อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปฏิสํ.อ.๒ (สทฺธมฺม.๒)

                   ๗๒-๗๓. สพฺพญฺุตญฺาณนิทฺเทสวณฺณนา
     [๑๑๙] สพฺพญฺุตญฺาณนิทฺเทเส กตมํ ตถาคตสฺส สพฺพญฺุตญฺาณนฺติ
ปุจฺฉิตฺวา เตน สมคติกตฺตา เตเนว สห อนาวรณาณํ นิทฺทิฏฺ. น หิ
@เชิงอรรถ: ๑ อภิ.วิ. ๓๕/๙๗๗/๔๘๗  ๒ อิ. นิพฺพานทสฺสเนน
อนาวรณาณํ ธมฺมโต วิสุํ อตฺถิ, เอกเมว เหตํ าณํ อาการเภทโต เทฺวธา
วุจฺจติ สทฺธินฺทฺริยสทฺธาพลาทีนิ วิย. สพฺพญฺุตญฺาณเมว หิ นตฺถิ เอตสฺส
อาวรณนฺติ, เกนจิ ธมฺเมน, ปุคฺคเลน วา อาวรณํ กาตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย
อนาวรณนฺติ วุจฺจติ อาวชฺชนปฺปฏิพทฺธตฺตา สพฺพธมฺมานํ. อญฺเ ปน อาวชฺชิตฺวาปิ
น ชานนฺติ. เกจิ ปนาหุ "มโนวิญฺาณํ วิย สพฺพารมฺมณิกตฺตา ๑- สพฺพญฺุตญฺาณํ.
ตํเยว าณํ อินฺทวชิรํ วิย วิสเยสุ อปฺปฏิหตตฺตา อนาวรณาณํ.
อนุปุพฺพสพฺพญฺุตาปฏิกฺเขโป สพฺพญฺุตญฺาณํ, สกึ สพฺพญฺุตาปฏิกฺเขโป
อนาวรณาณํ, ภควา สพฺพญฺุตญฺาณปฏิลาเภนาปิ สพฺพญฺูติ วุจฺจติ, น
จ อนุปุพฺพสพฺพญฺู. อนาวรณาณปฏิลาเภนาปิ สพฺพญฺูหิ วุจฺจติ, น จ
สกึ สพฺพญฺูติ.
     สพฺพํ สงฺขตสงฺขตํ อนวเสสํ ชานาตีติ เอตฺถ สพฺพนฺติ ชาติวเสน
สพฺพธมฺมานํ นิสฺเสสปริยาทานํ. อนวเสสนฺติ เอเกกสฺเสว ธมฺมสฺส สพฺพาการวเสน
นิสฺเสสปริยาทานํ. สงฺขตมสงฺขตนฺติ ทฺวิธา ปเภททสฺสนํ. สงฺขตํ หิ ๒- เอโก ปเภโท,
อสงฺขตํ เอโก ปเภโท. ปจฺจเยหิ สงฺคมฺม กตนฺติ สงฺขตํ ขนฺธปญฺจกํ. ตถา น
สงฺขตนฺติ อสงฺขตํ นิพฺพานํ. สงฺขตํ อนิจฺจทุกฺขานตฺตาทีหิ อากาเรหิ อนวเสสํ
ชานาติ, อสงฺขตํ สุญฺตานิมิตฺตอปฺปณิหิตาทีหิ อากาเรหิ อนวเสสํ ชานาติ. นตฺถิ
เอตสฺส สงฺขตสฺส อสงฺขตสฺส จ อวเสโสติ อนวเสสํ. สงฺขตํ อสงฺขตญฺจ.
อเนกเภทาปิ ปญฺตฺติ ปจฺจเยหิ อกตตฺตา อสงฺขตปกฺขํ ภชติ. สพฺพญฺุตญฺาณํ หิ
สพฺพาปิ ปญฺตฺติโย อเนกเภทโต ชานาติ. อถ วา สพฺพนฺติ สพฺพธมฺมคฺคหณํ.
อนวเสสนฺติ นิปฺปเทสคฺคหณํ. ตตฺถ อาวรณํ นตฺถีติ ตตฺถ ตสฺมึ
อนวเสเส สงฺขตาสงฺขเต นิสฺสงฺคตฺตา สพฺพญฺุตญฺาณสฺส อาวรณํ นตฺถีติ ตเทว
สพฺพญฺุตญฺาณํ อนาวรณาณํ นามาติ อตฺโถ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สพฺพธมฺมารมฺมณิกตฺตา  ๒ สี. สงฺขตนฺติ
     [๑๒๐] อิทานิ อเนกวิสยเภทโต ทสฺเสตุํ อตีตนฺติอาทิมาห. ตตฺถ อตีตํ
อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ กาลเภทโต ทสฺสิตํ. จกฺขุญฺเจว รูปา จาติอาทิ
วตฺถารมฺมณเภทโต. เอวํ ตํ สพฺพนฺติ ๑- เตสํ จกฺขุรูปานํ อนวเสสปริยาทานํ. เอวํ
เสเสสุ. ยาวตาติ อนวเสสปริยาทานํ. อนิจฺจฏฺนฺติอาทิ สามญฺลกฺขณเภทโต
ทสฺสิตํ. อนิจฺจฏฺนฺติ จ อนิจฺจาการํ. ปจฺจตฺตตฺเถ ๒- วา อุปโยควจนํ. เอส นโย
เอทิเสสุ. รูปสฺสาติอาทิ ขนฺธเภทโต ทสฺสิตํ. จกฺขุสฺส ฯเปฯ ชรามรณสฺสาติ
เหฏฺา วุตฺตเปยฺยาลนเยน โยเชตพฺพํ. อภิญฺายาติอาทีสุ เหฏฺา วุตฺตาณาเนว.
อภิญฺฏฺนฺติอาทิ อภิชานนสภาวํ. เอส นโย เอทิเสสุ. ขนฺธานํ ขนฺธฏฺนฺติอาทิ
เหฏฺา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. กุสเล ธมฺเมติอาทิ กุสลตฺติกวเสน เภโท. กามาวจเร
ธมฺเมติอาทิ จตุภูมกวเสน. อุภยตฺถาปิ "สพฺเพ ชานาตี"ติ พหุวจนปาโ สุนฺทโร.
เอกวจนโสเต ปติตตฺตา ปน โปตฺถเกสุ เอกวจเนน ลิขิตํ. ทุกฺขสฺสาติอาทิ
จุทฺทสนฺนํ พุทฺธาณานํ วิสยเภโท. อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต าณนฺติอาทีนิ จตฺตาริ
าณานิ วตฺวา สพฺพญฺุตญฺาณํ กสฺมา น วุตฺตนฺติ เจ? วุจฺจมานสฺส
สพฺพญฺุตญฺาณตฺตา. วิสยเภทโต หิ สพฺพญฺุตญฺาเณ วุจฺจมาเน ตํ าณํ
น วตฺตพฺพํ โหติ, สพฺพญฺุตญฺาณํ ปน สพฺพญฺุตญฺาณสฺส วิสโย โหติเยว.
     ปุน กาฬการมสุตฺตนฺตาทีสุ ๓- วุตฺตนเยเนว สพฺพญฺุตญฺาณภูมึ ทสฺเสนฺโต
ยาวตา สเทวกสฺส โลกสฺสาติอาทิมาห. ตตฺถ สห เทเวหิ สเทวกสฺส. สห มาเรน
สมารกสฺส. สห พฺรหฺมุนา สพฺรหฺมกสฺส โลกสฺส. สห สมณพฺราหฺมเณหิ
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา. สห เทวมนุสฺสเสหิ สเทวมนุสฺสาย ปชาย. ปชาตตฺตา ปชาติ
สตฺตโลกสฺส ปริยายวจนเมตํ. ตตฺถ สเทวกวจเนน ปญฺจกามาวจรเทวคฺคหณํ,
สมารกวจเนน ฉฏฺกามาวจรเทวคฺคหณํ, สพฺรหฺมกวจเนน พฺรหฺมกายิกาทิพฺรหฺมคฺคหณํ,
สสฺสมณพฺราหฺมณิวจเนน สาสนสฺส ปจฺจตฺถิกปจฺจามิตฺตสมณพฺราหฺมณคฺคหณํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. เอตํ สพฺพนฺติ  ๒ อิ. ปจฺจตฺเถ  ๓ องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๒๔/๒๙
สมิตปาปพาหิตปาปสมณพฺราหฺมณคฺคหณญฺจ, ปชาวจเนน สตฺตโลกคฺคหณํ,
สเทวมนุสฺสวจเนน สมฺมุติเทวเสสมนุสฺสคฺคหณํ เวทิตพฺพํ. เอวเมตฺถ ตีหิ ปเทหิ
โอกาสโลโก, ทฺวีหิ ปชาวเสน สตฺตโลโก คหิโตติ เวทิตพฺโพ.
     อปโร นโย:- สเทวกคฺคหเณน อรูปาวจรโลโก คหิโต,
สมารกคฺคหเณน ฉกามาจวรเทวโลโก, สพฺรหฺมกคฺคหเณน รูปาวจรพฺรหฺมโลโก,
สสฺสมณพฺราหฺมณาทิคฺคหเณน จตุปริสวเสน, สมฺมุติเทเวหิ วา สห มนุสฺสโลโก,
อวเสสตฺตโลโก วา.
     อปิเจตฺถ สเทวกวจเนน อุกฺกฏฺปริจฺเฉทโต สพฺพสฺสปิ โลกสฺส
ทิฏฺาทิชานนภาวํ สาเธติ. ตโต เยสํ สิยา "มาโร มหานุภาโว ฉกามาวจริสฺสโร
วสวตฺตี, กึ ตสฺสาปิ ทิฏฺาทึ ชานาตี"ติ, เตสํ วิมตึ วิธมนฺโต "สมารกสฺสา"ติ อาห.
เยสํ ปน สิยา "พฺรหฺมา มหานุภาโว เอกงฺคุลิยา เอกสฺมึ จกฺกวาฬสหสฺเส อาโลกํ
ผรติ, ทฺวีหิ ฯเปฯ ทสหิ องฺคุลีหิ ทสสุ จกฺกวาฬสหสฺเสสุ อาโลกํ ผรติ, อนุตฺตรญฺจ
ฌานสมาปตฺติสุขํ ปฏิสํเวเทติ, กึ ตสฺสาปิ ทิฏฺาทึ ชานาตี"ติ, เตสํ วิมตึ
วิธมนฺโต "สพฺรหฺมกสฺสา"ติ อาห. ตโต เยสํ สิยา "ปุถู สมณพฺราหฺมณา
สาสนปจฺจตฺถิกา, กึ เตสมฺปิ ทิฏฺาทึ ชานาตี"ติ, เตสํ วิมตึ วิธมนฺโต
"สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชายา"ติ อาห. เอวํ อุกฺกฏฺานํ ๑- ทิฏฺาทิชานนภาวํ
ปกาเสตฺวา อถ สมฺมติเทเว อวเสสมนุสฺเส จ อุปาทาย อุกฺกฏฺปริจฺเฉทวเสน
เสสสตฺตโลกสฺส ทิฏฺาทิชานนภาวํ ปกาเสติ. อยเมตฺถ อนุสนฺธิกฺกโม.
โปราณา ปนาหุ:- สเทวกสฺสาติ เทวตาหิ สทฺธึ อวเสสโลกสฺส.
สมารกสฺสาติ มาเรน สทฺธึ อวเสสโลกสฺส. สพฺรหฺมกสฺสาติ พฺรหฺเมหิ
สทฺธึ อวเสสโลกสฺส. เอวํ สพฺเพปิ ติภวูปเค สตฺเต ตีหากาเรหิ ตีสุ
ปเทสุ ปกฺขิปิตฺวา ปุน ทฺวีหากาเรหิ ปริยาทาตุํ สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย
@เชิงอรรถ: ๑ สุ.วิ. ๑/๑๕๘, ป.สู. ๒/๑๐๘
สเทวมนุสฺสายาติ วุตฺตํ. เอวํ ปญฺจหิ ปเทหิ เตน เตน อากาเรน เตธาตุกเมว
ปริยาทินฺนํ โหตีติ.
     ทิฏฺนฺติ รูปายตนํ. สุตนฺติ สทฺทายตนํ. มุตนฺติ ปตฺวา คเหตพฺพโต
คนฺธายตนํ รสายตนํ โผฏฺพฺพายตนํ. วิญฺาตนฺติ สุขทุกฺขาทิธมฺมารมฺมณํ.
ปตฺตนฺติ ปริเยสิตฺวา วา อปริเยสิตฺวา วา ปตฺตํ. ปริเยสิตนฺติ ปตฺตํ วา
อปฺปตฺตํ วา ปริเยสิตํ. อนุวิจริตํ มนสาติ จิตฺเตน อนุสญฺจริตํ. สพฺพํ
ชานาตีติ อิมินา เอตํ ทสฺเสติ:- ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส
โลกสฺส "นีลํ ปีตนฺ"ติอาทิ ๑- รูปารมฺมณํ จกฺขุทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, อยํ สตฺโต
อิมสฺมึ ขเณ อิมํ นาม รูปารมฺมณํ ทิสฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต
วา ชาโตติ ตํ สพฺพํ ตถาคตสฺส สพฺพญฺุตญฺาณํ ชานาติ. ตถา ยํ อปริมาณาสุ
โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส โลกสฺส "เภริสทฺโท มุทิงฺคสทฺโท"ติอาทิ ๒- สทฺทารมฺมณํ
โสตทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, "มูลคนฺโธ ตจคนฺโธ"ติอาทิ ๓- คนฺธารมฺมณํ ฆานทฺวาเร
อาปาถํ อาคจฺฉติ, "มูลรโส ขนฺธรโส"ติอาทิ ๔- รสารมฺมณํ ชิวฺหาทฺวาเร อาปาถํ
อาคจฺฉติ, "กกฺขฬํ มุทุกนฺ"ติอาทิ ๕- ปวีธาตุเตโชธาตุวาโยธาตุเภทํ
โผฏฺพฺพารมฺมณํ กายทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, อยํ สตฺโต อิมสฺมึ ขเณ อิมํ นาม
โผฏฺพฺพารมฺมณํ ผุสิตฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต วา ชาโตติ ตํ สพฺพํ
ตถาคตสฺส สพฺพญฺุตญฺาณํ ชานาติ. ตถา ยํ อปริมาณาสุ โลกธาตูสุ อิมสฺส สเทวกสฺส
โลกสฺส สุขทุกฺขาทิเภทํ ธมฺมารมฺมณํ มโนทฺวาเร อาปาถํ อาคจฺฉติ, อยํ สตฺโต
อิมสฺมึ ขเณ อิมํ นาม ธมฺมารมฺมณํ วิชานิตฺวา สุมโน วา ทุมฺมโน วา มชฺฌตฺโต
วา ชาโตติ ตํ สพฺพํ ตถาคตสฺส สพฺพญฺุตญฺาณํ ชานาติ. อิมสฺส ปน มหาชนสฺส
ปริเยสิตฺวา อปฺปตฺตมฺปิ อตฺถิ, ปริเยสิตฺวา ปตฺตมฺปิ อตฺถิ. อปริเยสิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ อภิ.สํ. ๓๔/๖๑๙/๑๘๙  ๒ อภิ.สํ. ๓๔/๖๒๐/๑๙๐
@๓ อภิ.สํ. ๓๔/๖๒๔/๑๙๒  ๔ อภิ.สํ. ๓๔/๖๒๘/๑๙๓  ๕ อภิ.สํ. ๓๔/๖๔๗/๑๙๖
อปฺปตฺตมฺปิ อตฺถิ, อปริเยสิตฺวา ปตฺตมฺปิ อตฺถิ. สพฺพํ ตถาคตสฺส
สพฺพญฺุตญฺาเณน อปฺปตฺตํ นาม นตฺถีติ.
     [๑๒๑] ปุน อปเรน ปริยาเยน สพฺพญฺุตญฺาณภาวสาธนตฺถํ ๑- น
ตสฺสาติ คาถมาห. ตตฺถ น ตสฺส อทฺทิฏฺิมิธตฺถิ กิญฺจีติ ตสฺส ตถาคตสฺส
อิธ อิมสฺมึ เตธาตุเก โลเก, อิมสฺมึ ปจฺจุปฺปนฺนกาเล วา ปญฺาจกฺขุนา อทฺทิฏฺ
นาม กิญฺจิ อปฺปมตฺตกมฺปิ น อตฺถิ น สํวิชฺชติ. อตฺถีติ อิทํ วตฺตมานกาลิกํ
อาขฺยาตปทํ. อิมินา ปจฺจุปฺปนฺนกาลิกสฺส สพฺพธมฺมสฺส าตภาวํ ทสฺเสติ.
คาถาพนฺธสุขตฺถํ ปเนตฺถ ทกาโร สํยุตฺโต. อโถ อวิญฺาตนฺติ เอตฺถ อโถอิติ
วจโนปาทาเน นิปาโต. อวิญฺาตนฺติ อตีตกาลิกํ อวิญฺาตํ นาม กิญฺจิ ธมฺมชาตํ.
นาโหสีติ ปาเสโส. อพฺยภูตสฺส อตฺถิสทฺทสฺส คหเณ ปาเสสํ วินาปิ ยุชฺชติเยว.
อิมินา อตีตกาลิกสฺส สพฺพธมฺมสฺส าตภาวํ ทสฺเสติ, อชานิตพฺพนฺติ อนาคตกาลิกํ
อชานิตพฺพํ นาม ธมฺมชาตํ น ภวิสฺสติ, นตฺถิ วา. อิมินา อนาคตกาลิกสฺส
สพฺพธมฺมสฺส าตภาวํ ทสฺเสติ. ชานนกิริยาวิเสสนมตฺตเมว วา เอตฺถ อกาโร.
สพฺพํ อภิญฺาสิ ยทตฺถิ เนยฺยนฺติ เอตฺถ ยํ เตกาลิกํ วา กาลวิมุตฺตํ วา เนยฺยํ
ชานิตพฺพํ กิญฺจิ ธมฺมชาตํ อตฺถิ, ตํ สพฺพํ ตถาคโต อภิญฺาสิ อธิเกน
สพฺพญฺุตญฺาเณน ชานิ ปฏิวิชฺฌิ. เอตฺถ อตฺถิสทฺเทน เตกาลิกสฺส กาลวิมุตฺตสฺส
จ คหณา ๒- อตฺถิสทฺโท อพฺยยภูโตเยว ทฏฺพฺโพ. ตถาคโต เตน สมนฺตจกฺขูติ
กาลวเสน โอกาสวเสน จ นิปฺปเทสตฺตา สมนฺตา สพฺพโต ปวตฺตํ าณจกฺขุ ๓-
อสฺสาติ สมนฺตจกฺขุ. เตน ยถาวุตฺเตน การเณน ตถาคโต สมนฺตจกฺขุ, สพฺพญฺูติ
วุตฺตํ โหติ. อิมิสฺสา คาถาย ปุคฺคลาธิฏฺานาย เทสนาย สพฺพญฺุตญฺาณํ สาธิตํ.
     ปุน พุทฺธาณานํ วิสยวเสน สพฺพญฺุตญฺาณํ ทสฺเสตุกาโม สมนฺตจกฺขูติ
เกนฏฺเน สมนฺตจกฺขูติอาทิมาห. ตตฺถ คาถาย สมนฺตจกฺขูติ วุตฺตปเท ยํ ตํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สพฺพญฺุตภาวทสฺสนตฺถํ  ๒ สี. คหณํ  ๓ อิ. ปวตฺตญฺาณจกฺขุ
สมนฺตจกฺขุ, ตํ เกนฏฺเน สมนฺตจกฺขูติ อตฺโถ. อตฺโถ ปนสฺส ยาวตา ทุกฺขสฺส
ทุกฺขฏฺโติอาทีหิ วุตฺโตเยว โหติ. สพฺพญฺุตญฺาณํ หิ สมนฺตจกฺขุ. ยถาห
"สมนฺตจกฺขุ วุจฺจติ สพฺพญฺุตญฺาณนฺ"ติ ๑- ตสฺมึ สพฺพญฺุตญฺาณฏฺเน วุตฺเต
สมนฺตจกฺขุฏฺโ ๒- วุตฺโตเยว โหตีติ. พุทฺธสฺเสว าณานีติ พุทฺธาณานิ. ทุกฺเข
าณาทีนิปิ หิ สพฺพากาเรน พุทฺธสฺเสว ภควโต ปวตฺตนฺติ, อิตเรสํ ปน
เอกเทสมตฺเตเนว ปวตฺตนฺติ. สาวกสาธารณานีติ ปน เอกเทเสนาปิ อตฺถิตํ สนฺธาย
วุตฺตํ. สพฺโพ าโตติ สพฺโพ าเณน าโต. อญฺาโต ทุกฺขฏฺโ นตฺถีติ วุตฺตเมว
อตฺถํ ปฏิเสเธน วิภาเวติ. สพฺโพ ทิฏฺโติ น เกวลํ าตมตฺโตเยว, อถ โข
จกฺขุนา ทิฏฺโ วิย กโต. สพฺโพ วิทิโตติ น เกวลํ ทิฏฺมตฺโตเยว, อถ โข
ปากโฏ. สพฺโพ สจฺฉิกโตติ น เกวลํ วิทิโตเยว, อถ โข ตตฺถ าณปฺปฏิลาภวเสน
ปจฺจกฺขีกโต. สพฺโพ ผสฺสิโตติ น เกวลํ สจฺฉิกโตเยว, อถ โข
ปุนปฺปุนํ ยถารุจิ สมุทาจารวเสน ผุฏฺโติ. อถ วา าโต สภาวลกฺขณวเสน.
ทิฏฺโ สามญฺลกฺขณวเสน. วิทิโต รสวเสน. สจฺฉิกโต ปจฺจุปฏฺานวเสน. ผสฺสิโต
ปทฏฺานวเสน. อถ วา าโต าณุปฺปาทวเสน. ทิฏฺโ จกฺขุปฺปาทวเสน. วิทิโต
ปญฺุปฺปาทวเสน. สจฺฉิกโต วิชฺชุปฺปาทวเสน. ผสฺสิโต อาโลกุปฺปาทวเสน. "ยาวตา
ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺโ, สพฺโพ ทิฏฺโ, อทิฏฺโ ทุกฺขฏฺโ นตฺถี"ติอาทินา นเยน จ
"ยาวตา สเทวกสฺส โลกสฺส ฯเปฯ อนุวิจริตํ มนสา, สพฺพํ าตํ, อญฺาตํ
นตฺถี"ติอาทินา นเยน จ วิตฺถาโร เวทิตพฺโพ. ปมํ วุตฺตคาถานิคมนวเสน ปุน
วุตฺตา. ตํนิคมเนเยว หิ กเต าณนิคมนมฺปิ กตเมว โหตีติ.
                   สพฺพญฺุตญฺาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา.
                 สทฺธมฺมปฺปกาสินิยา ปฏิสมฺภิทามคฺคฏฺกถาย
                       าณกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.จูฬ. ๓๐/๒๑๖/๑๑๓  ๒ สี. สมนฺตจกฺขุอตฺโถ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้า ๔๐-๔๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=905&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=905&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=286
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=3248
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3806
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3806
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_31