อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

     เอเตสุ ปน ฉสุ วาเรสุ อตฺถิ โกจิ ปจฺจโย เอกนฺตํ อนุโลมโต น
ติฏฺติ, ปจฺจนีกโตว ติฏฺติ, อตฺถิ เอกนฺตํ ปจฺจนีกโต น ติฏฺติ, อนุโลมโตว
ติฏฺติ, อตฺถิ อเนกนฺตํ อนุโลมโต เจว ติฏฺติ, ปจฺจนีกโต จาติ อิทํ ปกิณฺณกํ
เวทิตพฺพํ. ตตฺถ ปโม ปโญฺห ปจฺฉาชาตสฺส, ทุติโย ปโญฺห มหาจตุกฺกสฺส,
ตติโย ยุชฺชมานกานํ เสสานํ วเสน เวทิตพฺโพ. ๗-
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.ชา. ๒๘/๔๒๐/๑๖๐ (สฺยา)          ๒ สํ.ม. ๑๙/๘๓๒/๒๔๕
@๓ สี.,ม. อยํ สมฺปยุตฺตฏฺโ นาม อสํสฏฺ    ๔ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
@๕ ฉ.ม. เอกุปฺปาทลกฺขณสฺส              ๖ ฉ.ม. เวทิตพฺพาตีติ ปาโ น ทิสฺสติ
@๗ ฉ.ม. เวทิตพฺโพติ
                       ๗. ปญฺหาวารวิภงฺควณฺณนา
    [๔๐๑-๔๐๓] ปญฺหาวาเร "สิยา กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส
เหตุปจฺจเยน ปจฺจโย"ติอาทีนํ ๑- กุสลตฺติเก อุทฺธริตพฺพปุจฺฉานํ ลพฺภมานวเสน
วิสฺสชฺชนํ ทสฺเสตุํ กุสโล ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส เหตุปจฺจเยน ปจฺจโยติอาทิ
วุตฺตํ. กุสโล จ นาเมส สยํ อุปฺปชฺชนฺโต เปตฺวา ปจฺฉาชาตญฺจ
วิปากญฺจ เสเสหิ พาวีสติยา ปจฺจเยหิ อุปฺปชฺชติ, กุสลสฺส ปจฺจโย โหนฺโต
เปตฺวา ปุเรชาตปจฺฉาชาตวิปากวิปฺปยุตฺเต เสเสหิ วีสติยา ปจฺจเยหิ ปจฺจโย
โหติ. ตสฺมา เยหิ ปจฺจเยหิ กุสโล กุสลสฺส ปจฺจโย โหติ, เต ปจฺจเย
ปฏิปาฏิยา ทสฺเสตุํ เหตุปจฺจเยนาติอาทิ อารทฺธํ.
     ตตฺถ ยา เอสา ปจฺจยวิภงฺควาเร วิย "เหตุสมฺปยุตฺตกานํ ธมฺมานนฺ"ติ
อกตฺวา "เหตู สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานนฺ"ติ เทสนา กตา, ตสฺสา เอวํ กรเณ
อิทํ ปโยชนํ:- ตตฺถ หิ สุญฺฏฺ ทีเปตุํ ธมฺมานนฺติ วุตฺตํ, อิธ ปจฺจยโต
อุปฺปชฺชมานา ธมฺมา ราสิโต อุปฺปชฺชนฺติ, น เอเกกโตติ ราสฏฺ ทีเปตุํ
ขนฺธานนฺติ วุตฺตํ. ปฏิจฺจวาราทีสุ วา ขนฺธวเสน ปจฺจยุปฺปนฺนเทสนา อารุฬฺหาติ
เตเนวานุกฺกเมน อิธาปิ อารุฬฺหา. ๒- กสฺมา ปเนเตสุ เอวมารุฬฺหาติ? อสงฺกรโต
วิภาคทสฺสนตฺถํ. "เอกํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ เสสา ธมฺมา"ติ หิ อาทินา นเยน วุจฺจมาเน
อสุกธมฺมํ นาม นิสฺสาย อสุกธมฺมาติ น สกฺกา อสงฺกรโต ปจฺจเย จ
ปจฺจยุปฺปนฺเน จ ชานิตุํ, เอวํ สนฺเต อุทฺเทสนิทฺเทสา นิพฺพิเสสา สิยุํ. ตสฺมา
อสงฺกรโต วิภาคทสฺสนตฺถํ เอวํ อารุฬฺหาติ เวทิตพฺพา. จิตฺตสมุฏฺานานนฺติ
อิทํ ยสฺส อพฺยากตสฺส กุสโล เหตุปจฺจเยน  ปจฺจโย โหติ, ตเมว ทสฺเสตุํ
วุตฺตํ. ปจฺจยวิภงฺเค ปน กุสลาทิวเสน วิภาคํ อกตฺวา สามญฺโต สพฺเพสํ
เหตูนํ วเสน อุปฺปนฺนรูปทสฺสนตฺถํ จิตฺตสมุฏฺานานนฺติ อวตฺวา ตํสมุฏฺานานนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม....อาทินา  ๒ ฉ.ม. อารุฬฺหาติ
วุตฺตํ. ตสฺมา ตตฺถ อพฺยากตเหตุสมุฏฺานรูปํ, โอกฺกนฺติกฺขเณ กฏตฺตารูปมฺปิ
สงฺคหิตํ. ๑- อิมินา อุปาเยน เสเสสุปิ เอวรูเปสุ วิสฺสชฺชเนสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๙๘-๕๐๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=11257&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=11257&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=484
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=5786
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=3044
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=3044
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_40