํ ฯ นีโลทนฺติ นีลสลิลํ ฯ วนมชฺฌโตติ
วนมชฺเฌน สนฺทมานํ ฯ ปวิส มา ภีโตติ เอวรูปํ ยมุนํ
อภีโต หุตฺวา ปวิส ฯ วตฺตวตนฺติ วตฺตสมฺปนฺนานํ อาจารวนฺตานํ
วสนภูมึ ปวิส ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต คจฺฉ พฺราหฺมณ ปุตฺตํ อาเนหีติ
อาห ฯ พฺราหฺมโณ คนฺตฺวา ปุตฺตสฺส ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ตํ
อาเนสิ ฯ มหาสตฺโต อุโภปิ อาทาย ยมุนาตีรํ คนฺตฺวา ตีเร
ิโต อาห
         ตตฺถ ปตฺโต สานุจโร         สห ปุตฺเตน พฺราหฺมณ
         ปูชิโต มยฺหํ กาเมหิ          สุขํ พฺราหฺมณ วจฺฉสีติ ฯ
      ตตฺถ ปตฺโตติ ตวํ อมฺหากํ นาคภวนํ ปตฺโต หุตฺวา ฯ
สานุจโรติ สภริโย ฯ มยฺหนฺติ มม สนฺตเกหิ กาเมหิ ปูชิโต ฯ
วจฺฉสีติ ตตฺถ นาคภวเน สุขํ วสิสฺสสิ ฯ
     เอญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต อุโภปิ เต ปิตาปุตฺเต อตฺตโน
อานุภาเวน นาคภวนํ อาเนสิ ฯ เตสํ ตตฺถ คจฺฉนฺตานํ ทิพฺโพ
อตฺตภาโว ปาตุภวิ ฯ อถ เนสํ มหาสตฺโต มหนฺตํ ทิพฺพสมฺปตฺตึ
ทตฺวา จตฺตาริ จตฺตาริ นาคกญฺาสตานิ อทาสิ ฯ เตปิ ตตฺถ
มหาสมฺปตฺตึ อนุภวึสุ ฯ โพธิสตฺโตปิ อปฺปมตฺโต หุตฺวา อุโปสถกมฺมํ
กโรติ ฯ อนฺวฑฺฒมาสํ มาตาปิตูนํ อุปฏฺานํ คนฺตฺวา ธมฺมกถํ
กเถตฺวา ตโต จ พฺราหฺมณสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อาโรคฺยํ ปุจฺฉิตฺวา
เยน เต อตฺโถ ตํ วเทยาสิ อนุกฺกณฺมาโน อภิรมาติ วตฺวา
โสมทตฺเตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา อตฺตโน นิเวสนํ คจฺฉติ ฯ
พฺราหฺมโณ เอกสํวจฺฉรํ นาคภวเน วสิตฺวา มนฺทปุญฺตาย
อุกฺกณฺิโต มนุสฺสโลกํ คนฺตุกาโม อโหสิ ฯ นาคภวนมฺปนสฺส
โลกนฺตนิรโย วิย ขายติ ฯ อลงฺกตปาสาโท พนฺธนาคารํ วิย
อลงฺกตนาคกญฺาโย ยกฺขินิโย วิย อุปฏฺหึสุ ฯ โส อหํ ตาว อุกฺกณฺิโต
โสมทตฺตสฺสาปิ จิตฺตํ ชานิสฺสามีติ ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อาห กึ
ตาต อุกฺกณฺิโตสีติ ฯ กสฺมา อุกฺกณฺิสฺสามิ น อุกฺกณฺามิ
ตวมฺปน อุกฺกณฺสิ ตาตาติ ฯ อาม ตาตาติ ฯ กึ การณาติ ฯ
ตว มาตุ เจว ภาตุ ภคินีนญฺจ อทสฺสเนน อุกฺกณฺามิ เอหิ ตาต
โสมทตฺต คจฺฉามาติ ฯ โส น คจฺฉามีติ วตฺวาปิ ปุนปฺปุนํ ปิตรา
ยาจิยมาโน สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ พฺราหฺมโณ ปุตฺตสฺส ตาว เม
มโน ลทฺโธ สเจ ปนาหํ ภูริทตฺตสฺส อุกฺกณฺิโตมฺหีติ วกฺขามิ โส
อติเรกตรํ เม ยสํ ทสฺสติ เอวํ เม คมนํ น ภวิสฺสติ เอเกน ปน
อุปาเยน ตสฺส สมฺปตฺตึ วณฺเณตฺวา ตฺวํ เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ปหาย
กึ การณา มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา อุโปสถกมฺมํ กโรสีติ ปุจฺฉิตฺวา
สคฺคตฺถายาติ วุตฺเต ตฺวํ ตาว เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ปหาย สคฺคตฺถาย
อุโปสถกมฺมํ กโรสิ กิมงฺคํ ปน มยํเยว ปรธเนน ชีวิตํ กปฺเปม
อหมฺปิ มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา าตเก ทิสฺวา ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ
กริสฺสามีติ ตํ สญฺาเปสฺสามิ อถ เม โส คมนํ อนุชานิสฺสตีติ
จินฺเตตฺวา เอกทิวสํ เตนาคนฺตฺวา กึ พฺราหฺมณ อุกฺกณฺสีติ ปุจฺฉิโต
กสฺมา อุกฺกณฺิสฺสามิ ตุมฺหากํ สนฺติกา อมฺหากํ น กิญฺจิ ปริโภคํ
ปริหายตีติ กิญฺจิ คมนปฏิพทฺธํ อวตฺวาว อาทิโต ตาว ตสฺส
สมฺปตฺตึ วณฺเณนฺโต อาห
         สมา สมนฺตปริโต          ปหุตตครา มหี
         อินฺทโคปกสญฺฉนฺนา         โสภติ หริตุตฺตมา
         รมฺมานิ วนเจตฺยานิ        รมฺมา หํสุปกูชิตา
         โอปุปฺผปทุมา ติฏฺนฺติ       โปกฺขรญฺา สุนิมฺมิตา
         อฏฺสา สุกตา ถมฺภา       สพฺเพ เวฬุริยามยา
         สหสฺสถมฺภา ปาสาทา       ปูรา กญฺาหิ โชตเร
         วิมานํ อุปปนฺโนสิ          ทิพฺพํ ปุญฺเหิ อตฺตโน
         อสมฺพาธํ สิวํ รมฺมํ         อจฺจนฺตสุขสญฺหิตํ
         มญฺเ สหสฺสเนตฺตสฺส       วิมานํ นาภิกงฺขสิ
         อิทฺธิ หิ ตยายํ วิปุลา       สกฺกสฺเสว ชุตีมโตติ ฯ
      ตตฺถ สมา สมนฺตปริโตติ ปริสมนฺตโต สพฺพทิสาภาเคสุ อยํ
ตว นาคภวเน มหี สุวณฺณรชตมณิมุตฺตาวาลุกปริกิณฺณา ฯ
สมาติ สมตลา มหี ฯ ปหุตตครา มหีติ ปหุเตหิ ตครคจฺเฉหิ
สมนฺนาคตา ฯ อินฺทโคปกสญฺฉนฺนาติ สวณฺณอินฺทโคปเกหิ สญฺฉนฺนา ฯ
โสภติ หริตุตฺตมาติ หริตวณฺณทพฺพติณสญฺฉนฺนา โสภตีติ อตฺโถ ฯ
วนเจตฺยานีติ วนฆฏานิ ฯ โอปุปฺผปทุมาติ มุญฺจิตฺวา ปติเตหิ
ปทุเมหิ สญฺฉนฺนา อุทกปิฏฺา ฯ สุนิมฺมิตาติ ตว ปุญฺสมฺปตฺติยา
สุฏฺุ นิมฺมิตา ฯ อฏฺสาติ ตว วสนปาสาเทสุ อฏฺสา สุกตา
เวฬุริยามยา ถมฺภา เตหิ ถมฺเภหิ สหสฺสถมฺภา ตว ปาสาทา
นาคกญฺาหิ ปูรา โชตเร โชตยนฺติ ฯ อุปปนฺโนสีติ เอวรูเป วิมาเน
นิพฺพตฺโตสีติ อตฺโถ ฯ สหสฺสเนตฺตสฺส วิมานนฺติ เวชยนฺตปาสาทํ ฯ
อิทฺธิ หิ ตยายํ วิปุลาติ ยสฺมา ตว วิปุลา อยํ อิทฺธิ ตสฺมา ตวํ
เตน อุโปสถกมฺเมน สกฺกสฺสาปิ วิมานํ น ปตฺเถสิ อญฺ ตโต
อุตฺตรึ มหนฺตํ านํ ปตฺเถสีติ มญฺามิ ฯ
      ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต มา เหวํ พฺราหฺมณ อวจฺจ สกฺกสฺส
ยสํ ปฏิจฺจ อมฺหากํ ยโส หีโน นาม สิเนรุปพฺพตสนฺติเก สาสโป
วิย ขายติ มยํ ตสฺส ปริจาริเกนาปิ น อคฺฆามาติ วตฺวา คาถมาห
         มนสา นาภิปตฺตพฺโพ         อานุภาโว ชุตีมโต
         ปริจาริยมานานํ            อินฺทานํ วสวตฺตินนฺติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ พฺราหฺมณ สกฺกสฺส ยโส นาม เอกํ เทฺว ตโย
จตฺตาโร วา ทิวเส เอตฺตโกว สิยาติ มนสา จิตฺเตนปิ นาภิปตฺตพฺโพ
เยปิ นํ จตฺตาโร มหาราชาโน ปริจรนฺติ เตสมฺปิ สกฺกํ
เทวราชานํ ปริจาริยมานานํ อินฺทํ นายกํ กตฺวา วิจรนฺตานํ
วสวตฺตีนํ จตุนฺนํ โลกปาลานํ ยสสฺสาปิ อมฺหากํ ติรจฺฉานคตานํ ยโส
โสฬสิภาคํ กตฺวา กลํ นาคฺฆตีติ ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา อิทํ เต สหสฺสเนตฺตสฺส วิมานนฺติ วจนํ
สุตฺวา อหํ ตํ อนุสฺสรึ อหํ หิ เวชยนฺตํ ปตฺเถนฺโต อุโปสถกมฺมํ
กโรมีติ ตสฺส อตฺตโน ปตฺถนํ อาจิกฺขนฺโต อาห
         ตํ วิมานํ อภิชฺฌาย          อมรานํ สุเขสินํ
         อุโปสถํ อุปวสนฺโต          เสมิ วมฺมิกมุทฺธนีติ ฯ
      ตตฺถ อภิชฺฌายาติ ปตฺเถตฺวา ฯ อมรานนฺติ ทีฆายุกานํ
เทวานํ ฯ สุเขสินนฺติ เอสิตสุขานํ สุเข ปติฏฺิตานํ
      ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโน อิทานิ เม โอกาโส ลทฺโธติ
โสมนสฺสปฺปตฺโต คนฺตุํ อาปุจฺฉนฺโต คาถาทฺวยมาห
         อหญฺจ มิคเมสาโน          สปุตฺโต ปาวิสึ วนํ
         เต มํ มตํ วา ชีวํ วา       นาภิเวเทนฺติ าตกา
         อามนฺตเย ภูริทตฺตํ          กาสิปุตฺตํ ยสสฺสินํ
         ตยา โภ สมนุญฺาตา        อปิ ปสฺเสมุ าตเกติ ฯ
      ตตฺถ นาภิเวเทนฺตีติ น ชานนฺติ กเถนฺโตปิ เตสํ นตฺถิ ฯ
มิคเมสาโนติ มิคํ เอสาโน ฯ อามนฺตเยติ อามนฺตยามิ ฯ
กาสิปุตฺตนฺติ กาสิกราชธีตาย ปุตฺตํ ฯ
      ตโต โพธิสตฺโต คาถาทฺวยมาห
         เอโส หิ วต เม ฉนฺโท      ยํ วเสสิ มมนฺติเก
         น หิ เอตาทิสา กามา       สุลภา โหนฺติ มานุเส
         สเจ ตฺวํ เนจฺฉเส วฏฺุํ      มม กาเมหิ ปูชิโต
         มยา ตฺวํ สมนุญฺาโต         โสตฺถึ ปสฺสาหิ าตเกติ ฯ
      ตโต มหาสตฺโต คาถาทวยํ วตฺวา จินฺเตสิ อยํ มํ นิสฺสาย
สุขํ ชีวนฺโต กสฺสจิ นาโรเจสฺสติ เอตสฺส สพฺพกามททํ มณึ
ทสฺสามีติ ฯ อถสฺส ตํ ททนฺโต อาห
         ธารยิมํ มณึ ทิพฺยํ            ปสุํ ปุตฺเต จ วินฺทสิ
         อโรโค สุขิโต โหหิ          คจฺเฉวาทาย พฺราหฺณาติ ฯ
      ตตฺถ ปสุํ ปุตฺเต จ วินฺทสีติ อิมํ ธารยมาโน อิมสฺสานุภาเวน
ปสุญฺจ ปุตฺเต จ อญฺญฺจ ยํ นิจฺฉสิ ตํ สพฺพํ ลภสีติ ฯ
      ตโต พฺราหฺมโณ คาถมาห
         กุสลํ ปฏินนฺทามิ             ภูริทตฺต วโจ ตว
         ปพฺพชิสฺสามิ ชิณฺโณสฺมิ         น กาเม อภิปตฺถเยติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ ภูริทตฺต ตว วจนํ กุสลํ อนวชฺชํ ตํ ปฏินนฺทามิ
น ปฏิกฺขิปามิ อหมฺปน ชิณฺโณสฺมิ ตสฺมา ปพฺพชิสฺสามิ ฯ น
กาเม อภิปตฺถเยติ น กาเม อภิปตฺถยามิ กึ เม มณินาติ ฯ
      มหาสตฺโต อาห
         พฺรหฺมจริยสฺส เจ ภงฺโค       โหติ โภเคหิ การิยํ
         อวิกปฺปมาโน เอยฺยาสิ        พหุํ ทสฺสามิ เต ธนนฺติ ฯ
      ตตฺถ เจ ภงฺโคติ พฺราหฺมณ พฺรหฺมจริยวาโส นาม อติทุกฺกโร
ยทา อนภิรตสฺส พฺรหฺมจริยสฺส ภงฺโค เจ โหติ ตทา คิหีภูตสฺส
โภเคหิ การิยํ โหติ เอวรูเป กาเล ตวํ นิราสงฺโก หุตฺวา มม
สนฺติกํ อาคจฺเฉยฺยาสิ พหุํ เต ธนํ ทสฺสามีติ ฯ
      พฺราหฺมโณ อาห
         กุสลํ ปฏินนฺทามิ            ภูริทตฺต วโจ ตว
         ปุนาปิ อาคมิสฺสามิ          สเจ อตฺโถ ภวิสฺสตีติ ฯ
      ตตฺถ ปุนาปีติ ปุนปิ ฯ อยเมว วา ปาโ ฯ
      อถสฺส ตตฺถ อวสิตุกามตํ ตฺวา มหาสตฺโต นาคมาณวเก
อามนฺเตตฺวา พฺราหฺมณํ มนุสฺสโลกํ ปาเปถาติ เปเสสิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อิทํ วตฺวา ภูริทตฺโต         เปเสสิ จตุโร ชเน
         เอถ คจฺฉถ อุฏฺเถ         ขิปฺปํ ปาเปถ พฺราหฺมณํ
         ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา         อุฏฺาย จตุโร ชนา
         เปสิตา ภูริทตฺเตน          ขิปฺปํ ปาเปสุํ พฺราหฺมณนฺติ ฯ
    ตตฺถ ปาเปสุนฺติ ยมุนาโต อุตฺตริตฺวา พาราณสิมคฺคํ ปาปยึสุ
ปาปยิตฺวา จ ปน ตุมฺเห คจฺฉถาติ วตฺวา นาคภวนเมว ปจฺจาคมึสุ ฯ
      พฺราหฺมโณปิ ตาต โสมทฺตฺต อิมสฺมึ าเน มิคํ วิชฺฌิมฺหา
อิมสฺมึ สูกรนฺติ ปุตฺตสฺส อาจิกฺขนฺโต คนฺตฺวา อนฺตรามคฺเค
โปกฺขรณึ ทิสฺวา ตาต โสมทตฺต นหายามาติ วตฺวา สาธุ ตาตาติ
วุตฺเต อุโภปิ ทิพฺพาภรณานิ เจว ทิพฺพวตฺถานิ จ โอมุญฺจิตฺวา
ภณฺฑิกํ กตฺวา โปกฺขรณีตีเร เปตฺวา โอตริตฺวา นหายึสุ ฯ ตสฺมึ
ขเณ ตานิ อนฺตรธายิตฺวา นาคภวนเมว อคมํสุ ฯ ปมํ
นิวตฺถกาสาวปิโลติกาว เนสํ สรีเร ปฏิมุญฺจึสุ ฯ ธนุสรสตฺติโยปิ
ปากติกาว อเหสุํ ฯ โสมทตฺโตปิ นาสิตมฺหิ ตยา ตาตาติ ปริเทวิ ฯ
อถ นํ ปิตา มา จินฺตยิ ตาต มิเคสุ สนฺเตสุ อรญฺเ มิเค
วธิตฺวา ชีวิตํ กปฺเปสฺสามาติ อสฺสาเสสิ ฯ โสมทตฺตสฺส มาตา
เตสํ อาคมนํ สุตฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ฆรํ เนตฺวา อนฺนปาเนน
สนฺตปฺเปสิ ฯ พฺราหฺมโณ ภุญฺชิตฺวาว นิทฺทํ โอกฺกมิ ฯ อิตรา ปุตฺตํ
ปุจฺฉิ ตาต โสมทตฺต เอตฺตกํ กาลํ กุหึ คตตฺถาติ ฯ อมฺม
ภูริทตฺเตน นาคราเชน อมฺเห นาคภวนํ นีตา ตโต อุกฺกณฺิตฺวา
อิทานิ อาคตมฺหาติ ฯ กิญฺจิ ปน โว รตนํ อาภฏนฺติ ฯ นาภฏํ
อมฺมาติ ฯ กึ ตุมฺหากํ เตน น กิญฺจิ ทินฺนนฺติ ฯ อมฺม ภูริทตฺเตน
เม ปิตุโน สพฺพกามทโท มณิ ทินฺโน อโหสิ อิมินา ปน น
คหิโตติ ฯ กึ การณาติ ฯ ปพฺพชิสฺสติ กิร อมฺมาติ ฯ สา
เอตฺตกํ กาลํ ทารเก มม ภาเร กโรนฺโต นาคภวเน วสิตฺวา
อิทานิ กิร ปพฺพชิสฺสตีติ กุชฺฌิตฺวา วีหิภญฺชนทพฺพิยา ปิฏฺึ โปเถนฺตี
หเร ทุฏฺ พฺราหฺมณ ปพฺพชิสฺสามีติ กิร ภูริทตฺเตน ทินฺนํ มณิรตนํ
น คณฺหสิ อถ กสฺมา อปพฺพชิตฺวา อิธาคโตสิ นิกฺขม สีฆํ มม
ฆราติ สนฺตชฺเชสิ ฯ อถ นํ ภทฺเท มา มํ กุชฺฌิ อรญฺเ มิเคสุ
สนฺเตสุ ตํ วธิตฺวา อหนฺตํ โปเสสฺสามีติ วตฺวา ตโต ปุตฺเตน
สทฺธึ อรญฺ คนฺตฺวา ปุริมนิยาเมเนว ชีวิตํ กปฺเปสิ ฯ
                    เนสาทกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      ตทา ทกฺขิณมหาสมุทฺททิสายํ สิมฺพลีวาสี เอโก ครุโฬ
ปกฺขวาเตหิ มหาสมุทฺเท อุทกํ วิยูหิตฺวา เอกํ นาคราชานํ สีเส คณฺหิ ฯ
ตทา หิ สุปณฺณา นาคํ คเหตุํ อชานนฺตา เอว ปจฺฉา
ปณฺฑรชาตเก ชานึสุ ฯ โส ปน ตํ สีเส คเหตฺวาปิ อุทเก
อโนตฺถรนฺเตเยว ตํ อุกฺขิปิตฺวา โอลมฺพนฺตํ อาทาย หิมวนฺตมตฺถเกน
ปายาสิ ฯ ตทา เจโก กาสิกรฏฺวาสี พฺราหฺมโณ อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา
หิมวนฺตปฺปเทเส ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา ปฏิวสติ ฯ ตสฺส จงฺกมนโกฏิยํ
เอโก มหานิโคฺรธรุกฺโข อตฺถิ ฯ โส ตสฺส มูเล ทิวาวิหารํ
กโรติ ฯ สุปณฺโณ นิโคฺรธมตฺถเกน นาคํ หรติ ฯ นาโค
โอลมฺพนฺโต โมกฺขตฺถาย นงฺคุฏฺเน นิโคฺรธวิฏปํ เวเสิ ฯ สุปณฺโณ
ตํ อชานนฺโตว มหพฺพลตาย อากาเสน ปกฺขนฺทิเยว ฯ นิโคฺรธรุกฺโข
สมูโล อุปฺปาฏิโต ฯ สุปณฺโณ นาคํ สิมฺพลึ เนตฺวา ตุณฺเฑน
ปหริตฺวา กุจฺฉึ ผาเลตฺวา นาคเมทํ ขาทิตฺวา สรีรํ สมุทฺทกุจฺฉิมฺหิ
ฉฑฺเฑสิ ฯ นิโคฺรธรุกฺโข ปตนฺโต มหนฺตํ สทฺทมกาสิ ฯ สุปณฺโณ
กึ สทฺโท เอโสติ อโธ โอโลเกนฺโต นิโคฺรธรุกฺขํ ทิสฺวา กุโต
เอส มยา อุปฺปาฏิโตติ จินฺเตตฺวา ตาปสสฺส จงฺกมนโกฏิยํ นิโคฺรโธ
เอโสติ ตตฺตโต ตฺวา อยํ ตสฺส พหูปกาโร อกุสลํ นุโข เม
ปสุตํ อุทาหุ โนติ ตเมว ปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามีติ มาณวกเวเสน
ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ ตาปโส ตํ านํ สมํ กโรติ ฯ
สุปณฺณราชา ตาปสํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน อชานนฺโต วิย
กิสฺส านํ ภนฺเต อิทนฺติ ปุจฺฉิ ฯ อาวุโส เอโก สุปณฺโณ
โคจรตฺถาย นาคํ หรนฺโต นาเค โมกฺขตฺถาย นิโคฺรธวิฏปํ นงฺคุฏฺเน
เวเตฺวา ิเต โส อตฺตโน มหพฺพลตาย ปกฺขนฺทิตฺวา คโตว
อเถตฺถ รุกฺโข อุปฺปาฏิโต อิทํ ตสฺส อุปฺปาฏิตฏฺานนฺติ ฯ กึ ปน
ภนฺเต ตสฺส สุปณฺณสฺส อกุสลํ โหติ อุทาหุ โนติ ฯ สเจ โส น
ชานาติ อเจตนตฺตา อกุสลํ น โหตีติ ฯ นาคสฺส ปน ภนฺเตติ ฯ
โส อิมํ นาเสตุํ น คณฺหิ โมกฺขตฺถาย ปน คณฺหิ ตสฺมา ตสฺสาปิ
น โหติเยวาติ ฯ สุปณฺโณ ตาปสสฺส วจนํ สุตฺวา ตุสิตฺวา
อหํ ภนฺเต โส สุปณฺณราชา ตุมฺหากํปิ ปญฺหาพฺยากรเณน ตุฏฺโ
ตุมฺเห อรญฺเ วสถ อหญฺเจกํ อาลมฺพายนมนฺตํ ชานามิ อนคฺโฆ
มนฺโต ตมหํ ตุมฺหากํ อาจริยภาคํ กตฺวา ทมฺมิ ปฏิคฺคณฺหถ นนฺติ ฯ
อลํ มยฺหํ มนฺเตน คจฺฉถ ตุมฺเหติ ฯ โส ตํ ปุนปฺปุนํ ยาจิตฺวา
สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวา มนฺตํ ทตฺวา โอสถานิ อาจิกฺขิตฺวา ปกฺกามิ ฯ
                      ครุฬกณฺฑํ นิฏฺิตํ
      ตสฺมึ กาเล พาราณสิยํ เอโก ทลิทฺทกพฺราหฺมโณ พหุํ อิณํ
คเหตฺวา อิณายิเกหิ โจทิยมาโน กึ เม อิธ วาเสน อรญฺ
ปวิสิตฺวา มตเมว เสยฺโยติ นิกฺขมิตฺวา วนํ ปาวิสิตฺวา อนุปุพฺเพน
ตาปสสฺส อสฺสมปทํ ปตฺวา ตาปสํ วตฺตสมฺปทาย อาราเธสิ ฯ
ตาปโส อยํ พฺราหฺมโณ มยฺหํ อติวิย อุปการโก สุปณฺณราเชน
ทินฺนํ ทิพฺพมนฺตํ อสฺส ทสฺสามีติ จินฺเตตฺวา พฺราหฺมณ อหํ
อาลมฺพายนมนฺตํ ชานามิ ตนฺเต ทมฺมิ คณฺหาหิ นนฺติ วตฺวา อลํ ภนฺเต
น มยฺหํ มนฺเตนตฺโถติ วุตฺเตปิ ปุนปฺปุนํ ยาจิตฺวา สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวา
อทาสิเยว ฯ ตสฺส จ มนฺตสฺส อนุจฺฉวิกานิ โอสถานิ เจว มนฺตู
ปจารญฺจ สพฺพํ กเถสิ ฯ พฺราหฺมโณ ลทฺโธ เม ชีวิตุปาโยติ
กติปาหํ วสิตฺวา วาตาพาโธ เม ภนฺเต พาธตีติ อปเทสํ กตฺวา
ตาปเสน วิสชฺชิโต ตํ วนฺทิตฺวา ขมาเปตฺวา อรญฺา นิกฺขมิตฺวา
อนุปุพฺเพน ยมุนาตีรํ ปตฺวา ตํ มนฺตํ สชฺฌายนฺโต มหามคฺเคน
คจฺฉติ ฯ ตสฺมึ ขเณ สหสฺสมตฺตา ภูริทตฺตสฺส ปริจาริกา
นาคมาณวิกา ตํ สพฺพกามททํ มณิรตนํ อาทาย นาคภวนา นิกฺขมิตฺวา
ยมุนาตีเร วาลุกราสิมตฺถเก เปตฺวา ตสฺโสภาเสน สพฺพรตฺตึ
อุทกกีฬํ กีฬิตฺวา อรุณุคฺคมเน สพฺพาลงฺกาเรหิ อลงฺกริตฺวา มณิรตนํ
ปริวาเรตฺวา สิรึ ปเวสิยมานา นิสีทึสุ ฯ พฺราหฺมโณปิ มนฺตํ
สชฺฌายนฺโต ตํ านํ ปาปุณิ ฯ ตา ตํ มนฺตสทฺทํ สุตฺวาว อิมินา
สุปณฺเณน ภวิตพฺพนฺติ มรณภยตชฺชิตา มณิรตนํ อคฺคเหตฺวา ปวิยํ
นิมุชฺชิตฺวา นาคภวนํ อคมํสุ ฯ พฺราหฺมโณ มณิรตนํ ทิสฺวา
อิทาเนว เม มนฺโต สมิทฺโธติ ตุฏฺมานโส มณิรตนํ อาทาย
ปายาสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ โส เนสาทพฺราหฺมโณ โสมทตฺเตน สทฺธึ
มิควธาย อรญฺ ปวิสนฺโต ตสฺส หตฺเถ ตํ มณิรตนํ ทิสฺวา ปุตฺตํ
อาห ตาต นนุ เอโส อมฺหากํ ภูริทตฺเตน ทินฺโน มณีติ ฯ อาม
ตาต เอโส โสติ ฯ เตน หิสฺส มณิรตนสฺส อคุณํ กเถตฺวา อิมํ
พฺราหฺมณํ วญฺเจตฺวา คณฺหาเมตํ มณิรตนนฺติ ฯ ตาต ปุพฺเพ ตฺวํ
ภูริทตฺเตน ทิยมานํ น คณฺหิ อิทานิ ปน พฺราหฺมณํ ตฺวํเยว
วญฺเจสฺสสิ ตุณฺหี โหหีติ ฯ พฺราหฺมโณ โหตุ ตาต ปสฺสสิ เอตสฺส มม
วญฺจนภาวนฺติ วตฺวา อาลมฺพายเนน สทฺธึ สลฺลปนฺโต อาห
         มณึ ปคฺคยฺห มงฺคลฺยํ       สาธุ วิตฺตํ มโนรมํ
         เสลํ พฺยญฺชนสมฺปนฺนํ       โก อิมํ มณิมชฺฌคาติ ฯ
      ตตฺถ มงฺคลฺยนฺติ มงฺคลสมฺมตํ สพฺพกามททํ ฯ โก อิมนฺติ
กุหึ อิมํ มณิรตนํ อธิคโตส ฯ
      ตโต อาลมฺพายโน คาถมาห
         โลหิตกฺขิสหสฺสาหิ         สมนฺตา ปริวาริตํ
         อชฺช กาลํ ปทํ คจฺฉํ       อชฺฌคาหํ มณึ อิมนฺติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ อหํ อชฺช กาลํ ปาโตว ปทํ คจฺฉํ มหามคฺคํ
คจฺฉนฺโต รตฺตกฺขีหิ สหสฺสมตฺตาหิ นาคมาณวิกาหิ สมนฺตา ปริวาริตํ
อิมํ มณึ อชฺฌคา มํ ทิสฺวา หิ สพฺพาว เอตา ภยตชฺชิตา อิมํ
ปหาย ปลาตาติ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณ ตํ วญฺเจตุกาโม มณิรตนสฺส อคุณํ
ปกาเสนฺโต อตฺตโน คณฺหิตุกาโม ติสฺโส คาถา อภาสิ
         สุปจิณฺโณ อยํ เสโล       อจฺจิโต มหิโต สทา
         สุธาริโต สุนิกฺขิตฺโต       สพฺพตฺถมภิสาธเย
         อุปจารวิปนฺนสฺส          นิกฺเขเป ธารณาย วา
         อยํ เสโล วินาสาย       ปริจิณฺโณ อโยนิโส
         นยิมํ อกุสโล ทิพฺยํ        มณึ ธาเรตุมารโห
         ปฏิปชฺช สตํ นิกฺขํ         เทหิมํ รตนํ มมนฺติ ฯ
      ตตฺถ สพฺพตฺถนฺติ โย อิมํ เสลํ สุฏฺุ อุปธาริตุํ อจฺจิตุํ อตฺตโน
ชีวิตํ วิย มมายิตุํ สุฏฺุ ธาเรตุํ สุฏฺุ นิกฺขิปิตุํ ชานาติ ตสฺเสว
สุปจิณฺโณ อจฺจิโต มหิโต สุธาริโต สุนิกฺขิตฺโต จ สพฺพํ อตฺถํ
สาเธตีติ อตฺโถ ฯ อุปจารวิปนฺนสฺสาติ โย ปน นิกฺเขเป ธารเณ
วา อุปจารวิปนฺโน โหติ ตสฺเสว โส อนุปาเยน ปริจิณฺโณ
วินาสเมว อาวหตีติ วทติ ฯ ธาเรตุมารโหติ ธาเรตุํ น อรโห ฯ
ปฏิปชฺช สตํ นิกฺขนฺติ อมฺหากํ เคเห พหุ มณิ มยเมตํ คเหตุํ
ชานาม อหํ ตุยฺหํ นิกฺขสตํ ทสฺสามิ ตํ ปฏิปชฺช เทหิ อิมํ รตนํ
มมนฺติ ฯ ตสฺส หิ เคเห เอโกปิ สุวณฺณนิกฺโข นตฺถิ โส ปน
ตสฺส มณิโน สพฺพกามททภาวํ ชานาติ เตนสฺส เอตทโหสิ อหํ
สีสํ นหาตฺวา มณึ อุทเกน ปริปฺโผสิตฺวา นิกฺขสตํ เม เทหีติ
วกฺขามิ อถ เม นํ ทสฺสติ ตมหํ เอตสฺส ทสฺสามีติ ตสฺมา สูโร
หุตฺวา เอวมาห
      ตโต อาลมฺพายโน คาถมาห
         เนวมายํ มณี เกยฺโย      โคหิ วา รตเนหิ วา
         เสโล พฺยญฺชนสมฺปนฺโน     เนว เกยฺโย มณี มมนฺติ ฯ
      ตตฺถ เนวมายนฺติ อยํ มณิ มม สนฺตโก เกนจิ วตฺถุนา
วิกฺกีณิตพฺโพ นาม น โหติ ฯ เนว เกยฺโยติ อยญฺจ มม มณิ
ลกฺขณสมฺปนฺโน ตสฺมา เนว เกยฺโย เกนจิ วตฺถุนา วิกฺกีณิตพฺโพ
นาม น โหตีติ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณ อาห
         โน เจ ตยา มณี เกยฺโย   โคหิ วา รตเนหิ วา
         อถ เกน มณี เกยฺโย      ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ
      อาลมฺพายโน อาห
         โย เม สํเส มหานาคํ     เตชสึ ทุรติกฺกมํ
         ตสฺส ทชฺชํ อิมํ เสลํ       ชลนฺตริว เตชสาติ ฯ
      ตตฺถ ชลนฺตริว เตชสาติ ปภาย ชลนฺตํ วิย ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโน อาห
         โก นุ พฺราหฺมณวณฺเณน     สุปณฺโณ ปตตํ ๑- วโร
         นาคํ ชิคึสมนฺเวสิ         อนฺเวสํ ภกฺขมตฺตโนติ ฯ
      ตตฺถ โก นูติ อิทํ เนสาทพฺราหฺมโณ อตฺตโน ภกฺขํ
อนฺเวสนฺเตน ครุเฬน เตน ภวิตพฺพนฺติ จินฺเตตฺวา เอวมาห ฯ
      อาลมฺพายโน อาห
         นาหํ ทิชาธิโป โหมิ       น ทิฏฺโ ครุโฬ มยา
         อาสีวิเสน จิตฺโตสฺมิ       เวชฺโช พฺราหฺมณ มํ วิทูติ ฯ
      ตตฺถ มํ วิทูติ มํ เอส วาสีวิสจิตฺตโก อาลมฺพายโน นาม
เวชฺโชติ ชานนฺติ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณ อาห
         กึ นุ ตุยฺหํ พลํ อตฺถิ       กึ สิปฺปํ วิชฺชเต ตว
         กิสฺมึ วา ตวํ ปรตฺถทฺโธ    อุรคํ นาปจายสีติ ฯ
      ตตฺถ กิสฺมึ วา ตวํ ปรตฺถทฺโธติ ตวํ กิสฺมึ วา อุปรตฺถทฺโธ
หุตฺวา กึ นิสฺสยํ กตฺวา อุรคํ อาสีวิสํ นาปจายสิ เชฏฺกํ อกตฺวา
อวชานาสีติ ปุจฺฉิ ฯ
      โส อตฺตโน พลํ ทีเปนฺโต อาห
         อารญฺิกสฺส อิสิโน         จิรํ รตฺตํ ตปสฺสิโน
@เชิงอรรถ: ๑ ปตฺตตนฺติปิ ปตตฺตนฺติปิ วิวิโธ ปาโ ฯ
         สุปณฺโณ โกสิยสฺสกฺขา       วิสวิชฺชมนุตฺตรํ
         ตํ ภาวิตตฺตญฺตรํ          สมฺมนฺตํ ปพฺพตนฺตเร
         สกฺกจฺจนฺตํ อุปฏฺาสึ        รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต
         โส ตทา ปริจิณฺโณ เม      วตฺตวา พฺรหฺมจริยวา
         ทิพฺยํ ปาตุกริ มนฺตํ         กามสา ภควา มมํ
         ตฺยาหํ มนฺเต ปรตฺถทฺโธ     นาหํ ภายามิ โภคินํ
         อาจริโย วิสฆาฏานํ        อาลมฺพายโนติ มํ วิทูติ ฯ
      ตตฺถ โกสิยสฺสกฺขาติ โกสิยโคตฺตสฺส อิสิโน สุปณฺโณ
อาจิกฺขิ ฯ เตน อกฺขาตการณํ ปน สพฺพํปิ วิตฺถาเรตฺวา กเถตพฺพํ ฯ
ภาวิตตฺตญฺตรนฺติ ภาวิตตฺตานํ อิสีนํ อญฺตรํ อนุปวิฏฺ ฯ
สมฺมนฺตนฺติ วสนฺตํ ฯ กามสาติ อตฺตโน อิจฺฉาย ฯ มนนฺติ ตํ มนฺตํ
มยฺหํ ปกาเสติ ฯ ตฺยาหํ มนฺเต ปรตฺถทฺโธติ อหํ เต มนฺเต
อุปรตฺถทฺโธ นิสฺสิโต หุตฺวา ฯ โภคินนฺติ นาคานํ ฯ วิสฆาฏานนฺติ
วิสฆาฏเวชฺชานํ อาจริโยติ ฯ
      ตํ สุตฺวา เนสาทพฺราหฺมโณ จินฺเตสิ อยํ อาลมฺพายโน
ยวาสฺส นาคํ ทสฺเสติ ตสฺส มณิรตนํ เทติ ภูริทตฺตมสฺส ทสฺเสตฺวา
มณึ คณฺหิสฺสามีติ ฯ ตโต ปุตฺเตน สทฺธึ มนฺเตนฺโต คาถมาห
         คณฺหามฺหเส มณึ ตาต       โสมทตฺต วิชานาหิ
         มา ทณฺเฑน สิรึ ปตฺตํ       กามสา ปชหามฺหเสติ ฯ
      ตตฺถ คณฺหามฺหเสติ คณฺหาม ฯ กามสาติ อตฺตโน รุจิยา
ทณฺเฑน ปหริตฺวา มา ปชหาม ฯ
      โสมทตฺโต อาห
         สกํ นิเวสนํ ปตฺตํ          โย ตํ พฺราหฺมณ ปูชยิ
         เอวํ กลฺยาณการิสฺส        กึ โมหา ทุพฺภิมิจฺฉสิ
         สเจ ตฺวํ ธนกาโมสิ        ภูริทตฺโต ปทิสฺสติ
         ตเมว คนฺตฺวา ยาจสฺสุ      พหุํ ทสฺสติ เต ธนนฺติ ฯ
      ตตฺถ ปูชยีติ ทิพฺพกาเมหิ ปูชยิตฺถ ฯ ทุพฺภิมิจฺฉสีติ กึ
ตถารูปสฺส มิตฺตสฺส ปทุพฺภิกมฺมํ กาตุํ อิจฺฉสิ ตาตาติ ฯ
      พฺราหฺมโณ อาห
         หตฺถคตํ ปตฺตคตํ           นิกฺกิณฺณํ ขาทิตุํ วรํ
         มา โน สนฺทิฏฺิโก อตฺโถ โสมทตฺต อุปจฺจคาติ ฯ
      ตตฺถ หตฺถคตนฺติ ตาต โสมทตฺต ตฺวํ ทหรทารโก กิญฺจิ
โลกปฺปวตฺตึ น ชานาสิ ยํ หิ หตฺถคตํ วา โหติ ปตฺตคตํ วา
ปุรโต วา นิกฺกิณฺณํ ปิตํ ตเทว ขาทิตุํ วรํ น ทูเร ิตํ ฯ
      โสมทตฺโต  อาห
         ปจฺจติ นิรเย โฆเร        มหิมสฺส วินฺทฺรียติ
         มิตฺตทุพฺภิ หิตจฺจาคี         ชีวเร วาปิ สุสฺสติ
         สเจ ตฺวํ ธนกาโมสิ        ภูริทตฺโต ปทิสฺสติ
         มญฺเ อตฺตกตํ เวรํ        น จิรํ เวทยิสฺสสีติ ฯ
      ตตฺถ มหิมสฺส วินฺทฺรียตีติ ตาต มิตฺตทุพฺภิโน ชีวนฺตสฺเสว
ปวี ภิชฺชิตฺวา วิวรํ เทติ ฯ หิตจฺจาคีติ อตฺตโน หิตปริจฺจาคี ฯ
ชีวเร วาปิ สุสฺสตีติ ชีวมาโนว สุสฺสติ มนุสฺสเปโต วิย โหติ ฯ
อตฺตกตํ เวรนฺติ อตฺตนา กตํ ปาปํ ฯ น จิรนฺติ น จิรสฺเสว
เวทยิสฺสสีติ มญฺามิ ฯ
      พฺราหฺมโณ อาห
         มหายญฺ ยชิตฺวาน         เอวํ สุชฺฌนฺติ พฺราหฺมณา
         มหายญฺ ยชิสฺสามิ         เอวํ โมกฺขาม ปาปกาติ ฯ
      ตตฺถ สุชฺฌนฺตีติ ตาต โสมทตฺต ตวํ ทหโร กิญฺจิ น ชานาสิ
พฺราหฺมณา นาม ยํ กิญฺจิ ปาปํ กตฺวา ยญฺเน สุชฺฌนฺตีติ
ทสฺเสนฺโต เอวมาห ฯ
      โสมทตฺโต อาห
         หนฺททานิ อปายามิ         นาหํ อชฺช ตยา สห
         ปทเมกํ น คจฺเฉยฺยํ        เอวํ กิพฺพิสฺสการินาติ ฯ
      ตตฺถ อปายามีติ อปคจฺฉามิ ปลายามีติ อตฺโถ ฯ เอวญฺจ
ปน วตฺวา ปณฺฑิตมาณโว ปิตรํ อตฺตโน วจนํ คาหาเปตุํ อสกฺโกนฺโต
มหนฺเตน สทฺเทน เทวตาโย อุชฺฌาเปตฺวา เอวรูเปน ปาปการินา
สทฺธึ น คมิสฺสามีติ ปิตุ ปสฺสนฺตสฺเสว ปลายิตฺวา หิมวนฺตํ
ปวิสิตฺวา อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อภิญฺา จ สมาปตฺติโย จ
นิพฺพตฺเตตฺวา อปริหีนชฺฌาโน พฺรหฺมโลเก อุปฺปชฺชิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อิทํ วตฺวาน ปิตรํ          โสมทตฺโต พหุสฺสุโต
         อุชฺฌาเปตฺวาน ภูตานิ       ตมฺหา านา อปกฺกมีติ ฯ
                   โสมทตฺตกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณ โสมทตฺโต เปตฺวา อตฺตโน เคหํ กุหึ
คมิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา อาลมฺพายนํ โถกํ อนตฺตมนํ ทิสฺวา อาลมฺพายน
มา จินฺตยิ ทสฺสิสฺสามิ เต ภูริทตฺตนฺติ ตํ อาทาย นาคราชสฺส
อุโปสถกรณฏฺานํ คนฺตฺวา วมฺมิกมตฺถเก โภเค อาภุชิตฺวา นิปนฺนํ
นาคราชานํ ทิสฺวา อวิทูเร ิโตว หตฺถํ ปสาเรตฺวา เทฺว คาถา
อภาสิ
         คณฺหาเหตํ มหานาคํ        อาหเรตํ มณึ มม
         อินฺทโคปกวณฺณาภา         ยสฺส โลหิตโก สิโร
         กปฺปาสปิจุรสฺเสว          เอโส กาโย ปทิสฺสติ ๑-
         วมฺมิกคฺคคโต เสติ         ตํ ตฺวํ คณฺหาหิ พฺรามฺณาติ ฯ
      ตตฺถ อินฺทโคปกวณฺณาภาติ อินฺทโคปกวณฺณาภา วิย อาภา ฯ
กปฺปาสปิจุรสฺเสวาติ สุวิหิตสฺส กปฺปาสปิจุโน วิย ฯ
      มหาสตฺโต อกฺขีนิ อุมฺมิเลตฺวา เนสาทํ ทิสฺวา อยํ อุโปสถสฺส
เม อนฺตรายํ กเรยฺยาติ อิมํ นาคภวนํ เนตฺวา มหาสมฺปตฺติยํ
ปติฏฺเปสึ มยา ทิยมานํ มณึ คณฺหิตุํ น อิจฺฉติ อิทานิ ปน
อหิตุณฺฑิกํ คเหตฺวา อาคจฺฉติ สจาหํ อิมสฺส มิตฺตทุพฺภิโน กุชฺเฌยฺยํ
สีลํ เม ขณฺฑํ ภวิสฺสติ มยา โข ปน ปมญฺเว จตุรงฺคสมนฺนาคโต
อุโปสโถ อธิฏฺิโต โส ยถาิโตว โหตุ อาลมฺพายโน มํ
ฉินฺทตุ วา ปจตุ วา หนตุ วา สูเลน วา วิชฺฌตุ เนวสฺส
กุชฺฌิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา สเจ โข ปนาหํ อิมํ โกเธน โอโลเกสฺสามิ
@เชิงอรรถ: ๑ กปฺปาสปิจุราสีว เอโส กายสฺส ทิสฺสติ ฯ
ภสฺมจุณฺณํ วิย ภเวยฺย โหตุ โปเถยฺยปิ มมํ เนว กุชฺฌิสฺสามีติ
อกฺขีนิ นิมฺมิลิตฺวา อธิฏฺานปารมึ ปุเรจาริกํ กตฺวา โภคนฺตเร
สีสํ ปกฺขิปิตฺวา นิจฺจโลว หุตฺวา นิปชฺชิ ฯ
                     สีลกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      เนสาทพฺราหฺมโณปิ โภ อาลมฺพายน อิมํ นาคํ คณฺห เทหิ
เม มณินฺติ อาห ฯ อาลมฺพายโน นาคํ ทิสฺวา ตุฏฺโ มณึ กิญฺจิ ๑-
ติณํ วิย อคเณตฺวา คณฺห พฺราหฺมณาติ ตสฺส หตฺเถ ขิปิ ฯ โส
ตสฺส หตฺถโต คลิตฺวา ปวิยํ ปตติ ฯ ปติตมตฺโตเยว ปวิยํ
ปวิสิตฺวา นาคภวนเมว คโต ฯ เนสาทพฺราหฺมโณ มณิรตนโต จ
ภูริทตฺเตน สทฺธึ มิตฺตภาวโต จ ปุตฺตโต จาติ ตีหิ าเนหิ ปริหายิ ฯ
โส นิปฺปจฺจโย ชาโตมฺหิ ปุตฺตสฺส วจนํ น กตนฺติ ปริเทวนฺโต
เคหํ อคมาสิ ฯ อาลมฺพายโนปิ ทิพฺโพสเถหิ อตฺตโน สรีรํ
มกฺเขตฺวา โถกํ ขาทิตฺวา อตฺตโน กายํ ปริภาเวตฺวา ทิพฺพมนฺตํ
ชปฺปนฺโต โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา นงฺคุฏฺเ นํ คเหตฺวา อากฑฺฒิตฺวา
สีสํ ทฬฺหํ คณฺหนฺโต มุขมสฺส วิวริตฺวา โอสถํ ขาทิตฺวา มุเข สเขลํ
โอสิญฺจิ ฯ สุจิชาติโก นาคราชา สีลเภทภเยน อกุชฺฌิตฺวา อกฺขีนิ น
อุมฺมิเลสิ ฯ อถ นํ โอสถมนฺตํ กตฺวา นงฺคุฏฺเ นํ คเหตฺวา เหฏฺาสีสํ
กตฺวา สญฺจาเลตฺวา คหิตโคจรํ ฉฑฺฑาเปตฺวา ภูมิยํ ทีฆโต
นิปชฺชาเปตฺวา มสุรกํ มทฺทนฺโต วิย ปาเทหิ มทฺทิ ฯ อฏฺีนิ จุณฺณิยมานานิ
วิย อเหสุํ ฯ ปุน นงฺคุฏฺเ นํ คเหตฺวา เหฏฺาสีสํ กตฺวา ทุสฺสํ
@เชิงอรรถ: ๑ กิสฺมิญฺจีติปิ ปาโ ฯ
โปเถนฺโต วิย โปเถสิ ฯ มหาสตฺโต เอวรูปํ ทุกฺขํ อนุภวนฺโตปิ
เนว กุชฺฌิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อโถสเถหิ ทิพฺเพหิ        ชปฺปํ มนฺตปทานิ จ
         เอวนฺตํ สกฺขิ สณฺาตุํ      กตฺวา ปริตฺตมตฺตโนติ ฯ
      ตตฺถ สกฺขีติ อสกฺขิ ฯ สณฺาตุนฺติ คณฺหิตุํ ฯ
      อิติ โส มหาสตฺตํ ทุพฺพลํ กตฺวา วลฺลีหิ เปฬํ สชฺเชตฺวา
มหาสตฺตํ ตตฺถ ปกฺขิปิ ฯ สรีรํ ปน มหนฺตํ ตตฺถ น ปวิสติ ฯ
อถ นํ ปณฺหิยา โกฏฺเฏนฺโต ปเวสิตฺวา เปฬํ อาทาย เอกํ คามํ
คนฺตฺวา คามมชฺเฌ โอตาเรตฺวา นาคสฺส นจฺจํ ทฏฺุกามา เต
อาคจฺฉนฺตูติ สทฺทมกาสิ ฯ สกลคามวาสิโน สนฺนิปตึสุ ฯ ตสฺมึ
ขเณ อาลมฺพายโน นิกฺขม มหานาคาติ อาห ฯ มหาสตฺโต จินฺเตสิ
อชฺช มยา ปริสํ โตเสนฺเตน กีฬิตุํ วฏฺฏติ เอวํ อาลมฺพายโน
พหุธนํ ลภิตฺวา ตุฏฺโ มํ วิสชฺเชสฺสติ ยํ ยํ เอส มํ กาเรติ ตํ
ตํ กริสฺสามีติ ฯ อถ นํ โส เปฬโต นีหริตฺวา มหา อโหสีติ อาห ฯ
โส มหา อโหสิ ขุทฺทโก วตฺโต ขิปฺปิโต ๑- เอกผโณ ทวิผโณ ติผโณ
จตุผโณ ปญฺจผโณ ฉผโณ สตฺต อฏฺ นว ทส วีสติ ตึสติ จตฺตาฬีส
ปญฺาสผโณ สฏฺี สตฺตติ อสีติ นวุติผโณ สตผโณ โหหิ อุจฺโจ
นีโจ ทิสฺสมานกาโย อทิสฺสมานกาโย ทิสฺสมานอุปฑฺฒกาโย นีโล
ปีโต โลหิโต โอทาโต มญฺเชฏฺโก โหหิ อคฺคิชาลํ วิสชฺเชหิ อุทกํ
@เชิงอรรถ: ๑ วิปฺปิโต, สิมฺปิโต, วปฺปิโต อิติ นานา ปาา
วิสชฺเชหิ ธูมํ วิสชฺเชหีติ ฯ มหาสตฺโต อิเมสุปิ อากาเรสุ ยํ ยํ
เตน วุตฺตํ อตฺตภาวํ นิมฺมินิตฺวา ตํ ตํ สพฺพํ ทสฺเสสิ ฯ ตํ ทิสฺวา
โกจิ อสฺสูนิ สนฺธาเรตุํ นาสกฺขิ ฯ มนุสฺสา พหู หิรญฺสุวณฺณ-
วตฺถาลงฺการาทีนิ อทํสุ ฯ อิติ ตสฺมึ คาเม สหสฺสมตฺตํ ลภิ ฯ
โส กิญฺจาปิ มหาสตฺตํ คณฺหนฺโต สหสฺสํ ลภิตฺวา ตํ วิสชฺเชสฺสามีติ
อาห ฯ ตํ ปน ธนํ ลภิตฺวา คามเกปิ ตาว มยา เอตฺตกํ ธนํ
ลทฺธํ นคเร กิร พหุํ ธนํ ลภิสฺสามีติ ธนโลเภน ตํ น มุญฺจิ ฯ
โส ตสฺมึ คาเม กุฏุมฺพํ สณฺเปตฺวา รตนมยํ เปฬํ การาเปตฺวา
ตตฺถ มหาสตฺตํ ปกฺขิปิตฺวา สุขยานกํ อภิรุยฺห มหนฺเตน ปริวาเรน
นิกฺขมิตฺวา ตํ คามนิคมาทีสุ กีฬาเปนฺโต อนุปุพฺเพน พาราณสึ
ปาปุณิ ฯ นาคราชสฺส ปน มธุลาเช น เทติ มณฺฑูเก มาเรตฺวา
เทติ ฯ โส โคจรํ น คณฺหิ ฯ อวิสชฺชนภเยน โคจรํ
อคณฺหนฺตํปิ นํ ปุน จตฺตาโร ทฺวารคามเก อาทึ กตฺวา ตตฺถ ตตฺถ
มาสมตฺตํ กีฬาเปสิ ฯ ปณฺณรสีอุโปสถทิวเส ปน อหํ อชฺช ตุมฺหากํ
กีฬาเปสฺสามีติ รญฺโ อาโรจาเปสิ ฯ ราชา เภริญฺจาราเปตฺวา
มหาชนํ สนฺนิปาตาเปสิ ฯ ราชงฺคเณ มญฺจาติมญฺเจ พนฺธึสุ ฯ
                 ฯ อาลมฺพายนกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      อาลมฺพายเนน ปน โพธิสตฺตสฺส คหิตทิวเสเยว มหาสตฺตสฺส
มาตา สุปินนฺตเร กาเฬน รตฺตกฺขินา ปุริเสน อสินา ทกฺขิณพาหุํ
ฉินฺทิตฺวา โลหิเตน ปกฺฆรนฺเตน นียมานํ อทฺทส ฯ สา ปพุชฺฌิตฺวา
ภีตตสิตา อุฏฺาย ทกฺขิณพาหํ ปรามสิตฺวา สุปินภาวํ ชานาติ ฯ
อถสฺสา เอตทโหสิ มยา กกฺขโล ปาปสุปิโน ทิฏฺโ จตุนฺนํ วา
เม ปุตฺตานํ ธตรฏฺสฺส รญฺโ วา มม วา ปริปนฺเถน ภวิตพฺพนฺติ ฯ
อปิจ โข ปน มหาสตฺตเมว อารพฺภ อธิกตรํ จินฺเตสิ ฯ กึ การณา ฯ
เสสา อตฺตโน นาคภวเน วสนฺติ ฯ อิตโร ปน สีลชฺฌาสยตาย
มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา อุโปสถกมฺมํ กโรติ ตสฺมา กจฺจิ นุ โข เม
ปุตฺตํ อหิตุณฺฑิโก วา สุปณฺโณ วา คณฺเหยฺยาติ ตสฺเสว
อธิกตรํ จินฺเตสิ ตโต อฑฺฒมาเส อติกฺกนฺเต มม ปุตฺโต
อฑฺฒมาสํ อติกฺกมฺม มํ วินา วตฺติตุํ น สกฺโกติ อทฺธาสฺส กิญฺจิ ภยํ
อุปฺปนฺนํ ภวิสฺสตีติ โทมนสฺสปฺปตฺตา อโหสิ ฯ มาสาติกฺกเม ปนสฺสา
โสเกน อสฺสูนํ อปคฺฆรณเวลา นาโหสิ หทยํ สุสฺสิ อกฺขีนิ
อุปกฺกิตานิ ฯ สา อิทานิ อาคมิสฺสติ อิทานิ อาคมิสฺสตีติ
ตสฺสาคมนมคฺคเมว โอโลเกนฺตี นิสีทิ ฯ อถสฺสา เชฏฺปุตฺโต สุทสฺสโน
นาม มาสจฺจเยน มหติยา ปริสาย มาตาปิตูนํ ทสฺสนตฺถาย อาคโต
ปริสํ พหิ เปตฺวา ปาสาทํ อารุยฺห มาตรํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ
อฏฺาสิ ฯ สา ภูริทตฺตํ อนุโสจนฺตี เตน สทฺธึ น กิญฺจิ
สลฺลปติ ฯ โส จินฺเตสิ มยฺหํ มาตา มยิ ปุพฺเพ อาคเต ทิสฺวา
ตุสติ ปฏิสนฺถารํ กโรติ อชฺช ปน โทมนสฺสปฺปตฺตา กึ นุ โข
การณนฺติ ฯ อถ นํ ปุจฺฉนฺโต อาห
        มมํ ทิสฺวาน อายนฺตํ      สพฺพกามสมิทฺธินํ
        อินฺทฺริยานิ อหฏฺานิ      สาวํ ๑- ชาตํ มุขํ ตว
@เชิงอรรถ: ๑ สามํ?
        ปทุมํ ยถา หตฺถคตํ       ปาณินา ปริมทฺทิตํ
        สาวํ ชาตํ มุขํ ตุยฺหํ      มมํ ทิสฺวาน เอทิสนฺติ ฯ
      ตตฺถ อหฏฺานีติ น วิปฺปสนฺนานิ ฯ สาวนฺติ กาญฺจนาทาสวณฺณํ
วิย เต มุขํปิ อชฺช กาฬกํ ชาตํ ฯ หตฺถคตนฺติ หตฺเถน
ฉินฺนกํ ฯ เอทิสนฺติ เอวรูปํ มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน ตุมฺหากํ
ทสฺสนตฺถาย อาคตํปิ มํ ทิสฺวา ฯ
      สา เอวํ วุตฺเตปิ เนว กเถสิ ฯ สุทสฺสโน จินฺเตสิ กินฺนุโข
เกนจิ กุทฺธา วา ปริปนฺถา วา ภเวยฺยาติ ฯ อถ นํ ปุจฺฉนฺโต
อิตรํ คาถมาห
        กจฺจิ นุ เต นาภิสฺสสิ     กจฺจิ เต อตฺถิ เวทนา
        เยน สาวํ มุขํ ตุยฺหํ      มมํ ทิสฺวาน อาคตนฺติ ฯ
      ตตฺถ กจฺจิ นุ เต นาภิสฺสสีติ กจฺจิ นุ ตํ โกจิ น อภิสฺสสิ
อกฺโกเสน วา ปริภาสาย วา วิหึสตีติ ปุจฺฉติ ฯ ตุยฺหนฺติ ตว
ปุพฺเพ มมํ ทิสฺวาน อาคตํ เอทิสํ มุขํ น โหติ ฯ เยนาติ เยน
การเณน อชฺช สาวํ ชาตํ ตํ เม อกฺขาหีติ ปุจฺฉติ ฯ
     อถสฺส สา อาจิกฺขนฺตี อาห
        สุปินํ ตาต อทฺทกฺขึ       อิโต มาสํ อโธคตํ
        ทกฺขิณํ วิย เม พาหุํ      เฉตฺวา รุธิรมกฺขิตํ
        ปุริโส อาทาย ปกฺกามิ    มม โรทนฺติยา สติ
        ยโต สุปินมทฺทกฺขึ        สุทสฺสน วิชานาหิ
        ตโต ทิวา วา รตฺตึ วา   สุขํ เม นูปลพฺภตีติ
      ตตฺถ อิโต มาสํ อโธคตนฺติ อิโต เหฏฺา มาสาติกฺกนฺตํ
อชฺช เม ทิฏฺสุปินสฺส มาโส โหตีติ ทสฺเสติ ฯ ปุริโสติ เอโก
กิร กาโฬ รตฺตกฺขิ ปุริโส ฯ โรทนฺติยา สตีติ โรทมานาย สติยา ฯ
สุขํ เม นูปลพฺภตีติ มม สุขํ นาม น วิชฺชติ ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา ตาต ปิยปุตฺต ตว กนิฏฺโ น ทิสฺสติ
ภเยน ตสฺส อุปฺปนฺเนน ภวิตพฺพนฺติ ปริเทวนฺตี อาห
        ยํ ปุพฺเพ ปริจรึสุ        กญฺา รุจิรวิคฺคหา
        เหมชาลปฏิจฺฉนฺนา       ภูริทตฺโต น ทิสฺสติ
        ยํ ปุพฺเพ ปริจรึสุ        เนตฺตึสวรธาริโน
        กณิการาว สมฺผุลฺลา      ภูริทตฺโต น ทิสฺสติ
        หนฺททานิ คมิสฺสาม       ภูริทตฺตนิเวสนํ
        ธมฺมฏฺ สีลสมฺปนฺนํ       ปสฺสาม ตว ภาตรนฺติ ฯ
      ตตฺถ สมฺผุลฺลาติ สุวณฺณาลงฺการธาริตาย สมฺผุลฺลา กณิการา
วิย ฯ หนฺทาติ อุปสคฺคตฺเถ ๑- นิปาโต ฯ เอหิ ตาต ภูริทตฺตสฺส
นิเวสนํ คจฺฉามาติ วทติ ฯ
      เอวญฺจ  ปน วตฺวา ตสฺส เจว อตฺตโน จ ปริสาย สทฺธึ
ตตฺถ อคมาสิ ฯ ภูริทตฺตสฺส ภริยาโย ปน ตํ วมฺมิกมตฺถเก
อทิสฺวา มาตุ นิเวสเน ภวิสฺสตีติ อพฺยาวตา อเหสุํ ฯ ตา สสฺสุ
กิร อตฺตโน ปุตฺตํ อปสฺสนฺตี อาคจฺฉตีติ สุตฺวา ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา
อยฺเย ปุตฺตสฺส เต อทิสฺสนฺตสฺส อชฺช มาโส อติกฺกนฺโตติ
@เชิงอรรถ: ๑ ววสฺสคฺคตฺเถติปิ ปาโ
มหาปริเทวํ ปริเทวมานา ตสฺสา ปาทมูเล นิปตึสุ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ     ภูริทตฺตสฺส มาตรํ
        พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ    ภูริทตฺตสฺส ภริยาโย
        ปุตฺตนฺเตยฺเย น ชานาม   อิโต มาสํ อโธคตํ
        มตํ วา ยทิ วา ชีวํ      ภูริทตฺตํ ยสสฺสินนฺติ ฯ
      ตตฺถ ปุตฺตนฺเตยฺเยติ ปุตฺตํ เต อยฺเย ฯ
                 ฯ อยํ ตาสํ ปริเทวนคาถา ฯ
      ภูริทตฺตมาตา สุณฺหาหิ สทฺธึ อนฺตรวีถิยํ ปริเทวิตฺวา ตา
อาทาย ตสฺส ปาสาทํ อารุยฺห ปุตฺตสฺส สยนญฺจ อาสนญฺจ
โอโลเกตฺวา ปริเทวมานา วิลาปคาถา อาห
        สกุณี หตปุตฺตาว         สุญฺ ทิสฺวา กุลาวกํ
        จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ      ภูริทตฺตํ อปสฺสตี
        กุรรีว หตจฺฉาปา        สุญฺ ทิสฺวา กุลาวกํ
        จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ      ภูริทตฺตํ อปสฺสตี
        สา นูน จากวากีว       ปลฺลสฺมึ อนูทเก
        จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ      ภูริทตฺตํ อปสฺสตี
        กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา    อนฺโต ฌายติ โน พหิ
        เอวํ ฌายามิ โสเกน     ภูริทตฺตํ อปสฺสตีติ ฯ
      ตตฺถ อปสฺสตีติ อปสฺสนฺตี ฯ หตจฺฉาปาติ หตโปตกา ฯ
      เอวํ ภูริทตฺตมาตริ วิลปมานาย ภูริทตฺตนิเวสนํ
อณฺณวกุจฺฉิยํ วิย เอกสทฺทํ อโหสิ ฯ เอโกปิ สกภาเวน สณฺาตุํ นาสกฺขิ ฯ
สกลนิเวสนํ ยุคนฺตวาตปหตํ สาลวนํ วิย อโหสิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        สาลาว สมฺปมทฺทิตา      มาลุเตน ปมทฺทิตา
        เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ  ภูริทตฺตนิเวสเนติ ฯ
      ตทา อริฏฺโ จ สุโภโค จ เทฺว ภาตโร มาตาปิตูนํ อุปฏฺานํ
คจฺฉนฺตา ตํ สทฺทํ สุตฺวา ภูริทตฺตนิเวสนํ ปวิสิตฺวา มาตรํ
อสฺสาสยึสุ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        อิทํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ      ภูริทตฺตนิเวสเน
        อริฏฺโ จ สุโภโค จ     อุปธาวึสุ อนฺตรา
        อมฺม อสฺสาสมาโสจิ      เอวํ ธมฺมา หิ ปาณิโน
        จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ        เอสาสฺส ปริณามตาติ ฯ
      ตตฺถ เอสาสฺส ปริณามตาติ เอสา จุตูปปตฺติ อสฺส โลกสฺส
ปริณามตา เอวํ หิ โส โลโก ปริณามติ เอเตหิ ทฺวีหิ อนฺเตหิ
โกจิ มุตฺโต นาม นตฺถีติ วทนฺติ ฯ สมุทฺทชา อาห
        อหํปิ ตาต ชานามิ       เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน
        โสเกน จ ปเรตสฺมึ      ภูริทตฺตํ อปสฺสตี
        อชฺช เจ เม อิมํ รตฺตึ    สุทสฺสน วิชานาหิ
        ภูริทตฺตํ อปสฺสตี         มญฺเ เหสฺสามิ ชีวิตนฺติ ฯ
      ตตฺถ อชฺช เจ เมติ ตาต สุทสฺสน สเจ อชฺช อิมํ รตฺตึ
ภูริทตฺโต มม ทสฺสนํ นาคมิสฺสติ อถาหนฺตํ อปสฺสตี มม ชีวิตํ
ชเหสฺสามีติ มญฺามิ ฯ
      ปุตฺตา อาหํสุ
        อมฺม อสฺสาส มา โสจิ    อานยิสฺสาม ภาตรํ
        ทิโสทิสํ คมิสฺสาม        ภาตุปริเยสานํ จรํ
        ปพฺพเต คิริทุคฺเคสุ       คาเมสุ นิคเมสุ จ
        โอเรน สตฺตรตฺตสฺส      ภาตรํ ปสฺส อาคตนฺติ ฯ
      ตตฺถ จรนฺติ อมฺม ตโย ชนา ภาตุปริเยสนํ จรนฺตา ทิโสทิสํ
คมิสฺสามาติ ตํ อสฺสาเสสุํ ฯ
      ตโต สุทสฺสโน จินฺเตสิ สเจ ตโยปิ เอกโต คมิสฺสาม
ปปญฺโจ ภวิสฺสติ ตีณิ านานิ คนฺตุํ วฏฺฏติ เอเกน เทวโลกํ
เอเกน หิมวนฺตํ เอเกน มนุสฺสโลกํ สเจ โข ปน กาณาริฏฺโ
มนุสฺสโลกํ คมิสฺสติ ยตฺถ ภูริทตฺตํ ปสฺสติ ตํ คามํ วา นิคมํ วา
ฌาเปตฺวา เอสฺสติ เอส อติกกฺขโล ผรุโสน สกฺกา เอตํ ตตฺถ เปเสตุนฺติ
จินฺเตตฺวา ตาต อริฏฺ ตวํ เทวโลกํ คจฺฉ สเจ เทวตาหิ ธมฺมํ
โสตุกามาหิ ภูริทตฺโต เทวโลกํ นีโต ตโต ตํ อาเนหีติ อริฏฺ
เทวโลกํ ปหิณิ ฯ สุโภคํ ปน ตาต ตวํ หิมวนฺตํ คนฺตฺวา ปญฺจสุ
มหานทีสุ ภูริทตฺตํ อุปธาเรตฺวา เอหีติ หิมวนฺตํ ปหิณิ ฯ สยํ
ปน มนุสฺสโลกํ คนฺตุกาโม จินฺเตสิ สจาหํ มาณวกวณฺเณน คมิสามิ
มนุสฺสา อปฺปิยนฺติ มยา ตาปสเวเสน คนฺตุํ วฏฺฏติ มนุสฺสานํ
หิ ปพฺพชิตา ปิยา มนาปาติ ฯ โส ตาปสเวสํ คเหตฺวา มาตรํ
วนฺทิตฺวา ปกฺกามิ ฯ โพธิสตฺตสฺส ปน อจฺจิมุขี นาม เวมาติกา
กนิฏฺภคินี อตฺถิ ฯ ตสฺสา โพธิสตฺเต อธิมตฺโต สิเนโห ฯ สา
สุทสฺสนํ คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อาห ภาติก อติวิย กิลมามิ อหํปิ
ตยา สทฺธึ คมิสฺสามีติ ฯ อมฺม น สกฺกา ตยา มยา สทฺธึ คนฺตุํ อหํ
ปพฺพชิตเวเสน คมิสฺสามีติ ฯ อหํ ขุทฺทกมณฺฑูกี หุตฺวา ตว ชฏนฺตเร
นิปชฺชิตฺวา คมิสฺสามีติ อาห ฯ เตน หิ เอหีติ ฯ สา มณฺฑูกโปติกา
หุตฺวา ตสฺส ชฏนฺตเร นิปชฺชิ ฯ สุทสฺสโน มูลโต ปฏฺาย
วิจินนฺโต คมิสฺสามีติ โพธิสสฺตสฺส ภริยาโย ตสฺส อุโปสถกรณฏฺานํ
ปุจฺฉิตฺวา ปมํ ตตฺถ คนฺตฺวา อาลมฺพายเนน มหาสตฺตสฺส
คหิตฏฺาเน โลหิตญฺจ วลฺลีหิ กตเปฬฏฺานญฺจ ทิสฺวา ภูริทตฺโต
อหิตุณฺฑิเกน คหิโตติ ตฺวา สมุปฺปนฺนโสโก อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ
อาลมฺพายนสฺส คตมคฺเคเนว ปมํ กีฬาปิตคามํ คนฺตฺวา มนุสฺเส
ปุจฺฉิ เอวรูโป นาม นาโค เกนจิ อหิตุณฺฑิเกน กีฬาปิโตติ ฯ
อาลมฺพายเนน อิโต มาสมตฺถเก กีฬาปิโตติ ฯ กิญฺจิ เตน
ลทฺธนฺติ ฯ อาม อิเธว สหสฺสมตฺตํ ลทฺธนฺติ ฯ อิทานิ กุหึ คโตติ ฯ
อสุกคามํ นามาติ ฯ โส ตโต ปฏฺาย ปุจฺฉนฺโต อนุปุพฺเพน
ราชทฺวารํ อคมาสิ ฯ
                   ฯ วิลาปกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      ตสฺมึ ขเณ อาลมฺพายโน สีสนหาโต สุวิลิตฺโต มฏฺสาฏกํ
นิวาเสตฺวา รตนเปฬํ คาหาเปตฺวา ราชทฺวารเมว คโต ฯ มหาชโน
สนฺนิปติโต ฯ รญฺโ อาสนํ ปญฺตฺตํ ฯ โส อนฺโตนิเวสเน
ิโตว อหํ คจฺฉามิ นาคราชานํ กีฬาเปตูติ เปเสสิ ฯ อาลมฺพายโน
รตนเปฬํ จิตฺตตฺถรเก เปตฺวา รตนเปฬํ วิวริตฺวา เอหิ มหานาคาติ
สญฺมทาสิ ฯ ตมฺมึ สมเย สุทสฺสโน ปริสปริยนฺเต ิโตว อโหสิ ฯ
มหาสตฺโต สีสํ นีหริตฺวา สพฺพนฺตํ ปริสํ โอโลเกสิ ฯ นาคา ทฺวีหิ
อากาเรหิ ปริสํ โอโลเกนฺติ สุปณฺณปริปนฺเถ วา าตเก วา
ทสฺสนตฺถาย ฯ เต สุปณฺณํ ทิสฺวา ภีตา น นจฺจนฺติ าตเก ทิสฺวา
ลชฺชมานา น นจฺจนฺติ ฯ มหาสตฺโต ปน โอโลเกนฺโต ปริสนฺตเร
ภาติกํ อทฺทส ฯ โส อกฺขิปูรานิ อสฺสูนิ คเหตฺวา เปฬโต
นิกฺขมฺม ตทภิมุโข ปายาสิ ฯ มหาชโน ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ภีโต
ปฏิกฺกมิ ฯ เอโกว สุทสฺสโน อฏฺาสิ ฯ โส คนฺตฺวา ตสฺส ปาทปิฏฺิยํ
สีสํ เปตฺวา ปโรทิ ฯ สุทสฺสโนปิ ปโรทิ ฯ มหาสตฺโต โรทิตฺวา
นิวตฺติตฺวา เปฬเมว ปาวิสิ ฯ อาลมฺพายโน อิมินา นาเคน ตาปโส
ฑฏฺโ ภวิสฺสติ อสฺสาเสสฺสามิ นนฺติ ตํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห
         หตฺถา ปมุตฺโต อุรโค       ปาเท เต นิปติ ภูสํ
         กจฺจิ นุ ฑํสิโต ตาต        มา ภายิ สุขิโต ภวาติ ฯ
      ตตฺถ มา ภายีติ ตาต ตาปส อหํ อาลมฺพายโน นาม มา
ภายิ ตว ปฏิชคฺคนํ นาม มม ภาโรติ ฯ
      สุทสฺสโน เตน สทฺธึ กเถตุกามตาย อาห
         เนว มยฺหํ อยํ นาโค       อลํ ทุกฺขาย กายจิ
         ยาว อตฺถิ อหิคฺคาโห       มยา ภิยฺโย น วิชฺชตีติ ฯ
      ตตฺถ กายจีติ กสฺสจิ อปฺปมตฺตกสฺสาปิ ทุกฺขสฺส อุปฺปาทเน
อยํ มม สมตฺโถ นตฺถิ มยา หิ สทิโส อหิตุณฺฑิโก นาม
นตฺถีติ ฯ อาลมฺพายโน โก นาเมโสติ อชานนฺโตว กุชฺฌิตฺวา อาห
         โก นุ พฺราหฺมณวณฺเณน      ทตฺโต ปริสมาคโต
         อวาหยตุ สุยุทฺเธน         สุณาตุ ปริสา มมนฺติ ฯ
      ตตฺถ ทตฺโตติ ทปฺปิโต ทุฏฺโ ลามโก อนฺธพาลโก ฯ
อวาหยตูติ อวาหยนฺโต ฯ อยเมว วา ปาโ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ
อยํ โก พาโล อุมฺมตฺตโก มํ สุยุทฺเธน อาวหยนฺโต อตฺตนา สทฺธึ
สมํ กโรนฺโต ปริสมาคโต ฯ ปริสา มนนฺติ ปริสา มม วจนํ
สุณาตุ มยฺหํ โทโส นตฺถิ มา โข เม ตุมฺเห กุชฺฌิตฺถาติ ฯ
      อถ นํ สุทสฺสโน คาถาย อชฺฌภาสิ
         ตฺวํ มํ นาเคน อาลมฺพ      อหํ มณฺฑูกฉาปิยา
         โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ       อา สหสฺเสหิ ปญฺจหีติ ฯ
      ตตฺถ นาเคนาติ ตฺวํ นาเคน มยา สทฺธึ ยุชฺฌ อหํ
มณฺฑูกจฺฉาปิยา ตยา สทฺธึ ยุชฺฌิสฺสามิ ฯ อา สหสฺเสหิ ปญฺจหีติ ตสฺมึ
โน ยุทฺเธ ยาว ปญฺจหิ สหสฺเสหิ อพฺภุตํ ปณีตกํ โหตูติ ฯ
อาลมฺพายโน อาห
         อหมฺหิ วสุมา อฑฺโฒ        ตฺวํ ทลิทฺโทสิ มาณว
         โก นุ เต ปาฏิโภคตฺถิ      อุปชูตญฺจ กีทิสํ
         อุปชูตญฺจ เม อตฺถิ         ปาฏิโภโค จ ตาทิโส
         โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ       อา สหสฺเสหิ ปญฺจหีติ ฯ
      ตตฺถ โก นุ เตติ ตว ปพฺพชิตสฺส โก นุ ปาฏิโภโค
อตฺถิ ฯ อุปชูตญฺจาติ อิมสฺมึ วา ชูเต อุปนิกฺเขปภูตํ กึ นาม ตว
ธนํ สิยา ทสฺเสหิ เมติ วทติ ฯ อุปชูตญฺจ เมติ มยฺหํ ปน ทาตพฺพํ
อุปนิกฺเขปธนํ วา เปตพฺพํ ปาฏิโภโค วา ตาทิโส อตฺถิ ตสฺมา
โน ตตฺถ ยาว ปญฺจหิ สหสฺเสหิ อพฺภุตํ โหตูติ ฯ
      สุทสฺสโน ตสฺส วจนํ สุตฺวา ปญฺจหิ โน สหสฺเสหิ อพฺภุตํ
โหตูติ อภีโต ราชนิเวสนํ อารุยฺห มาตุลรญฺโ สนฺติเก ิโต
คาถมาห
         สุโณหิ เม มหาราช        วจนํ ภทฺทมตฺถุ เต
         ปญฺจนฺนํ เม สหสฺสานํ       ปาฏิโภโค หิ กิตฺติมาติ ฯ
      ตตฺถ กิตฺติมาติ กิตฺติคุณสมฺปนฺโน ฯ
      ราชา อยํ ตาปโส มํ อติพหุธนํ ยาจติ กินฺนุโขติ จินฺเตตฺวา
คาถมาห
         เปตฺติกํ วา อิณํ โหติ       ยํ วา โหติ สยํ กตํ
         กึ ตฺวํ เอวํ พหุํ มยฺหํ       ธนํ ยาจสิ ตาปสาติ ฯ
      ตตฺถ เปตฺติกํ วาติ ปิตรา วา คเหตฺวา ขาทิตํ อตฺตนา วา
กตํ อิณํ นาม โหติ กึ มม ปิตรา ตว หตฺถโต คหิตํ อตฺถิ
อุทาหุ มยา ตวํ กึ การณา มํ เอวํ พหุํ ธนํ ยาจสีติ ฯ
      เอวํ วุตฺเต สุทสฺสโน เทฺว คาถา อภาสิ
         อาลมฺพายโน หิ นาเคน     มมํ อภิชิคึสติ
         อหํ มณฺฑูกจฺฉาปิยา         ฑํสยิสฺสามิ พฺราหฺมณํ
         ตํ ตฺวํ ทฏฺุํ มหาราช       อชฺช รฏฺาภิวฑฺฒน
         ขคฺคสงฺฆปริพฺยูฬฺโห         นียาหิ อภิทสฺสนนฺติ ฯ
      ตตฺถ อภิชิคึสตีติ ยุทฺเธ ชินิตุํ อิจฺฉติ ตตฺถ ยุทฺเธ สเจ โส มํ
ชินิสฺสติ อหมสฺส ปญฺจสหสฺสานิ ทสฺสามิ สจาหํ ชินิสฺสามิ มยฺหเมว
ทสฺสติ ตสฺมา ตํ พหุํ ธนํ ยาจามิ ฯ ตนฺติ ตสฺมา ตฺวํ มหาราช
อชฺช อภิทสฺสนํ ทฏฺุํ นียาหีติ ฯ
      ราชา เตน หิ คจฺฉามาติ ตาปเสน สทฺธึเยว นิกฺขมิ ฯ ตํ
ทิสฺวา อาลมฺพายโน อยํ ตาปโส คนฺตฺวา ราชานํ คเหตฺวา อาคโต
ราชกุลุปโก ภวิสฺสตีติ ภีโต หุตฺวา ตํ อนุวตฺตนฺโต คาถมาห
         เนว ตํ อติมญฺามิ         สิปฺปวาเทน มาณว
         อติมตฺโตสิ สิปฺเปน         อุรคํ นาปจายสีติ ฯ
      ตตฺถ สิปฺปวาเทนาติ มาณว อหํ อตฺตโน สิปฺเปน ตํ
นาติมญฺามิ ตฺวํ ปน อตฺตโน สิปฺเปน อติมตฺโต อิมํ อุรคํ น ปูเชสิ
นาสฺส อปจิตึ กโรสีติ ฯ
      ตโต สุทสฺสโน เทฺว คาถา อภาสิ
         มยํ นาติมญฺาม           สิปฺปวาเทน พฺราหฺมณ
         อวิเสน จ นาเคน         ภูสํ วญฺจยเส  ชนํ
         เอวญฺเจตํ ชโน ชญฺา      ยถา ชานามิ ตํ อหํ
         น ตฺวํ ลภสิ อาลมฺพ        ถุสมุฏฺึ กุโต ธนนฺติ ฯ
      อถสฺส อาลมฺพายโน กุชฺฌิตฺวา อาห
         ขราชิโน ชฏี รุมฺมี         ทตฺโต ปริสมาคโต
         โย ตฺวํ เอวํ คตํ นาคํ      อวิโส อติมญฺสิ
         อาสชฺช โข ตํ ชญฺาสิ      ปุณฺณํ อุคฺคสฺส เตชสา
         มญฺเ ตํ ภสฺมราสึว        ขิปฺปเมโส กริสฺสตีติ ฯ
      ตตฺถ รุมฺมีติ อนญฺชิตอมณฺฑิโต ฯ อวิโส อติมญฺสีติ
นิพฺพิโสติ อวชานาสิ ฯ อาสชฺชาติ อุปคนฺตฺวา ฯ ชญฺาสีติ
ชาเนยฺยาสีติ ฯ
      อถ โส เตน สทฺธึ เกฬึ กโรนฺโต สุทสฺสโน คาถมาห
         สิยา วิสํ สิลุตฺตสฺส         ทุฑฺฑุภสฺส สิลาภุโน
         เนว โลหิตสีสสฺส          วิสํ นาคสฺส วิชฺชตีติ ฯ
      ตตฺถ สิลุตฺตสฺสาติ ฆรสปฺปสฺส ฯ ทุฑฺฑุภสฺสาติ อุทกสปฺปสฺส ฯ
สิลาภุโนติ นีลวณฺณสปฺปสฺส ฯ
      อิติ นิพฺพิเส สปฺเป ทสฺเสตฺวา เอเตสํ วิสํ สิยา เนว ตว
โลหิตสีสสฺส สปฺปสฺสาติ อาห ฯ
      อถ นํ อาลมฺพายโน ทฺวีหิ คาถาหิ อชฺฌภาสิ
         สุตเมตํ อรหตํ            สญฺตานํ ตปสฺสินํ
         อิธ ทานานิ ทตฺวาน        สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา
         ชีวนฺโต เทหิ ทานานิ       ยทิ เต อตฺถิ ทาตเว
         อยํ นาโค มหิทฺธิโก        เตชสี ทุรติกฺกโม
         เตน ตํ ฑํสยิสฺสามิ         โส ตํ ภสฺมํ กริสฺสตีติ ฯ
      ตตฺถ ทาตเวติ ยทิ เต กิญฺจิ ทาตพฺพํ อตฺถิ เทหิ ฯ
      ตโต สุทสฺสโน อาห
         มยาเปตํ สุตํ สมฺม         สญฺตานํ ตปสฺสินํ
         อิธ ทานานิ ทตฺวาน        สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา
         ตวเมว เทหิ ชีวนฺโต       ยทิ เต อตฺถิ ทาตเว
         อยํ อจฺจิมุขี นาม          ปุณฺณา อุคฺคสฺส เตชสา
         ตาย ตํ ฑํสยิสฺสามิ         สา ตํ ภสฺมํ กริสฺสติ
         ยา ธีตา ธตรฏฺสฺส        เวมาตา ภคินี มม
         สา ฑํสตุ อจฺจิมุขี          ปุณฺณา อุคฺคสฺส เตชสาติ ฯ
      ตตฺถ อุคฺคสฺส เตชสาติ อุคฺเคน วิเสน ปุณฺณา ฯ
      เอวญฺจ ปน วตฺวา อมฺม อจฺจิมุขิ ชฏนฺตรโต เม นิกฺขมิตฺวา
มม ปาณิมฺหิ ปติฏฺาหีติ มหาชนมชฺเฌเยว ภคินึ ปกฺโกสิตฺวา
หตฺถํ ปสาเรสิ ฯ สา ตสฺส สทฺทํ สุตฺวา ชฏนฺตเร นิปนฺนาว
ติกฺขตฺตุํ มณฺฑูกวสฺสิกํ วสฺสิตฺวา ชฏนฺตรโต นิกฺขมิตฺวา อํสกูเฏ
นิสีทิสฺวา ตโต อุปติตฺวา ตสฺส หตฺถตเล ตฺวา ตีณิ วิสวินฺทูนิ
ปาเตตฺวา ปุน ตสฺส ชฏนฺตรเมว ปาวิสิ ฯ สุทสฺสโน วิสํ คเหตฺวา
ิโต นสฺสิสฺสติ วตายํ ชนปโทติ ติกฺขตฺตุํ มหาสทฺทํ อกาสิ ฯ
ตสฺส สทฺโท ทฺวาทสโยชนิกํ พาราณสึ ฉาเทตฺวา อฏฺาสิ ฯ อถ
นํ ราชา กิมตฺถํ ชนปโท นสฺสิสฺสตีติ ปุจฺฉิ ฯ มหาราช อิมสฺส
วิสสฺส นิสิญฺจนฏฺานํ น ปสฺสามีติ ฯ ตาต มหนฺตาย ปวิยํ
นิสิญฺจาหีติ ฯ อถ นํ นสกฺกา มหาราชาติ ปฏิกฺขิปนฺโต คาถมาห
         ฉมายญฺเจ นิสิญฺจิสฺสํ        พฺรหฺมทตฺต วิชานาหิ
         ติณลตานิ โอสถฺโย         อุสฺสุสฺเสยฺยุํ อสํสยนฺติ ฯ
      ตตฺถ ติณลตานีติ ปวินิสฺสิตานิ ติณานิ จ ลตานิ จ
สพฺโพสถิโย จ สุสฺเสยฺยุํ ตสฺมา น สกฺกา ปวิยํ วิสํ นิสิญฺจิตุนฺติ ฯ
      เตน หิ ตาต อุทฺธํ อากาเส ขิปาหีติ ฯ ตตฺถาปิ น สกฺกาติ
ทสฺเสนฺโต คาถมาห
         อุทฺธญฺเจ ปาตยิสฺสามิ       พฺรหฺมทตฺต วิชานาหิ
         สตฺตวสฺสานิ ยํ เทโว       น วสฺเส น หิมํ ปเตติ ฯ
      ตตฺถ น หิมํ ปเตติ สตฺตวสฺสานิ หิมพินฺทุมตฺตํปิ นปติสฺสตีติ ฯ
      เตน หิ ตาต อุทเก นิสิญฺจาหีติ ฯ ตตฺถาปิ น สกฺกาติ
ทสฺเสนฺโต คาถมาห
         อุทเก เจ นิสิญฺจิสฺสํ        พฺรหฺมทตฺต วิชานาหิ
         ยาวนฺโตทกชา ปาณา       มเรยฺยุํ มจฺฉกจฺฉปาติ ฯ
      อถ นํ ราชา อาห  ตาต มยํ น กิญฺจิ ชานาม ยถา
อมฺหากํ รฏฺ น นสฺสติ ตํ อุปายํ ตฺวเมว ชานาหีติ ฯ เตน หิ
มหาราช อิมสฺมึ าเน ปฏิปาฏิยา ตโย อาวาเฏ ขนาเปถาติ ฯ
ราชา ขนาเปสิ ฯ สุทสฺสโน ปมํ อาวาฏํ นานาเภสชฺชานํ
ปูราเปสิ ฯ ทุติยํ โคมยสฺส ฯ ตติยํ ทิพฺโพสถานญฺเจว ฯ ตโต
ปเม อาวาเฏ วิสวินฺทูนิ ปาเตสิ ฯ ตํ ขณญฺเว ธูมายิตฺวา
ชาลา อุฏฺหิ ฯ สา คนฺตฺวา โคมยอาวาฏํ คณฺหิ ฯ ตโตปิ
ชาลา อุฏฺาย อิตรํ ลิพฺโพสถปุณฺณํ คเหตฺวา โอสถานิ ฌาเปตฺวา
นิพฺพายิ ฯ อาลมฺพายโน ตสฺส อาวาตสฺส อวิทูเร อฏฺาสิ ฯ อถ
นํ วิสธูมอุสฺมา ปหริตฺวา สรีรจฺฉวึ อุปฺปาเฏตฺวา คตา ฯ เสตกุฏฺี
อโหสิ ฯ โส ภยตชฺชิโต นาคราชํ วิสชฺเชมีติ ติกฺขตฺตุํ วาจํ
นิจฺฉาเรสิ ฯ ตํ สุตฺวา โพธิสตฺโต รตนเปฬา นิกฺขมิตฺวา
สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตํ อตฺตภาวํ มาเปตฺวา เทวราชลีลาย ิโต ฯ
สุทสฺสโนปิ อจฺจิมุขีปิ ตเถว อฏฺสุ ฯ ตโต สุทสฺสโน ราชานํ อาห
ชานาสิ โน มหาราช กสฺเสเต ปุตฺตาติ ฯ ตาต น ชานามีติ ฯ
อมฺเห ตาว น ชานาสิ กาสิกรญฺโ ปน ธีตุยา สมุทฺทชาย
ธตรฏฺสฺส ทินฺนภาวํ ชานาสีติ ฯ อาม ชานามิ มยฺหํ สา
กนิฏฺภคินีติ ฯ มหาราช มยํ ตสฺสา ปุตฺตา ตวํ โน มาตุโลติ ฯ
ตํ สุตฺวา ราชา เต อาลิงฺคิตฺวา สีเส จุมฺพิตฺวา โรทิตฺวา
ปาสาทํ อาโรเปตฺวา มหนฺตํ สกฺการํ กตฺวา ภูริทตฺเตน สทฺธึ
ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต ปุจฺฉิ ตาต ตํ เอวํ อุคฺคเตชํ กถํ
อาลมฺพายโน คณฺหีติ ฯ โส สพฺพํ ปวุตฺตึ วิตฺถาเรน กเถตฺวา ราชานํ
โอวทนฺโต มหาราช รญฺา นาม อิมินา นิยาเมน รชฺชํ กาเรตุํ
วฏฺฏตีติ มาตุลสฺส ราชธมฺมํ เทเสสิ ฯ อถ นํ สุทสฺสโน อาห
มาตุล มม มาตา ภูริตตฺตํ อปสฺสนฺตี กิลมติ น สกฺกา อมฺเหหิ
ปปญฺจํ กาตุนฺติ ฯ สาธุ ตาต ตุมฺเห ตาว คจฺฉถ อหํ ปน มม
ภคินึ ทฏฺุกาโม กถํ ตํ ปสฺสิสามีติ ฯ มาตุล กุหึ ปน โน
อยฺยโก กาสิกราชาติ ฯ ตาต มม ภคินิยา วินา วสิตุํ อสกฺโกนฺโต
รชฺชํ ปหาย ปพฺพชิโต อสุกวนสณฺเฑ นาม วสตีติ ฯ มาตุล มม
มาตา ตุมฺเห จ อยฺยกญฺจ เม ทฏฺุกามา ตุมฺเห อสุกทิวเส
มม อยฺยกสฺส สนฺติกํ คจฺฉถ มยํ มาตรํ อาทาย อยฺยกสฺส
อสฺสมปทํ อาคจฺฉิสฺสาม ตตฺเถว นํ ตุมฺเหปิ ปสฺสิสฺสถาติ ฯ อิติ เต
มาตุลสฺส ทิวสํ ววฏฺเปตฺวา ราชนิเวสนา โอตรึสุ ฯ ราชา
ภาคิเนยฺเย อุยฺโยเชตฺวา โรทิตฺวา นิวตฺติ ฯ เต ปวิยํ นิมุชฺชิตฺวา
นาคภวนํ คตา ฯ
                  นาจคเวสนกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      มหาสตฺเต นาคภวนํ สมฺปตฺเต สกลนาคภวนํ เอกปริเทวนสทฺทํ
อโหสิ ฯ โสปิ มาสมตฺตํ เปฬาย วสิตตฺตา กิลมนฺโต คิลานเสยฺยํ
สยิ ฯ ตสฺส สนฺติกํ อาคจฺฉนฺตานํ นาคานํ ปมาณํ นตฺถิ ฯ โส
เตหิ สทฺธึ กเถนฺโต กิลมติ ฯ กาณาริฏฺโ เทวโลกํ คนฺตฺวา
มหาสตฺตํ อทิสฺวา ปมเมว อาคโต ฯ อถ นํ เอส จณฺโฑ ผรุโส
สกฺขิสฺสติ นาคปริสํ นิวาเรตุนฺติ มหาสตฺตสฺส นิปนฺนฏฺาเน โทวาริกํ
กรึสุ ฯ สุโภโคปิ สกลหิมวนฺตํ วิจินิตฺวา ตโต มหาสมุทฺทญฺจ
เสสนทิโย จ อุปธาเรตฺวา ยมุนํ อุปธาเรนฺโต อาคจฺฉติ ฯ
เนสาทพฺราหฺมโณปิ อาลมฺพายนํ กุฏฺึ ทิสฺวา จินฺเตสิ อยํ ภูริทตฺตํ
กิลเมตฺวา กุฏฺิชาโต อหํ ปน ตํ มยฺหํ ตถา พหูปการํ มณิโลเภน
อาลมฺพายนสฺส ทสฺเสสึ ตํ ปาปํ มม อาคมิสฺสติ ยาว ตํ นาคจฺฉติ
ตาวเทว ยมุนํ คนฺตฺวา ปยาคติตฺเถ ปาปปวาหนํ กริสฺสามีติ ฯ
โส ตตฺถ คนฺตฺวา มยา ภูริทตฺเต มิตฺตทุพฺภิกมฺมํ กตํ ตํ ปาปํ
ปวาเหสฺสามีติ วตฺวา อุทโกโรหณกมฺมํ กโรติ ฯ ตสฺมึ ขเณ
สุโภโค ตํ านํ ปตฺโต ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา อิมินา กิร
ปาปธมฺเมน ตาว มหนฺตสฺส ยสสฺส ทายโก มม ภาตา มณิรตนสฺส
การณา อาลมฺพายนสฺส ทสฺสิโต นาสฺส ชีวิตํ ทสฺสามีติ
นงฺคุฏฺเน นํ ปาเทสุ เวเตฺวา อากฑฺฒิตฺวา อุทเก โอสีทาเปตฺวา
นิรุทฺธสฺสาสกาเล โถกํ สิถิลมกาสิ ฯ โส สีสํ อุกฺขิปิ ฯ อถ นํ
ปุนากฑฺฒิตฺวา โอสีทาเปสิ ฯ
      เอวํ พหุวาเรน เตน กิลมิยมาโน เนสาทพฺราหฺมโณ สีสํ
อุกฺขิปิตฺวา คาถมาห
         โลกฺยํ สชฺชนฺตํ อุทกํ       ปยาคสฺมึ ปติฏฺิตํ
         โก มํ อชฺโฌหรี ภูโต      โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทินฺติ ฯ
      ตตฺถ โลกฺยนฺติ เอวํ ปาปปวาหนสมตฺถํ โลกสมฺมตํ ฯ
สชฺชนฺตนฺติ เอวรูปํ อุทกํ อภิสิญฺจนฺตํ ฯ ปยาคสฺมินฺติ ปยาคติตฺเถ ฯ
      อถ นํ สุโภโค คาถาย อชฺฌภาสิ
               ยเทส โลกาธิปตี ยสสฺสี
               พาราณสึ ปกีรหรี สมนฺตโต
               ตสฺสาหํ ปุตฺโต อุรคูสภสฺส
               สุโภโคติ มํ พฺราหฺมณ เวทยนฺตีติ ฯ
      ตตฺถ ยเทสาติ โย เอโส ฯ ปกีรหรี สมนฺตโตติ
ปจฺจตฺถิกานํ ทุกฺขอุปหรณสมตฺถตาย ปริสมนฺตโต ปกีรหรี สพฺพํ
ปริกฺขิปิตฺวา อุปริผเณน ฉาเทสิ ฯ
     อถ พฺราหฺมโณ อยํ ภูริทตฺตสฺส ภาตา น เม ชีวิตํ ทสฺสติ
ยนฺนูนาหํ เอตสฺส เจว มาตาปิตูนญฺจสฺส วณฺณกิตฺติภณเนน
มุทุจิตฺตํ กตฺวา อตฺตโน ชีวิตํ ยาเจยฺยนฺติ จินฺเตตฺวา คาถมาห
               สเจสิ ปุตฺโต อุรคูสภสฺส
               กาสิสฺส รญฺโ อมราธิปสฺส
               มเหสกฺโข อญฺตโร ปิตา เต
               มจฺเจสุ มาตา ปน เต อตุลฺยา
               น ตาทิโส อรหติ พฺราหฺมณสฺส
               ทาสํปิ โอหาริตุํ มหานุภาโวติ ฯ
      ตตฺถ กาสิสฺสาติ อปเรน นาเมน เอวํนามกสฺส
กาสิกรญฺโติ วทนฺติเยว ฯ กาสิกราชธีตาย คหิตตฺตา กาสิกรชฺชํปิ ตสฺเสว
สนฺตกํ กตฺวา วณฺเณติ ฯ อมราธิปสฺสาติ ทีฆายุกตาย อมรสํขาตานํ
นาคานํ อธิปติสฺส ฯ มเหสกฺโขติ มเหสกฺขานํ อญฺตโร ฯ
ทาสํปีติ ตาทิโส หิ มหานุภาโว อานุภาวรหิตํ พฺราหฺมณสฺส ทาสํปิ
อุทเก โอหาริตุํ นารหติ ปเคว มหานุภาวํ พฺราหฺมณนฺติ วทติ ฯ
      อถ นํ สุโภโค อเร ทุฏฺ พฺราหฺมณ ตฺวํ มํ วญฺเจตฺวา
มุญฺจิสฺสามีติ มญฺสิ น เต ชีวิตํ ทสฺสามีติ เตน กตกมฺมํ
ปกาเสนฺโต อาห
         รุกฺขํ นิสฺสาย วิชฺฌิตฺโถ     เอเณยฺยํ ปาตุมาคตํ
         โส วิทฺโธ ทูรมาจริ       สรเวเคน เสกฺขวา
         ตํ ตฺวํ ปติตมทฺทกฺขิ        อรญฺสฺมึ พฺรหาวเน
         ส มํสกาชํ อาทาย        สายํ นิโคฺรธมุปาคมิ
         สุวสาลิยสํฆุฏฺ           ปิงฺคิยํ สณฺตายุตํ
         โกกิลาภิรุทํ รมฺมํ         ธุวํ หริตสทฺทลํ
         ตตฺถ เต โส ปาตุรหุ      อิทฺธิยา ยสสา ชลํ
         มหานุภาโว ภาตา เม      กญฺาหิ ปริวาริโต
         โส เตน ปริจิณฺโณ ตฺวํ      สพฺพกาเมหิ ตปฺปิโต
         อทุฏฺสฺส ตุวํ ทุพฺภิ         ตนฺเต เวรํ อิธาคตํ
         ขิปฺปํ คีวํ ปสาเรหิ         น เต ทสฺสามิ ชีวิตํ
         ภาตุ ปริสรํ เวรํ          เฉทยิสฺสามิ เต สิรนฺติ ฯ
      ตตฺถ สายํ นิโคฺรธมุปาคมีติ วิกาเล นิโคฺรธํ อุปคโตสิ ฯ
ปิงฺคิยนฺติ ปตฺตานํ วณฺเณน ปิงฺคิยํ ฯ สณฺตายุตนฺติ ปาโรหปริกิณฺณํ ฯ
โกกิลาภิรุทนฺติ โกกิลาหิ อภิรุทํ ฯ ธุวํ หริตสทฺทลนฺติ
อุทกภูมิยํ ชาตตฺตา นิจฺจํ หริตสทฺทลํ ภูมิภาคํ ฯ ปาตุรหูติ ตสฺมึ
เต นิโคฺรเธ ิตสฺส โส มม ภาตา ปากโฏ อโหสิ ปญฺายิ ฯ
อิทฺธิยาติ ปุญฺเตเชน ฯ โส เตนาติ โส ตุวํ เตน อตฺตโน
ภวนํ เนตฺวา ปริจิณฺโณ ฯ ปริสรนฺติ ตยา มม ภาตุ กตํ เวรํ
ปาปกมฺมํ ปริสฺสรนฺโต อนุสฺสรนฺโต ฯ เฉทยิสฺสามีติ ฉินฺทิสฺสามิ ฯ
      อถ พฺราหฺมโณ น เม เอส ชีวิตํ ทสฺสติ ยํกิญฺจิ ปน
วตฺวา โมกฺขตฺถาย วายมิตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา คาถมาห
       อชฺฌายิโก ยาจโยคี        อาหุตคฺคิ จ พฺราหฺมโณ
       เอเตหิ ตีหิ าเนหิ        อวชฺโฌ ภวติ พฺราหฺมโณติ ฯ
      ตตฺถ เอเตหีติ เอเตหิ อชฺฌายิกาทีหิ ตีหิ การเณหิ พฺราหฺมโณ
อวชฺโฌ น ลพฺภา พฺราหฺมณํ วธิตุํ โย หิ พฺราหฺมณํ วเธติ โส
นิรเย นิพฺพตฺตตีติ ฯ
      ตํ สุตฺวา สุโภโค สํสยํ ปกฺขนฺโต หุตฺวา อิมํ นาคภวนํ
เนตฺวา ภาตโร ปฏิปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา เทฺว คาถา
อภาสิ
         ยํ ปุรํ ธตรฏฺสฺส          โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทึ
         โชตเต สพฺพโสวณฺณํ        คิรมาหจฺจ ยามุนํ
         ตตฺถ (เต) ปริสพยคฺฆา     โสทริยา มม ภาตโร
         ยถา เต ตตฺถ วกฺขนฺติ      ตถา เหสฺสสิ พฺราหฺมณาติ ฯ
      ตตฺถ ยํ ปุรนฺติ ยํ นครํ ฯ โอคาฬฺหนฺติ อนุปวิฏฺ ฯ
คิริมาหจฺจ ยามุนนฺติ ยมุนาโต อวิทูเร ิตํ หิมวนฺตํ อาหจฺจ ฯ
โชตเตติ โชตติ ฯ ตตฺถ เตติ ตสฺมึ นคเร เต มม ภาตโร
วสนฺติ ฯ ตตฺถ นีเต ตยิ ยถา เต วกฺขนฺติ ตถา ภวิสฺสสิ สเจ หิ
สจฺจํ กเถสิ ชีวิตํ เต อตฺถิ โน เจ ตตฺเถว สีสํ เต ฉินฺทิสฺสามีติ ฯ
      อิติ นํ วตฺวา สุโภโค คีวายํ คเหตฺวา ขิปนฺโต อกฺโกสนฺโต
ปริภาสนฺโต มหาสตฺตสฺส ปาสาททฺวารํ อคมาสิ ฯ
                    สุโภคกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      อถ นํ โทวาริโก หุตฺวา นิสินฺโน กาณาริฏฺโ ตถา กิลเมตฺวา
อานียมานํ พฺราหฺมณํ ทิสฺวา ปฏิมคฺคํ คนฺตฺวา สุโภค มา
นํ วิเหยิ โลกสฺมึ หิ พฺราหฺมณา นาม มหาพฺรหฺมุโน ปุตฺตา
สเจ มหาพฺรหฺมา ชานิสฺสติ อิเม มม ปุตฺเตปิ วิเหเนฺตีติ
กุชฺฌิตฺวา อมฺหากํ สกลนาคภวนํ วินาเสสฺสติ โลกสฺมึ หิ พฺราหฺมณา
นาม เสฏฺา มหานุภาวา ตฺวํ เตสํ มหานุภาวํ น ชานาสิ อหํ
ชานามีติ อาห ฯ กาณาริฏฺโ กิร อตีตานนฺตเร ภเว
ยญฺการพฺราหฺมโณ อโหสิ ตสฺมา เอวมาห วตฺวา จ ปน อนุภูตปุพฺพวเสน
ยชนสีโล หุตฺวา สุโภคญฺจ นาคปริสญฺจ อามนฺเตตฺวา เอถ
โภ ยญฺการกานํ พฺราหฺมณานํ โว คุเณ วณฺณยิสฺสามีติ วตฺวา
ยญฺวณฺณนํ อารภนฺโต อาห
                อนิตฺตรา อิตรสมฺปยุตฺตา
                ยญฺา จ เวทา จ สุโภค โลเก
                ตทคฺครยฺหํ หิ วินินฺทมาโน
                ชหาติ วิตฺตญฺจ สตญฺจ ธมฺมนฺติ ฯ
      ตตฺถ อนิตฺตราติ สุโภค อิมสฺมึ โลเก ยญฺา เวทา จ
อนิตฺตรา น ลามกา มหานุภาวา ฯ เต อิตเรหิ พฺราหฺมเณหิ
สมฺปยุตฺตา ตสฺมา พฺราหฺมณาปิ อนิตฺตราว ชาตา ฯ ตทคฺครยฺหนฺติ
ตสฺมา อคารยฺหํ พฺราหฺมณํ วินินฺทมาโน ธนญฺจ สตญฺจ ปณฺฑิตานํ
ธมฺมญฺจ ชหาติ ฯ
      อิทํ กิร โส อิมินา ภูริทตฺเต มิตฺตทุพฺภิกมฺมํ กตนฺติ วตฺตุํ
นาคปริสา มา ลพฺภนฺตูติ อโวจ ฯ อถ นํ กาณาริฏฺโ
สุโภค ชานาสิ ปน อยํ โลโก เกน นิมฺมิโตติ วตฺวา น ชานามีติ
วุตฺเต พฺราหฺมณานํ ปิตามเหน มหาพฺราหฺมุนาติ ทสฺเสตุํ อิตรํ
คาถมาห
                อชฺเฌนมริยา ปวึ ชนินฺทา
                เวสฺสา กสึ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา
                อุปาคู ปจฺเจกํ ยถาปเทสํ
                กตาหุ เอเต วสินาติ อาหูติ ฯ
      ตตฺถ อุปาคูติ อุปาคตา ฯ พฺรหฺมา กิร พฺราหฺมณาทโย จตฺตาโร
วณฺเณ นิมฺมินิตฺวา อริเย ตาว พฺราหฺมเณ อาห ตุมฺเห อชฺเฌนเมว
อุปคจฺฉถ มา อญฺ กิญฺจิ กริตฺถาติ ฯ ชนินฺเท อาห ตุมฺเห
ปวิญฺเว ชินิตฺถ มา อญฺ กิญฺจิ กริตฺถาติ ฯ เวสฺเส อาห
ตุมฺเห กสึเยว อุปคจฺฉถาติ ฯ สุทฺเท อาห ตุมฺเห ติณฺณํ วณฺณานํ
ปาริจริยํเยว อุเปถาติ ฯ ตโต ปฏฺาย อริยา อชฺเฌนํ ชนินฺทา ปวึ
เวสฺสา กสึ สุทฺทา ปาริจริยํ อุปคตาติ วทนฺติ ฯ ปจฺเจกํ
ยถาปเทสนฺติ อุปคจฺฉนฺตา จ ปาฏิเยกฺกํ อตฺตโน กุลปฺปเทสานุรูเปน
พฺรหฺมุนา วุตฺตนิยาเมเนว อุปคตา ฯ กตาหุ เอเต วสินาติ อาหูติ
เอวํ กิร เต วสินา มหาพฺรหฺมุนา กตา อเหสุนฺติ กเถนฺติ ฯ
      เอวํ มหาคุณา เอเต พฺราหฺมณา นาม โย หิ เอเตสุ จิตฺตํ
ปสาเทตฺวา ทานํ เทติ ตสฺส อญฺตฺถ ปฏิสนฺธิ นตฺถิ เทวโลกเมว
คจฺฉตีติ วตฺวา อาห
                ธาตา วิธาตา วรุโณ กุเวโร
                โสโม ยโม จนฺทิมา วายุ สุริโย
                เอเตปิ ยญฺ ปุถุโล ยชิตฺวา
                อชฺฌายิกานํ อถ สพฺพกาเม
                วิกาสิตา จาปสตานิ ปญฺจ
                โย อชฺชุโน พลวา ภีมเสโน
                สหสฺสพาหุ อสโม ปพฺยา
               โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทนฺติ ฯ
      ตตฺถ เอเตปีติ เอเต ธาตาทโย เทวราชาโน ฯ ปุถุโลติ
อเนกปฺปการํ ยญฺ ยชิตฺวา ฯ อถ สพฺพกาเมติ อถ อชฺฌายิกานํ
พฺราหฺมณานํ สพฺพกาเม ทตฺวา เอตานิ านานิ ปตฺตาติ ทสฺเสติ ฯ
วิกาสิตาติ อากฑฺฒิตา ฯ จาปสตานิ ปญฺจาติ น ปญฺจ จาปสตานิ ปญฺจ
จาปสตปฺปมาณํ ปน มหาธนุํ สยํ เอว อากฑฺฒติ ฯ ภีมเสโนติ
ภยานกเสโน ฯ สหสฺสพาหูติ น ตสฺส พาหูนํ สหสฺสํ ปญฺจนฺนํ
ปน ธนุคฺคหสตานํ พาหุสหสฺเสน อากฑฺฒิตสฺส มหาธนุโน อากฑฺฒิ
เตเนวํ วุตฺตํ ฯ อาทหิ ชาตเวทนฺติ โสปิ ราชา ตสฺมึ กาเล
พฺราหฺมเณ สพฺพกาเมหิ สนฺตปฺเปตฺวา อคฺคึ อาทหิ ปติฏฺาเปตฺวา
ปริจริ เตเนว การเณน เทวโลเก นิพฺพตฺโต ตสฺมา พฺราหฺมณา
นาม อิมสฺมึ โลเก เชฏฺกาติ อาห ฯ
      โส อุตฺตรึปิ พฺราหฺมเณเยว วณฺเณนฺโต คาถมาห
                โย พฺราหฺมเณ โภชยิ ทีฆรตฺตํ
                อนฺเนน ปาเนน ยถานุภาวํ
                ปสนฺนจิตฺโต อนุโมทมาโน
                สุโภค เทวญฺตโร อโหสีติ ฯ
      ตตฺถ โยติ อนิยมนิทฺเทสวจนํ โย โส โปราณโก
พาราณสิราชาติ ทสฺเสติ ฯ ยถานุภาวนฺติ ยถาพลํ ยทสฺส อตฺถิ ตํ สพฺพํ
ปริจฺจชิตฺวา โภเชสิ ฯ เทวญฺตโรติ สุโภค โส อญฺตโร
มเหสกฺขเทวราชา อโหสิ เอวํ พฺราหฺมณา นาม อคฺคทกฺขิเณยฺยาติ ฯ
      อถสฺส กาณาริฏฺโ อปรํปิ การณํ อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต
คาถมาห
                มหาสนํ เทวมโนมวณฺณํ
                โย สปฺปินา อสกฺขิ เชตุมคฺคึ
                โส ยญฺตตฺตํ วรโต ยชิตฺวา
                ทิพฺพํ คตึ มุชตินฺทชฺฌคจฺฉีติ ฯ
      ตตฺถ มหาสนนฺติ มหาภกฺขํ ฯ เชตุนฺติ สนฺตปฺปิตุํ ฯ
ยญฺตตฺตนฺติ ยญฺวิธานํ ฯ วรโตติ วรนฺตสฺส อคฺคิเทวสฺส ยชิตฺวา ฯ
มุชตินฺทชฺฌคจฺฉีติ มุชตินฺโท อธิคโต ฯ
      เอโก กิร ปุพฺเพ พาราณสิยํ มุชตินฺโท นาม ราชา พฺราหฺมเณ
ปกฺโกสาเปตฺวา สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิ ฯ อถ นํ เต พฺราหฺมณา
พฺราหฺมณานญฺจ พฺราหฺมณเทวตานญฺจ สกฺการํ กโรหีติ วตฺวา กา
พฺราหฺมณเทวตาติ วุตฺเต อคฺคิ เทโวติ ตํ นวนีตสปฺปินา สนฺตปฺปหีติ
อาหํสุ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ
      โส ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต อิมํ คาถมาห
                มหานุภาโว วสฺสสหสฺสชีวี
                โย ปพฺพชิ ทสฺสนีโย อุฬาโร
                หิตฺวา อปริยนฺตํ รฏฺ สเสนํ
                ราชา ทุทีโปปชฺฌคามิ สคฺคนฺติ ฯ
      ตตฺถ ปพฺพชีติ ปญฺจ วสฺสสตานิ รชฺชํ กาเรนฺโต พฺราหฺมณานํ
สกฺการํ กตฺวา อปริยนฺตํ รฏฺ สเสนํ ชหิตฺวา ปพฺพชิ ปญฺจ
วสฺสสตานิ สมณธมฺมํ กโรนฺโต ทสฺสนีโย อคฺคทกฺขิเณยฺโย ฯ
ทุทีโปปีติ โส ทุทีโป นาม ราชา พฺราหฺมเณ ปูเชตฺวาว สคฺคํ
คโตติ วทติ ฯ ทุทิโปติปิ ปาโ ฯ
      อปรานิปิสฺส อุทาหรณานิ ทสฺเสนฺโต อาห
                โย สาคโร สาครนฺตํ วิชิตฺวา
                ยูปํ สุภํ โสวณฺณมยํ อุฬารํ
                อุสฺเสสิ เวสฺสานรมาทหาโน
                สุโภค เทวญฺตโร อโหสิ
                ยสฺสานุภาเวน สุโภค คงฺคา
                ปวตฺตติ ทธิสนฺนิสินฺนํ สมุทฺทํ
                โส โลมปาโท ปริจริยมคฺคึ
                องฺโค สหสฺสกฺขปุรมชฺฌคจฺฉีติ ฯ
      ตตฺถ สาครนฺตนฺติ สาครปริยนฺตํ ปวึ ฯ อุสฺเสสีติ พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา สุวณฺณยูปํ อุสฺสาเปหีติ วุตฺเต ปสุฆาตนตฺถาย
อุสฺสาเปสิ ฯ เวสฺสานรมาทหาโนติ เวสฺสานรํ อคฺคึ อาทหนฺโต ฯ
เวสฺสานรินฺติ วา ปาโ ฯ เทวญฺตโรติ สุโภค โส หิ ราชา
อคฺคึ ปูเชตฺวา อญฺตโร มเหสกฺขเทโว อโหสีติ วทติ ฯ
ยสฺสานุภาเวนาติ สุโภค คงฺคา จ สมุทฺโท จ เกน กโต กึ ชานาสีติ ฯ
น ชานามีติ ฯ กึ ตฺวํ ชานาสิ พฺราหฺมเณเยว โปเถตุํ ชานาสีติ ฯ
อตีตสฺมึ หิ องฺโค นาม โลมปาโท พาราณสิราชา พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา เตหิ หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา พฺราหฺมณานํ สกฺการํ
กตฺวา อคฺคึ ปริจราหีติ วุตฺเต อปริมาณา คาวิโย จ มหิสิโย
จ อาทาย หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา ตถา อกาสิ ฯ พฺราหฺมเณหิ ภุตฺตา
ติริตฺตํ ขีรทธิ กึ กาตพฺพนฺติ วุตฺเต ฉฑฺเฑถาติ อาหํสุ ฯ ตตฺถ
ตตฺถ โถกสฺส ขีรสฺส ฉฑฺฑิตฏฺาเน กุนฺนนทิโย อเหสุํ ฯ พหุ
กสฺส ฉฑฺฑิตฏฺาเน คงฺคา ปวตฺติตฺถ ฯ ตํ ปน ขีรํ ยตฺถ ทธิ
หุตฺวา สนฺนิสินฺนํ ิตํ ตํ สมุทฺทํ นาม ชาตํ ฯ อิติ โส เอวรูปํ
สกฺการํ กตฺวา พฺราหฺมเณหิ วุตฺตวิธาเนน อคฺคึ ปริจริยสหสฺสกฺขปุรํ
อชฺฌคจฺฉิ ฯ
      อิติ ตสฺส อิทํ อตีตํ อาหริตฺวา อิมํ คาถมาห
                มหิทฺธิโก เทววโร ยสสฺสี
                เสนาปติ ติทิเว วาสวสฺส
                โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวา
                สุโภค เทวญฺตโร อโหสีติ ฯ
      ตตฺถ โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวาติ โภ สุโภค โย อิทานิ
สกฺกสฺส เสนาปติ มหายโส เทวปุตฺโต โสปิ ปุพฺเพ พาราณสิราชา
พฺราหฺมเณ สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา เตหิ โสมยาเคน อตฺตโน มลํ
ปวาเหตฺวา เทวโลกํ คจฺฉสีติ วุตฺเต พฺราหฺมณานํ มหนฺตํ สกฺการํ
กตฺวา เตหิ วุตฺตวิธาเนน โสมยาคํ กตฺวา เตน อตฺตโน มลํ
วิหนฺตฺวา เทวญฺตโร ชาโตติ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺโต เอวมาห ฯ
      อปรานิปิสฺส อุทาหรณานิ ทสฺเสนฺโต อาห
                อการยิ โลกมิมํ ปรญฺจ
                ภาติรถึ หิมวนฺตญฺจ วิชฺฌํ
                โย อิทฺธิมา เทววโร ยสสฺสี
                โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทํ
                มาลาคิริ หิมวา โย จ วิชฺฌา
                สุทสฺสโน นิสฺสโภ กากเวรุ
                เอเต จ อญฺเ จ นคา มหนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺกเรภิ มาหูติ ฯ
      ตตฺถ โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทนฺติ ภาติก สุโภค เยน
มหาพฺรหฺมุนา อยญฺจ โลโก ปโร จ โลโก ภาติรถิคงฺคา จ
หิมวนฺตปพฺพตา วิชฺฌา ปพฺพตา จ กากเวรุ จ กตา โสปิ ยทา
พฺรหฺมุปฺปตฺติโต ปุพฺเพ มาณวโก อโหสิ ตทา อคฺคิเมว อาทหิ อคฺคึ ชุหิตฺวา
มหาพฺรหฺมา หุตฺวา อิทํ สพฺพมกาสิ เอวํ มหิทฺธิกา พฺราหฺมณาติ
ทสฺเสติ ฯ จิตฺยา กตาติ ปุพฺเพ กิร เอโก พาราณสิราชา พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา พฺราหฺมณานํ สกฺการํ กโรหีติ วุตฺเต เตสํ
มหาทานํ ทตฺวา มยฺหํ ทาเน กึ นตฺถีติ ปุจฺฉิตฺวา สพฺพํ เทว
อตฺถิ พฺราหฺมณานํ ปน อาสนานิ นปฺปโหนฺตีติ วุตฺเต อิฏฺิกานิ
จินาเปตฺวา อาสนานิ กาเรสิ ฯ เอตา จิตฺยา กตา สยนปีกา
พฺราหฺมณานํ อานุภาเวน วฑฺฒิตฺวา มาลาคิริอาทโย ปพฺพตา ชาตา
เอวเมเต ปพฺพตา ยญฺกาเรหิ พฺราหฺมเณหิ กตาติ กเถนฺตีติ ฯ
      อถ นํ ปุน อาห ภาติก ชานาสิ ปนายํ สมุทฺโท เกน
การเณน อเปยฺโย โลโณทโก ชาโตติ ฯ น ชานามิ อริฏฺาติ ฯ
อถ นํ ตฺวํ พฺราหฺมเณเยว วิหึสิตุํ ชานาสิ กึ อญฺ ชานิสฺสสิ
สุโณหีติ วตฺวา คาถมาห
                อชฺฌายิกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ
                ตปสฺสินํ ยาจโยคีติธาหุ
                ตีเร สมุทฺทสฺสุกํ สชฺชนฺตํ
                ตํ สาครชฺโฌหริ เตนเปยฺโยติ ฯ
      ตตฺถ ยาจโยคี ติธาหูติ ตํ พฺราหฺมณํ ยาจโยคีติ อิธ โลเก
อาหุ ฯ อุทกํ สชฺชนฺตนฺติ โส กิเรกทิวสํ ปาปปวาหนกมฺมํ กโรนฺโต
ตีเร ตฺวา สมุทฺทโต อุทกํ คเหตฺวา อตฺตโน อุปริ สชฺชนฺโต
อพฺภุกฺกีริ ฯ อถ นํ เอวํ กโรนฺตํ วฑฺฒิตฺวา สาคโร อชฺโฌหริ
ตํ การณํ มหาพฺรหฺมา สุตฺวา อิมินา กิร เม ปุตฺโต หโตติ
กุชฺฌิตฺวา สมุทฺโท อเปยฺโย โลโณทโก ภวตูติ อภิสปิ ฯ เตเนว
การเณน สมุทฺโท อเปยฺโย โลโณทโก ชาโต ฯ เอวรูปา
มหาคุณา เอเต พฺราหฺมณา นามาติ ฯ
      ปุนปิ อาห
                อายาควตฺถูนิ ปุถู ปพฺยา
                สํวิชฺชนฺติ พฺราหฺมณา วาสวสฺส
                ปุริมํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทกฺขิณุตฺตรํ
                สํวิชฺชมานา ชนยนฺติ เวทนฺติ ฯ
      ตตฺถ วาสวสฺสาติ ปุพฺเพ พฺราหฺมณานํ ทานํ ทตฺวา
วาสวตฺตํ ปตฺตสฺส วาสวสฺส สกฺกสฺส ฯ อายาควตฺถูนีติ ปุพฺเพ
ปุญฺกฺเขตฺตภูตา อคฺคทกฺขิเณยฺยา ปพฺยา ปวิยา ปุถู พฺราหฺมณา
สํวิชฺชนฺติ ฯ ปุริมํ ทิสนฺติ เต อิทานิปิ อิมาสุ จตูสุ ทิสาสุ
สํวิชฺชมานา ตสฺส วาสวสฺส มหนฺตํ เวทํ ชนยนฺติ ปีติโสมนสฺสํ
อาวหนฺติ ฯ
      เอวํ อริฏฺโ จุทฺทสหิ คาถาหิ พฺราหฺมเณ จ ยญฺเ จ
เวเท จ วณฺเณสิ
                 ฯ ยญฺวาทวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ
      ตสฺส ตํ กถํ สุตฺวา มหาสตฺตสฺส คิลานฏฺานํ อาคตา พหู
นาคา อยํ ภูตเมว กเถตีติ มิจฺฉาคาหํ คณฺหนาการปฺปตฺตา
ชาตา ฯ มหาสตฺโต คิลานเสยฺยาย นิปนฺโนว ตํ สพฺพํ อสฺโสสิ ฯ
นาคาปิสฺส อาโรเจสุํ ฯ ตโต จินฺเตสิ อริฏฺโ มิจฺฉามคฺคํ
วณฺเณสิ หนฺทาหํ วาทํปิสฺส ภินฺทิตฺวา ปริสํ สมฺมาทิฏฺิกํ กริสฺสามีติ ฯ
โส อุฏฺาย นหาตฺวา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต ธมฺมาสเน
นิสีทิตฺวา สพฺพํ นาคปริสํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อริฏฺ ปกฺโกสาเปตฺวา
อริฏฺ ตฺวํ อภูตํ วตฺวา เวเท จ ยญฺเ จ พฺราหฺมเณ จ
วณฺเณสิ พฺราหฺมณานํ หิ เวทวิธาเนน ยญฺยชนํ นาม อนริยสมฺมตํ
น สคฺคมคฺคาวหํ ตว วาเท อภูตํ ปสฺสามาติ วตฺวา ยญฺเภทวาทํ
นาม อารภนฺโต อาห
                กลีหิ ธีรานํ กตํ มคานํ
                ภวนฺติ เวทชฺฌคตา อริฏฺ
                มรีจิธมฺมํ อสเมกฺขิตตฺตา
                มายาคุณา นาติวหนฺติ ปญฺ
                เวทา น ตาณาย ภวนฺติรสฺส
                มิตฺตทฺทุโน ภูนหุโน นรสฺส
                น ตายเต ปริจิณฺโณว อคฺคิ
                โทสนฺตรํ มจฺจมนริยกมฺมํ
                สพฺพญฺจ มจฺจา สธนา สโภคา
                อาทิปิตํ ทารุ ติเณน มิสฺสํ
                ทหํ น ตปฺเป อสมตฺถเตโช
                โก ตํ สุภิกฺขํ ทิรสญฺุ กิริยา
                ยถาปิ ขีรํ วิปริณามธมฺมํ
                ทธิภวิตฺวา นวนีตญฺจ โหติ
                เอวํปิ อคฺคิ วิปริณามธมฺโม
                เตโช สมารุหติ โยคยุตฺโต
                น ทิสฺสติ อคฺคิมนุปฺปวิฏฺโ
                สุกฺเขสุ กฏฺเสุ นเวสุ จาปิ
                นามตฺถมาโน อรณีนเรน
                นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโท
                สเจ หิ อคฺคิ อนฺตรโต วเสยฺย
                สุกฺเขสุ กฏฺเสุ นเวสุ จาปิ
                สพฺพานิ สุสฺเสยฺยุํ วนานิ โลเก
                สุกฺขานิ กฏฺานิ จ ปชฺชเลยฺยุํ
                กโรติ เจ ทารุติเณน ปุญฺ
                โภชํ นโร ธูมสิขึ ปตาปวํ
                องฺคาริกา โลณกรา จ สูทา
                สรีรทาหาปิ กเรยฺยุํ ปุญฺ
                อถ เจ หิ เอเตปิ กโรนฺติ ปุญฺ
                อชฺเฌนมคฺคึ อิธ ตปฺปยิตฺวา
                น โกจิ โลกสฺมึ กโรติ ปุญฺ
                โภชํ นโร ธูมสิขึ ปตาปวํ
                กถํ หิ โลกาปจิโต สมาโน
                อมนุญฺคนฺธํ พหูนํ อกนฺตํ
                ยเทว มจฺจา ปริวชฺชยนฺติ
                ตทปฺปสฏฺ ทิรสญฺุ ภุญฺเช
                สิขิญฺหิ เทเวสุ วทนฺติ เอเก
                อาปํ มิลกฺขู ปน เทวมาหุ
                สพฺเพว เอเต วิตถํ ภณนฺติ
                อคฺคิ น เทวญฺตโร น อาโป
                อนินฺทฺริยํ สนฺตมสญฺกายํ
                เวสฺสานรํ กมฺมกรํ ปชานํ
                ปริจริยมคฺคึ สุคตึ กถํ วชฺเช
                ปาปานิ กมฺมานิ จ กุพฺพมาโน
                สพฺพาภิภูตาหุธ ชีวิกตฺถา
                อคฺคิสฺส พฺรหฺมา ปริจาริโกติ
                สพฺพานุภาวี จ วสี กิมตฺถํ
                อนิมฺมิโต นิมฺมิตํ วนฺทิตสฺส
                หาสํ อนิชฺฌานกฺขมํ อตจฺฉํ
                สกฺการเหตุ ปริกรึสุ ปุพฺเพ
                เต ลาภสกฺกาเร อปาตุภูเต
                สนฺธาภิตา ชนฺตุภิ สนฺติธมฺมํ
                อชฺเฌนมริยา ปวึ ชนินฺทา
                เวสฺสา กสึ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา
                อุปาคู ปจฺเจกํ ยถา ปเทสํ
                กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุ
                เอตญฺจ สจฺจํ วจนํ ภเวยฺย
                ยถา อิทํ ภาสิตํ พฺราหฺมเณหิ
                นาขตฺติโย ชาตุ ลเภถ รชฺชํ
                นาพฺราหฺมโณ มนฺตปทานิ สิกฺเข
                นาญฺตฺร เวสฺสา หิ กสึ กเรยฺยุํ
                สุทฺโท น มุญฺเจ ปรเปสนาย
                ยสฺมา จ เอตํ วจนํ อภูตํ
                มุสาวิเม โอทริยา ภณนฺติ
                ตทปฺปปญฺา อภิสทฺทหนฺติ
                ปสฺสนฺติ ตํ ปณฺฑิตา อตฺตนาว
                ขตฺยา หิ เวสฺสานํ พลึ หรนฺติ
                อาทาย สตฺถานิ หนนฺติ พฺราหฺมณา
                ตํ ตาทิสํ สํขุภิตํ วิภินฺนํ
                กสฺมา พฺรหฺมา น อุชุํ กโรติ โลกํ
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                กึ สพฺพโลกํ วิทหิ อลกฺขึ
                กึ สพฺพโลกํ น สุขํ อกาสิ
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                มายา มุสาวชฺชมเทน จาปิ
                โลกํ อธมฺเมน กิมตฺถการี
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                อธมฺมิโก ภูตปตี อริฏฺ
                ธมฺเม สตี โย วิทหี อธมฺมํ
                กีฏา ปฏงฺคา อุรคา จ เภงฺคา
                หนฺตฺวา กิมิ สุชฺฌติ มกฺขิกา จ
                เอเต หิ ธมฺมา อนริยรูปา
                กมฺโพชกานํ วิตถา พหูนนฺติ ฯ
      ตตฺถ เวทชฺฌคตาริฏฺาติ อริฏฺ อิทานิ เวทาธิคมานิ นาม
ธีรานํ ปราชยสํขาโต กลิคฺคาโห มคานํ พาลานํ ชยสํขาโต กตคฺคาโห ฯ
มรีจิธมฺมนฺติ อิทํ หิ เวทตฺตยํ มรีจิธมฺมํ ฯ ตยิทํ อสเมกฺขิตตฺตา
ยุตฺตายุตฺตํ อชานนฺตา พาลา อุทกสญฺาย มิคา มรีจึ วิย
ภูตสญฺาย อนวชฺชสญฺาย อตฺตโน วินาสํ อุปคจฺฉนฺติ ฯ นาติวหนฺติ
ปญฺนฺติ เอวรูปา ปน มายา โกฏฺาสา ปญฺ ปญฺาสมฺปนฺนํ
ปุริสํ นาติวหนฺติ น วญฺเจนฺติ ฯ ภวนฺติรสฺสาติ รกาโร
พฺยญฺชนสนฺธิ อสฺส ฯ ภูนหุโนติ วุฑฺฒิฆาตกสฺส มิตฺตทุพฺภิโน นรสฺส
เวทา ตาณตฺถาย น ภวนฺติ ฯ ปติฏฺา โหตุํ น สกฺโกนฺตีติ
อตฺโถ ฯ ปริจิณฺโณว อคฺคีติ อคฺคิ วา ปริจณฺโณ ฯ โทสนฺตรนฺติ
ติวิเธน ทุจฺจริตโทเสน สโทสจิตฺตํ ปาปกมฺมํ ปุริสํ น ตายติ น
รกฺขติ ฯ สพฺพญฺจ มจฺจาติ สเจปิ หิ มจฺจา ยตฺตกํ โลเก ทารุ
อตฺถิ สพฺพํ ตํ สธนา สโภคา อตฺตโน ธเนน จ โภเคน จ
สทฺธึ ติเณน มิสฺสํ กตฺวา อาทิเปยฺยุํ ฯ เอวํ สพฺพํปิ ตํ เตหิ
อาทิปิตํ ทหนฺโต อยํ อสมตฺถเตโช อสทิสเตโช ตว อคฺคิ น
ตปฺเปยฺย เอวํ อตปฺปนียํ ภาติก ฯ ทิรสญฺูติ ทฺวีหิ ชิวฺหาหิ
รสชานนสมตฺถ โก ตํ สปฺปิอาทีหิ สุภิกฺขํ วา สุหิตํ วา ฯ กิริยาติ
กเรยฺย โก สกฺกุเณยฺย กาตุํ ฯ เอวํ อติตฺตํ ปน เอตํ มหคฺฆสํ
สนฺตปฺเปตฺวา โก นาม เทวโลกํ คมิสฺสติ ปสฺส ยาวญฺเจตํ
ทุกฺกถิตนฺติ ฯ โยคยุตฺโตติ อรณิมถนโยเคน ยุตฺโต หุตฺวา ตํ ปจฺจยํ
ลภิตฺวาว สมาโรหติ นิพฺพตฺตติ ฯ เอวํ ปรวายาเมน อุปฺปชฺชมานํ อเจตนํ
ตํ ตฺวํ เทโวติ วทสิ ฯ อิทํปิ อภูตเมว กเถสีติ ฯ
อคฺคิมนุปฺปวิฏฺโติ อคฺคิ อนุปฺปวิฏฺโ ฯ นามตฺถมาโนติ นาปิ อรณิหตฺเถน
นเรน อมตฺถิยมาโน นิพฺพตฺติ ฯ นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโทติ น
ชาตเวทตฺถิกสฺส ปุริสสฺส กิริยํ วินา อตฺตโน ธมฺมตายเยว ชายติ ฯ
สุสฺเสยฺยุนฺติ อนฺโต อคฺคินา โสสิยมานานิ วนานิ สุสฺเสยฺยุํ
อลฺลาเนว สุสฺเสยฺยุํ ฯ โภชนฺติ โภเชนฺโต ฯ ธูมสิขึ ปตาปวนฺติ
ธูมสิขาย ยุตฺตํ ปตาปวนฺตํ ฯ องฺคาริกาติ องฺคารการกา ฯ
โลณกราติ โลโณทกํ ปจิตฺวา โลณการกา ฯ สูทาติ ภตฺตการกา ฯ
สรีรทาหาติ มตสรีรชฺฌาปกา ฯ ปุญฺนฺติ เอเตปิ สพฺเพ ปุญฺเมว
กเรยฺยุํ ฯ อชฺเฌนมคฺคินฺติ อชฺเฌนํ อคฺคึ มนฺตชฺฌายกา พฺราหฺมณาปิ
โหนฺตุ ฯ โกจิ นโร ธูมสิขึ ปตาปวนฺตํ อคฺคึ โภเชนฺโต ตปฺปยิตฺวาปิ
ปุญฺ น กโรติ นาม ฯ โลกาปจิโต สมาโนติ ตว เทโว โลกสฺส
อปจิโต ปูชิโต สมาโน ฯ ยเทวาติ ยํ อหิกุณปาทึ ปฏิกุลํ เชคุจฺฉํ มจฺจา
ทูรโตปริวชฺชยนฺติ ฯ ตทปฺปสฏฺนฺติ ตํ อปฺปสฏฺ สมฺม ทิรสญฺุ กถํ
เกน การเณน ปริภุญฺเชยฺย ฯ เทเวสูติ เอเก มนุสฺสา สิขึ เทเวสุ
อญฺตรํ เทวํ วทนฺติ ฯ มิลกฺขู ปนาติ อญฺาณา ปน มิลกฺขู
อุทกํ เทโวติ วทนฺติ ฯ อสญฺกายนฺติ อนินฺทฺริยพทฺธํ อจิตฺตกายํ
สมานํ เอตํ อเจตนํ ปชานํ ปจนาทิกมฺมกรํ เวสฺสานรํ อคฺคึ
ปริจริตฺวา ปาปานิ กมฺมานิ กโรนฺโต โลโก กถํ สุคตึ คมิสฺสติ ฯ
อิทํ เต อติวิย ทุกฺกถิตํ ฯ สพฺพาภิภูตาหุธ ชีวิกตฺถาติ อิเม
พฺราหฺมณา อตฺตโน ชีวิกตฺถํ มหาพฺรหฺมา สพฺพาภิภูติ อาหํสุ ฯ
สพฺโพ โลโก เตเนว นิมฺมิโตติ วทนฺติ ฯ ปุน อคฺคิสฺส พฺรหฺมา
ปริจาริโกติ วทนฺติ ฯ โสปิ กิร อคฺคึ ชูหเตว ฯ สพฺพานุภาวี จ
วสีติ โส ปน ยทิ สพฺพานุภาวี จ วสี จ อถ กิมตฺถํ สยํ อนิมฺมิโต
หุตฺวา อตฺตนาว นิมฺมิตํ ฯ วนฺทิตสฺสาติ วนฺทิโต ภเวยฺย อิทํปิ เต
ทุกฺกถิตเมว ฯ หาสนฺติ อริฏฺ พฺราหฺมณานํ วจนํ นาม หสิตพฺพยุตฺตกํ
ปณฺฑิตานํ นิชฺฌานํ น ขมติ ฯ ปริกรึสูติ อิเม พฺราหฺมณา เอวรูปํ
มุสาวาทํ อตฺตโน สกฺการเหตุ ปุพฺเพ ปตฺถรึสุ ฯ สนฺธาภิตา
ชนฺตูภิ สนฺติธมฺมนฺติ เอเต เอตฺตเก ลาภสกฺกาเร อปาตุภูเต ชนฺตูหิ
สทฺธึ โยเชตฺวา ปาณวธปฏิสํยุตฺตํ อตฺตโน ลทฺธิธมฺมปสํขาตํ
สนฺติธมฺมํ สนฺธาภิตา ยญฺสุตฺตํ นาม คนฺถยึสูติ อตฺโถ ฯ เอตญฺเจ
สจฺจนฺติ ยเทตํ ตยา อชฺเฌนมริยาติ อาทิ วุตฺตํ เอตํ เจ สจฺจํ
ภเวยฺย ฯ นาขตฺติโยติ เอวํ สนฺเต อขตฺติโย รชฺชํ นาม น ลเภยฺย
อพฺราหฺมโณปิ มนฺตปทานิ น สิกฺเขยฺย ฯ มุสาวิเมติ มุสาว อิเม ฯ
โอทริยาติ อุทรนิสฺสิตชีวิกา อุทรปูรณเหตุ วา ฯ ตทปฺปปญฺาติ ตํ
เตสํ วจนํ อปฺปปญฺา ฯ อตฺตนา วาติ ปณฺฑิตา ปน เตสํ วจนํ
สโทสนฺติ อตฺตนาว ปสฺสนฺติ น สทฺทหนฺติ ฯ ตํ ตาทิสนฺติ ตํ ตถารูปํ ฯ
สํขุภิตนฺติ สํขุภิตฺวา พฺรหฺมุนา ปิตมริยาทํ ภินฺทิตฺวา ิตํ สํขุภิตํ
วิภินฺนํ โลกํ โส ตว พฺรหฺมา กสฺมา อุชุํ น กโรติ ฯ อลกฺขินฺติ
กึ การณา สพฺพโลเก ทุกฺขํ วิทหิ ฯ สุขนฺติ กึ น เอกนฺตสุขเมว
สพฺพโลกมกาสิ โลกวินาสโก โจโร มญฺเ ตว พฺรหฺมาติ ฯ
มายาติ มายาย ฯ อธมฺเมน กิมตฺถการีติ อิมินา มายาทินา
อธมฺเมน กึ การณา สพฺพโลกํ อนตฺถการี นิรตฺถสํโยชยีติ อตฺโถ ฯ
อริฏฺาติ อริฏฺ ตว ภูตปติ อธมฺมิโก โย ทสวิเธ กุสลธมฺเม
สติ ธมฺมเมว อวิทหิตฺวา อธมฺมํ วิทหิ ฯ กีฏาติ อาทีสุ อุปโยคตฺเถ
ปตฺจตฺตวจนํ ฯ เอเต กีฏาทโย ปาเณ หนฺตฺวา มจฺโจ
สุชฺฌติ สคฺคํ อุเปติ เอเต หิ กมฺโพชกรฏฺวาสีนํ พหูนํ อนริยานํ
ธมฺมา ฯ เต ปน วิตถา อธมฺมา ธมฺมาติ วุตฺตา ฯ เตหิ ตว
พฺรหฺมุนา นิมฺมิเตหิ ภวิตพฺพนฺติ ฯ
      อิทานิ เตสํ วิตถภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห
                สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ
                หโตปิ โส สคฺคมุเปติ านํ
                โภวาทิ โภวาทินมารเภยฺยุํ ๑-
                เย วาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํ
                เนว มิคา น ปสุโนปิ คาโว
                อายาจนฺติ อตฺตวธาย เกจิ
                วิปฺผนฺทมานา อิธ ชีวิกตฺถา
                ยญฺเสุ ปาเณ ปสุมารภนฺติ ๒-
                ยูปสฺส เน ปสุพนฺเธ จ พาลา
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                อยนฺเต ยูโป กามทุโห ปรตฺถ
                ภวิสฺสติ สสฺสโต สมฺปราเย
                สเจ จ ยูเป มณิสํขมุตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ มารเยยฺยุํ อิติปิ ฯ  ๒ ปสุมาหรนฺตีติปิ ปาโ ฯ
                ธญฺ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ
                สุกฺเขสุ กฏฺเสุ นเวสุ จาปิ
                สเจ ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม
                เตวิชฺชสํฆาว ปุถู ยเชยฺยุํ
                น พฺราหฺมณา กิญฺจิ น ยาชเยยฺยุํ
                กุโต จ ยูเป มณิสํขมุตฺตํ
                ธญฺ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ
                สุกฺเขสุ กฏฺเสุ นเวสุ จาปิ
                กุโต ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม
                สา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลา
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                อาทาย อคฺคึ มม เทหิ วิตฺตํ
                ตโต สุขี โหหิสิ สพฺพกาเม
                ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ ปวิสฺส
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                โอโรปยิตฺวา เกสมสฺสุ นขญฺจ
                เวเทหิ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ
                กากา อุลูกํว รโห ลภิตฺวา
                เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ
                อนฺนานิ โภตฺวา กุหกา กุหิตฺวา
                มุณฺฑํ กริตฺวา ยญฺปโถสชฺชนฺติ
                เอวํ หิ โส วญฺจิโต พฺราหฺมเณหิ
                เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ
                เต โยคโยเคน วิลุมฺปมานา
                ทิฏฺ อทิฏฺเน ธนํ หรนฺติ
                อกาสิยา ราชูหิ วานุสิฏฺา
                ตทสฺส อาทาย ธนํ หรนฺติ
                เต ตาทิสา โจรสมา อสนฺตา
                วชฺฌา น หญฺนฺติ อริฏฺ โลเก
                อินฺทสฺส พาหารสิ ทกฺขิณาติ
                ยญฺเยสุ ฉินฺทนฺติ ปลาสยฏฺึ
                ตญฺเจปิ สจฺจํ มฆวา ฉินฺนพาหุ
                เกนสฺส อินฺโท อสุเร ชินาติ
                ตญฺเจว ตุจฺฉํ มฆวา สมงฺคี
                หนฺตฺวา อวชฺโฌ ปรโม สุเทโว
                มนฺตา อิเม พฺราหฺมณา ตุจฺฉรูปา
                สนฺทิฏฺิกา วญฺจนา เอสา โลเก
                มาลาคิริ หิมวา โย จ วิชฺฌา
                สุทสฺสโน นิสฺสโภ กากเวรุ
                เอเต จ อญฺเ จ นาคา มหนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺกเรภิมาหุ
                ยถาปการานิ หิ อิฏฺกานิ
                จิตฺยา กตา ยญฺกเรภิมาหุ
                น ปพฺพตา โหนฺติ ตถาปการา
                อญฺาทิสา อจลา ทิฏฺเสลา
                น อิฏฺกา โหนฺติ สิลา จิเรน
                น ตตฺถ สญฺชายติ อโย น โลหํ
                ยญฺญฺจ เอตํ ปริวณฺณยนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺกเรภิมาหุ
                อชฺฌายิกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ
                ตปสฺสินํ ยาจโยคี ติธาหุ
                ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชฺชนฺตํ
                ตํ สาครชฺโฌหริ เตนเปยฺโย
                ปโรสหสฺสํปิ สมนฺตเวเท
                มนฺตูปปนฺเน นทิโย วหนฺติ
                น เตน พฺยาปนฺนรสูทกานิ
                กสฺมา สมุทฺโท อตุโล อเปยฺโย
                เยเกจิ กูปา อิธ ชีวโลเก
                โลณูทกา กูปขเนหิ ขาตา
                น พฺราหฺมณชฺโฌหรเณน เตสุ
                อาโป อเปยฺโย ทิรสญฺุราหุ
                ปุเร ปุรฏฺา กา กสฺส ภริยา
                มโน มนุสฺสํ อชเนสิ ปุพฺเพ
                เตนาปิ ธมฺเมน น โกจิ หีโน
                เอวมฺปิ โวสฺสคฺควิภงฺคมาหุ
                จณฺฑาลปุตฺโตปิ อธิจฺจ เวเท
                ภาเสยฺย มนฺเต กุสโล มติมา
                น ตสฺส มุทฺธา วิปฺผเลยฺย สตฺตธา
                มนฺตา อิเม อตฺตวธาย กตา
                วจา กตา คิทฺธิ กตา คหิตา
                ทุมฺโมจยา กาพฺยาปถานุปนฺนา
                พาลาน จิตฺตํ วิสเม นิวิฏฺ
                ตทปฺปปญฺา อภิสทฺทหนฺติ
                สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส จ ทีปิโน จ
                น วิชฺชติ โปริสยพเลน
                มนุสฺสภาโว จ ควํว เปกฺโข
                ชาติ หิ เตสํ อสมา สมานํ
                สเจ จ ราชา ปวึ วิชิตฺวา
                สชีววา อสฺสวา ปาริสชฺโช
                สยเมว โส สตฺตุสํฆํ วิเชยฺย
                ตสฺส ปชา นิจฺจ สุขี ภเวยฺย
                ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา
                อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ
                เตสญฺจ อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา
                น พุชฺฌติ โอฆปถํว ฉนฺนํ
                ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา
                อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ
                ลาโภ อลาโภ อยโส ยโส จ
                สพฺเพว เตสํ จตุนฺนญฺจ ธมฺมา
                ยถาปิ อิพฺภา ธนธญฺเหตุ
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปพฺยา
                เตวิชฺชสํฆาปิ ตเถว ลุทฺทา
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปพฺยา
                อิพฺเภหิ เอเต สมกา ภวนฺติ
                นิจฺจุสฺสุกา กามคุเณสุ ยุตฺตา
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปพฺยา
                ตทปฺปปญฺา ทิรสญฺุรา เตติ ฯ
      ตตฺถ โภวาทีติ พฺราหฺมณา ฯ โภวาทินมารเภยฺยุนฺติ
พฺราหฺมณเมว มาเรยฺยุํ ฯ เยวาปีติ เย วาปิ พฺราหฺมณานํ ตํ วจนํ
สทฺทเหยฺยุํ ฯ เต อตฺตโน อุปฏฺาเกเยว พฺราหฺมณา มาเรยฺยุํ
พฺราหฺมณา ปน พฺราหฺมเณ จ อุปฏฺาเก จ อมาเรตฺวา นานปฺปกาเร
ติรจฺฉาเนเยว มาเรนฺติ อิติ เนสํ วจนํ มิจฺฉา ฯ เกจีติ ยญฺเสุ
โน มาเรถ มยํ สคฺคํ คมิสฺสามาติ อายาจนฺตา เกจิ นตฺถิ ฯ
ปาเณ ปสุมารภนฺตีติ มิคาทโย ปาเณ จ ปสุญฺจ วิปฺผนฺทมาเน
ชีวิกตฺถาย มาเรนฺติ ฯ มุขํ นยนฺตีติ เอเตสุ ยูปุสฺสาปเนสุ
ปสุพนฺเธสุ อิมสฺมึ เต ยูเป สพฺพํ สนฺตกํ มณิสํขมุตฺตํ
ธนธญฺรชตชาตรูปํ สนฺนิหิตํ อยนฺเต ปรตฺถ กามทุโห ภวิสฺสติ สสฺสตภาวํ
อาวหิสฺสตีติ จิเตฺรหิ การเณหิ มุขํ ปสาเรนฺติ ตํ ตํ วตฺวา
มิจฺฉาคาหํ คาหยนฺตีติ อตฺโถ ฯ สเจ จาติ สเจ ยูเป วา เสสกฏฺเสุ
วา เอตํ มณิอาทิกํ ลเภยฺย ติทิเว วา สพฺพกามทุโห อสฺส
เตวิชฺชสํฆา ปุถู หุตฺวา ยญฺ ยเชยฺยุํ พหุทฺธนตาย เจว
สคฺคกามตาย จ อญฺ อพฺราหฺมณํ น ยาเชยฺยุํ ยสฺมา ปน อตฺตโน ธนํ
ปจฺจาสึสนฺตา อญฺปิ ยาเชนฺติ ตสฺมา อภูตวาทิโนติ เวทิตพฺพา ฯ
กุโต จาติ เอตสฺมึ ยูเป วา เสสกฏฺเสุ วา กุโต เอตํ มณิอาทิกํ
อวิชฺชมานเมว กุโต ติทิเว สพฺพกาเม ทุหิสฺสติ ฯ สพฺพถาปิ
อภูตเมว เตสํ วจนํ ฯ สา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลาติ อริฏฺ อิเม
พฺราหฺมณา นาม เกราฏิกา เจว นิกฺกรุณา จ ฯ เต พาลา โลกํ
ปโลเภตฺวา อุปลาเปตฺวา วิจิเตฺรหิ การเณหิ มุขํ ปสาเรนฺติ ฯ
สพฺพกาเมติ อคฺคึ อาทาย ตวญฺจ ชูห อมฺหากญฺจ วิตฺตํ เทหิ ฯ
ตโต สุขีติ สพฺพกาเม ลภิตฺวา สุขิโต โหหีติ ฯ ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ
ปวิสฺสาติ ตํ ราชานํ ราชมหามตฺตํ วา อาทาย อคฺคิชูหนฏฺา
นเคหํ ปวิสิตฺวา ฯ โอโรปยิตฺวาติ วิจิตฺรานิ การณานิ วทนฺตา
เกสมสฺสุญฺจ นเข จ โอโรปยิตฺวา ฯ อติคาฬฺหยนฺตีติ วุตฺตตาย
ตโย เวเท นิสฺสาย อิทํ ทาตพฺพํ อิทํ กาตพฺพนฺติ วทนฺตา เวเทหิ
ตสฺส สนฺตกํ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ วินาเสนฺติ วิทฺธํเสนฺติ ฯ อนฺนานิ
โภตฺวา กุหกา กุหิตฺวาติ เต กุหกา นานปฺปการํ กุหกกมฺมํ กตฺวา
สเมจฺจ สมาคนฺตฺวา ยญฺ วณฺเณตฺวา ทายกํ วญฺเจตฺวา ตสฺส
สนฺตกํ นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา อถ นํ มุณฺฑํ กตฺวา ยญฺปเถ
โอสชฺชนฺติ ฯ คเหตฺวา พหิ ยญฺาวาฏํ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ ฯ
โยคโยเคนาติ เต พฺราหฺมณา ตํ เอกํ พหุกา สเมจฺจ เตน เตน โยเคน
ตาย ตาย ยุตฺติยา วิลุมฺปมานา ทิฏฺ ปจฺจกฺขํ ตสฺส ธนํ อทิฏฺเน
เทวโลเกน อทิฏฺ เทวโลกํ วณฺเณตฺวา อมรฏฺานํ กตฺวา หรนฺติ ฯ
อกาสิยา ราชูหิ วานุสิฏฺาติ อิทญฺจ อิทญฺจ มม พลึ คณฺหถาติ
ราชูหิ วา ราชมหามตฺเตหิ วา อนุสิฏฺา อกาสิยสํขาตา ราชปุริสา
วิย ฯ ตทสฺสาติ ตํ อสฺส ธนํ อาทาย หรนฺติ ฯ โจรสมาติ
อภูตพลิคฺคาหกา สนฺธิจฺเฉทกโจรสทิสา ฯ วชฺฌาติ วธารหา เอวรูปา
ปาปธมฺมา อิเม โลเก น หญฺนฺติ ฯ พาหารสีติ พาหา อสิ ฯ อิทํ
วุตฺตํ โหติ อิทํปิ อริฏฺ พฺราหฺมณานํ มุสาวาทํ ปสฺส เต กิร
ยญฺเสุ มหตึ ปลาสยฏฺึ อินฺทสฺส พาหาสิ ทกฺขิณาติ วตฺวา
ฉินฺทนฺติ ตญฺเจ เตสํ วจนํ สจฺจํ อถ ฉินฺนพาหุ สมาโน เกนสฺสุ
พาหุพเลน อินฺโท อสุเร ชินาติ ฯ สมงฺคีติ พาหุสมงฺคี
อจฺฉินฺนพาหุ อโรโคเยว ฯ หนฺตฺวาติ อสุรานํ หนฺตวา ฯ ปรโมติ อุตฺตโม
ปุญฺิทฺธิยา สมนฺนาคโต อญฺเสํ อวชฺโฌ ฯ พฺราหฺมณาติ
พฺราหฺมณานํ มนฺตา ฯ ตุจฺฉรูปาติ ตุจฺฉสภาวา นิปฺผลา ฯ วญฺจนาติ เย
จ เตสํ พฺราหฺมณานํ มนฺตา นาม เอสา โลเก สนฺทิฏฺิกา วญฺจนา ฯ
ยถาปการานีติ ยาทิสานิ อิฏฺกานิ คเหตฺวา ยญฺกเรหิ จิตฺยา กตาติ
วทนฺติ ฯ ทิฏฺเสลาติ ปพฺพตา หิ อจลา ทิฏฺา อนุปจิตา เอกฆนา
สิลามยา จ น อญฺาทิสา อิฏฺกานิ จลานิ น เอกฆนานิ น
สิลามยานิ ฯ ปริวณฺณยนฺตาติ เอตํ ยญฺ วณฺเณตฺวา พฺราหฺมณา ฯ
สมนฺตเวเทติ ปริปุณฺณเวเท พฺราหฺมเณ ฯ วหนฺตีติ โสเตสุปิ
อาวฏฺเฏสุปิ ปติเต นทิโย วหนฺติ นิมุชฺชาเปตฺวา ชีวิตกฺขยํ
ปาเปนฺติ ฯ น เตน พฺยาปนฺนรสูทกานีติ เอตฺถ เอโก นกาโร
สํปุจฺฉนตฺเถ นิปาโต โหติ ฯ นนุ เตน พฺยาปนฺนรสูทกา นทิโยติ หิ
ตํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห ฯ กสฺมาติ เกน การเณน ตาต มหาสมุทฺโทว
อเปยฺโย กโต กึ มหาพฺราหฺมา ยมุ นาทีสุ นทีสุอุทกํ อเปยฺยํ กาตุํ น
สกฺโกติ มหาสมุทฺเทเยว สกฺโกตีติ ฯ ทิรสญฺุราหูติ ทิรสญฺุ อหุ
ชาโตติ อตฺโถ ฯ ปุเร ปุรตฺถาติ อิโต ปุเร สพฺพปุรตฺถา
ปมกปฺปกาเล ฯ กา กสฺส ภริยาติ กา กสฺส ภริยา นาม ฯ ตทา หิ
ปุริสิตฺถีลิงฺคเมว นตฺถิ ปจฺฉา เมถุนธมฺมวเสน มาตาปิตโร นาม
ชาตา ฯ มโน มนุสฺสนฺติ ตทา หิ มโนเยว มนุสฺสํ อชเนสิ ฯ
มโนมยาว สตฺตา นิพฺพตฺตึสูติ อตฺโถ ฯ เตนาปิ ธมฺเมนาติ เตนาปิ
การเณน เตน สภาเวน โกจิ ชาติยา หีโน นาม นตฺถิ น หิ ตทา
ขตฺติยาทิเภโท อตฺถิ ตสฺมา ยํ พฺราหฺมณา วทนฺติ พฺราหฺมณาว
ชาติยา เสฏฺา อิตเร หีนาติ ตํ มิจฺฉา ฯ เอวํปีติ เอวํ วตฺตมาเน
โลเก โปราณกวตฺตํ ชหิตฺวา ปจฺฉา อตฺตนา ปริจฺฉินฺทิตฺวา กตานํ
วเสน ขตฺติยาทโย จตฺตาโร โกฏฺาสา ชาตา ฯ เอวํปิ
โวสฺสคฺควิภงฺคมาหูติ อตฺตนา กเตหิ กมฺมโวสฺสคฺเคหิ เตสํ สตฺตานํ เอกจฺเจ
ขตฺติยา ชาตา เอกจฺเจ พฺราหฺมณาทโยติ อิมํ วิภาคํ กเถนฺติ
ตสฺมา พฺราหฺมณาว เสฏฺาติ วจนํ มิจฺฉาว ฯ สตฺตธาติ ยทิ
มหาพฺรหฺมุนา พฺราหฺมณานญฺเว ตโย เวทา ทินฺนา น อญฺเสํ
จณฺฑาลสฺส มนฺเต ภาสนฺตสฺส มุทฺธา สตฺตธา ผเลยฺย น จ ผลติ
ตสฺมา อิเมหิ พฺราหฺมเณหิ อตฺตวธาย มนฺตา กตา อตฺตโนเยว
เนสํ มุสา วาทิตํ ปกาเสนฺตา คุณวธํ กโรนฺติ ฯ วาจา กตาติ
เอเต มนฺตา นาม มุสาวาเทน จินฺเตตฺวา กตา ฯ คิทฺธิ กตา
คหิตาติ ลาภคิทฺธิกตาย พฺรหฺมเณหิ คหิตา ฯ ทุมฺโมจยาติ มจฺเฉน
คิลิตพลิสา วิย ทุมฺโมจยา ฯ กาพฺยาปถานุปนฺนาติ กาพฺยการกพฺราหฺมณานํ
ตํ วจนปถํ อนุปนฺนา อนุคตา ฯ เตหิ ยถา อิจฺฉนฺติ
ตถา มุสาวาทํ วตฺวา พนฺธา ฯ พาลานนฺติ เตสํ หิ พาลานํ จิตฺตํ วิสเม
นิวิฏฺ ฯ ตํ อญฺเ อปฺปปญฺา สทฺทหนฺติ ฯ โปริสยพเลนาติ
โปริสยสํขาเตน พเลน ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยํ เอเตสํ สีหาทีนํ
ปุริสถามสํขาตํ โปริสยพลํ เตน พเลน สมนฺนาคโต พฺราหฺมโณ
นาม นตฺถิ สพฺเพ อิเมหิ ติรจฺฉาเนหิปิ หีนาเยว ฯ มนุสฺสภาโว จ
ควํว เปกฺโขติ อปิ จ โย เอเตสํ มนุสฺสภาโว โส คุนฺนํ วิย
เปกฺขิตพฺโพ ฯ กึ การณาติ ฯ ชาติ หิ เตสํ อสมา สมานนฺติ
เตสํ พฺราหฺมณานํ ทุปฺปญฺตาย เตหิ สทฺธึ สมานํ ชาติเยว
อสมา อญฺเมว หิ คุนฺนํ สณฺานํ อญฺ เอเตสนฺติ เอเต พฺราหฺมเณ
ติรจฺฉาเนสุ สีหาทีสุ สเมปิ อกตฺวา โครูปสเมว กโรติ ฯ สเจ
จ ราชาติ อริฏฺ ยทิ มหาพฺราหฺมุนา ทินฺนภาเวน ขตฺติโยว ปวึ
วิชิตฺวา ฯ สชีววาติ สห ชีวีหิ อมจฺเจหิ สมนฺนาคโต ฯ อสฺสวา
ปาริสชฺโชติ อตฺตโน โอวาทการกปริสาวจโร สิยา อถสฺส ปริสาย
ยุชฺฌิตฺวา รชฺชํ ทาตพฺพํ นาม น ภเวยฺย สยเมว โส เอกโกว
สตฺตุสํฆํ วิเชยฺย ฯ เอวํ สติ ยุทฺเธ ทุกฺขาภาเวน ตสฺส ปชา
นิจฺจํ สุขี ภเวยฺย เอตญฺจ สจฺจํ นตฺถิ ตสฺมาปิ เตสํ วจนํ มิจฺฉา ฯ
ขตฺติยมนฺตาติ ราชสตฺถญฺจ ตโย จ เวทา อตฺตโน อาณาย รุจิยา
อิทเมว กตฺตพฺพนฺติ ปวตฺตนฺตา อตฺเถน เอเตา สมกา ภวนฺติ ฯ
อวินิจฺฉินิตฺวาติ เตสํ ขตฺติยมนฺตานํ ขตฺติโยปิ เวทานํ พฺราหฺมโณปิ
อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา อาณาวเสเนว คณฺหนฺโต ตํ อตฺถํ อุทโกเฆน
ฉนฺนํ มคฺคํ วิย น พุชฺฌติ ฯ อตฺเถน เอเตติ วญฺจนตฺเถน เอเต
สมกา ภวนฺติ ฯ กึ การณา ฯ พฺราหฺมณา หิ พฺราหฺมณาว
เสฏฺา อญฺเ วณฺณา หีนาติ วทนฺติ เย จ เต ลาภาทโย
โลกธมฺมา สพฺเพ เต สพฺเพสํปิ จตุนฺนํ วณฺณานํ ธมฺมา เอกสตฺโตปิ
หิ เอเตหิ มุตฺตโก นาม นตฺถิ ฯ อิติ พฺราหฺมณา โลกธมฺเมหิ
อปริมุตฺตาว สมานา เสฏฺา มยนฺติ มุสาวาทํ กเถนฺติ ฯ
อิพฺภาติ คหปติกา ฯ เตวิชฺชสํฆาปีติ พฺราหฺมณาปิ ตเถว ปุถูนิ
กสิโครกฺขาทีนิ กมฺมานิ กโรนฺติ ฯ นิจฺจุสฺสุกาติ นิจฺจํ
อุสฺสุกฺกชาตา ฉนฺทชาตา ฯ ตทปฺปปญฺา ทิรสญฺุรา เตติ ตสฺมา ภาติก
ทิรสญฺุ นิปฺปญฺา พฺราหฺมณา อารกา เต ธมฺมโต โปราณกา
หิ พฺราหฺมณธมฺมา เอตรหิ สุนเขสุ สนฺทิสฺสนฺตีติ ฯ
      เอวํ มหาสตฺโต เตสํ วาทํ ภินฺทิตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺาเปสิ ฯ
ตสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา สพฺเพ เต นาคปริสา โสมนสฺสชาตา
อเหสุํ ฯ มหาสตฺโตปิ เนสาทพฺราหฺมณํ นาคภวนา นีหราเปตฺวา
ปริภาสนมตฺตํปิ ปนสฺส นากาสิ ฯ
                   ยญฺเภทกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ
      สาครพฺรหฺมทตฺโตปิ ปิตทิวสํ อนติกฺกมิตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย
ปริวุโต ปิตุ วสนฏฺานํ อคมาสิ ฯ มหาสตฺโตปิ มาตุลญฺจ
อยฺยกญฺจ ปสฺสิสฺสามาติ เภริญฺจาราเปตฺวา มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน
ยมุนาโต อุตฺตริตฺวา ตเมว อสฺสมปทํ อารพฺภ ปายาสิ ฯ
อวเสสภาตโร จสฺส มาตาปิตโร จ ปจฺฉโต ปายึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ
สาครพฺรหฺมทตฺโต มหาสตฺตํ มหติยา ปริสาย อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
อสญฺชานิตฺวา ปิตรํ ปุจฺฉนฺโต อาห
         กสฺส เภริ มุทิงฺคา จ         สํขา ปณวเทณฺฑิมา
         ปุรโต ปฏิปนฺนานิ            หาสยนฺตา รเถสภํ
         กสฺส กาญฺจนปฏฺเฏน          ปุถุนา วิชฺชุวณฺณินา
         ยุวา กลาปสนฺนทฺโธ          โก เอติ สิริยา ชลํ
         อุกฺกามุเข ปหฏฺว           ขทิรงฺคารสนฺนิภํ
         มุขํ จารุริวาภาติ            โก เอติ สิริยา ชลํ
         กสฺส ขมฺโพนทํ ฉตฺตํ          สสลากํ มโนรมํ
         อาทิจฺจรํสาวรณํ             โก เอติ สิริยา ชลํ
         กสฺส องฺคปริคฺคยฺห           วาลวีชนิมุตฺตมํ
         อุภโต วรปญฺสฺส            มุทฺธนิ อุปรูปริ
         กสฺส เปขุณหตฺถานิ           จิตฺรานิ จ มุทูนิ จ
         สุวณฺณมณิทณฺฑานิ             จรนฺติ อุภโตมุขํ
         ขทิรงฺคารวณฺณาภา           อุกฺกามุขปหํสิตา
         กสฺเสเต กุณฺฑลา วคฺคู        โสภนฺติ อุภโต มุขํ
         กสฺส วาเตน ฉุปิตา          สินิทฺธคฺคา มุทุ กาฬิกา
         โสภยนฺติ นลาตนฺตํ           นภา วิชฺชุริวุคฺคตา
         กสฺส เอตานิ อกฺขีนิ          อายตานิ ปุถูนิ จ
         โก โสภติ วิสาลกฺโข         กสฺเสตํ อุณฺณชํ มุขํ
         กสฺเสเต ลปนชาตา          สุทฺธา สํขวรูปมา
         ภาสมานสฺส โสภนฺติ          ทนฺตา กุปฺปิลสาทิสา
         กสฺส ลาขา รสสมา          หตฺถปาทา สุเข ิตา
         โก โส พิมฺโพฏฺสมฺปนฺโน      ทิวา สุริโยว โสภติ
         หิมจฺจเย หิมวโต            พฺรหาสาโลว ปุปฺผิโต
         โก โส โอทาตปาวาโร       ชยํ อินฺโทว โสภติ
         สุวณฺณปิลกากิณฺณํ             มณิทณฺฑวิจิตฺตกํ
         โก โส ปริสโมคยฺห          อํเส ขคฺคํ ปมุญฺจติ
         สุวณฺณวิกตา จิตฺรา           สุกตา จิตฺรสิพฺพินี
         โก โส โอมุญฺจเต ปาทา      มโน กตฺวา มเหสิโนติ ฯ
      ตตฺถ ปฏิปนฺนานีติ กสฺเสตานิ ตุริยานิ ปุรโต ปฏิปนฺนานิ ฯ
หาสยนฺตาติ เอตํ ราชานํ โตเสนฺตา ฯ กสฺส กาญฺจนปฏฺเฏนาติ
กสฺส นลาตนฺเต พนฺเธน อุณฺหีสปฏฺเฏน วิชฺชุยา เมฆมุขํ วิย
วณฺณมุขํ ปโชตนฺติ ปุจฺฉติ ฯ ยุวา กลาปสนฺนทฺโธติ ตรุโณ
สนฺนทฺธธนุกลาโป ฯ อุกฺกามุเข ปหฏฺ วาติ กมฺมารุทฺธเน ปหฏฺสุวณฺณํ
วิย ฯ ขทิรงฺคารสนฺนิภนฺติ อาทิตฺตขทิรงฺคารสทิสํ ฯ ชมฺโพนทนฺติ
รตฺตสุวณฺณมยํ ฯ องฺคปริคฺคยฺหาติ จามรคฺคาหเกน องฺเคน ปริคฺคหิตา
หุตฺวา ฯ วาลวีชนินฺติ มณิวาลวีชนี ฯ อุตฺตมนฺติ มุตฺตมา ฯ
เปกฺขุณหตฺถานีติ โมรปิญฺฉหตฺถกา ฯ จิตฺรานีติ สตฺตรตนจิตฺรานิ ฯ
สุวณฺณมณิทณฺฑานีติ ตปนียสุวณฺเณน จ มณีหิ จ ขจิตทณฺฑานิ ฯ อุภโต
มุขนฺติ มุขสฺส อุภยปสฺเสสุ จรนฺติ ฯ วาเตน ฉุปิตาติ วาเตน
ปหตา ฯ สินิทฺธคฺคาติ สินิทฺธอคฺคา ฯ นลาตนฺตนฺติ กสฺเสเต เอวรูปา
เกสา นลาตนฺตํ อุปโสภนฺติ ฯ นภา วิชฺชุริวุคฺคตาติ นภโต
อุคฺคตวิชฺชุ วิย ฯ อุณฺณชนฺติ กาญฺจนาทาโส วิย ปริสุทฺธํ ฯ
ลปนชาตาติ มุขชาตา ฯ กุปฺปิลสาทิสาติ มณฺฑาลมกุลสทิสา ฯ
สุเข ิตาติ สุขปริหฏา ฯ ชยํ อินฺโทวาติ ชยปฺปตฺโต วิย อินฺโท ฯ
สุวณฺณปิลกากิณฺณนฺติ สุวณฺณปิลกาหิ อากิณฺณํ ฯ มณิทณฺฑวิจิตฺตกนฺติ
มณีหิ ผรุมฺหิ วิจิตฺตกํ ฯ สุวณฺณวิกตาติ สุวณฺณขจิตา ฯ
จิตฺราติ สตฺตรตนวิจิตฺรา ฯ สุกตาติ สุนิฏฺิตา ฯ จิตรสิพฺพินีติ
วิจิตฺรสิพฺพินิโย ฯ ปาทาติ โก เอส ปาทโต เอวรูปา สุวณฺณปาทุกา
โอมุญฺจตีติ ปุจฺฉติ ฯ
      เอวํ ปุตฺเตน สาครพฺรหฺมทตฺเตน ปุฏฺโ อิทฺธิมา อภิญฺาลาภี
ตาปโส ตาต เอเต ธตรฏฺสฺส นาครญฺโ ปุตฺตา ตว ภาคิเนยฺยา
นาคาติ อาจิกฺขนฺโต คาถมาห
         ธตรฏฺสฺส เต นาคา         อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน
         สมุทฺทชาย อุปฺปนฺนา          เอเต นาคา มหิทฺธิกาติ ฯ
      เอวํ เตสํ กเถนฺตานญฺเจว นาคปริสา ปตฺวา ตาปสสฺส ปาเท
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ สมุทฺทชาปิ ปิตรญฺจ เชฏฺภาตรํ
ราชานญฺจ วนฺทิตฺวา โรทิตฺวา นาคปริสาย สทฺธึ นาคภวนเมว คตา ฯ
สาครพฺรหฺมทตฺโตปิ ตตฺเถว กติปาหํ วสิตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา
ขมาเปตฺวา พาราณสิเมว คโต ฯ สมุทฺทชา นาคภวเนเยว กาลมกาสิ ฯ
โพธิสตฺโตปิ ยาวชีวํ สีลํ รกฺขิตฺวา อายุหปริโยสาเน สทฺธึ
นาคปริสาย สคฺคปทํ ปูรยิ ฯ
      สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ อุปาสกา
โปราณกปณฺฑิตา อนุปฺปนฺเนปิ พุทฺเธ เอวรูปํ นาคสมฺปตฺตึ ปหาย
อุโปสถกมฺมํ กรึสูติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา มาตาปิตโร
มหาราชกุลานิ อเหสุํ ฯ เนสาทพฺราหฺมโณ เทวทตฺโต ฯ โสมทตฺโต
อานนฺโท ฯ อจฺจิมุขี อุปฺปลวณฺณา ฯ สุทสฺสโน สาริปุตฺโต ฯ
สุโภโค โมคฺคลฺลาโน ฯ กาณาริฏฺโ สุนกฺขตฺโต ฯ ภูริทตฺโต ปน
อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                ฯ ภูริทตฺตชาตกํ ฉฏฺ นิฏฺิตํ ฯ
                    --------------
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๑-๙๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=1&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=1&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=687
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=4328
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=5103
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=5103
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_28