ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter
Atthakatha Book 47 : PALI ROMAN Patisam.A.1 (saddhamma.1)

                     50. Iddhividhanananiddesavannana
     [101] Iddhividhanananiddese idha bhikkhuti imasmim sasane bhikkhu.
Chandasamadhipadhanasankharasamannagatanti ettha chandahetuko samadhi, chandadhiko va
samadhi chandasamadhi, kattukammayatachandam adhipatim karitva patiladdhasamadhissetam adhivacanam.
Padhanabhuta sankhara padhanasankhara, catukiccasadhakassa sammappadhanaviriyassetam
adhivacanam. Catukiccasadhanavasena bahuvacanam katam. Samannagatanti chandasamadhina ca
padhanasankharehi ca upetam. Iddhipadanti nipphattipariyayena va vijjhanatthena,
ijjhanti etaya satta iddha vuddha ukkamsagata hontiti imina va pariyayena
@Footnote: 1 Si. cittavasena    2 Ma. tasma eva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page354.

Idadhiti sankham gatanam upacarajjhanadikusalacittasampayuttanam chandasamadhipadhana- sankharanam adhitthanatthena padabhutam sesacittacetasikarasinti attho. Vuttam hi iddhipadavibhange suttantabhajaniye "iddhipadoti tathabhutassa vedanakkhandho .pe. Vinnanakkhandho"ti. 1- Abhidhammabhajaniye ca "iddhipadoti tathabhutassa phasso vedana .pe. Paggaho avikkhepo"ti 2- vuttam. Tasma "sesacittacetasikarasin"ti ettha chandasamadhipadhanasankharesu ekekam iddhim katva dvihi dvihi saha sesavacanam katanti veditabbam. Evam hi cattaro khandha sabbe ca phassadayo dhamma sangahita honti. Imina nayena sesesupi attho veditabbo. Yatheva hi chandam adhipatim karitva patiladdhasamadhi chandasamadhiti vutto, evam viriyam cittam vimamsam adhipatim karitva patiladdhasamadhi vimamsasamadhiti vuccati. Evamekekasmim iddhipade chandadayo viriyadayo cittadayo vimamsadayoti tayo dhamma iddhipi honti iddhipadapi, sesava pana sampayuttaka cattaro khandha iddhipadayeva. Yasma va ime tayo tayo dhamma sampayuttakehi catuhi khandhehi saddhimyeva ijjhanti, na vina tehi, tasma tena pariyayena sabbe cattaropi khandha ijjhanatthena iddhi nama honti, patitthatthena pada namatipi veditabbam. Viriyasamadhipadhanasankharasamannagatanti ettha pana viriyanti ca padhanasankharoti ca ekoyeva. Kasma dvidha vuttanti ce? viriyassa adhipatibhavadassanavasenettha pathamam viriyaggahanam katam, tasseva catukiccasadhakattadassanattham padhanasankharavacanam katam. Evam dvidha vutta eva cetthapi tayo tayo dhammati vuttam. Keci pana "vibhange `iddhiti ya tesam dhammanam iddhi samiddhi ijjhana samijjhana'ti 1- vuttatta iddhi nama anipphanna, iddhipado nipphanno"ti vadanti. Idha pana iddhipi iddhipadopi nipphannoti lakkhanabbhahatoti sannitthanam katam. Iddhi samiddhitiadihi ijjhanakarena dhamma eva vuttati veditabbam. @Footnote: 1 abhi.vi. 35/434/261 2 abhi.vi. 35/447/266

--------------------------------------------------------------------------------------------- page355.

Bhavetiti asevati. Suttantabhajaniye 1- viya idhapi iddhipadabhavana lokiya eva. Tasma iddhividham tava sampadetukamo lokiyam iddhipadam bhavento pathavikasinadisu atthasu kasinesu adhikatavasippattaatthasamapattiko kasinanulomato kasinapatilomato kasinanulomapatilomato jhananulomato jhanapatilomato jhananulomapatilomato jhanukkantikato kasinukkantikato jhanakasinukkantikato angasankantikato arammanasankantikato angarammanasankantikato angavavatthanato arammanavavatthanatoti imehi cuddasahi akarehi cittam paridametva chandasisaviriyasisa- cittasisavimamsasisavasena punappunam jhanam samapajjati. Angarammanavavatthanampi keci icchanti. Pubbahetusampannena pana kasinesu catukkajhanamatte cinnavasinapi katum vattatiti tam tam iddhipadasamadhim bhavento "anuppannanam papakanam akusalanam dhammanam anuppadaya"tiadikam 2- catuppakaram viriyam adhitthati, viriyassa ca hanivudadhiyo natva viriyasamattam adhitthati. So evam catusu iddhipadesu cittam paribhavetva iddhividham sampadeti. So imesu catusu iddhipadesutiadisu soti so bhavitacaturiddhipado bhikkhu. Catusu iddhipadesu cittam paribhavetiti punappunam chandadisu ekekam adhipatim katva jhanasamapajjavasena tesu cittam paribhaveti nama, chandadivasanam gahapetiti attho. Paridametiti nibbisevanam karoti. Purimam pacchimassa karanavacanam. Paribhavitam hi cittam paridamitam hotiti. Mudum karotiti tatha dantam cittam vasippattam karoti. Vase vattamanam hi cittam "mudun"ti vuccati. Kammaniyanti kammakkhamam kammayoggam karoti. Mudum hi cittam kammaniyam hoti, sudhantamiva suvannam, idha pana iddhividhakammakkhamam. Soti so paribhavitacitto bhikkhu. Kayampi citte samodahatitiadi iddhikaranakale yathasukham cittacarassa ijjhanattham yogavidhanam dassetum vuttam. Tattha kayampi citte @Footnote: 1 abhi.vi. 35/431/260 2 abhi.vi. 35/390/249

--------------------------------------------------------------------------------------------- page356.

Samodahatiti attano karajakayampi padakajjhanacitte samodahati paveseti aropeti, kayam cittanugatikam karotiti attho. Evam karanam adissamanena kayena gamanassa upakaraya hoti. Cittampi kaye samodahatiti padakajjhanacittam attano karajakaye samodahati aropeti, cittampi kayanugatikam karotiti attho. Evam karanam dissamanena kayena gamanassa upakaraya hoti. Samadahatitipi patho, patitthapetiti attho. Kayavasena cittam parinametiti padakajjhanacittam gahetva karajakaye aropeti kayanugatikam karoti, idam cittam kaye samodahanassa vevacanam. Cittavasena kayam parinametiti karajakayam gahetva padakajjhanacitte aropeti, cittanugatikam karoti, idam kayam citte samodahanassa vevacanam. Adhitthatiti "evam hotu"ti adhitthati. Samodahanassa atthavivaranattham parinamo vutto, parinamassa atthavivaranattham adhitthanam vuttam. Yasma samodahatiti mulapadam, parinameti adhitthatiti tassa atthaniddesapadani, tasma tesam dvinnamyeva padanam vasena parinametvati adhitthahitvati vittam, na vuttam, samodahitvati. Sukhasannanca lahusannanca kaye okkamitva viharatiti catutthajjhanena sahajatasukhasannanca lahusannanca samapajjanavasena karajakaye okkamitva pavesetva viharati. Taya sannaya okkantakayassa panassa karajakayopi tulapicu viya lahuko hoti. Soti so katayogavidhano bhikkhu. Tatha bhavitena cittenati itthambhutalakkhane karanavacanam, hetuatthe va, tatha bhavitena cittena hetubhutenati attho. Parisuddhenati upekkhasatiparisuddhibhavato parisuddhena. Parisuddhattayeva pariyodatena, pabhassarenata attho. Iddhividhananayati iddhikotthase, iddhivikappe va nanatthaya. Cittam abhiniharatiti so bhikkhu vuttappakaravasena tasmim citte abhinnapadake jate iddhividhananadhigamatthaya parikammacittam abhiniharati, kasinarammanato apanetva iddhi- vidhabhimukham peseti. Abhininnametiti adhigantabbaiddhiponam iddhipabbharam karoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page357.

Soti so evam katacittabhiniharo bhikkhu. Anekavihitanti anekavidham nanappakarakam. Iddhividhanti iddhikotthasam, iddhivikappam va. Paccanubhotiti paccanubhavati, phasseti sacchikaroti papunatiti attho. [102] Idanissa anekavihitabhavam dassento ekopi hutvatiadimaha. Tattha ekopi hutvati iddhikaranato pubbe pakatiya ekopi hutva. Bahudha hotiti bahunnam santike cankamitukamo va, sajjhayam va kattukamo, panham va pucchitukamo hutva satampi sahassampi hoti. Katham panayamevam hoti? iddhiya bhumipadapadamulabhute dhamme sampadetva abhinnapadakajjhanam samapajjitva vutthaya sace satam icchati, "satam homi satam homi"ti parikammam katva pana padakajjhanam samapajjitva vutthaya adhitthati. Adhitthanacittena saheva satam hoti. Sahassadisupi eseva nayo. Sace evam na ijjhati, puna parikammam katva dutiyampi samapajjitva vutthaya adhitthatabbam. Samyuttatthakathayam hi "ekavaram dvevaram samapajjitum vattati"ti vuttam. Tattha padakajjhanacittam nimittarammanam, parikammacittani satarammanani va sahassarammanani va. Tani ca kho vannavaseneva, 1- no pannattivasena. Athitthanacittampi tatheva satarammanam va sahassarammanam va, tam pathamappanacittamiva gotrabhuanantaram ekameva uppajjati rupavacaracatutthajjhanikam. Tattha ye te bahu nimmita, te aniyametva nimmitatta iddhimata sadisava honti. Thananisajjadisu bhasitatunhibhavadisu va yam yam iddhima karoti, tam tadeva karoti. Sace pana nanavanne katukamo hoti, keci pathamavaye keci majjhimavaye keci pacchimavaye, tatha dighakese upaddhamundamunde missakakese upaddharattacivare pandukacivare padabhanadhammakathasarabhannapanhavissajjanarajanapacanacivarasibbanadhovanadini karonte, aparepi va nanappakarake katukamo hoti, tena padakajjhanato vutthaya @Footnote: 1 Si. vannanavasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page358.

"ettaka bhikkhu pathamavaya hontu"tiadina nayena parikammam katva puna samapajjitva vutthaya adhitthatabbam. Adhitthanacittena saddhim icchitappakarayeva hontiti. Esa nayo "bahudhapi hutva eko hoti"tiadisu. Ayam pana viseso:- imina hi bhikkhuna evam bahubhavam nimminitva puna "ekova hutva cankamissami, sajjhayam karissami, panham pucchissami"ti cintetva va "ayam viharo appabhikkhuko, sace keci agamissanti, kuto ime ettaka ekasadisa bhikkhu addha therassa esanubhavoti mam janissanti"ti appicchataya va antarava "eko homi"ti icchantena padakajjhanam samapajjitva vutthaya "eko homi"ti parikammam katva puna samapajjitva vutthaya "eko homi"ti adhitthatabbam. Adhitthanacittena saddhimyeva eko hoti. Evam akaronto pana yathaparicchinnakalavasena sayameva eko hoti. Avibhavanti pakatabhavam karotiti attho. Tirobhavanti paticchannabhavam karotiti attho. Avibhavam paccanubhoti, tirobhavam paccanubhotiti purimena va sambandho. Tatrayam iddhima avibhavam kattukamo andhakaram va alokam karoti, paticchannam va vivattam karoti, anapatham va apatham karoti. Katham? ayam hi yathapaticchannopi dure thitopi va dissati, evam attanam va param va kattukamo padakajjhanato vutthaya "idam andhakaram alokajatam hotu"ti va, "idam paticchannam vivattam hotu"ti va, "idam anapatham apatham hotu"ti va avajjitva parikammam katva vuttanayeneva adhitthati. Saha adhitthana 1- yathaadhitthitameva hoti. Pare dure thitapi passanti, sayampi passitukamo passati. Tirobhavam kattukamo pana alokam va andhakaram karoti, appaticchannam va paticchannam, apatham va anapatham karoti. Katham? ayam hi yatha paticchannopi samipe thitopi va na dissati, evam attanam va param @Footnote: 1 adhitthanacittena, visuddhi. 2/223-4 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page359.

Va kattukamo padakajjhana vutthahitva "idam alokatthanam andhakaram hotu"ti va, "idam appaticchannam paticchannam hotu"ti va, "idam apatham anapatham hotu"ti va avajjitva parikammam katva vuttanayeneva adhitthati. Saha adhitthana yathadhitthitameva hoti. Pare samipe thitapi na passanti, sayampi apassitukamo na passati. Apica sabbampi pakatapatihariyam avibhavo nama, apakatapatihariyam tirobhavo nama. Tattha pakatapatihariye iddhipi pannayati iddhimapi. Tam yamakapatihariyena dipetabbam. Apakatapatihariye iddhiyeva pannayati. Na iddhima. Tam yamakasuttena 1- ca brahmanimantanikasuttena 2- ca dipetabbam. Tirokuddanti parakuddam, kuddassa parabhaganti vuttam hoti. Esa nayo tiropakaratiropabbatesu. Kuddoti ca gehabhitti. Pakaroti gehaviharagamadinam parikkhepapakaro. Pabbatoti pamsupabbato va pasanapabbato va. Asajjamanoti alaggamano. Seyyathapi akaseti akase viya. Evam gantukamena pana akasakasinam samapajjitva vutthaya kuddam va pakaram va pabbatam va avajjitva kataparikammena "akaso hotu"ti adhitthatabbo, akaso hoti. Adho otaritukamassa, uddham va arohitukamassa susiro hoti, vinivijjhitva gantuka- massa chiddo. So tattha asajjamano gacchati. Sace panassa bhikkhuno adhitthahitva gacchantassa antara pabbato va rukkho va uttheti, kim puna samapajjitva adhitthatabbanti? doso natthi. Puna samapajjitva adhitthanam hi upajjhayassa santike nissayaggahanasadisam hoti. Imina pana bhikkhuna "akaso hotu"ti adhitthitatta akaso hotiyeva. Purimadhitthanabaleneva cassa antara anno pabbato va rukkho va utumayo utthahissatiti atthanametam. Annena iddhimata nimmite pana pathamam nimmanam balavam hoti. Itarena tassa uddham va adho va gantabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. mahakasuttena, sam.sala. 18/554-7/356-7 (sya) @2 Ma.mu. 12/501/442

--------------------------------------------------------------------------------------------- page360.

Pathaviyapi ummujjanimujjanti ettha ummujjanti utthanam, nimujjanti samsidanam, ummujjanca nimujjanca ummujjanimujjam. Evam kattukamena pana apo- kasinam samapajjitva vutthaya "ettake thane pathavi udakam hotu"ti paricchinditva parikammam katva vuttanayeneva adhitthatabbam. Saha adhitthana yathaparicchinne thane pathavi udakameva hoti. So tattha ummujjanimujjam karoti seyyathapi udake. Na kevalanca ummujjanimujjameva, nhanapanamukhadhovanabhandakadhovanadisu yam yam icchati, tam tam karoti. Na kevalanca udakameva karoti, sappitelamadhuphanitadisupi yam yam icchati, tam tam "idanca idanca ettakam hotu"ti avajjitva parikammam katva adhitthahantassa yathadhitthitameva hoti. Uddharitva bhajanagatam karontassa sappi sappiyeva hoti, teladini teladiniyeva, udakam udakameva. So tattha temitukamova temeti, na temitukamo na temeti. Tasseva ca sa pathavi udakam hoti, sesajanassa pathaviyeva. Tattha manussa pattikapi gacchanti, yanadihipi gacchanti, kasikammadinipi karontiyeva. Sace panayam "tesampi udakam hotu"ti icchati, hotiyeva. Paricchinnakalam pana atikkamitva yam pakatiya ghatatalakadisu udakam, tam thapetva avasesam paricchinnatthanam pathaviyeva hoti. Udakepi abhijjamane gacchatiti ettha yam udakam akkamitva samsidati, tam bhijjamananti vuccati, viparitam abhijjamanam. Evam gantukamena pana pathavikasinam samapajjitva vutthaya "ettake thane udakam pathavi hotu"ti paricchinditva parikammam katva vuttanayeneva adhitthatabbam. Saha adhitthana yathaparicchinnatthane udakam pathaviyeva hoti, so tattha gacchati seyyathapi pathaviyam. Na kevalanca gacchati, yam yam iriyapatham icchati, tam tam kappeti. Na kevalanca pathavimeva karoti, manisuvanna- pabbatarukkhadisupi yam yam icchati, tam tam vuttanayeneva avajjitva adhitthati, yathadhitthitameva hoti. Tasseva ca tam udakam pathavi hoti, sesajanassa udakameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page361.

Macchakacchapa ca udakakakadayo ca yatharuci vicaranti. Sace panayam annesampi manussanam tam pathavim katum icchati, karotiyeva. Yathaparicchinnakalatikkamena pana udakameva hoti. Akasepi pallankena cankamatiti antalikkhe samantato urubaddhasanena gacchati. Pakkhi sakunoti pakkhehi yutto sakuno, na aparipunnapakkho lunapakkho va. Tadiso hi akase gantum na sakkoti. Evamakase gantukamena pathavikasinam samapajjitva vutthaya sace nisinno gantumicchati, pallankappamanam thanam paricchinditva parikammam katva vuttanayeneva adhitthatabbam. Sace nipanno gantukamo hoti, mancappamanam, sace padasa gantukamo hoti, maggappamananti evam yathanurupam thanam paricchinditva vuttanayeneva "pathavi hotu"ti adhitthatabbam. Saha adhitthana pathaviyeva hoti. Akase gantukamena ca bhikkhuna dibbacakkhulabhinapi bhavitabbam. Kasma? yasma antara utusamutthana pabbatarukkhadayo honti, naga- supannadayo va usuyanta mapenti, tesam dassanattham. Te pana disva kim katabbanti? padakajjhanam samapajjitva vutthaya "akaso hotu"ti parikammam katva adhitthatabbam. Apica okase orohanatthampi imina dibbacakkhulabhina bhavitabbam. Ayam hi sace anokase nhanatitthe va gamadvare va arohati, mahajanassa pakato hoti, tasma dibbacakkhuna passitva anokasam vajjetva okase otaratiti. Imepi candimasuriye evammahiddhike evammahanubhaveti ettha candimasuriyanam dvacattalisayojanasahassoparicaranena mahiddhikata, tisu dipesu ekakkhane aloka- pharanena mahanubhavata veditabba, evam uparicaranaalokapharanehi va mahiddhike, teneva mahiddhikattena mahanubhave. Paramasatiti parigganhati, ekadese va phussati. Parimajjatiti samantato adasatalam viya parimajjati. Ayam panassa iddhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page362.

Abhinnapadakajjhanavaseneva ijjhati, natthettha kasinasamapattiniyamo. Svayam yadi icchati gantva paramasitum, gantva paramasati. Sace pana idheva nisinnako va nipannako va paramasitukamo hoti, "hatthapase hotu"ti adhitthati. Adhitthanabalena vanta muttatalaphalam viya agantva hatthapase thite va paramasati, hattham va vaddhetva paramasati. Hattham vaddhentassa pana kim upadinnakam vaddhati anupadinnakam vati? upadinnakam nissaya anupadinnakam vaddhati. Yo evam katva na kevalam candimasuriye paramasati, sace icchati, padakathalikam katva pade thapeti, pitham katva nisidati, mancam katva nipajjati, apassenaphalakam katva passayati. Yatha ca eko, evam aparopi. Anekesupi hi bhikkhusatasahassesu evam karontesu tesanca ekamekassa tatheva icchati. Candimasuriyananca gamanampi alokakaranampi tatheva hoti. Yatha hi patisahassesu udakapuresu sabbapatisu candamandalani dissanti, pakatikameva candassa gamanam alokakarananca hoti. Tathupametam patihariyam. Yava brahmalokapi kayena vasam vattetiti brahmalokam paricchedam katva etthantare anekavidham abhinnam karonto attano kayena vasam issariyam vatteti. Vittharo panettha iddhikathayam avibhavissatiti. Iddhividhanananiddesavannana nitthita. --------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 353-362. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=47&A=7889&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=7889&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=253              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2797              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3241              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3241              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]