อรรถกถาเล่มที่ ๔๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑๐ มหานิปาต(๒)

                     มหานิปาตวณฺณนา
                    ---------------
                      จนฺทกุมารชาตกํ
     ราชาสิ ลุทฺทกมฺโมติ อิทํ สตฺถา ติชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรนฺโต
เทวทตฺตํ อารพฺภ กเถสิ ฯ ตสฺส วตฺถุ สํฆเภทกกฺขนฺธเก อาคตเมว ฯ
     ตํ ตสฺส ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺาย ยาว พิมฺพิสารรญฺโ
มรณา ตตฺถาคตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ ตํ ปน มาราเปตฺวา
เทวทตฺโต อชาตสตฺตุํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห มหาราช ตว มโนรโถ
มตฺถกํ ปตฺโต มม มโนรโถ ปน น ตาว ปาปุณาตีติ ฯ ตํ
สุตฺวา ราชา โก ปน โว ภนฺเต มโนรโถติ ฯ มหาราช นนุ
ทสพลํ มาเรตฺวา พุทฺโธ ภวิสฺมามีติ ฯ ราชา อมฺเหเหตฺถ กึ
กาตพฺพนฺติ ฯ มหาราช ธนุคฺคเห สนฺนิปาตาเปตุํ วฏฺฏตีติ ฯ สาธุ
ภนฺเตติ ราชา อกฺขณเวธีนํ ธนุคฺคหานํ ปญฺจ กุลสตานิ สนฺนิปาตาเปตฺวา
ตโต เอกตึสชเน อุจฺจินิตฺวา ตาตา เถรสฺส วจนํ กโรถาติ
วตฺวา เทวทตฺตสฺส สนฺติกํ เปเสสิ ฯ โส เตสํ เชฏฺกํ อามนฺเตตฺวา
เอวมาห อาวุโส สมโณ โคตโม คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรติ
อสุกสฺมึ นาม ทิวาฏฺาเน จงฺกมติ ตฺวํ ปน ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ
วิสปีเตน สลฺเลน วิชฺฌิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา อสุเกน นาม
มคฺเคน เอหีติ ฯ โส ตํ เปเสตฺวา ตสฺมึ มคฺเค เทฺว ธนุคฺคเห
เปสิ ตุมฺหากํ ิตมคฺเคน เอโก ปุริโส อาคมิสฺสติ ตุมฺเห ตํ
ชีวิตา โวโรเปตฺวา อสุกมคฺเคน นาม เอถาติ ฯ ตสฺมึ มคฺเค
จตฺตาโร ปุริเส เปสิ ตุมฺหากํ ิตมคฺเคน เทฺว ปุริสา อาคมิสฺสนฺติ
ตุมฺเห เต ชีวิตา โวโรเปตฺวา อสุกมคฺเคน นาม เอถาติ ฯ ตสฺมึ
มคฺเค อฏฺ ชเน เปสิ ตุมฺหากํ ิตมคฺเคน จตฺตาโร ปุริสา
อาคมิสฺสนฺติ ตุมฺเห เต ชีวิตา โวโรเปตฺวา อสุกมคฺเคน นาม
เอถาติ ฯ ตสฺมึ มคฺเค โสฬส ปุริเส เปสิ ตุมฺหากํ ิตมคฺเคน
อฏฺ ปุริสา อาคมิสฺสนฺติ ตุมฺเห เต ชีวิตา โวโรเปตฺวา
อสุกมคฺเคน นาม เอถาติ ฯ กสฺมา ปเนวมกาสีติ ฯ (อตฺตโน กมฺมสฺส
ปฏิจฺฉาทนตฺถํ ฯ) โส กิร อตฺตโน ปาปกมฺมสฺส ปฏิจฺฉาทนตฺถํ
เอวมกาสิ ฯ อถ โส เชฏฺกธนุคฺคโห วามโต ขคฺคํ ลคฺเคตฺวา
ปิฏฺิยา ตุณฺฑิสรํ พนฺธิตฺวา เมณฺฑสิงฺคมหาธนุํ คเหตฺวา ตถาคตสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา วิชฺฌิสฺสามิ นนฺติ สญฺาย ธนุํ อาโรเปตฺวา สรํ
สนฺนยฺหิตฺวา อากฑฺฒิตฺวา วิสชฺเชตุํ นาสกฺขิ ฯ สตฺถา ธนุํ
อากฑฺฒิตุํ ทตฺวา วิสชฺเชตุํ นาทาสิ ฯ โส สรํ วิสชฺเชตุํปิ โอโรเปตุํปิ
อสกฺโกนฺโต ผาสุกฺกาหิ ภิชฺชมานาหิ วิย มุขโต เขเลน ปคฺฆรนฺเตน
กิลนฺตรูโป อโหสิ ฯ สกลสรีรํ ถทฺธชาตํ ยนฺเตน ปีฬตาการปฺปตฺตํ
วิย อโหสิ ฯ โส มรณภยตชฺชิโต อฏฺาสิ ฯ
     อถ นํ สตฺถา ทิสฺวา มธุรสฺสรํ นิจฺฉาเรตฺวา โภ ปุริส พาลชน
มา ภายิ อิโต เอหีติ ตํ อสฺสาเสสิ ฯ โส ตสฺมึ ขเณ อาวุธานิ
ฉฑฺเฑตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิริสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ
อจฺจโย มํ ภนฺเต อจฺจคมา ยถาพาลํ ยถามูฬฺหํ ยถาอกุสลํ ยฺวาหํ
ตุมฺหากํ คุเณ อชานนฺโต อนฺธพาลสฺส เทวทตฺตสฺส วจเนน ตุมฺเห
ชีวิตา โวโรเปตุํ อาคโตมฺหิ ขมถ เม ภนฺเต ขมถ สุคต ขมถ
โลกวิทูติ อตฺตโน โทสํ ขมาเปตฺวา เอกมนฺเต นิสีทิ ฯ อถ นํ
สตฺถา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺเปตฺวา อาวุโส
เทวทตฺเตน อาจิกฺขิตมคฺคํ อปฺปฏิปชฺชิตฺวา อญฺเน มคฺเคน ยาหีติ
ตํ อุยฺโยเชสิ อุยฺโยเชตฺวา จ ปน จงฺกมา โอรุยฺห อญฺตรสฺมึ
รุกฺขมูเล นิสีทิ ฯ อถ ตสฺมึ ธนุคฺคเห อนาคจฺฉนฺเต อิตเร เทฺว
กินฺนุโข จิรายตีติ ปฏิมคฺคํ คจฺฉนฺตา ทสพลํ ทิสฺวา อุปสงฺกมิตฺวา
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ สตฺถา เตสํ ทฺวินฺนํ สจฺจานิ ปกาเสตฺวา
โสตาปตฺติผเล ปติฏฺาเปตฺวา อาวุโส เทวทตฺเตน กถิตมคฺคํ
อปฺปฏิปชฺชิตฺวา อิมินา มคฺเคน อจฺฉถาติ อุยฺโยเชสิ อิมินา อุปาเยน
อิตเรปิ อาคนฺตฺวา นิสินฺเน สจฺจานิ ปกาเสตฺวา โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺเปตฺวา อญฺเน มคฺเคน อุยฺโยเชสิ ฯ อถ โส ปมมาคโต
เชฏฺกธนุคฺคโห เทวทตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ภนฺเต เทวทตฺต อหํ สมฺมาสมฺพุทฺธํ
ชีวิตา โวโรเปตุํ นาสกฺขึ มหิทฺธิโก โส ภควา มหานุภาโวติ อาโรเจสิ ฯ
เต สพฺเพปิ สมฺมาสมฺพุทฺธํ นิสฺสาย อมฺเหหิ ชีวิตํ ลทฺธนฺติ สตฺถุ
สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณึสุ ฯ อยํ ปวุตฺติ ภิกฺขุสํเฆ
ปากฏา อโหสิ ฯ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส
เทวทตฺโต กิร เอกสฺมึ ตถาคเต เวริจิตฺเตน พหู ชเน ชีวิตา
โวโรเปตุํ วายามมกาสิ เต สพฺเพปิ สตฺถารํ นิสฺสาย ชีวิตํ ลภึสูติ ฯ
สตฺถาปิ สีหสยนโต วุฏฺาย ทิพฺพาย โสตธาตุยา เตสํ กถํ สุตฺวา
ธมฺมสภายํ อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ
ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว
ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต มํ เอกํ นิสฺสาย มยิ เวริจิตฺเตน พหู ชเน
ชีวิตา โวโรเปตุํ วายามมกาสีติ วตฺวา ตุณฺหี อโหสิ เตหิ
ยาจิโต อตีตํ อาหริ
      อตีเต ภิกฺขเว อยํ พาราณสี ปุปฺผวตี นาม อโหสิ ฯ ตตฺถ
วสวตฺติรญฺโ ปุตฺโต เอกราชา นาม รชฺชํ กาเรสิ ฯ ตสฺส ปุตฺโต
จนฺทกุมาโร นาม อุปรชฺชํ กาเรสิ ฯ กณฺฑหาโล นาม พฺราหฺมโณ
ปโรหิโต อโหสิ ฯ โส รญฺโ อตฺถญฺจ ธมฺมญฺจ อนุสาสติ ฯ
ตํ กิร ราชา ปณฺฑิโตติ สุตฺวา วินิจฺฉเย นิสีทาเปสิ ฯ โส ลญฺจ
จิตฺตโก หุตฺวา ลญฺจํ คเหตฺวา อสฺสามิกํ สามิกํ กโรติ สามิกํ
อสฺสามิกํ กโรติ ฯ อเถกทิวสํ เอโก อฏฺฏปราชิโต ปุริโส วินิจฺฉยฏฺาเน
อุปกฺโกสนฺโต นิกฺขมิตฺวา ราชูปฏฺานํ อาคจฺฉนฺตํ จนฺทกุมาริ
ทิสฺวา ตสฺส ปาเทสุ นิปติตฺวา ปโรทิ ฯ โส กึ โภ ปุริสาตํ
อาห ฯ สามิ กณฺฑหาโล วินิจฺฉเย วิโลปํ ขาทติ อหนฺเตน ลญฺจํ
คเหตฺวา ปราชยํ ปาปิโตติ ฯ จนฺทกุมาโร มา ภายีติ วตฺวา ตํ
อสฺสาเสตฺวา วินิจฺฉยํ เนตฺวา สามิกเมว สามิกํ อกาสิ อสฺสามิกเมว
อสฺสามิกํ อกาสิ ฯ มหาชโน มหาสทฺเทน สาธุการมกาสิ ฯ
ราชา ตํ  สุตฺวา กึ เอโส สทฺโทติ ปุจฺฉิ ฯ จนฺทกุมาเรน กิร
อฏฺโฏ สุวินิจฺฉิโต เทว ตตฺเถโส สาธุการสทฺโทติ ฯ รญฺโ ตํ
สุตฺวา ปีติ อุปฺปชฺชิ ฯ จนฺทกุมาโร อาคนฺตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ อถ นํ ราชา ตาต เอโก กิร เต อฏฺโฏ
วินิจฺฉิโตติ ปุจฺฉิ ฯ อาม เทวาติ ฯ เตน หิ ตาต อิโต ปฏฺาย
ตวเมว วินิจฺฉยํ ปฏฺเปหีติ ราชา วินิจฺฉยํ กุมารสฺส อทาสิ ฯ
กณฺฑหาลสฺส อาโย ปจฺฉิชฺชิ ฯ โส ตโต ปฏฺาย กุมาเร อาฆาตํ
พนฺธิตฺวา โอตาราเปกฺโข วิจริ ฯ โส ปน ราชา มนฺทปญฺโ
เอกทิวสํ ปจฺจูสสมเย เอวรูปํ สุปินํ อทฺทส ฯ อลงฺกตทฺวารโกฏฺกํ
สตฺตรตนมยปาการํ สฏฺีโยชนิกํ สุวณฺณวาลุกมยมหาวิถึ
โยชนสหสฺสุพฺเพธเวชยนฺตปาสาทปฏิมณฺฑิตํ นนฺทวนาทิวนรามเณยฺยกํ
นนฺทโปกฺขราทิโปกฺขรณีรามเณยฺยกสมนฺนาคตํ อากิณฺณเทวคณํ
ตาวตึสภวนํ ฯ ตตฺถ เวชยนฺตปาสาเท พหู อจฺฉรา นจฺจคีตวาทิตา
นิวชฺชึสุ ฯ ราชา ตํ ทิสฺวา ปพุชฺฌิตฺวา ตตฺถ คนฺตุกาโม
หุตฺวา จินฺเตสิ เสฺว อาจริยกณฺฑหาลสฺสาคตเวลาย
เทวโลกคามิมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา เตน เทสิตมคฺเคน เทวโลกํ คมิสฺสามีติ ฯ โส
ปาโตว นหาตฺวา วตฺถํ นิวาเสตฺวา นานคฺครสโภชนํ ปริภุญฺชิตฺวา
คนฺธํ วิลิมฺปิตฺวา นิสีทิ ฯ กณฺฑหาโลปิ ปาโตว  นหาตฺวา วตฺถํ
นิวาเสตฺวา โภชนํ ภุญฺชิตฺวา คนฺธํ วิลิมฺเปตฺวา ราชูปฏฺานํ คนฺตฺวา
ราชนิเวสนํ ปวิสิตฺวา รญฺโ สุขเสยฺยํ ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส ราชา อาสนํ
ทาเปตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       ราชาสิ ลุทฺทกกมฺโม           เอกราชา ปุปฺผวติยา
       ยํ โส ปุจฺฉิ พฺรหฺมพนฺธุํ         กณฺฑหาลํ ปุโรหิตํ
       มูฬฺหํ สคฺคานมคฺคมาจิกฺข        ตฺวมสิ พฺราหฺมณ ธมฺมวินยกุสโล
       ยถา อิโต วชฺชนฺติ สุคตึ        นรา ปุญฺานิ กตฺวานาติ ฯ
      ตตฺถ ราชาสีติ ราชา อาสิ ฯ ลุทฺทกกมฺโมติ
กกฺขลผรุสกมฺโม ฯ สคฺคานมคฺคนฺติ สคฺคานํ มคฺคํ ฯ ธมฺมวินยกุสโลติ
สุจริตธมฺเม จ อาจารวินเย จ กุสโล ฯ ยถาติ ยถา ปน
นรา ปุญฺานิ กตฺวา อิโต สุคตึ คจฺฉนฺติ ตํ เม สุคติมคฺคํ
อาจิกฺขาหีติ ปุจฺฉิ ฯ อิทมฺปน ปญฺหํ สพฺพญฺูพุทฺธํ วา ตสฺส
สาวกํ วา เตสํ อลาเภน โพธิสตฺตํ วา ปุจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ
ราชา ปน ยถา นาม สตฺตาหํ มคฺคมูฬฺโห ปุริโส อญฺ
อฑฺฒมาสมตฺตํ มคฺคมูฬฺหํ ปุริสํ ปุจฺเฉยฺย เอวํ กิญฺจิ อชานนฺตํ
อนฺธพาลํ กณฺฑหาลํ ปุจฺฉิ ฯ โส จินฺเตสิ อยํ เม ปจฺจามิตฺตสฺส
ปิฏฺึ ปสฺสนกาโล อิทานิ จนฺทกุมารํ ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา มม
มโนรถํ ปูเรสฺสามีติ ฯ อถ โส ราชานํ อามนฺเตตฺวา ตติยํ
คาถมาห
     อติทานํ เทว ทตฺวาน          อวชฺฌํ เทว ฆาเตตฺวา
     เอวํ วชฺชนฺติ สุคตึ            นรา ปุญฺานิ กตฺวานาติ ฯ
   ตสฺสตฺโถ มหาราช สคฺคํ คจฺฉนฺตา นาม อติทานํ ททนฺติ
อวชฺฌํ ฆาเตนฺติ สเจ สคฺคํ คนฺตุกาโมสิ ตวมฺปิ ตเถว กโรหีติ ฯ
      อถ นํ ราชา ปญฺหสฺสตฺถํ ปุจฺฉิ กึ ปเนตํ อติทานํ โก
จ อวชฺโฌ อิมสฺมึ โลกสฺมึ เอตญฺจ โข โน อกฺขาหิ ยชิสฺสามิ
ททามิ ทานานีติ ฯ
      โสปิสฺส พฺยากาสิ
         ปุตฺเตหิ เทว ยชิตพฺพํ มเหสีหิ เนคเมหิจ
         อุสเภหิ อาชานีเยหิ จตูหิ
         สพฺพจตุกฺเกหิ เทว ยญฺ ยชิตพฺพนฺติ ฯ
      โสปิสฺส พฺยากโรนฺโตว เตน เทวโลกมคฺคํ ปุฏฺโ นิรยมคฺคํ
พฺยากาสิ ฯ
      ตตฺถ ปุตฺเตหีติ อตฺตโน ชาเตหิ ปิยปุตฺเตหิ เจว ปิยธีตาหิ
จ ฯ มเหสีหีติ ปิยภริยาหิ ฯ เนคเมหีติ เสฏฺีหิ ฯ อุสเภหีติ
สพฺพเสเตหิ อุสภราชูหิ ฯ อาชานีเยหีติ มงฺคลอสฺเสหิ ฯ จตูหีติ
เอเตหิ สพฺเพเหว อญฺเหิ จ หตฺถีอาทีหิ จตูหีติ เอวํ สพฺพจตุกฺเกหิ
เทว ยญฺ ยชิตพฺพํ ฯ เอเตสญฺจ ราชปุตฺตาทีนํ ขคฺเคน สีสํ
ฉินฺทิตฺวา สุวณฺณปาติยา คลโลหิตํ คเหตฺวา อาวาเฏ ปกฺขิปิตฺวา
ยญฺสฺส ยชนกา ราชาโน สรีเรเนว สห เทวโลกํ คจฺฉนฺติ
มหาราช สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกวนิพฺพกยาจกานํ ฆาสจฺฉาทนาทิทานํ
สมฺปทานํ อติทานเมว น โหติ อิเม ปน ปุตฺตธีตาทโย มาเรตฺวา
เตสํ คลโลหิเตน ยญฺสฺส ยชนํ อติทานํ นามาติ ราชานํ สญฺาเปสิ ฯ
อิติ โส จินฺเตสิ สเจ จนฺทกุมารํ เอกญฺเว คณฺหิสฺสามิ
เวริจิตฺเตน การณํ มญฺิสฺสนฺตีติ ตสฺมา ตํ มหาชนสฺส อนฺตเร
ปกฺขิปิ ฯ อิมมฺปน เตสํ กเถนฺตานํ กถํ สุตฺวา อนฺเตปุรชนา
ภีตตสิตา หุตฺวา เอกปฺปหาเรเนว มหาวิรวํ วิรวึสุ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       ตํ สุตฺวา อนฺเตปุเร        กุมารา มเหสิโย จ หญฺนฺตุ
       เอโก อโหสิ นิคฺโฆโส      เภสฺมา อจฺจุคฺคโต สทฺโทติ ฯ
      ตตฺถ ตนฺติ กุมารา จ มเหสิโย จ หญฺนฺตูติ ตํ วจนํ
สุตฺวา ฯ เอโกติ สกลราชนิเวสเน เอโกว นิคฺโฆโส อโหสิ ฯ
เภสฺมาติ ภยานโก ฯ อจฺจุคฺคโตติ อติอุคฺคโต อโหสิ ฯ ตทา
สกลราชกุลํ ยุคนฺตวาตาภิหตํ วิย สาลวนํ อโหสิ ฯ
      พฺราหฺมโณปิ ราชานํ กึ มหาราช ยญฺ ยชิตุํ สกฺโกสิ น
สกฺโกสีติ ปุจฺฉิ ฯ กึ กเถสิ อาจริย ยญฺ ยชิตฺวา เทวโลกํ
คมิสฺสามีติ ฯ มหาราช ภีรุกชาติกา ทุพฺพลชฺฌาสยา ปุริสา ยญฺ
ยชิตุํ สมตฺถา นาม น โหนฺติ ตุมฺเห อิธ สพฺเพ ปาเณ สนฺนิปาเตถ
อหํ ยญฺาวาเฏ กมฺมํ กริสฺสามีติ อตฺตโน ปโหนกํ พลํ
คเหตฺวา นครา นิกฺขมฺม ยญฺาวาฏํ สมตลํ กาเรตฺวา วติยา
ปริกฺขิปิ ฯ กึ การณา ฯ ธมฺมิโก หิ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา
อาคนฺตฺวา ตํ วาเรยฺยาติ ตสฺมา ยญฺาวาฏํ วติยา ปริกฺเขปนํ
จาริตนฺติ กตฺวา โปราณพฺราหฺมเณหิ ปิตํ ฯ ราชาปิ ปุริเส
ปกฺโกสาเปตฺวา ตาตา อหํ อตฺตโน ปุตฺตธีตโร จ ภริยาโย จ
มาเรตฺวา ยญฺ ยชิตฺวา เทวโลกํ คมิสฺสามิ คจฺฉถ เนสํ อาจิกฺขิตฺวา
สพฺเพ อิธ อาเนถาติ ปุตฺตานํ ตาว อานยนตฺถาย อาห
       คจฺฉถ วเทถ กุมาเร จนฺทญฺจ  สุริยญฺจ ภทฺทเสนญฺจ
       สูรญฺจ รามโคตฺตญฺจ ปสุ      กิร โหถ ยญฺตฺถายาติ ฯ
     ตตฺถ จนฺทญฺจ สุริยญฺจาติ จนฺทกุมาโร จ สุริยกุมาโร จ
เทฺว โคตมิเทวิยา อคฺคมเหสิยา ปุตฺตา ฯ ภทฺทเสโน จ ปน สูโร จ
รามโคตฺโต จ เตสํ เวมาติกภาตโร ฯ ปสุ กิร โหถาติ เอกสฺมึ
าเน ราสิ โหถาติ มา ปกิเรตฺถาติ อตฺโถ ฯ
      เต ปมํ จนฺทกุมารสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อาหํสุ ตาต กุมาร
ตุมฺหากํ กิร ปิตา ตุมฺเห มาเรตฺวา เทวโลกํ คนฺตุกาโม ตุมฺหากํ
คหณตฺถาย อมฺเห เปเสสีติ ฯ โส กสฺส วจเนน มํ คณฺหาเปตีติ ฯ
กณฺฑหาลสฺส วจเนนาติ ฯ กึ โส มญฺเเวกํ คณฺหาเปติ อุทาหุ
อญฺเปิ คณฺหาเปตีติ ฯ อญฺเปิ คณฺหาเปสิ สพฺพจตุกฺกํ กิร ยญฺ
ยชาเปตุกาโมติ ฯ โส จินฺเตสิ ตสฺส อญฺเหิ สทฺธึ เวรํ นตฺถิ
วินิจฺฉเย วิโลปํ กาตุํ อลภนฺโต อถ จ ปน มยิ เอกสฺมึ เวริจิตฺเตน
พหู ชเน มาราเปติ โหตุ ปิตรํ ทฏฺุํ ลภนฺตสฺส สพฺเพสํ โมจนํ
นาม มม ภาโรติ ฯ อถ เน ราชปุริเส  อาห เตน หิ เม ปิตุ วจนํ
กโรถาติ ฯ เต ตํ อาเนตฺวา ราชงฺคเณ เอกมนฺเต เปตฺวา
อิตเรปิ ตโย อาเนตฺวา ตสฺเสว สนฺติเก เปตฺวา รญฺโ อาโรจยึสุ
อานีตา เต เทว ปุตฺตาติ ฯ โส เตสํ วจนํ สุตฺวา ตาตา อิทานิ
เม ธีตโร อาเนตฺวา เตสญฺเว ภาติกานํ สนฺติเก กโรถาติ จตสฺโส
ธีตโร อาหราเปตุํ อิตรํ คาถมาห
         กุมาริโยปิ วเทถ         อุปเสนญฺจ โกกิลญฺจ
                มุทิตญฺจ นนฺทญฺจาปิ กุมาริกํ
                ปสุ กิร โหถ ยญฺตฺถายาติ ฯ
      เต เอวํ กริสฺสามาติ ตาสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตา โรทมานา
ปริเทวมานา อาเนตฺวา ภาติกานญฺเว สนฺติเก ปยึสุ ฯ ตโต
ราชา อตฺตโน ภริยานํ คหณตฺถาย อิตรํ คาถมาห
         วิชยํปิ เม มเหสึ         เอราวตึ เกสินึ สุนนฺทญฺจ
         ลกฺขณวรูปปนฺนา          ปสุ กิร โหถ ยญฺตฺถายาติ ฯ
      ตตฺถ ลกฺขณวรูปปนฺนาติ อุตฺตเมหิ จตุสฏฺิยา อิตฺถีลกฺขเณหิ
อุปปนฺนา เอตาปิ วเทถาติ อตฺโถ ฯ
      เต ตาปิ ปริเทวมานา อาเนตฺวา กุมารานํ สนฺติเก กรึสุ ฯ
อถ ราชา จตฺตาโร เสฏฺิโน อาหราเปนฺโต อิตรํ คาถมาห
         คหปตโยปิ วเทถ         ปุณฺณมุขํ ภทฺทิยํ สิงฺคาลญฺจ
         วฑฺฒญฺจาปิ คหปตึ         ปสุ กิร โหถ ยญฺตฺถายาติ ฯ
      ราชปุริสา คนฺตฺวา เต อานยึสุ ฯ รญฺโ ปุตฺตทาเร
คยฺหมาเน สกลนครํ น กิญฺจิ อโวจ ฯ เสฏฺิกุลานิ ปน มหาสมฺพนฺธานิ
ตสฺมา เตสํ คหิตกาเล สกลนครํ สํขุภิ ฯ รญฺโ เสฏฺิโน
มาเรตฺวา ยญฺ ยชิตุํ น ทสฺสามาติ เต เสฏฺิโน ปริวาเรตฺวาว
เตสํ าติวคฺเคน สทฺธึ ราชกุลํ อคมํสุ ฯ อถ เต เสฏฺิโน
าติคณปริวุตา ราชานํ วนฺทิตฺวา อตฺตโน ชีวิตํ ยาจึสุ ฯ
         ตมตฺถํ ปกาเปนฺโต สตฺถา อาห
      เต ตตฺถ คหปตโย อโวจยึสุ    สมาคตา ปุตฺตทารปริกิณฺณา
      สพฺเพ สิขิโน เทว กโรหิ      อถ วา โน ทาเส สาเวหีติ ฯ
         ตตฺถ สพฺเพ สิขิโนติ สพฺเพ อมฺเห มตฺถเก จูฬํ เปตฺวา
อตฺตโน เจฏเก กโรหิ มยนฺเต เจฏกกิจฺจํ กริสฺสาม ฯ อถ
วา โน ทาเส สาเวหีติ อถ วา โน อสทฺทหนฺโต สพฺพา เสนิโย
สนฺนิปาเตตฺวา ตาสํ มชฺเฌ อมฺเห ทาเส สาเวหิ มยนฺเต ทาสวตฺตํ
ปฏิสุณิสฺสามาติ ฯ
      เต เอวํ ยาจนฺตาปิ ชีวิตํ ลทฺธุํ นาสกฺขึสุ ฯ ราชปุริสา
สพฺเพ ปฏิกฺกมาเปตฺวา เต คเหตฺวา กุมารานญฺเว สนฺติเก นิสีทาเปสุํ ฯ
ตโต ราชา หตฺถีอาทีนํ อานยนตฺถาย อาณาเปนฺโต อาห
        อภยงฺกรํปิ เม หตฺถึ          นาฬาคิรึ อจฺจุคฺคตํ
        วรุณทนฺตึ อาเนถ โข เต      ขิปฺปํ ยญฺตฺถาย ภวิสฺสนฺติ
        อสฺสรตนํปิ เม เกสึ          สุภมุขํ ปุณฺณมุขํ
        วินตกญฺจ อาเนถ โข เต      ขิปฺปํ ยญฺตฺถาย ภวิสฺสนฺติ
        อุสภํปิ เม ยูถปตึ โมทกํ       นิสภํ ควํปตึ เต ขิปฺปํ
        อาเนถ สมุหํ กโรนฺตุ สพฺพํ     ยชิสฺสามิ ททามิ ทานานิ
        สพฺพํปิ ปฏิยาเทถ ยญฺ ปน     อุคฺคตมฺหิ สุริยมฺหิ วเทถทานิ
        กุมาเร อภิรมนฺตุ อิมํ รตฺตึ     สพฺพํปิ อุปฏฺเปถ ยญฺ ปน
        อุคฺคตมฺหิ สุริยมฺหิ วเทถทานิกุมาเร  อชฺช โข ปจฺฉิมา รตีติ ฯ
      ตตฺถ สมุหํ กโรนฺตุ สพฺพนฺติ น เกวลํ เอตฺตกเมว อวเสสํปิ
สพฺพํ จตุปฺปทคณญฺเจว ปกฺขิคณญฺจ สพฺพํ จตุกฺกํ กตฺวา ราสึ
กโรนฺตุ สพฺพจตุกฺกํ ยญฺ ยชิสฺสามิ ยาจกานํ สมณพฺราหฺมณานญฺจ
ทานํ ทสฺสามีติ ฯ สพฺพํปิ ปฏิยาเทถาติ เอตํ มยา วุตฺตํ อวเสสํ
อุปฏฺเปถ ฯ อุคฺคตมฺหีติ อหํ ปน ยญฺ อุคฺคเต สุริเย เสฺว
ปาโตว ยชิสฺสามิ ฯ สพฺพํปิ อุปฏฺเปถาติ เสสํปิ สพฺพํ ยญฺูปกรณํ
อุปฏฺเปถาติ อตฺโถ ฯ
      รญฺโ ปน มาตาปิตโร ธรนฺติเยว ฯ อถสฺส เต อมจฺจา
คนฺตฺวา มาตุยา อาโรเจสุํ อยฺเย ปุตฺโต โว ปุตฺตทารํ มาเรตฺวา
ยญฺ ยชิตุกาโมติ ฯ สา กึ กเถถ ตาตาติ หตฺเถน หทยํ ปหริตฺวา
โรทมานา ปริเทวมานา อาคนฺตฺวา สจฺจํ กิร ปุตฺต เอวรูโป
เต ยญฺโ ภวิสฺสตีติ ปุจฺฉิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
        ตํ ตํ มาตา อโวจ โรทนฺตี    อาคตา สวิมานโต
        ยญฺโ กิร เต ปุตฺต         ภวิสฺสติ จตูหิ ปุตฺเตหีติ ฯ
      ตตฺถ ตํ ตนฺติ ตํ เอกราชานํ ฯ สวิมานโตติ อตฺตโน
สวนฏฺานโต ฯ
      ราชา อาห
        สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา    จนฺทสฺมึ หญฺมานสฺมึ
        ปุตฺเตหิ ยญฺ ยชิตฺวาน       สุคตึ สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      ตตฺถ จตฺตาติ จนฺทกุมาเร หญฺมาเนเยว สพฺเพปิ ปุตฺตา
ยญฺตฺถาย มยา ปริจฺจตฺตาติ ฯ
      อถ นํ มาตา อาห
         มา ตํ ปุตฺต สทฺทเหสิ       สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยญฺเน
         นิรยาเนโส มคฺโค         เนโส มคฺโค หิ สคฺคานํ
         ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺ      อหึสา สพฺพภูตภพฺยานํ
         เอส มคฺโค สุคติยา        น จ มคฺโค ปุตฺต ยญฺเนาติ ฯ
      ตตฺถ นิรยาเนโสติ นิรสฺสาทตฺเถน นิรยานํ จตุนฺนํ อปายานํ
เอโส มคฺโค ฯ โกณฺฑญฺาติ ราชานํ โคตฺเตน อาลปติ ฯ
ภูตภพฺยานนฺติ ภูตานญฺจ ภวิตพฺพสตฺตานญฺจ ฯ ยญฺเนาติ เอวรูเปน
ปุตฺตธีตโร มาเรตฺวา ยชนยญฺเน สคฺคมคฺโค นาม นตฺถิ ฯ
      ราชา อาห
         อาจริยานํ วจนํ           ฆาติสฺสํ จนฺทญฺจ สุริยญฺจ
         ปตฺเตหิ ยชิตฺวา ทุจฺจชฺเชหิ   สุคตึ สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      ตตฺถ อาจริยานํ วจนนฺติ อมฺม เนสา อตฺตโน มติ
อาจารสิกฺขาปนกสฺส เม กณฺฑหาลาจริยสฺส เอตํ วจนํ เอสา อนุสิฏฺี
ตสฺมา อหํ เอเต ฆาตยิสฺสํ ทุจฺจชฺเชหิ ปุตฺเตหิ ยญฺ ยชิตฺวา
สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      อถสฺส มาตา อตฺตโน วจนํ คาหาเปตุํ อสกฺโกนฺตี อปคตา ฯ
อถสฺส ปิตา ตํ ปวุตฺตึ สุตฺวา อาคนฺตฺวา นํ ปุจฺฉิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         ตํตํ ปิตา อโวจ           วสวตฺติ โอรสํ สกํ ปุตฺตํ
         ยญฺโ กิร เต ปุตฺต        ภวิสฺสติ จตูหิ ปุตฺเตหีติ ฯ
      ตตฺถ วสวตฺตีติ ตสฺส รญฺโ นามํ ฯ
      ราชา อาห
         สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา   จนฺทสฺมึ หญฺมานสฺมึ
         ปุตฺเตหิ ยญฺ ยชิตฺวาน      สุคตึ สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      อถ นํ ปิตา อาห
         มา ตํ ปุตฺต สทฺทเหส       สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยญฺเน
         นิรยาเนโส มคฺโค         เนโส มคฺโค หิ สคฺคานํ
         ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺ      อหึสา สพฺพภูตภพฺยานํ
         เอส มคฺโค สุคติยา        น จ มคฺโค ปุตฺตยญฺเนาติ ฯ
      ราชา อาห
         อาจริยานํ วจนํ           ฆาติสฺสํ จนฺทญฺจ สุริยญฺจ
         ปุตฺเตหิ ยชิตฺวา ทุจฺจชฺเชหิ   สุคตึ สคฺคํ คมิสฺสามีติ ฯ
      อถ นํ ปิตา อาห
         ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺ      อหึสา สพฺพภูตภพฺยานํ
         ปุตฺตปริวุโต   ตุวํ         รฏฺ ชนปทญฺจ ปาเลหีติ ฯ
      ตตฺถ ปุตฺตปริวุโตติ ปุตฺเตหิ ปริวุโต ฯ รฏฺ ชนปทญฺจาติ
สกลกาสิกรฏฺญฺจ ตสฺเสว ตํตํ โกฏฺาสภูตํ ชนปทญฺจ ปาเลตุํ
สกฺขิสฺสสิ ฯ
      อถสฺส โส ปิตา อตฺตโน วจนํ คาหาเปตุํ นาสกฺขิ ฯ ตโต
จนฺทกุมาโร จินฺเตสิ อิมสฺส เอตฺตกสฺส ชนสฺส ทุกฺขํ มํ เอกํ
นิสฺสาย ชาตํ มม ปิตรํ ยาจิตฺวา เอตฺตกํ ชนํ มรณทุกฺขโต โมเจสฺสามีติ ฯ
โส ปิตรา สทฺธึ สลฺลปนฺโต อาห
         มา โน เทว อวธิ         ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
         อปิ นิคฬพนฺธกาปิ          หตฺถี อสฺเส จ ปาเลม
         มา โน เทว อวธิ         ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
         อปิ นิคฬพนฺธกาปิ          หตฺถิฉกณานิ อุชฺเฌม
         มา โน เทว อวธิ         ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
         อปิ นิคฬพนฺธกาปิ          อสฺสฉกณานิ อุชฺเฌม
         มา โน เทว อวธิ         ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
         ยสฺส โหนฺติ ตว กามา      อปิ รฏฺา ปพฺพาชิตา
         ภิกฺขาจริยํ จริสฺสามาติ ฯ
   ตตฺถ นิคฬพนฺธกาปีติ อปิ นาม มยํ มหานิคเฬหิ พนฺธกา
หุตฺวา ฯ ยสฺส โหนฺติ ตว กามาติ สเจปิ กณฺฑหาลสฺส
ทาตุกาโมสิ ตสฺสปิ โน ทาเส กตฺวา เทหิ กริสฺสามสฺส ทาสกมฺมนฺติ
วทติ ฯ อปิ รฏฺาติ สเจ อมฺหากํ โกจิ โทโส อตฺถิ รฏฺโต
โน ปพฺพาเชหิ อปิ นาม รฏฺา ปพฺพาชิตา กปณา วิย กปาลํ
คเหตฺวา ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม มา โน เทว อวธิ เทหิ โน
ชีวิตนฺติ วิลปติ ฯ
      ตสฺส ตํ นานปฺปการํ วิลาปํ สุตฺวา ราชา หทยผาลนํ ปตฺโต
วิย อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ น เม โกจิ ปุตฺเต มาเรตุํ ลจฺฉติ น
มมตฺโถ เทวโลเกนาติ สพฺเพ เต โมเจตุํ อาห
      ทุกฺขํ โข เม ชนยิตฺถ          วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามาหิ
      มุญฺจถทานิ กุมาเร            อลํปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเนาติ ฯ
         เต รญฺโ กถํ สุตฺวา ราชปุตฺเต อาทึ กตฺวา สพฺพนฺตํ
ปกฺขิปริโยสนํ ปาณคณํ วิสชฺเชสุํ ฯ กณฺฑหาโลปิ ยญฺาวาเฏ
กมฺมํ สํวิทหติ ฯ อถ นํ เอโก  ปุริโส อเร ทุฏฺ กณฺฑหาล
รญฺา ปุตฺตธีตโร วิสชฺชิตา ตฺวํ อตฺตโน ปุตฺตทาเร มาเรตฺวา
เตสํ คลโลหิเตน ยญฺ ยชิสฺสสีติ อาห ฯ โส กึ นาเมตํ
รญฺา กตนฺติ กปฺปุฏฺานอคฺคิ วิย อวตฺถรนฺโต อุฏฺาย ตุริโต
ธาวิตฺวา เวเคนาคนฺตฺวา อาห
     ปุพฺเพว เมสิ วุตฺโต           ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ เจตํ
     อถ โน อุปกฺขตสฺส            ยญฺสฺส กโรสิ วิกฺเขปํ
     สพฺเพ วชฺชนฺติ สุคตึ           เยปิ ยชนฺติ เยปิ เจว ยชาเปนฺติ
     เยจาปิ อนุโมทนฺติ            ยชนฺตานํ อีทิสํ มหายญฺนฺติ ฯ
    ตตฺถ ปุพฺเพ เมสิ วุตฺโตติ นนุ มยา ตฺวํ ปุพฺเพว วุตฺโต
ตุมฺหาทิเสน ภีรุกชาติเกน น สกฺกา ยญฺ ยชิตุํ ยญฺยชนํ นาม
เอตํ ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวนฺติ ฯ อถ โน อิทานิ อุปกฺขตสฺส
ยญฺสฺส วิกฺเขปํ กโรสิ ฯ วิขมฺภนฺติปิ ปาโ ฯ ปฏิเสธนฺติ อตฺโถ ฯ
มหาราช กสฺมา เอวํ กโรสิ ยตฺตกา หิ ยญฺ ยชนฺติ วา
ยชาเปนฺติ วา อนุโมทนฺติ วา สพฺเพ สุคติเมว วชฺชนฺตีติ ทสฺเสสิ ฯ
โส อนฺธพาโล ราชา ตสฺส โกธวสิกสฺส กถํ คเหตฺวา ธมฺมสญฺี
หุตฺวา ปุน ปุตฺเต คณฺหาเปสิ ฯ ตโต จนฺทกุมาโร ปิตรํ อนุโพธิยมาโน
อาห
      อถ กิสฺสว โน ปุพฺเพ          โสตฺถานํ พฺราหฺมเณ อวาเจสิ
      อถ โน อการณสฺมา           ยญฺตฺถาย เทว ฆาเตสิ
      ปุพฺเพว โน ทหรกาเล         น หเนสิ น ฆาเตสิ วา
      ทหรมฺหา โยพฺพนปฺปตฺตา        อทูสกา ตาต หญฺาม
      หตฺถิคเต อสฺสคเต            สนฺนทฺเธ ปสฺส โน มหาราช
      ยุทฺเธ จ ยุชฺฌมาเน จ         นหิ มาทิสา โหนฺติ ยญฺตฺถาย
      ปจฺจนฺเต วา กุปฺปิเต          อฏวีสุ วา มาทิเส นิโยเชนฺติ
      อถ โน อการณสฺมา           อภูมิยํ ตาต หญฺาม
      ยา กาจิ สกุณิกาโย           วสนฺติ ติณฆรานิ กตฺวาน
      ตาสํ หิ ปิยา ปุตฺตา           อถ โน ตฺวํ เทว ฆาเตสิ
      มา ตสฺส สทฺทเหสิ            น มํ กณฺฑหาโล ฆาเตยฺย
      มมํ หิ โส ฆาเตตฺวา          อนนฺตรํ ตญฺจ เทว ฆาเตยฺย
      คามวรํ นิคมวรํ              ททนฺติ โภคํปิสฺส มหาราช
      อถคฺคปิณฺฑิกาปิ กุเล           กุเล เคเห เต ภุญฺชนฺติ
      เตสํปิ ตาทิสานํ              อิจฺฉนฺติ ทุพฺภิตุํ มหาราช
      เยภุยฺเยน หิ เอเต           อกตญฺุโน พฺราหฺมณา
      มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
      อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             หตฺถี อสฺเส จ ปาเลม
      มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
      อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             หตฺถิจฺฉกณานิ อุชฺเฌม
      มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
      อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             อสฺสจฺฉกณานิ อุชฺเฌม
      มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
      ยสฺส โหนฺติ ตว กามา         อปิ รฏฺา ปพฺพาชิตา
      ภิกฺขาจริยํ จริสฺสามาติ
    ตตฺถ ปุพฺเพติ ตาต ยทิ อหํ มาเรตพฺโพ อถ กสฺมา
อมฺหากํ าติชโน ปุพฺเพ มม ชาตกาเล พฺราหฺมเณ โสตฺถานํ
อวาเจสิ ฯ ตทา กิร กณฺฑหาโล จ มม ลกฺขณานิ อุปธาเรตฺวา
อิมสฺส กุมารสฺส น โกจิ อนฺตราโย ภวิสฺสติ ตุมฺหากํ อจฺจเยน
รชฺชํ กาเรสฺสตีติ อาห อิจฺจสฺส ปุริเมน ปจฺฉิมํ น สเมติ มุสาวาที
เอส อถ โน เอตสฺส วจนํ คเหตฺวา อการณสฺมา นิกฺการณาเยว
ยญฺตฺถาย เทว ฆาเตสิ มา อมฺเห ฆาเตสิ อยํ หิ  มยิ เอกสฺมึ
เวเรน มหาชนํ มาเรตุกาโม สาธุกํ สลฺลกฺเขสิ นรินฺทาติ ฯ ปุพฺเพว
โนติ มหาราช สเจ อมฺเห มาเรตุกาโม ปุพฺเพว โน ทหรกาเลเยว
กสฺมา สยํ วา น หเนสิ น อญฺเหิ วา ฆาตาเปสิ อิทานิ ปน มยํ
ทหรา ตรุณา ปมวเย ิตา ปุตฺตธีตาหิ สํวฑฺฒาม เอวํ ภูตา ตว
อทูสกาว กึ การณา หญฺามาติ ฯ ปสฺส โนติ อมฺเห จตฺตาโรปิ
ภาติเก ปสฺส ฯ ยุชฺฌมาเนติ ปจฺจตฺถิกานํ นครํ ปริวาเรตฺวา ิตกาเล
อมฺหาทิเส ปุตฺเต เตหิ สทฺธึ ยุชฺฌมาเน ปสฺส ฯ อปุตฺตกา หิ ราชาโน
อนาถา นาม โหนฺติ ฯ มาทิสาติ อมฺหาทิสา ปุตฺตา สูรา พลปฺปตฺตา น
ยญฺตฺถาย มาเรตพฺพา โหนฺติ ฯ นิโยชนฺตีติ เตสํ ปจฺจามิตฺตานํ
คณฺหนตฺถาย นิโยเชนฺติ ฯ อถ โนติ อถ อมฺเห ฯ อกรณสฺมาติ
อการเณน ฯ อภูมิยนฺติ อโนกาเสเยว กสฺมา ตาต หญฺามาติ
อตฺโถ ฯ มา ตสฺส สทฺทเหสีติ มหาราช มํ กณฺฑหาโล น ฆาตเยติ
มา ตสฺสปิ สทฺทเหยฺยาสิ ฯ โภคํ ปิสฺสาติ โภคํปิ อสฺส พฺราหฺมณสฺส
ราชาโน เทนฺติ ฯ อถคฺคปิณฺฑิกาปีติ อเถเต อคฺโคทกํ อคฺคปิณฺฑํ
ลภนฺตา อคฺคปิณฺฑกาปิ โหนฺติ ฯ เตสํปีติ เยสํ กุเล ภุญฺชนฺติ
เตสํปิ เอวรูปานํ ปิณฺฑทายกานํ ทุพฺภิตุํ อิจฺฉนฺติ ฯ
      ราชา กุมารสฺส วิลาปํ สุตฺวา อาห
        ทุกฺขํ โข เม ชนยิตฺถ        วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามาหิ
        มุญฺจถทานิ กุมาเร          อลํปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเนาติ ฯ
        อิมเมว คาถํ วตฺวา         ปุนปิ โมเจสิ ฯ
        กณฺฑหาโล อาคนฺตฺวา        ปุนปิ อาห
        ปุพฺเพว เมสิ วุตฺโต         ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ
        อถ โน อุปกฺขตสฺส          ยญฺสฺส กโรสิ วิกฺเขปํ
        สพฺเพ วชฺชนฺติ สุคตึ         เย ยชนฺติ เยปิ เจว ยชาเปนฺติ
        เย วาปิ อนุโมทนฺติ         ยชนฺตานํ อีทิสํ มหายญฺนฺติ ฯ
      เอวํ วตฺวา ปุน เต คณฺหาเปสิ ฯ อถสฺส อนุนยนตฺถํ
กุมาโร อาห
         ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุตฺเตหิ      เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ
         พฺราหฺมโณ ตาว ยชตุ        ปจฺฉาปิ ยชิสฺสสิ ราช
         ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุตฺเตหิ      เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ
         เอเสว กณฺฑหาโล          ยชตุ สเกหิ ปุตฺเตหิ
         เอวํ ชานํ เจ กณฺฑหาโล     กึ ปุตฺตเก น ฆาเตสิ
         สพฺพญฺจ าติคณํ            อตฺตานญฺจ น ฆาเตยฺย
         สพฺเพ วชฺชนฺติ นิรยํ         เย ยชนฺติ เยปิ วา ยชาเปนฺติ
         เย จาปิ อนุโมทนฺติ         ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺนฺติ ฯ
      ตตฺถ พฺราหฺมโณ ตาวาติ ปมนฺตาว กณฺฑหาโล ยชตุ ฯ
สเกหีติ อตฺตโน ปุตฺเตหิ อถ ตสฺมึ เอวํ ยชิตฺวา เทวโลกํ คเต ปจฺฉา
ตฺวํ ยชิสฺสสิ เทว สาธุรสโภชนมฺปิ หิ ตฺวํ อญฺเหิ วีมํสิตฺวา ภุญฺชสิ
ปุตฺตมรณญฺเว กสฺมา อวีมํสิตฺวา กโรสีติ ทีเปนฺโต เอวมาห ฯ เอวํ
ชานนฺติ ปุตฺตธีตโร มาเรตฺวา เทวโลกํ คจฺฉนฺตีติ เอวํ ชานนฺโต กึ
การณา อตฺตโน ปุตฺเต จ าตี จ อตฺตานญฺจ น ฆาเตสิ ฯ สเจ หิ
ปรํ มาเรตฺวา เทวโลกํ คจฺฉนฺติ อตฺตานเมว มาเรตฺวา พฺรหฺมโลโก
คนฺตพฺโพ ภวิสฺสตีติ เอวํ ยญฺคุณํ ชานนฺเตน ปรํ อมาเรตฺวา
อตฺตาว มาเรตพฺโพ สิยา อยํ ปน ตถา อกตฺวา มํ มาราเปติ
อิมินาปิ การเณน กณฺฑหาลสฺส กมฺมํ ชานาหิ มหาราช ยถา เอส
วินิจฺฉเย วิโลปํ กาตุํ อลภนฺโต เอวํ กโรตีติ ฯ เอทิสนฺติ เอวรูปํ
ปุตฺตฆาตยญฺ ฯ
      กุมาโร เอตฺตกํ กเถนฺโต ปิตรํ อตฺตโน วจนํ คาหาเปตุํ
อสกฺโกนฺโต ราชานํ ปริวาเรตฺวา ิตํ ราชปริสํ อารพฺภ อาห
         กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย         คหปตโย ฆรณิโย จ
         นครมฺหิ น อุปวทนฺติ ราชานํ      มา ฆาตยิ โอรสํ ปุตฺตํ
         กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย         คหปตโย ฆรณิโย จ
         นครมฺหิ น อุปวทนฺติ ราชานํ      มา ฆาตยิ อตฺรชํ ปุตฺตํ
         รญฺโ จมฺหิ อตฺถกาโม          หิโต จ สพฺพชนปทสฺส
         น โกจิ อสฺส ปฏิฆํ มยา         ชนปโท น ปเวเทตีติ ฯ
      ตตฺถ ปุตฺตกามาโยติ ฆรณิโยว สนฺธาย วุตฺตํ ฯ คหปตโย
จ ปุตฺตกามา นาม โหนฺติ ฯ น อุปวทนฺตีติ น อุปกฺโกสนฺติ น
วทนฺติ ฯ อตฺรชนฺติ อตฺตนา ชาตํ ฯ เอวํ วุตฺเตปิ โกจิ รญฺา
สทฺธึ กเถตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิ ฯ น โกจิ อสฺส ปฏิฆํ มยาติ
อิมินา โน ลญฺโจ วา คหิโต อิสฺสริยมเทน วา อิทนฺนาม ทุกฺขํ
กตนฺติ โกจิ เอโกปิ มยา สทฺธึ ปฏิฆํ กโรนฺโต นาม นาโหสิ ฯ
ชนปโท น ปเวเทตีติ เอวํ รญฺโ จ ชนปทสฺส จ อตฺถกาโมมฺหิ
กึ มม ปิตรํ อยํ ชนปโท คุณสมฺปนฺโน เต ปุตฺโตติ น ปเวเทติ
น ชานาเปตีติ อตฺโถ ฯ
      เอวํ วุตฺเตปิ น โกจิ กิญฺจิ กเถสิ ฯ ตโต กุมาโร อตฺตโน
ภริยานํ สตฺตสตํ ยาจนตฺถาย อุยฺโยเชนฺโต อาห
       คจฺฉถ โว ฆรณิโย             ตาตญฺจ วเทถ กณฺฑหาลญฺจ
       มา ฆาเตถ กุมาเร อทูสเก สีหสํกาเส
       คจฺฉถ โว ฆรณิโย ตาตญฺจ วเทถ กณฺฑหาลญฺจ
       มา ฆาเตถ กุมาเร อเปกฺขิโต สพฺพโลกสฺสาติ ฯ
    ตา คนฺตฺวา ยาจึสุ ฯ ราชา น โอโลเกสิ ฯ ตโต กุมาโร
อนาโถ หุตฺวา วิลปนฺโต คาถมาห
         ยนฺนุนาหํ ชาเยยฺยํ
         รถการกุเลสุ วา ปุกฺกุสกุเลสุ วา
         เวสฺเสสุ วา ชาเยยฺยํ
         น หชฺช มํ ราชา ยญฺเ ฆาเตสฺสตีติ ฯ
      อิติ วตฺวา ปุน ตา อุยฺโยเชนฺโต อาห
         สพฺพาปิ ตา มนฺตินิโย คจฺฉถ อยฺยสฺส กณฺฑหาลสฺส
         ปาเทสุ นิปติตฺถ อปราธาหํ น ปสฺสามิ
         สพฺพาปิ ฆรณิโย คจฺฉถ อยฺยสฺส กณฺฑหาลสฺส
         ปาเทสุ นิปติตฺถ กินฺเต ภนฺเต มยํ ทูสยิมฺหาติ ฯ
      ตตฺถ อปราธาหํ น ปสฺสามีติ อหํ อาจริย กณฺฑหาล อตฺตโน
อปราธํ น ปสฺสามิ ฯ กินฺเต ภนฺเตติ อยฺย กณฺฑหาล มยํ ตุยฺหํ
กึ ทูสยิมฺหา อถ เจ จนฺทกุมารสฺส โทโส อตฺถิ ตํ ขมถาติ วทถ ฯ
      อถ จนฺทกุมารสฺส กนิฏฺภคินี เสลา กุมารี นาม สา โสกํ
สณฺาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ปิตุ ปาทมูเลสุ นิปติตฺวา ปริเทวิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         กปณา วิลปติ เสลา ทิสฺวาน ภาตโร อุปนีตตฺเต
         ยญฺโ กิร เม อุกฺขิปิโต ตาเตน สคฺคกาเมนาติ ฯ
      ตตฺถ อุปนีตตฺเตติ อุปนีตสภาเว ฯ อุกฺขิปิโตติ อุกฺขิตฺโต
ปวตฺติโต ฯ สคฺคกาเมนาติ มม ภาตโร มาเรตฺวา สคฺคํ อิจฺฉนฺเตน
ตาเตน ฯ อิเม มาเรตฺวา กึ สคฺเคน กริสฺสสีติ วิลปติ ฯ
      ราชา ตสฺสาปิ กถํ น คณฺหิ ฯ ตโต จนฺทกุมารสฺส ปุตฺโต
วสุโล นาม ปิตรํ ทุกฺขิตํ ทิสฺวา อหํ อยฺยกํ อุปสงฺกมิตฺวา ยาจิตฺวา
มม ปิตุ ชีวิตํ ทาเปสฺสามีติ รญฺโ ปาทมูเล นิปติตฺวา ปริเทวิ ฯ
      ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
         อาวตฺติ จ ปริวตฺติ จ วสุโล สมฺมุขา รญฺโ
         มา โน เทว ปิตรํ อวธิ ทหรมฺหา อโยพฺพนปฺปตฺตาติ ฯ
      ตตฺถ ทหรมฺหา อโยพฺพนปฺปตฺตาติ เทว มยํ ตรุณทารกา
น ตาว โยพฺพนปฺปตฺตา อมฺเหสุปิ ตาว อนุกมฺปาย อมฺหากํ ปิตรํ
มา อวธิ ฯ
      ราชา ตสฺส ปริเทวนสทฺทํ สุตฺวา ภิชฺชมานหทโย วิย หุตฺวา
อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ กุมารํ อาลิงฺคิตฺวา ตาต อสฺสาสํ ปฏิลภาหิ
วิสชฺเชมิ เต ปิตรนฺติ วตฺวา คาถมาห
         เอโส เต วสุล ปิตา ตฺวํ สเมหิ ปิตรา สห
         ทุกฺขํ โข เม ชนยสิ วิลปนฺโต อนฺเต ปุรสฺมึ
         มุญฺจถทานิ กุมาเร อลํปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเนาติ ฯ
      ตตฺถ อนฺเต ปุรสฺมินฺติ ราชนิเวสนสฺส อนฺเต ปุเร ฯ ปุน
กณฺฑหาโล อาคนฺตฺวา อาห
         ปุพฺเพว เม โขสิ วุตฺโต ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ
         อถ โน อุปกฺขตสฺส ยญฺสฺส กโรสิ วิกฺเขปํ
         สพฺเพ วชฺชนฺติ สุคตึ เย ยชนฺติ เยปิ เจว ยชาเปนฺติ
         เย จาปิ อนุโมทนฺติ ยชนฺตานํ อีทิสํ มหายญฺนฺติ ฯ
       ราชาปิ อนฺธพาโล ปุน ตสฺส วจเนน ปุตฺเต คณฺหาเปสิ ฯ
ตโต กณฺฑหาโล จินฺเตสิ อยํ ราชา มุทุจิตฺโต กทาจิ วิสชฺเชสิ
กทาจิ คณฺหาเปสิ ปุน ทารกานํ วจเนน ปุตฺเต วิสชฺเชยฺย ยนฺนูนาหํ
ยญฺาวาฏญฺเว ตํ เนมีติ ฯ อถสฺส ตตฺถ คมนตฺถาย คาถมาห
         สพฺพรตนสฺส ยญฺโ อุปกฺขโต เอกราช ตว ปฏิยตฺโต
         อภินิกฺขมสฺสุ เทว สคฺคํ คโต ตฺวํ ปโมทิสฺสสีติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ มหาราช ตว ยญฺโ สพฺพรตเนหิ อุปกฺขโต
ปฏิยตฺโต อิทานิ เต นิกฺขมนกาโล ตสฺมา อภินิกฺขม ยญฺ ยชิตฺวา
สคฺคํ คโต ตฺวํ ปโมทิสฺสสีติ ฯ ตโต โพธิสตฺตํ อาทาย
ยญฺาวาฏคมนกาเล ตสฺส โอโรธา เอกโต นิกฺขมึสุ ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
      ทหรา สตฺตสตา เอตา จนฺทกุมารสฺส ภริยาโย
      เกเส วิกีริตฺวาน โรทนฺติโย มคฺคมนุยายนฺติ
      อปรา ปน โสเกน นิกฺขนฺตา นนฺทเน วิย เทวา
      เกเส วิกีริตฺวาน โรทนฺติโย มคมนุยายนฺตีติ ฯ
     ตตฺถ นนฺทเน วิย เทวาติ นนฺทวเน จวนธมฺมํ เทวปุตฺตํ
ปริวาเรตฺวา เทวตา วิย ฯ
     ตโต ปรํ ตาสํ วิลาโป โหติ
      กาสิกสุจิวตฺถธรา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา ยญฺตฺถาย เอกราชสฺส
      กาสิกสุจิวตฺถธรา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา มาตุ กตฺวา หทยโสกํ
      กาสิกสุจิวตฺถธรา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ
      มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา    ยญฺตฺถาย เอกราชสฺส
      มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา    มาตุ กตฺวา ทหยโสกํ
      มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา       กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
      นียนฺติ จนฺทสุริยา                ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ
      ยสฺสุ ปุพฺเพ หตฺถิวรธุรคเต         หตฺถิกา อนุวชฺชนฺติ
      ตฺยชฺช จนฺทสุริยา                อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ
      ยสฺสุ ปุพฺเพ อสฺสวรธุรคเต         อสฺสกา อนุวชฺชนฺติ
      ตฺยชฺช จนฺทสุริยา                อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ
      ยสฺสุ ปุพฺเพ รถวรธุรคเต          รถิกา อนุวชฺชนฺติ
      ตฺยชฺช จนฺทสุริยา                อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ
      เยหิสฺสุ ปุพฺเพ นียึสุ              ตปนียกปฺปเนหิ ตุรงฺเคหิ
      ตฺยชฺช จนฺทสุริยา                อุโภว ปตฺติกา ยนฺตีติ ฯ
    ตตฺถ กาสิกสุจิวตฺถธราติ กาสิยานิ สุจิวตฺถานิ ธาริยมานา ฯ
จนฺทสุริยาติ จนฺทกุมาโร จ สุริยกุมาโร จ ฯ นหาปกสุนหาตาติ
จนฺทนจุณฺเณน อุพฺพตฺเตตฺวา นหาปเกหิ กตปริกมฺมกตาย สุนหาตา ฯ
ยสฺสูติ เย อสฺสูติ นิปาตมตฺตํ ฯ เย กุมาเรติ อตฺโถ ฯ ปุพฺเพติ อิโต
ปุพฺเพ ฯ หตฺถิวรธุรคเตติ หตฺถิวรานํ ธุรคเต อลงฺกตหตฺถิกฺขนฺธวรคเต ฯ
อสฺสวรธุรคเตติ อสฺสวรปิฏฺิคเต ฯ รถวรธุรคเตติ รถวรมชฺฌคเต ฯ
นียึสูติ นิกฺขมึสุ ฯ
      เอวํ ตาสุ ปริเทวนฺตีสุเยว โพธิสตฺตํ นครา นีหรึสุ ฯ ตทา
สกลนครํ สํขุภิ ฯ นาครา นิกฺขมิตุํ อารภึสุ ฯ มหาชเน
นิกฺขมนฺเต ทฺวารานิ นปฺปโหนฺติ ฯ พฺราหฺมโณ อติพหุชนํ ทิสฺวา โก
ชานาติ กึ ภวิสฺสตีติ นครทฺวารานิ ถกาเปสิ ฯ มหาชโน นิกฺขมิตุํ
อลภนฺโต อนฺโตนครทฺวารสฺส อาสนฺนฏฺาเน อุยฺยานํ อตฺถิ ตสฺส
สนฺติเก มหาวิรวํ วิรวิ ฯ เตหิ รเวหิ สกุณสํฆา สํขุภิตฺวา อากาเส
ปกฺขนฺทึสุ ฯ มหาชโน ตํ ตํ สกุณํ อามนฺเตตฺวา วิลปนฺโต อาห
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ ปุตฺเตหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอราชา              สมฺมุฬฺโห จตูหิ กญฺาหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ มเหสีหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ คหปตีหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุปฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ หตฺถีหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ อสฺเสหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุปฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห จตูหิ  อุสเภหิ
       ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ              อุยฺยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา
       ยชเตตฺถ เอกราชา             สมฺมุฬฺโห  สพฺพจตุเกหีติ ฯ
    ตตฺถ มํสมิจฺฉสีติ อมฺโภ สกุณิ สเจ มํสํ อิจฺฉสิ ฯ อุยฺยสฺสุ
ปุพฺเพน ปุปฺผวติยาติ ปุปฺผวติยา ปุพฺเพน ปุรตฺถิมทิสาย ยญฺาวโฏ
อตฺถิ ตตฺถ คจฺฉ ฯ ยชเตตฺถาติ เอตฺถ กณฺฑหาลสฺส วจนํ คเหตฺวา
สยํ สมฺมุฬฺโห เอกราชา จตูหิ ปุตฺเตหิ ยชติ ฯ เสสคาถาสุปิ
เอเสว นโย ชานิตพฺโพ ฯ
      เอวํ มหาชโน ตสฺมึ าเน ปริเทวิตฺวา โพธิสตฺตสฺส วสนฏฺานํ
คนฺตฺวา ปาสาทํ ปทกฺขิณํ กโรนฺโต อนฺเตปุรญฺจ กูฏาคารญฺจ
อุยฺยานาทีนิ จ ปสฺสนฺโต คาถาหิ ปริเทวนฺโต อาห
         อยมสฺส ปาสาโท           อิทํ อนฺเตปุรํ สุรมฺมณียํ
         เต ทานิ อยฺยปุตฺตา         จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
         อิทมสฺส กูฏาคารํ           โสวณฺณํ ปุปฺผมาลฺยาภิกิณฺณํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย สนฺนีตา
         อิทมสฺส อุยฺยานํ            ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย สนฺนีตา
         อิทมสฺส อโสกวนํ           ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตโร วธาย สนฺนีตา
         อิทมสฺส กณิการวนํ          ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
         อิทมสฺส ปาฏลิวนํ           ปุปฺผิตํ สพฺปกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
         อิทมสฺส อมฺพวนํ            ปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
         อยมสฺส โปกฺขรณี           สญฺฉนฺนา ปทุมปุณฺฑรีเกหิ
         นาวา จ โสวณฺณวิกตา       ปุปฺผวลฺลิยา จิตฺตา สุรมฺมณียา
         เตทานิ อยฺยปุตฺตา          จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาติ ฯ
      ตตฺถ เตทานีติ อิทานิ เต จนฺทกุมารปฺปมุขา อมฺหากํ
อยฺยปุตฺตา เอวรูปํ ปาสาทํ ฉฑฺเฑตฺวา วธาย นีหริยนฺติ ฯ
โสวณฺณวิกตาติ สุวณฺณขจิตา ฯ
      เอตฺตเกสุ าเนสุ วิลปิตฺวา ปุน หตฺถิสาลาทีนิ อุปสํกมิตฺวา
อาหํสุ
     อิทมสฺส หตฺถิรตนํ          เอราวโณ คโช วรุณทนฺตี
     เตทานิ อยฺยปุตฺตา         จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
     อิทมสฺส อสฺสรตนํ          เอกขุโร เวควาโต อยํ อสฺโส
     เตทานิ อยฺยปุตฺตา         จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
     อยมสฺส อสฺสรโถ          สาลิยา วิย นิคฺโฆโส
     สุโภ รตนขจิโต ยตฺถสฺสุ     อยฺยปุตฺตา โสภึสุ นนฺทเน วิย เทวา
     เตทานิ อยฺยปุตฺตา         จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา
     กถนฺนาม สามสมสุนฺทเรหิ    จนฺทนมรุกคตฺเตหิ
     ราชา ยชิสฺสเต ยญฺ       สมฺมุฬฺโห จตูหิ ปุตฺเตหิ
     กถนฺนาม สามสมสุนฺทราหิ    จนฺทนมรุกคตฺตาหิ
     ราชา ยชิสฺสเต ยญฺ       สมฺมุฬฺโห จตูหิ กญฺาหิ
     กถนฺนาม สามสมสุนฺทราหิ    จนฺทนมรุกคตฺตาหิ
     ราชา ยชิสฺสเต ยญฺ       สมฺมุฬฺโห จตูหิ มเหสีหิ
     กถนฺนาม สามสมสุนฺทเรหิ    จนฺทนมรุกคตฺเตหิ
     ราชา ยชิสฺสเต ยญฺ       สมฺมุฬฺโห จตูหิ คหปตีหิ
     ยถา โหนฺติ คามนิคมา สุญฺา นิมฺมนุสฺสกา พฺรหารญฺา
     ตถา เหสฺสติ ปุปฺผวติยา     ยิฏฺเสุ จนฺทสุริเยสูติ ฯ
   ตตฺถ เอราวโณติ ตสฺส หตฺถิโน นามํ ฯ เอกขุโรติ อภินฺนขุโร ฯ
สาลิยา วิย นิคฺโฆโสติ คมนกาเล สาลิยานํ วิย มธุเรน นิคฺโฆเสน
สมนฺนาคโต ฯ กถนฺนาม สามสมสุนฺทเรหีติ สุวณฺณสาเมหิ
อญฺมญฺ ชาติยา สเมหิ นิทฺโทสตาย สุนฺทเรหีติ อตฺโถ ฯ
จนฺทนมรุกคตฺเตหีติ โลหิตจนฺทนลิตฺตงฺเคหิ ฯ พฺรหารญฺาติ ยถา เต
คามนิคมา สุญฺา นิมฺมนุสฺสา พฺรหารญฺา โหนฺติ ตถา
ปุปฺผวติยาปิ รญฺา ยิฏฺเสุ ราชปุตฺเตสุ สุญฺา อรญฺสทิสา ภวิสฺสตีติ ฯ
      เต มหาชนา พหิ นิกฺขมิตุํ อลภนฺตา อนฺโตนคเรเยว จรนฺตา
ปริเทวึสุ ฯ โพธิสตฺโตปิ ยญฺาวาฏํ นีโต ฯ อถสฺส มาตา โคตมี
นาม เทวี ปุตฺตานํ เม ชีวิตํ เทหิ เทวาติ รญฺโ ปาทมูเล นิปติตฺวา
ปริเทวมานา อาห
        อุมฺมตฺติกา ภวิสฺสามิ         ภูนหตา ปํสุนาว ปริกิณฺณา
        สเจ จนฺทกุมารํ หนฺติ        ปาณา เม เทว ภิชฺชนฺติ
        อุมตฺติกา ภวิสฺสามิ          ภูนหตา ปํสุนาว ปริกิณฺณา
        สเจ สุริยกุมารํ หนฺติ        ปาณา เม เทว ภิชฺชนฺตีติ ฯ
      ตตฺถ ภูนหตาติ นิหตวุฑฺฒิกา ฯ ปํสุนาว ปริกิณฺณาติ ปํสุนาว
ปริกิณฺณสรีรา อุมฺมตฺติกา หุตฺวา วิจริสฺสามิ ฯ
      สา เอวํ ปริเทวนฺตี รญฺโ สนฺติกา กิญฺจิ กถํ อลภิตฺวา
สุณิสานํ วตฺวา มม ปุตฺโต ตุมฺหากํ กุชฺฌิตฺวา คโต ภวิสฺสติ
กิสฺส ตุมฺเห นํ น นิวตฺเตถาติ กุมารสฺส จตสฺโส ภริยาโย
อาลิงฺคิตฺวา ปริเทวนฺตี อาห
        กินฺนุมา น รมาเปยฺยุํ         อญฺมญฺ ปิยํวทา
        ฆาติกา อุปริกฺขี จ           โคปรกฺขี จ คายิกา
        จนฺทสุริเยสุ นจฺจนฺติโย        สมา ตาสํ น วิชฺชตีติ ฯ
      ตตฺถ กินฺนุมา น รมาเปยฺยุนฺติ เกน การเณน อิมา ฆาติกาติ
อาทิกา จตสฺโส อญฺมญฺ ปิยํวทา จนฺทสุริยกุมารานํ สนฺติเก
นจฺจนฺติโย คายนฺติโย มม ปุตฺเต น รมาปยึสุ น อุกฺกณฺาปยึสุ ฯ
สกลชมฺพูทีปสฺมึ หิ นจฺเจ วา คีเต วา สมา อญฺา กาจิ ตาสํ
น วิชฺชตีติ อตฺโถ ฯ
      อิติ สา สุณฺหาหิ สทฺธึ ปริเทวิตฺวา อญฺ คเหตพฺพคหณํ
อปสฺสนฺตี กณฺฑหาลํ อกฺโกสมานา อฏฺ คาถา อภาสิ
       อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ           ปฏิมุญฺจตุ กณฺฑหาล ตว มาตา
       โย มยฺหํ หทยโสโก          จนฺทสฺมึ วธาย นินฺนีเต
       อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ           ปฏิมุญฺจตุ กณฺฑหาล ตว มาตา
       โย มยฺหํ หทยโสโก          สุริยสฺมึ วธาย นินฺนีเต
       อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ           ปฏิมุญฺจตุ กณฺฑหาล ตว ชายา
       โย มยฺหํ หทยโสโก          จนฺทสฺมึ วธาย นินฺนีเต
       อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ           ปฏิมุญฺจตุ กณฺฑหาล ตว ชายา
       โย มยฺหํ หทยโสโก          สุริยสฺมึ วธาย นินฺนีเต
       มา ปุตฺเต มา จ ปตึ         อทฺทกฺขิ กณฺฑหาล ตว มาตา
       โย ฆาเตสิ กุมาเร          อทูสเก สีหสํกาเส
       มา ปุตฺเต มา จ ปตึ         อทฺทกฺขิ กณฺฑหาล ตว มาตา
       โย ฆาเตสิ กุมาเร          อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺส
       มา ปุตฺเต มา จ ปตึ         อทฺทกฺขิ กณฺฑหาล ตว ชายา
       โย ฆาเตสิ กุมาเร          อทูสเก สีหสํกาเส
       มา ปุตฺเต มา จ ปตึ         อทฺทกฺขิ กณฺฑหาล ตว ชายา
       โย ฆาเตสิ กุมาเร          อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺสาติ ฯ
      ตตฺถ อิมํ มยฺหนฺติ อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ ทุกฺขํ ฯ ปฏิมุญฺจตูติ
ปวิสตุ ปาปุณาตุ ฯ โย ฆาเตสีติ โย ตฺวํ หเนสิ ฯ
อเปกฺขิเตติ สพฺพโลเกน โอโลกิเต ทิสฺสมาเน มาเรสีติ อตฺโถ ฯ
     โพธิสตฺโต ยญฺาวาเฏ ปิตรํ ยาจนฺโต อาห
       มา โน เทว อวธิ ทาเส       โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
       อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             หตฺถี อสฺเส จ ปาเลม
       มา โน เทว อวธิ ทาเส       โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
       อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             หตฺถิจฺฉกณานิ อุชฺเฌม
       มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
       อปิ นิคฬพนฺธกาปิ             อสฺสจฺฉกณานิ อุชฺเฌม
       มา โน เทว อวธิ            ทาเส โน เทหิ กณฺฑหาลสฺส
       ยสฺส โหนฺติ ตว กามา         อปิ รฏฺา ปพฺพาชิตา
        ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม
        ทิพฺยํ เทว อุปยาจนฺติ          ปุตฺตตฺถิกา ทลิทฺทาปิ
        ปฏิภาณานิปิ หิตฺวา            ปุตฺเต น หิ ลภนฺติ เอกจฺจา
        อสฺสาสกานิ กโรนฺติ           ปุตฺตาปิ โน ชายนฺตุ
        ตโต จ ปุตฺตา ชายนฺตุ         อถ โน อการณสฺมา
        ยญฺตฺถาย เทว ฆาเตสิ
        อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ       มา ตาต โน อฆาเตสิ
        มา กิจฺฉลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ       ยชิตฺโถ อิมํ ยญฺ
        อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ       มา ตาต โน อฆาเตสิ
        มา กปณลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ       อมฺมาย โน วิปฺปวาเสหีติ ฯ
     ตตฺถ ทิพฺยนฺติ เทว อปุตฺติกา ทลิทฺทาปิ นาริโย ปุตฺตตฺถิกา
หุตฺวา พหุํปณฺณาการํ หริตฺวา ปุตฺตํ วา ธีตรํ วา ลภิสฺสามาติ
ทิพฺยํ อุปยาจนฺติ ฯ ปฏิภาณานิปิ หิตฺวาติ โทหฬานิ ฉฑฺเฑตฺวาปิ
อลภิตฺวาปีติ อตฺโถ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ มหาราช นารีนํ หิ
อุปฺปนฺนํ โทหฬํ อลภนฺตีนํ คพฺโภ สุสฺสิตฺวา นสฺสติ ตตฺถ เอกจฺจา
ยาจนฺติ ปุตฺเต อลภมานา กาจิ ลทฺธํ โทหฬํ ปหาย อปริภุญฺชิตฺวา
น ลภนฺติ กาจิ โทหฬํ อลภมานา น ลภนฺติ มยฺหํ ปน มาตา
โทหฬํ ลภิตฺวา ปริภุญฺชิตฺวา อุปฺปนฺนคพฺภํ อวินาเสตฺวา ปุตฺเต
ปฏิลภติ เอวํ ปฏิลทฺเธ มาโน อวธีติ ยาจติ ฯ อสฺสาสกานีติ
มหาราช อิเม สตฺตา อาสา กโรนฺติ กินฺติ ปุตฺตา โน ชายนฺตูติ ฯ
ตโต จ ปุตฺตาติ ปุตฺตานํปิ โน ปุตฺตา ชายนฺตูติ ฯ อถ
โน อการณสฺมาติ อถ ตฺวํ อมฺเห อการเณน ยญฺตฺถาย
ฆาเตสิ ฯ อุปยาจิตเกนาติ เทวตานํ อายาจเนน ฯ
กปณลทฺธเกหีติ กปณาย หุตฺวา ลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ อมฺเหหิ สทฺธึ
อมฺหากํ อมฺมาย มา วิปฺปวาเสหิ มา โน มาตรา สทฺธึ วิปฺปวาสํ
กริสฺสสีติ วทติ ฯ
      โส เอวํ วทนฺโตปิ ปิตุ สนฺติกา กิญฺจิ วจนํ อลภิตฺวา มาตุ
ปาทมูเล นิปติตฺวา ปริเทวมาโน อาห
       พหุทุกฺขโปสิยา จนฺทํ           อมฺม ตุวํ ชียเส ปุตฺตํ
       วนฺทามิ โข เต ปาเท         ลภตํ ตาโต ปรโลกํ
       หนฺท จ มํ อุปคุยฺห            ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ
       คจฺฉามิทานิ ปวาสํ            ยญฺตฺถาย เอกราชสฺส
       หนฺท จ มํ อุปคุยฺห            ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ
       คจฺฉามิทานิ ปวาสํ            มาตุ กตฺวา หทยโสกํ
       หนฺท จ มํ อุปคุยฺห            ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ
       คจฺฉามิทานิ ปวาสํ           ชนสฺส กตฺวา หทยโสกนฺติ ฯ
     ตตฺถ พหุทุกฺขโปสิยาติ พหูหิ ทุกฺเขหิ โปสิยา ฯ จนฺทนฺติ
มํ จนฺทกุมารํ เอวํ โปสิตฺวา อิทานิ อมฺม ตุวํ ชียเส ปุตฺตํ ฯ
ลภตํ ตาโต ปรโลกนฺติ ปิตา เม โภคสมฺปนฺนํ ปรโลกํ ลภตุ ฯ
อุปคุยฺหาติ อาลิงฺคิตฺวา ปลิสชฺชิตฺวา ฯ ปวาสนฺติ ปุน อนาคมนาย
อจฺจนฺตวิปฺปวาสํ ฯ
      อถสฺส มาตา ปริเทวนฺตี จตสฺโส คาถาโย อภาสิ
       หนฺท จ ปทุมปตฺตานํ           โมลึ พนฺธสฺสุ โคตมิปุตฺต
       จมฺปกทลมิสฺสาโย             เอสา เต โปราณิกา ปกติ
       หนฺท จ วิเลปนนฺเต           ปจฺฉิมกํ จนฺทนํ วิลิมฺปสฺสุ
       เยหิ จ สุวิลิตฺโต             โสภสิ ราชปริสาย
       หนฺท จ มุทุกานิ วตฺถานิ        ปจฺฉิมํ กาสิกํ นิวาเสหิ
       เยหิ จ สุนิวตฺโถ             โสภสิ ราชปริสาย
       หนฺท จ มุตฺตามณิกนกวิภูสิตานิ คณฺหสฺสุ หตฺถาภรณานิ
       เยหิ จ หตฺถาภรเณหิ โสภสิ ราชปริสายาติ ฯ
     ตตฺถ ปทุมปตฺตานนฺติ ปทุมปตฺตเวนนฺนาเมกํ ปสาธนํ ฯ
ตํ สนฺธาเยวาห ฯ ตว วิปฺปกิณฺณํ โมลึ อุกฺขิปิตฺวา
ปทุมปตฺตเวเนน โยเชตฺวา พนฺธสฺสูติ อตฺโถ ฯ โคตมิปุตฺตาติ
จนฺทกุมารํ อาลปติ ฯ จมฺปกทลมิสฺสาโยติ อพฺภนฺตริเมหิ
จมฺปกทเลหิ มิสฺสกา วณฺณคนฺธสมฺปนฺนา นานาปุปฺผมาลา ปิลนฺธสฺสุ ฯ
เอสา เตติ เอสา ตว โปราณิกา ปกติ ตเมว ภชสฺสุ
ปุตฺตาติ ปริเทวติ ฯ เยหิ จาติ เยหิ จ โลหิตจนฺทนวิเลปเนหิ
วิลิตฺโต ราชปริสาย โสภสิ ตานิ วิลิมฺปสฺสูติ อตฺโถ ฯ
กาสิกนฺติ สตสหสฺสคฺฆนิกํ กาสิกวตฺถํ ฯ คณฺหสฺสูติ
ปิลนฺทสฺสุ ฯ
       อิทานิสฺส จนฺทานาม อคฺคมเหสี รญฺโ ปาทมูเล นิปติตฺวา
ปริเทวมานา อาห
      น หิ นูนายํ รฏฺปาโล ภูมิปติ ชนปทสฺส ทายาโท
         โลกิสฺสโร มหนฺโต             ปุตฺเต สิเนหํ  ชนยตีติ ฯ
      ตํ สุตฺวา ราชา คาถมาห
         มยฺหํ ปิยา ปุตฺตา อตฺตา จ ปิโย ตุมฺเห จ ภริยาโย
         สคฺคญฺจ ปตฺถยมาโน            เตนาหํ ฆาตยิสฺสามีติ ฯ
      ตสฺสตฺโถ กึ การณา ปุตฺตสิเนหํ น ชเนมิ น เกวลํ
โคตมิยา เอว อถ โข มยฺหํ ปิยา ปุตฺตา จ ตถา อตฺตา จ ปิโย
ตุมฺเห จ สุณฺหาโย ภริยาโย จ เม ปิยาเยว ฯ เอวํ สนฺเตปิ
สคฺคญฺจ ปตฺถยมาโนติ อหํ ตํ สคฺคํ ปตฺเถมิ เตน การเณน เอเต
ฆาตยิสฺสามิ มา จินฺตยิตฺถ สพฺเพปิ เต มยา สทฺธึ เทวโลเก เอกโต
ภวิสฺสนฺตีติ ฯ
    จนฺทา อาห
       มํ ปมํ ฆาเตหิ               มา เม หทยํ ทุกฺขํ อผาเลสิ
       อลงฺกโต สุนฺทรโก ปุตฺโต        ตว เทว สุขุมาโล
       หนฺทยฺย มํ หนสฺสุ              สโสกา จนฺทิเยน เหสฺสามิ
       ปุญฺ กรสฺสุ วิปุลํ              วิจราม อุโภ ปรโลเกติ ฯ
     ตตฺถ ปมนฺติ เทว มม สามิกโต ปมตรํ มํ ฆาเตหิ ฯ
ทุกฺขนฺติ ตํ จนฺทสฺส มรณทุกฺขํ มม หทยํ มา อผาเลสิ ฯ อลงฺกโตติ
อยํ มม เอโกว อลงฺกตปฏิยตฺโตติ เอวํ อลงฺกโต เอวรูปํ
นาม ปุตฺตํ น มมายสิ มหาราชาติ ทีเปติ ฯ หนฺทยฺยาติ หนฺท
อยฺย ฯ ราชานํ อาลปนฺตี เอวมาห ฯ สโสกาติ จนฺทิเยน สทฺธึ
สโสกา ฯ เหสฺสามีติ ภวิสฺสามิ ฯ วิจราม อุโภ ปรโลเกติ ตยา
เอกโตว ฆาติตา อุโภปิ ปรโลเก สุขํ อนุภวนฺตา วิจราม มา
โน สคฺคนฺตรายมกาสีติ ฯ
    ราชา อาห
       มา ตฺวํ จนฺเท รุจิ พหุกา        ตว เทวรา วิสาลกฺขิ
       เต ตํ รมยิสฺสนฺติ              ยิฏฺสฺมึ โคตมิปุตฺเตติ ฯ
      ตตฺถ มา ตฺวํ จนฺเท รุจีติ มา ตฺวํ อตฺตโน มรณํ โรเจสิ ฯ
มา รุทีติปิ ปาโ ฯ มา โรทีติ อตฺโถ ฯ เทวราติ ปวรา ปติภาติกา ฯ
     ตโต ปรํ สตฺถา
         เอวํ วุตฺเต จนฺทา อตฺตานํ       หนฺติ หตฺถตลเกหีติ
อุปฑฺฒคาถมาห ฯ
      ตโต ปรํ ตสฺสาเยว วิลาโป โหติ
         อลมตฺโถ ชีวิเตน              ปิสฺสามิ วิสํ มริสฺสามิ
         น หิ นูนิมสฺส รญฺโ            าติมิตฺตา จ วิชฺชเร
         สุหทา เยน วทนฺติ ราชานํ       มา ฆาตยิ โอรเส ปุตฺเต
         น หิ นูนิมิสฺส รญฺโ            าติมิตฺตา จ วิชฺชเร
         สุหทา เยน วทนฺติ ราชานํ       มา ฆาตยิ อตฺรเช ปุตฺเต
         อิเม เตปิ มยฺหํ ปุตฺตา          คุณิโน กายุรธาริโน
         ราชปุตฺเตหิ ยชสฺสุ ยญฺ         อถ มุญฺจตุ โคตมิปุตฺโต
         วิลสตมฺปิ มํ กตฺวา             ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช
         มา เชฏฺปุตฺตํ อวธิ            อทูสกํ สีหสํกาสํ
         วิลสตํปิ มํ กตฺวา              ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช
         มา เชฏฺปุตฺตํ อวธิ            อเปกฺขิตํ สพฺพโลกสฺสาติ ฯ
      ตตฺถ เอวนฺติ อนฺธพาเลน เอกราเชน วุตฺเต ฯ หนฺตีติ เทว
กินฺนาเมตํ กเถสีติ วตฺวา หตฺถตเลหิ อตฺตานํ หนฺติ หนฺติ ฯ ปิสฺสามีติ
ปิวิสฺสามิ ฯ อิเม เตปีติ อิเมปิ วสุลกุมารํ อาทึ กตฺวา
เสสทารเก หตฺเถ คเหตฺวา รญฺโ ปาทมูเล ิตา เอวมาห ฯ คุณิโนติ
มาลาคุณาภรเณหิ สมนฺนาคตา ฯ กายูรธาริโนติ กายูรปสาธนธรา ฯ
วิลสตนฺติ มหาราช มํ ฆาเตตฺวา โกฏฺาสสตํ กตฺวา ฯ
สตฺตธาติ สตฺตสุ าเนสุ ยญฺ ยชสฺสุ ฯ
      อิติ สา รญฺโ สนฺติเก อิมาหิ คาถาหิ ปริเทวิตฺวา อสฺสาสํ
อลภมานา โพธิสตฺตสฺเสว สนฺติกํ คนฺตฺวา ปริเทวมานา อฏฺาสิ ฯ
อถ นํ โส จนฺเท มยา ชีวมาเนน ตุยฺหํ ตสฺมึ ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ
สุภณิเต สุกถิเต อุจฺจาวจานิ มุตฺตาทีนิ พหูนิ อาภรณานิ ทินฺนานิ
อชฺช ปน เต อิทํ ปจฺฉิมกํ ทานํ สรีรารุฬฺหนฺเต อาภรณํ ทมฺมิ
คณฺหาหิ นนฺติ อาห ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       พหุกา ตว ทินฺนา อาภรณา      อุจฺจาวจา สุภณิตมฺหิ
       มุตฺตามณิ เวฬุริยา อิทนฺเต      ปจฺฉิมกํ ทานนฺติ ฯ
    จนฺทา เทวีปิ ตํ สุตฺวา ตโต อปราหิ นวหิ คาถาหิ วิลปนฺตี อาห
       เยสํ ปุพฺเพสุ ขนฺเธสุ          ผุลฺลา มาลาคุฬา วิวตฺตึสุ
       เตสชฺชปิ สุนิสิโต เนตฺตึโส      วิวตฺติสฺสติ ขนฺเธสุ
       เยสํ ปุพฺเพสุ ขนฺเธสุ          จิตฺรมาลาคุฬา วิวตฺตึสุ
       เตสชฺชปิ สุนิสิโต เนตฺตึโส      วิวตฺติสฺสติ ขนฺเธสุ
       อจิรา วต เนตฺตึโส           วิวตฺติสฺสติ ราชปุตฺตานํ ขนฺเธสุ
       อถ มม หทยํ น ผาเลติ        ตาว ทฬฺหพนฺธนญฺจ เม อาสิ
       กาสิกสุจิวตฺถธรา             กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            ยญฺตฺถาย เอกราชสฺส
       กาสิกสุจิวตฺถธรา             กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            มาตุ กตฺวา หทยโสกํ
       กาสิกสุจิวตฺถธรา             กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ
       มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา    กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            ยญฺตฺถาย เอกราชสฺส
       มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา    กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            มาตุ กตฺวา หทยโสกํ
       มํสรสโภชนา นหาปกสุนหาตา    กุณฺฑลิโน อคฺคลุจนฺทนวิลิตฺตา
       นิยฺยาถ จนฺทสุริยา            ชนสฺส กตฺวา หทยโสกนฺติ ฯ
     ตตฺถ ผุลฺลา มาลาติ ปุปฺผทามานิ ฯ เตสชฺชาติ เตสํ
อชฺช ฯ เนตฺตึโสติ อสิ ฯ วิวตฺติสฺสตีติ ปติสฺสติ ฯ อจิรา วตาติ
อจิเรน วต ฯ น ผาเลตีติ น ภิชฺชติ ฯ ตาว ทฬฺหพนฺธนญฺจ เม
อาสีติ อติวิย ถิรพนฺธนํ เม หทยํ ภวิสฺสตีติ อตฺโถ ฯ นิยฺยาถาติ
นิคจฺฉถ ฯ
      เอวํ ตสฺสา ปริเทวนฺติยา ยญฺาวาเฏสุ สพฺพกมฺมํ นิฏฺาสิ ฯ
อมจฺจา ราชปุตฺตํ เนตฺวา คีวํ โอนาเมตฺวา นิสีทาเปสุํ ฯ กณฺฑหาโล
สุวณฺณปาตึ อุปนาเมตฺวา ขคฺคํ อาทาย ตสฺส คีวํ ฉินฺทิสฺสามีติ
อฏฺาสิ ฯ ตํ ทิสฺวา จนฺทาเทวี อญฺ เม ปฏิสรณํ นตฺถิ อตฺตโน
สจฺจพเลน สามิกสฺส โสตฺถึ กริสฺสามีติ อญฺชลึ ปคฺคยฺห ปริสาย
อนฺตรนฺตเร วิจรนฺตี สจฺจกิริยํ อกาสิ ฯ
     ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
     สพฺพสฺมึ อุปกฺขตสฺมึ นิสีทิเต      จนฺทสุริยสฺมึ ยญฺตฺถาย
     ปญฺจาลราชธีตา ปญฺชลิกา       สพฺพปริสนฺตรมนุปริยาสิ
     เยน สจฺเจน กณฺฑหาโล        ปาปกมฺมํ กโรติ ทุมฺเมโธ
     เอเตน สจฺจวชฺเชน           สมงฺคินี สามิเกน โหมิ
     เยธตฺถิ อมนุสฺสา             ยานิ จ ยกฺขภูตภพฺยานิ
     กโรนตุ เม เวยฺยาวฏิกํ        สมงฺคินี สามิเกน โหมิ
     ยา เทวตา อิธาคตา          ยานิ จ สพฺพภูตภพฺยานิ
     สรเณสินึ อนาถํ ตายถ มํ       ยาจามิ โว ปติมาหํ อเชยฺยนฺติ ฯ
    ตตฺถ อุปกฺขตสฺมินฺติ สพฺพสมึ ยญฺสมฺภาเร สชฺชิเต ปฏิยตฺเต ฯ
สมงฺคินีติ สมฺปยุตฺตา เอกสมฺปยุตฺตา เอกสํวาสา โหมิ ฯ เยธตฺถีติ เย
อิธ อตฺถิ ฯ ยกฺขภูตภพฺยานีติ เทวสํขาตา ยกฺขา จ วฑฺฒิตฺวา
ิตสตฺตสํขาตา ภูตา จ อิทานิ วฑฺฒนกสตฺตสํขาตานิ จ ภพฺยานิ ฯ
เวยฺยาวฏิกนฺติ มยฺหํ เวยฺยาวจฺจํ กโรนฺตุ ฯ ตายถ มนฺติ รกฺขถ
มํ ฯ ยาจามิ โวติ อหํ โว ยาจามิ ฯ ปติมาหนฺติ ปติ อหํ ฯ
อเชยฺยนฺติ ปจฺจตฺถิเกหิ อเชยฺยํ อชิตํ ฯ
      อถ สกฺโก เทวราชา ตสฺสา ปริเทวนสทฺทํ สุตฺวา ตํ ปวุตฺตึ
ตฺวา ตาวเทว ปชฺชลิตอยกูฏํ อาทาย อาคนฺตฺวา ราชานํ ตาเสตฺวา
สพฺเพ วิสชฺชาเปสิ ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
      ตํ สุตฺวา อมนุสฺโส            อโยกูฏํ ปริพฺภมิตฺวา
      ภยมสฺส ชนยนฺโต             ราชานํ อิทมโวจ
      พุชฺฌสฺสุ โข ราชกลิ           มา เตหํ มตฺถกํ นิตาเฬสึ
      มา เชฏฺปุตฺตํ อวธิ           อทูสกํ สีหสํกาสํ
      โก เต ทิฏฺโ ราชกลิ         ปุตฺตภริยาโย หญฺมานา
      เสฏฺี จ คหปตโย            อทูสกา สคฺคกามา หิ
      ตํ สุตฺวา กณฺฑหาโล           ราชา จ อพฺภูตมิทํ ทิสฺวาน
      สพฺเพสํ พนฺธนานิ โมเจสุํ       ยถา ตํ อปาปานํ
      สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ
      สพฺเพ เอเกกเลฑฺฑุมกํสุ        เอส วโธ กณฺฑหาลสฺสาติ ฯ
    ตตฺถ อมนุสฺโสติ สกฺโก เทวราชา ฯ พุชฺฌสฺสูติ ชานสฺสุ
สลฺลกฺเขหิ ฯ ราชกลีติ ราชกาฬกณฺณิ ราชลามก ฯ มา เตหนฺติ
ปาปราช พุชฺฌ มา เต อหํ มตฺถกํ นิตาเฬสึ ปหรึ ฯ โก เต
ทิฏฺโติ กุหึ ตยา ทิฏฺปุพฺโพ ฯ สคฺคกามา หีติ เอตฺถ หีติ
นิปาตมตฺตํ ฯ สคฺคกามา สคฺคํ ปตฺถยมานาติ อตฺโถ ฯ ตํ สุตฺวาติ
ภิกฺขเว สกฺกสฺส วจนํ สุตฺวา กณฺฑหาโล ฯ อพฺภูตมิทนฺติ ราชา จ
อิทํ สกฺกสฺส ทสฺสนํ ปุพฺเพ อพฺภูตปุพฺพํ ทิสฺวา ฯ ยถา ตนฺติ ยถา
อปาปานํ โมเจนฺติ เอวเมว โมเจสุํ ฯ เอเกกเลฑฺฑุมกํสูติ ภิกฺขเว
ยตฺตกา ตสฺมึ ยญฺาวาเฏ สมาคตา สพฺเพ เอกโกลาหลํ กตฺวา
กณฺฑหาลสฺส เอเกกํ เลฑฺฑุปฺปหารํ อทํสุ ฯ เอส วโธติ เอโส
กณฺฑหาลสฺส วโธ อโหสิ ฯ ตตฺเถว นํ ชีวิตกฺขยํ ปาปยึสูติ อตฺโถ ฯ
      ตํ ปน มาเรตฺวา มหาชโน ราชานํ มาเรตุํ อารภิ ฯ
โพธิสตฺโต ปิตรํ ปลิสชฺชิตฺวา มาเรตุํ น อทาสิ ฯ มหาชโน ชีวิตํ
ตาวสฺส ปาปรญฺโ เทม ฉตฺตํ ปนสฺส น ทสฺสาม นคเร นิวาสญฺจ
น ทสฺสาม จณฺฑาลํ กตฺวา พหินคเร วสาเปสฺสามาติ วตฺวา
ราชเวสํ หราเปตฺวา กาสาวํ นิวาสาเปตฺวา หลิทฺทปิโลติกาย สีสํ
เวเตฺวา จณฺฑาลํ กตฺวา จณฺฑาลวสนฏฺานํ ปหิณิ ฯ เย ปน เต
ตํ ปสุฆาตยญฺ ยชึสุ เจว ยชาเปสุญฺจ อนุโมทึสุ จ สพฺเพ เต
นิรยปรายนาเยว อเหสุํ ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       สพฺเพ ปตนฺติ นิรยํ            ยถา ตํ ปาปกมฺมํ กตฺวา
       น หิ ปาปกมฺมํ กตฺวา          ลพฺภา สุคติ อิโต คนฺตุนฺติ ฯ
      เตปิ โข มหาชนา เทฺว กาฬกณฺณิโย หาเรตฺวา ตตฺเถว
อภิเสกสมฺภาเร อาหริตฺวา จนฺทกุมารํ อภิสิญฺจึสุ ฯ
    ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           เย ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ จนฺทํ อภิสิญฺจึสุ           สมาคตา ราชปริสา จ
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           ยา ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ จนฺทํ อภิสิญฺจึสุ           สมาคตา ราชกญฺาโย
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           เย ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ จนฺทํ อภิสิญฺจึสุ           สมาคตา เทวปริสา จ
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           ยา ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ จนฺทํ อภิสิญฺจึสุ           สมาคตา เทวกญฺาโย
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           เย ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ เจลุกฺเขปมกรุํ           สมาคตา ราชปริสา จ
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           ยา ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ เจลุกฺเขปมกรุํ           สมาคตา ราชกญฺาโย
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           ยา ตตฺถ สมาคตา ตทา
       อาสุํ เจลุกฺเขปมกรุํ           สมาคตา เทวกญฺาโย
       สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ           พหู อานนฺทิโน อหุ วาทึสุ
       นนฺทิปฺปเวสนครํ              พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ ฯ
    ตตฺถ ราชปุริสา จาติ ราชปริสาปิ ตีหิ สํเขหิ นํ อภิสิญฺจึสุ ฯ
ราชกญฺาโยติ ขตฺติยธีตโรปิ นํ อภิสิญฺจึสุ ฯ เทวปริสา จาติ
สกฺโก เทวราชา วิชยุตฺตรสํขํ คเหตฺวา เทวปริสาย สทฺธึ อภิสิญฺจิ  ฯ
เทวกญฺาโยติ สุชาตาปิ เทวธีตา เทวกญฺาหิ สทฺธึ อภิสิญฺจิ ฯ
เจลุกฺเขปมกรุนฺติ นานาวณฺเณหิ วตฺเถหิ ธเช อุสฺสาเปตฺวา
อุตฺตริสาฏกานิ อากาเส ขิปนฺตา เจลุกฺเขปํ กรึสุ ฯ ราชปริสา จาติ
ราชปริสา จ อิตเร จ ตโย โกฏฺาสา อภิเสกการกา จตฺตาโรปิ
โกฏฺาสา กรึสุเยว ฯ อานนฺทิโน อหุวาทึสูติ อาโมทิตา ปโมทิตา
อเหสุํ ฯ นนฺทิปฺปเวสนครนฺติ จนฺทกุมารสฺส ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา
นครํ ปวิฏฺกาเล นคเร อานนฺทเภรึ จรึสุ ฯ กิมตฺถาย ฯ ยถา
อมฺหากํ จนฺทกุมาโร พนฺธนา มุตฺโต เอวเมว สพฺเพ พนฺธนานิ
มุญฺจนฺตูติ ฯ เตน วุตฺตํ พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ ฯ
      อถ โข โพธิสตฺโต ปิตุวตฺตํ ปฏฺเปสิ ฯ อนฺโตนครํ ปวิสิตุํ
น ลภติ ฯ ปริพฺพยสฺส ขีณกาเล โพธิสตฺโต อุยฺยานกิฬาทีนํ
อตฺถาย คจฺฉนฺโต ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปิตรํ น วนฺทติ ฯ เอกราชา
อญฺชลึ ปน กตฺวา จิรํ ชีวตุ สามีติ วทติ ฯ เกนตฺโถติ วุตฺเต
โส อาโรเจสิ ฯ อถสฺส โส ปริพฺพยํ ทาเปสิ ฯ โส ธมฺเมน
รชฺชํ กาเรตฺวา อายุหปริโยสาเน เทวโลกํ ปูรยมาโน อคมาสิ ฯ
      สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา น
ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพปิ เทวทตฺโต มํปิ เอกํ นิสฺสาย พหู ชเน
มาเรตุํ วายามมกาสีติ วตฺวา ชาตกํ สโมทาเนสิ ฯ ตทา
กณฺฑหาโล เทวทตฺโต อโหสิ โคตมี เทวี มหามายา อโหสิ จนฺทาเทวี
ราหุลมาตา วสุโล ราหุโล เสลา กุมารี อุปฺปลวณฺณา สุโร
อานนฺโท รามโคตฺโต กสฺสโป ภทฺทเสโน โมคฺคลฺาโน สุริยกุมาโร
สาริปุตฺโต สกฺโก อนุรุทฺโธ ฯ ตทา ปริสา พุทฺธปริสา อเหสุํ ฯ
จนฺทกุมาโร ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                จนฺทกุมารชาตกํ สตฺตมํ นิฏฺิตํ ฯ
                    --------------
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๙๕-๑๓๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=1951&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=1951&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=775
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=4761
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=5686
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=5686
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_28