ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter
Atthakatha Book 52 : PALI ROMAN Cariya.A. (paramatthadi.)

                      9.  Vessantaracariyavannana
     [67]  Ya me ahosi janika      phussati nama khattiya
           sa atitasu jatisu        sakkassa mahesi piya.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

#[67] Navame ya me ahosi janikati ettha meti vessantarabhutam attanam sandhaya sattha vadati. Tenevaha "phussati nama khattiya"ti. Tada hissa mata "phussati"ti 1- evamnamika khattiyani ahosi. Sa atitasu jatisuti sa tato anantaratitajatiyam. Ekatthe hi etam bahuvacanam. Sakkassa mahesi piya ahositi sambandho. Atha va ya me ahosi janika imasmim carimattabhave, sa atitasu jatisu phussati nama, tattha atitaya jatiya khattiya, yatthaham tassa kucchimhi vessantaro hutva nibbattim, tato anantaratitaya sakkassa mahesi piya ahositi. Tatrayam anupubbikatha:- ito hi ekanavute kappe vipassi nama sattha loke udapadi. Tasmim bandhumatinagaram upanissaya kheme migadaye viharante bandhuma raja kenaci ranna pesitam mahaggham candanasaram attano jetthadhitaya adasi, sa tena sukhumam candanacunnam karetva samuggam puretva viharam gantva satthu suvannavannam sariram pujetva sesacunnani gandhakutiyam vikiritva "bhante anagate tumhadisassa buddhassa mata bhaveyyan"ti patthanam akasi. Sa tato cuta tassa candanacunnapujaya phalena rattacandanaparipphositena viya sarirena devesu ca manussesu ca samsaranti tavatimsabhavane sakkassa devaranno aggamahesi hutva nibbatti. Athassa ayupariyosane pubbanimittesu uppannesu sakko devaraja tassa parikkhinayukatam natva tassa anukampaya "bhadde phussati dasa te vare dammi, te ganhassu"ti aha. Tena vuttam:- [68] "tassa ayukkhayam natva devindo etadabravi dadami te dasa vare vara bhadde yadicchasi"ti. #[68] Tattha varati varassu varam ganha. Bhadde yadicchasiti bhadde phussati yam icchasi yam tava piyam, tam dasahi kotthasehi "varam varassu patigganhahi"ti vadati. @Footnote: 1 Si. phusatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

[69] Punidamabraviti puna idam sa attano cavanadhammatam ajananti "kim nu me aparadhatthi"tiadikam abhasi. Sa hi pamatta hutva attano ayukkhayam ajananti ayam "varam ganha"ti vadanto "katthaci mama uppajjanam icchati"ti natva evamaha. Tattha aparadhatthiti aparadho atthi. Kim nu dessa ahantavati kim karanam aham tava dessa kujjhitabba appiya jata. Ramma cavesi mam thanati ramaniya imasma thana cavesi. Vatova dharaniruhanti yena balava maluto viya rukkham ummulento 1- imamha devaloka cavetukamosi kim nu karananti tam pucchati. [70] Tassidanti tassa idam. Na ceva te katam papanti na ceva taya kinci papam katam yena te aparadho siya. Na ca me tvamsi appiyati mama tvam na capi appiya, yena dessa nama mama appiyati adhippayo. [71] Idani yena adhippayena vare datukamo, tam dassento "ettakamyeva te ayu, cavanakalo bhavissati"ti vatva vare ganhapento "patigganha maya dinne, vare dasa varuttame"ti aha. Tattha varuttameti varesu uttame aggavare. [72] Dinnavarati "vare dassami"ti patinnadanavasena dinnavaRa. Tutthahatthati icchitalabhaparitosena tuttha ceva tassa ca sikhappattidassanena hasavasena hattha ca. Pamoditati balavapamojjena pamudita. Mamam abbhantaram katvati tesu varesu mam abbhantaram karitva. Dasa vare variti sa attano khinayukabhavam natva sakkena varadanattham katokasa sakalajambudipatalam olokenti attano anucchavikam siviranno nivesanam disva tattha tassa aggamahesibhavo nilanettata nilabhamukata phussatitinamam gunavisesayuttaputtapatilabho anunnatakucchibhavo alambatthanata apalitabhavo sukhumacchavita vajjhajananam mocanasamatthata cati ime dasa vare ganhi. @Footnote: 1 Ma. uppilento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Iti sa dasa vare gahetva tato cuta maddaranno aggamahesiya kucchimhi nibbatti. Jayamana ca sa candanacunnaparipphositena viya sarirena jata. Tenassa namaggahanadivase "phussati"tveva namam karimsu. Sa mahantena parivarena vaddhitva solasavassakale uttamarupadhara ahosi. Atha nam jetuttaranagare sivimaharaja puttassa sanjayakumarassatthaya anetva setacchattam ussapetva tam solasannam itthisahassanam jetthakatham katva aggamahesitthane thapesi. Tena vuttam:- [73] "tato cuta sa phussati khattiye upapajjatha jetuttaramhi nagare sanjayena samagami"ti. Sa sanjayaranno piya ahosi manapa. Atha sakko avajjento "maya phussatiya dinnavaresu nava vara samiddha"ti disva "puttavaro na samiddho, tampissa samijjhapessami"ti cintetva bodhisattam tada tavatimsadevaloke khinayukam disva tassa santikam gantva "marisa taya manussaloke sivisanjayaranno 1- aggamahesiya kucchimhi patisandhim ganhitum vattati"ti tassa ceva annesanca vacanadhammanam satthisahassanam devaputtanam patinnam gahetva sakatthanameva gato. Mahasattopi tato cavitva tatthuppanno. Sesa devaputtapi satthisahassanam amaccanam gehesu nibbattimsu. Mahasatte kucchigate phussatidevi catusu nagaradvaresu nagaramajjhe nivesanadvareti cha danasalayo karetva devasikam chasatasahassani vissajjetva danam datum dohalini ahosi. Raja tassa dohalam sutva nemittake brahmane pakkosapetva pucchitva "maharaja deviya kucchimhi danabhirato ularo satto uppanno, danena tittim na papunissati"ti sutva tutthamanaso vuttappakaram danam patthapesi. Samanabrahmanajinnaturakapanaddhikavanibbakayacake santappesi. Bodhisattassa patisandhiggahanato patthaya ranno ayassa pamanam nahosi. Tassa punnanubhavena sakalajambudipe rajano pannakaram pahinanti. Tena vuttam:- @Footnote: 1 Ma. siviranno sanjayassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

[74] "yadaham phussatiya kucchim okkanto piyamatuya mama tejena me mata tada danarata ahu. [75] Adhane ature jinne yacake addhike 1- jane samane brahmane khine deti danam akincane"ti. #[74-75] Tattha mama tejenati mama danajjhasayanubhavena. Khineti bhogadihi parikkhine parijunnappatte. Akincaneti apariggahe. Sabbattha visaye bhummam. Adhanadayo hi danadhammassa pavattiya visayo. Devi mahantena pariharena gabbham dharenti dasamase paripunne nagaram datthukama hutva ranno arocesi. Raja devanagaram viya nagaram alankarapetva devim rathavaram aropetva nagaram padakkhinam karesi. Tassa vessavithiya majjhappattakale kammajavata calimsu. Amacca ranno arocesum. So vessavithiyamyevassa sutigharam karetva arakkham ganhapesi. Sa tattha puttam vijayi. Tenaha:- [76] "dasamase dharayitvana karonte puram padakkhinam vessanam vithiya majjhe janesi phussati mamam. [77] Na mayham mattikam namam napi pettikasambhavam 2- jatettha 3- vessavithiyam tasma vessantaro ahu"ti. #[76] Tattha karonte puram padakkhinanti devim gahetva sanjayamaharaje nagaram padakkhinam kurumane. Vessananti vanijanam. #[77] Na mattikam namanti na matuagatam matamahadinam namam. Pettikasambhavanti pitu idanti pettikam, sambhavati etasmati sambhavo, tam pettikam sambhavo etasmati 4- pettikasambhavam, @Footnote: 1 i. patthike 2 i. mettikasambhavam 3 i. jatomhi 4 cha.Ma. etassati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Namam. Matapitusambandhavasena na katanti dasseti. Jatetthati jato ettha. "jatomhi"tipi patho. Tasma vessantaro ahuti yasma tada vessavithiyam jato, tasma vessantaro nama ahosi, vessantaroti namam akamsuti attho. Mahasatto matu kucchito nikkhamanto visado hutva akkhini ummiletvava nikkhami. Nikkhantamatte eva matu hattham pasaretva "amma danam dassami, atthi kinci"ti aha. Athassa mata "tata yathajjhasayam danam dehi"ti hatthasamipe sahassatthavikam thapesi. Bodhisatto hi mahosadhajatake 1- imasmim jatake 2- pacchimattabhaveti tisu thanesu jatamattova kathesi. Raja mahasattassa atidighadidosavivajjita madhurakhira catusatthidhatiyo upatthapesi. Tena saddhim jatanam satthiya darakasahassanampi dhatiyo dapesi. So satthidarakasahassehi saddhim mahantena parivarena 3- vaddhati. Tassa raja satasahassagghanakam kumarapilandhanam karapetva adasi. So catupancavassikakale tam omuncitva dhatinam datva puna tahi diyamanam na ganhati. Tam sutva raja "mama puttena dinnam sudinnan"ti vatva aparampi karesi. Tampi deti. Darakakaleyeva dhatinam navavare pilandhanam adasi. Atthavassikakale pana sayanapithe nisinno cintesi "aham bahirakadanam demi, na tam mam paritoseti, ajjhattikadanam datukamomhi. Sace hi mam koci hadayam yaceyya, hadayam niharitva dadeyyam. Sace akkhini yaceyya, akkhini uppatetva dadeyyam. Sace sakalasarire mamsam rudhirampi va yaceyya, sakalasarirato mamsam chinditva rudhirampi asina vijjhitva dadeyyam. Athapi koci `daso me hohi'ti vadeyya, attanam tassa savetva dadeyyan"ti. Tassevam sabhavam sarasam cintentassa catunahutadhikadviyojanasatasahassabahala ayam mahapathavi udakapariyantam katva kampi. Sinerupabbataraja onamitva jetuttaranagarabhimukho atthasi. Tena vuttam:- @Footnote: 1 cha.Ma. ummangajatake, khu.ja. 28/590-783/187-206 2 khu.ja. @28/1655-2440/308-384 3 Ma.pariharena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

[78] "yadaham darako homi jatiya atthavassiko tada nisajja pasade danam datum vicintayim. [79] Hadayam dadeyyam cakkhum mamsampi rudhirampi ca 1- dadeyyam kayam savetva yadi koci yacaye mamam. [80] Sabhavam cintayantassa akampitamasanthitam akampi tattha pathavi sineruvanavatamsaka"ti. #[79-80] Tattha savetvati "ajja patthaya aham imassa daso"ti dasabhavam savetva. Yadi koci yacaye mamanti koci mam yadi yaceyya. Sabhavam cintayantassati aviparitam attano yathabhutam sabhavam atittimam 2- yathajjhasayam cintentassa mama, mayi cintenteti attho. Akampitanti kampitarahitam. Asanthitanti sankocarahitam. Yena hi lobhadina abodhisattanam cakkhadidane cittutrasasankhatam kampitam sankocasankhatam santhitanca siya, tena vinati attho. Akampiti acali. Sineruvanavatamsakati sinerumhi utthitanandanavanapha rusakavanamissakavanacittalatavanadikappakataruvanam sineruvanam. Atha va sineru ca jambudipadisu ramaniyavananca sineruvanam. Tam vanam vatamsakam etissati sineruvanavatamsaka. Evanca pathavikampane vattamane madhuragambhiradevo gajjanto khanikavassam vassi. Vijjulata niccharimsu. Mahasamudde ubbhijji. 3- Sakko devaraja apphotesi. Mahabrahma sadhukaramadasi. Yava brahmaloka ekakolahalam ahosi. Mahasatto solasavassakaleyeva sabbasippanam nipphattim papuni. Tassa pita rajjam datukamo matara saddhim mantetva maddarajakulato matuladhitaram maddim nama rajakannam anetva solasannam itthisahassanam jetthakam aggamahesim katva mahasattam rajje abhisinci. Mahasatto rajje patitthitakalato patthaya devasikam chasatasahassani vissajjetva @Footnote: 1 i. ruhirampi ca 2 Si. akittimam 3 Ma. ubbatti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Mahadanam pavattento anvaddhamasam danam oloketum upasankamati. Aparabhage maddidevi puttam vijayi, tam kancanajalena sampaticchimsu. Tenassa "jalikumaro"tveva namam karimsu. Tassa padasa gamanakale sa dhitaram vijayi, tam kanhajinena sampaticchimsu, tenassa "kanhajina"tveva namam karimsu. Tena vuttam:- [81] "anvaddhamase pannarase punnamase uposathe paccayam nagamaruyha danam datum upagamin"ti. #[81] Tattha anvaddhamaseti anuaddhamase, addhamase addhamaseti attho. Punnamaseti punnamasiyam, masaparipuriya candaparipuriya ca samannagate pannarase danam datum upagaminti sambandho. Tatrayam yojana:- paccayam nagamaruyha addhamase addhamase danam datum danasalam upagamim, evam upagacchanto ca yada ekasmim pannarase punnamasiuposathe danam datum upagamim, tada kalingaratthavisaya brahmana upaganchu manti. Tattha paccayam naganti paccayanamakam mangalahatthim. Bodhisattassa hi jatadivase eka akasacarini karenuka 1- abhimangalasammatam sabbasetahatthipotakam anetva mangalahatthitthane thapetva pakkami. Tassa mahasattam paccayam katva laddhatta "paccayo"tveva namam karimsu. Tam paccayanamakam opavayham hatthinagam aruyha danam datum upagaminti. Tena vuttam:- [82] "kalingaratthavisaya brahmana upaganchu mam ayacum mam hatthinagam dhannam mangalasammatam. [83] Avutthiko janapado dubbhikkho chatako maha dadahi pavaram nagam sabbasetam gajuttaman"ti. @Footnote: 1 Si.,Ma. kaneruka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

#[82-3] Tattha "kalingaratthavisaya"tiadigatha hettha kururajacaritepi 1- agata eva, tasma tasam attho kathamaggo ca tattha vuttanayeneva veditabbo. Idha pana mangalahatthino setatta "sabbasetam gajuttaman"ti vuttam. So bodhisatto hatthikkhandhavaragato:- [84] "dadami na vikampami yam mam yacanti brahmana santam nappatiguyhami 2- dane me ramati 3- mano"ti. Attano danabhiratim pavedento:- [85] "na me yacakamanuppatte patikkhepo anucchavo ma me bhijji samadanam dassami vipulam gajan"ti patijanitva hatthikkhandhato oruyha analankatatthanam olokanattham anupariyayitva analankatatthanam adisva kusumamissagandhodakabharitam suvannabhingaram gahetva "bhonto ito etha"ti alankatarajatadamasadisam hatthisondam tesam hatthe thapetva udakam patetva alankatavaranam adasi. Tena vuttam:- [86] "nagam gahetva sondaya bhingare ratanamaye jalam hatthe akiritva brahmananam adam gajan"ti. #[84] Tattha santanti vijjamanam deyyadhammam. Nappatiguyhamiti na paticchademi. Yo hi attano santakam "mayhameva hotu"ti cinteti, yacito va patikkhipati, so yacakanam abhimukhe thitampi atthato paticchadeti nama. Mahasatto pana attano sisam adim katva ajjhattikadanam datukamova, katham bahiram patikkhipati, tasma aha "santam nappatiguyhami"ti. Tenevaha "dane me ramati mano"ti. Sesam hettha vuttatthameva. @Footnote: 1 khu.cariya. 33/20-27/584-5, ka. kurudhammacariyepi 2 cha.Ma. nappatiguhami, @evamuparipi 3 cha.Ma. ramate, evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Tassa pana hatthino catusu padesu alankara cattari satasahassani agghanti, ubhosu passesu alankara dve satasahassani, hettha udare kambalam satasahassam, pitthiyam muttajalam manijalam kancanajalanti tini jalani tini satasahassani, ubho kannalankara dve satasahassani, pitthiyam atthatakambalam satasahassam, kumbhalankaro satasahassam, tayo vatamsaka tini satasahassani, kannaculalankaro satasahassam, dvinnam dantanam alankara dve satasahassani, sondaya sovatthikalankaro satasahassam, nangutthalankaro satasahassam, arohananisseni satasahassam, bhunjanakataham satasahassam, thapetva anagghabhandam idam tava ettakam catuvisati satasahassani agghati. Chattapindiyam pana mani, culamani, muttahare mani, ankuse mani, hatthikanthavethanamuttahare mani, hatthikumbhe maniti imani cha anagghani, hatthipi anaggho evati hatthina saddhim satta anagghani, tani sabbani brahmananam adasi. Tatha hatthino paricarakani panca kulasatani hatthimendahatthigopakehi saddhim adasi. Saha danena panassa hettha vuttanayeneva bhumikampadayo ahesum. Tena vuttam:- [87] "punaparam dadantassa sabbasetam gajuttamam tadapi pathavi kampi sineruvanavatamsaka"ti. Jatakepi 1- vuttam:- "tadasi yam bhimsanakam tadasi lomahamsanam hatthinage padinnamhi medani sampakampatha"ti. [88] Tassa nagassa danenati chahi anagghehi saddhim catuvisatisatasahassagghanika- alankarabhandasahitassa tassa mangalahatthissa pariccagena. Sivayoti sivirajakumara ceva @Footnote: 1 khu.ja. 28/1672/310

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Siviratthavasino ca. "sivayo"ti ca desanasisametam. Tattha hi amacca parisajja brahmanagahapatika negamajanapada nagara sakalaratthavasino ca sanjayamaharajam phussatidevim maddidevinca thapetva sabbe eva. Kuddhati devatavattanena bodhisattassa kuddha. Samagatati sannipatita. Te kira brahmana hatthim labhitva tam abhiruhitva mahadvarena pavisitva nagaramajjhena payimsu. Mahajanena ca "ambho brahmana amhakam hatthi kuto abhirulho"ti vutte "vessantaramaharajena no hatthi dinno, ke tumhe"ti hatthavikaradihi ghattenta agamamsu. Atha amacce adim katva mahajana rajadvare sannipatitva "ranna nama brahmananam dhanam va dhannam va khettam va vatthu va dasidasaparicarika va databba siya, 1- kathanhi namayam vessantaramaharaja rajaraham mangalahatthim dassati, na idani evam rajjam vinasetum dassama"ti ujjhayitva sanjayamaharajassa tamattham arocetva tena anuniyamana ananuyanta agamamsu. Kevalam pana:- "ma nam dandena satthena na hi so bandhanaraho pabbajehi ca nam rattha vanke vasatu pabbate"ti 2- vadimsu. Tena vuttam:- "pabbajesum saka rattha vankam gacchatu pabbatan"ti. Tattha pabbajesunti rajjato bahi vasatthaya ussukkamakamsu. Rajapi "maha kho ayam patipakkho, handa mama putto katipaham rajjato bahi vasatu"ti cintetva:- "eso ce sivinam chando chandam nappanudamase imam so vasatu rattim kame ca paribhunjatu. Tato ratya vivasane suriyuggamanam pati samagga sivayo hutva rattha pabbajayantu nan"ti 3- @Footnote: 1 Si. dasidasaparivarakam va databbam siya 2 khu.ja. 28/1687/300 3 khu.ja. @28/1688-9/312

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Vatva puttassa santike kattaram peseti "imam pavattim mama puttassa arocehi"ti. So tatha akasi. Mahasattopi tam sutva:- "kismim me sivayo kuddha naham passami dukkatam tam me katte viyacikkha kasma pabbajayanti man"ti 1- karanam pucchi. Tena "tumhakam hatthidanena"ti vutte somanassappatto hutva:- "hadayam cakkhumpaham dajjam kim me bahirakam dhanam hirannam va suvannam va mutta veluriya mani. Dakkhinam vapaham bahum disva yacakamagate dadeyyam na vikampeyyam dane me ramati 2- mano. Kamam mam sivayo sabbe pabbajentu hanantu va neva dana viramissam kamam chindantu sattadha"ti 3- vatva "nagara me ekadivasam danam datum okasam dentu, sve danam datva tatiyadivase gamissami"ti vatva kattaram tesam santike pesetva "aham sve sattasatakam nama mahadanam dassami, sattahatthisatani sattaassasatani sattarathasatani sattaitthisatani sattadasasatani sattadasisatani sattadhenusatani sattausabhasatani 4- patiyadehi, nanappakaranca annapanadim sabbam databbayuttakam upatthapehi"ti sabbakammikam amaccam anapetva ekova maddideviya vasanatthanam gantva "bhadde maddi anugamikanidhim nidahamana silavantesu dadeyyasi"ti tampi dane niyojetva tassa attano gamanakaranam acikkhitva "aham vanam vasanatthaya gamissami, tvam idheva anukkanthita vasahi"ti aha. Sa "naham maharaja tumhehi vina ekadivasampi vasissami"ti aha. @Footnote: 1 khu.ja. 28/1700/313 2 cha.Ma. ramate 3 khu.ja. 28/1730-5/313 4 cha.Ma. ayam patho na @dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Dutiyadivase sattasatakam mahadanam pavattesi. Tassa sattasatakam danam dentasseva sayam ahosi. Alankatarathena matapitunam santikam 1- gantva "aham sve gamissami"ti te apucchitva akamakanam tesam assumukhanam rodantanamyeva vanditva padakkhinam katva tato nikkhamitva tam divasam attano nivesane vasitva punadivase "gamissami"ti pasadato otari. Maddidevi sassusasurehi nananayehi yacitva nivattiyamanapi tesam vacanam anadiyitva te vanditva padakkhinam katva sesitthiyo apaloketva 2- dve putte adaya vessantarassa pathamataram gantva rathe atthasi. Mahapuriso ratham abhiruhitva rathe thito mahajanam apucchitva "appamatta danadini punnani karotha"ti ovadamassa datva nagarato nikkhami. Bodhisattassa mata "putto me danavittako 3- danam detu"ti abharanehi saddhim sattaratanapurani sakatani ubhosu passesu pesesi. Sopi attano kayarulhameva abharanabhandam sampattayacakanam attharasa vare datva sesam sabbamadasi. Nagara nikkhamitvava nivattitva oloketukamo ahosi. Athassa punnanubhavena rathappamane thane mahapathavi bhijjitva parivattetva 4- ratham nagarabhimukham akasi. So matapitunam vasanatthanam olokesi. Tena karunnena mahapathavikampo ahosi. Tena vuttam "tesam nicchubhamananan"tiadi. [89-90] Tattha nicchubhamanananti tesu sivisu nikkaddhantesu, pabbajentesuti attho. Tesam va nikkhamantanam. Mahadanam pavattetunti sattasatakamahadanam datum. Ayacissanti yacim. Savayitvati ghosapetva. Kannabherinti yugalamahabherim. Dadamahanti dadami aham. [91] Athetthati athevam dane diyamane etasmim danagge. Tumuloti ekakolahalibhuto. Bheravoti bhayavaho. Mahasattam hi thapetva annesam so bhayam janeti, @Footnote: 1 cha.Ma. vasanatthanam 2 Si. oloketva 3 Si.,Ma. danavitakko 4 cha.Ma. parivattitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Tassa bhayajananakaram dassetum "daneniman"tiadi vuttam. Imam vessantaramaharajanam danena hetuna sivayo ratthato niharanti pabbajenti, tathapi puna ca evarupam danam deti ayanti. [92-94] Idani tam danam dassetum "hatthin"ti gathamaha. Tattha gavanti dhenum. Catuvahim ratham datvati vahantiti vahino, assa, caturo ajannasindhave rathanca brahmananam datvati attho. Mahasatto hi tatha nagarato nikkhamanto sahajate satthisahasse amacce sesajananca assupunnamukham anubandhantam nivattetva ratham pajento maddim aha "sace bhadde pacchato yacaka agacchanti, upadhareyyasi"ti. Sa olokenti nisidi. Athassa sattasatakamahadanam gamanakale katadananca sampapunitum asakkonta cattaro brahmana agantva "vessantaro kuhin"ti pucchitva "danam datva rathena gato"ti vutte "asse yacissama"ti anubandhimsu. Maddi te agacchante disva "yacaka deva"ti arocesi. Mahasatto ratham thapesi. Te agantva asse yacimsu. Mahasatto asse adasi. Te te gahetva gata. Assesu pana dinnesu rathadhuram akaseyeva atthasi. Atha cattaro devaputta rohitamigavannenagantva rathadhuram sampaticchitva agamamsu. Mahasatto tesam devaputtabhavam natva:- "ingha maddi nisamehi cittarupamva dissati migarohiccavannena dakkhinassa vahanti man"ti 1- maddiya aha. Tattha cittarupamvati acchariyarupam viya. Dakkhinassati susikkhitaassa viya mam vahanti. Atha nam evam gacchantam aparo brahmano agantva ratham yaci. Mahasatto puttadaram otaretva ratham adasi. Rathe pana dinne devaputta antaradhayimsu. Tato @Footnote: 1 khu.ja. 28/1864/328

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Patthaya pana sabbepi pattikava ahesum. Atha mahasatto "maddi tvam kanhajinam ganhahi, aham jalikumaram ganhami"ti ubhopi dve darake ankenadaya annamannam piyasallapa patipatham agacchante manusse vankapabbatassa maggam pucchanta sayameva onatesu phalarukkhesu phalani darakanam dadanta atthakamahi devatahi maggassa sankhipitatta tadaheva cetarattham sampapunimsu. Tena vuttam "catuvahim ratham datva"tiadi. Tattha thatva catummahapatheti attano gamanamaggena passato agatena tena brahmanena agatamaggena ca vinivijjhitva gatatthanatta catukkasankhate catumahapathe thatva tassa brahmanassa ratham datva. Ekakiyoti amaccasevakadisahayabhavena ekako. Tenevaha "adutiyo"ti. Maddidevim idamabraviti maddidevim idam abhasi. [96-99] Padumam pundarikamvati padumam viya pundarikam viya ca. Kanhajinaggahiti kanhajinam aggahesi. Abhijatati jatisampanna. Visamam samanti visamam samanca bhumippadesam. Entiti agacchanti. Anumagge patippatheti anumagge va patipathe vati vasaddassa lopo datthabbo. Karunanti bhavanapumsakaniddeso, karunayitattanti attho. Dukkhante pativedentiti ime evam sukhumala padasa gacchanti, dureva ito vankapabbatoti te tada amhesu karunnavasena attana dukkham patilabhanti, tatha attano uppannadukkham pativedenti vati attho. [100-1] Pavaneti mahavane. Phalineti phalavante. Ubbiddhati 1- uddham uggata ucca. Upagacchanti daraketi yatha phalani darakanam hatthupagayhakani honti, evam rukkha sayameva sakhahi onamitva darake upenti. [102] Acchariyanti accharayoggam, accharam paharitum yuttam. Abhutapubbam bhutanti abbhutam. Lomanam hamsanasamatthataya lomahamsanam. Sahukaranti sadhukaram, ayameva va patho. Itthiratanabhavena sabbehi angehi avayavehi sobhatiti sabbangasobhana. @Footnote: 1 ka. ubbiggati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

[103-4] Accheram vatati acchariyam vata. Vessantarassa tejenati vessantarassa punnanubhavena. Sankhipimsu patham yakkhati devata mahasattassa punnatejena codita tam maggam parikkhayam papesum, appakam akamsu. Tam pana darakesu karunaya katam viya katva vuttam "anukampaya darake"ti. Jetuttaranagarato hi suvannagiritalo nama pabbato panca yojanani, tato kontimara nama nadi panca yojanani, tato maranjanagiri 1- nama pabbato panca yojanani, tato dandabrahmanagamo nama panca yojanani, tato matulanagaram dasa yojanani, iti tam rattham jetuttaranagarato timsa yojanani hoti. Devata bodhisattassa punnatejena codita maggam parikkhayam papesum. Tam sabbam ekaheneva atikkamimsu. Tena vuttam "nikkhantadivaseneva, cetaratthamupagamun"ti. Evam mahasatto sayanhasamayam cetaratthe matulanagaram patva tassa nagarassa dvarasamipe salaya nisidi. Athassa maddi devi padesu rajam punchitva pade sambahitva "vessantarassa agatabhavam janapessami"ti salato nikkhamitva tassa cakkhupathe saladvare atthasi. Nagaram pavisantiyo ca nikkhamantiyo ca itthiyo tam disva parivaresum. Mahajano tanca vessantaranca putte cassa tatha agate disva rajunam acikkhi. Satthisahassa rajano rodanta paridevanta tassa santikam agantva 2- maggaparissamam vinodetva tatha agamanakaranam pucchimsu. Mahasatto hatthidanam adim katva sabbam kathesi. Tam sutva te attano rajjena nimantayimsu. Mahapuriso "maya tumhakam rajjam patiggahitameva hotu, raja pana mam rattha pabbajeti, tasma vankapabbatameva gamissami"ti vatva tehi nanappakaram tattha vasam yaciyamanopi tam analankaritva tehi gahitarakkho tam rattim salayameva vasitva punadivase patova nanaggarasabhojanam bhunjitva tehi parivuto nikkhamitva pannarasayojanamaggam @Footnote: 1 Si. anchanagiri,Ma.ancaragiri 2 ka. gantva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Gantva vanadvare thatva te nivattapetva 1- purato pannarasayojanamaggam tehi acikkhitaniyameneva agamasi. Tena vuttam:- [105] "satthirajasahassani tada vasanti matule sabbe panjalika hutva rodamana upagamum. [106] Tattha vattetva sallapam cetehi cetaputtehi te tato nikkhamitvana vankam agamu pabbatan"ti. #[106] Tattha tattha vattetva sallapanti tattha tehi rajuhi samagamehi saddhim patisammodamana katham pavattetva. Cetaputtehiti cetarajaputtehi. Te tato nikkhamitvanati te rajano tato vanadvaratthane nivattetva. Vankam agamu pabbatanti amhe cattaro jana vankapabbatam uddissa agamamha. Atha mahasatto tehi acikkhitamaggena gacchanto gandhamadanapabbatam patva tam disva 2- tattha vasitva tato uttaradisabhimukho vepullapabbatapadena gantva ketumatinaditire nisiditva vanacarakena dinnam madhumamsam khaditva tassa suvannasucim datva nhatva 3- pivitva patippassaddhadaratho nadim uttaritva sanupabbatasikhare thitassa nigrodhassa mule thokam nisiditva utthaya gacchanto nalikapabbatam pariharanto mucalindasaram gantva saratirena pubbuttarakannam patva ekapadikamaggeneva vanaghatam pavisitva tam atikkamma girividugganam nadipabhavanam purato caturassapokkharanim papuni. [107] Tasmim khane sakko avajjento "mahasatto himavantam pavittho, vasanatthanam laddhum vattati"ti cintetva vissakammam pesesi "gaccha vankapabbatakucchimhi ramaniye thane assamapadam mapehi"ti. So tattha dve pannasalayo dve cankame dve ca @Footnote: 1 cha.Ma. nivattetva 2 cha.Ma. divasam 3 cha.Ma. nhatva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Rattitthanadivatthanani mapetva tesu tesu thanesu nanapupphavicitte rukkhe phalite rukkhe pupphagacche kadalivanadini ca dassetva sabbe pabbajitaparikkhare patiyadetva "ye keci pabbajitukama, te ganhantu"ti akkharani likhitva amanusse ca bheravasadde migapakkhino ca patikkamapetva sakatthanameva gato. Mahasatto ekapadikamaggam disva "pabbajitanam vasanatthanam bhavissati"ti maddim ca putte ca tattheva thapetva assamapadam pavisitva akkharani oloketva "sakkena dinnosmi"ti pannasaladvaram vivaritva pavittho khagganca dhanunca apanetva satake omuncitva isivesam gahetva kattaradandam adaya nikkhamitva paccekabuddhasadisena upasamane darakanam santikam agamasi. Maddidevipi mahasattam disva padesu patitva roditva teneva saddhim assamam pavisitva attano pannasalam gantva isivesam ganhi. Paccha puttepi tapasakumarake karimsu. Bodhisatto maddim varam yaci "mayam ito patthaya pabbajita nama, itthi ca nama brahmacariyassa malam, ma dani akale mama santikam agaccha"ti. Sa "sadhu"ti sampaticchitva mahasattampi varam yaci "deva tumhe putte gahetva idheva hotha, aham phalaphalam aharissami"ti. Sa tato patthaya arannato phalaphalani aharitva tayo jane patijaggi. Iti cattaro khattiya vankapabbatakucchiyam sattamasamattam vasimsu. Tena vuttam "amantayitva devindo, vissakammam mahiddhikan"tiadi. Tattha amantayitvati pakkosapetva. Mahiddhikanti mahatiya deviddhiya samannagatam. Assamam sukatanti assamapadam sukatam katva. Rammam vessantarassa vasananucchavikam pannasalam. Sumapayati sutthu mapaya. Anapesiti vacanaseso. Sumapayiti samma mapesi. [111] Asunnoti yatha so assamo asunno hoti, evam tassa asunnabhavakaranena asunno homi. "asunne"ti va patho, mama vasaneneva asunne assame

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Darake anurakkhanto vasami tattha titthami. Bodhisattassa mettanubhavena samanta tiyojane sabbe tiracchanapi mettam patilabhimsu. Evam tesu tattha vasantesu kalingaratthavasi jujako nama brahmano amittatapanaya nama bhariyaya "nahante niccam dhannakottanaudakaharanayagubhattapacanadini katum sakkomi, paricarakam me dasam va dasim va anehi"ti vutte "kutoham te bhoti duggato dasam dasim va labhissami"ti vatva taya "esa vessantaro raja vankapabbate vasati, tassa putte mayham paricarake yacitva anehi"ti vutte kilesavasena tassa patibaddhacittataya tassa vacanam atikkamitum asakkonto patheyyam patiyadapetva anukkamena jetuttaranagaram patva "kuhim vessantaramaharaja"ti pucchi. Mahajano "imesam yacakanam atidanena amhakam raja rattha pabbajito, evam amhakam rajanam nasetva punapi idheva agacchati"ti leddudandadihattho upakkosanto brahmanam anubandhi. So devataviggahito hutva tato nikkhamitva vankapabbatagamimaggam abhirulho anukkamena vanadvaram patva mahavanam ajjhogahetva maggamulho hutva vicaranto tehi rajuhi bodhisattassa arakkhanatthaya thapitena cetaputtena samaganchi. Tena "kaham bho brahmana gacchasi"ti puttho "vessantaramaharajassa santikan"ti vutte "addha ayam brahmano tassa putte va devim va yacitum gacchati"ti cintetva "ma kho tvam brahmana tattha gacchi, sace gacchasi, ettheva te sisam chinditva mayham sunakhanam ghasam karissami"ti tena santajjito maranabhayabhito "ahamassa pitara pesito duto, `tam anessami'ti agato"ti musavadam abhasi. Tam sutva cetaputto tutthahattho brahmanassa sakkarasammanam katva vankapabbatagamimaggam acikkhi. So tato param gacchanto antaramagge accutena nama tapasena saddhim samagantva tampi maggam pucchitva tenapi magge acikkhite tena acikkhitasannaya maggam gacchanto anukkamena bodhisattassa assamapadatthanasamipam gantva maddideviya phalaphalattham gatakale bodhisattam upasankamitva ubho darake yaci. Tena vuttam:-

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

[112] "pavane vasamanassa addhiko 1- mam upagami ayaci puttake mayham jalim kanhajinam cubho"ti. Evam brahmanena darakesu yacitesu mahasatto "cirassam vata me yacako adhigato, ajjaham anavasesato danaparamim puressami"ti adhippayena somanassajato pasaritahatthe sahassatthavikam thapento viya brahmanassa cittam paritosento sakalanca tam pabbatakucchim unnadento "dadami tava mayham puttake, api ca maddidevi pana patova phalaphalatthaya vanam gantva sayam agamissati, taya agataya te puttake dassetva tvanca mulaphalaphalam khaditva ekarattim vasitva vigataparissamo patova gamissasi"ti aha. Brahmano "kamancesa ularajjhasayataya puttake dadati, mata pana vacchagiddha 2- agantva danassa antarayampi kareyya, yannunaham imam nippiletva darake gahetva ajjeva gaccheyyan"ti cintetva "putta ce te mayham dinna, kim dani mataram dassetva pesitehi, te darake gahetva ajjeva gamissami"ti aha. "sace tvam brahmana rajaputtam mataram datthum na icchasi, ime darake gahetva jetuttaranagaram gaccha, tattha sanjayamaharaja darake gahetva mahantam te dhanam dassati, tena dasadasiyo ganhissasi, sukhanca jivissasi, annatha ime sukhumala rajadaraka, kinte veyyavaccam karissanti"ti aha. Brahmano "evampi maya na sakka katum, rajadandato bhayami, mayhameva gamam nessami"ti aha. Imam tesam kathasallapam sutva daraka "pita no kho amhe brahmanassa datukamo"ti pakkamitva pokkharanim 3- gantva paduminigacche niliyimsu. Brahmano te adisvava "tvam `darake dadami'ti vatva te apakkamapesi, eso te sadhubhavo"ti aha. Atha mahasatto sahasava utthahitva darake gavesanto @Footnote: 1 pali. atthiko 2 ka. puttavacchala 3 Ma. pokkharanitiram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Paduminigacche niline disva "etha tata, ma mayham danaparamiya antarayam akattha, mama danajjhasayam matthakam papetha, ayanca brahmano tumhe gahetva tumhakam ayyakassa sanjayassa maharajassa santikam gamissati, tata 1- jali tvam bhujisso hotukamo brahmanassa nikkhasahassam datva bhujisso bhaveyyasi, kanhajine tvam dasasatam dasisatam hatthisatam assasatam usabhasatam nikkhasatanti sabbasatam datva bhujissa bhaveyyasi"ti kumare agghapetva samassasetva gahetva assamapadam gantva kamandaluna udakam gahetva sabbannutannanassa paccayam katva brahmanassa hatthe udakam patetva ativiya pitisomanassajato hutva pathavim unnadento piyaputtadanam adasi. Idhapi pubbe vuttanayeneva pathavikampadayo ahesum. Tena vuttam:- [113] "yacakam upagatam disva haso me upapajjatha ubho putte gahetvana adasim brahmane tada. [114] Sake putte cajantassa jujake brahmane yada tadapi pathavi kampi sineruvanavatamsaka"ti. Atha brahmano darake agantukame lataya hatthesu bandhitva akaddhi. 2- Tesam bandhatthane chavim chinditva lohitam pagghari. So latadandena paharanto akaddhi. Te pitaram oloketva:- "amma ca tata nikkhanta tvanca no tata dassasi ma no tvam tata adada yava ammapi etu tadayam brahmano kamam vikkinatu hanatu va"ti 3- vatva punapi ayam evarupo ghoradassano kururakammanto:- @Footnote: 1 Ma. tattha 2 Si. akaddhati 3 khu.ja. 28/2126/353

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

"manusso udahu yakkho mamsalohitabhojano gama arannamagamma dhanam tam tata yacati niyamane pisacena kim nu tata udikkhasi"ti- 1- adini vadanta paridevimsu. Tattha dhananti puttadhanam. Jujako darake tatha paridevanteyeva pothentova gahetva pakkami. Mahasattassa darakanam karunam paridevitena tassa ca brahmanassa akarunnabhavena balavasoko uppajji, vippatisaro ca udapadi. So tankhananneva bodhisattanam pavenim anussari. "sabbeva hi bodhisatta panca mahapariccage pariccajitva buddha bhavissanti, ahampi tesam abbhantaro, puttadananca mahapariccaganam annataram, tasma vessantara danam datva pacchanutapo na te anucchaviko"ti attanam paribhasetva "dinnakalato patthaya mama te na kinci honti"ti attanam upatthambhetva dalhasamadanam adhitthaya pannasaladvare pasanaphalake kancanapatima viya nisidi. Atha maddidevi arannato phalaphalam gahetva nivattanti "ma mahasattassa danantarayo hotu"ti valamigarupadharahi devatahi uparuddhamagga tesu apagatesu cirena assamam patva "ajja me dussupinam dittham, dunnimittani ca uppannani, kim nu kho bhavissati"ti cintenti assamam pavisitva puttake apassanti bodhisattassa santikam gantva "deva na kho amhakam puttake passami, kuhim te gata"ti aha. So tunhi ahosi. Sa puttake upadharenti tahim tahim upadhavitva gavesanti adisva punapi gantva pucchi. Bodhisatto "kakkhalakathaya nam puttasokam jahapessami"ti cintetva:- "nuna maddi vararoha rajaputti yasassini pato gatasi unchaya kimidam sayamagata"ti 2- @Footnote: 1 khu.ja. 28/2130-31/354 2 khu.ja. 28/2225/363

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Vatva taya cirayanakarane kathite punapi darake sandhaya na kinci aha. Sa puttasokena te upadharenti punapi vatavegena vanani vicari, taya ekarattiyam vicaritatthanam parigganhantam pannarasayojanamattam ahosi. Atha vibhataya rattiya mahasattassa santikam gantva thita darakanam adassanena balavasokabhibhuta tassa padamule chinnakadali viya bhumiyam visanni hutva pati. So "mata"ti sannaya kampamano uppannabalavasokopi satim paccupatthapetva "janissami tava jivati, na jivati"ti sattamase kayasamsaggam anapannapubbopi annassa abhavena tassa sisam ukkhipitva urusu thapetva udakena paripphositva uranca mukhanca hadayanca parimajji. Maddipi kho thokam vitinametva satim patilabhitva hirottappam paccupatthapetva "deva daraka te kuhim gata"ti pucchi. So "devi ekassa me brahmanassa mam yacitva agatassa dasatthaya dinna"ti vatva taya "kasma deva putte brahmanassa datva mama sabbarattim paridevitva vicarantiya nacikkhi"ti vutte "pathamameva vutte tava cittadukkham bahum bhavissati, idani pana sariradukkhena tanukam bhavissati"ti vatva:- "mam passa maddi ma putte ma balham paridevasi lacchama putte jivanta aroga ca bhavamase"ti 1- so samassasetva puna:- "putte pasunca dhannanca yanca annam ghare dhanam dajja sappuriso danam disva yacakamagatam 2- anumodahi me maddi puttake danamuttaman"ti 3- vatva attano puttadanam tam anumodapesi. @Footnote: 1 khu.ja. 28/2260/367 2 pali. yacakamagate 3 khu.ja. 28/2261/367

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Sapi:- "anumodami te deva puttake danamuttamam datva cittam pasadehi bhiyyo danam dado bhava"ti 1- vatva anumodi. Evam tesu annamannam sammodaniyam katham kathentesu sakko cintesi "mahapuriso hiyyo jujakassa pathavim unnadetva darake adasi. Idani nam koci hinapuriso upasankamitva maddidevim yacitva gahetva gaccheyya, tato raja nippaccayo bhaveyya, handaham brahmanavannena nam upasankamitva maddim yacitva paramikutam gahapetva kassaci avissajjiyam katva puna nam tasseva datva agamissami"ti. So suriyuggamanavelayam brahmanavannena tassa santikam agamasi. Tam disva mahapuriso "atithi no agato"ti pitisomanassajato tena saddhim madhurapatisantharam katva "brahmana kenatthena idhagatosi"ti pucchi. Atha nam sakko maddidevim yaci. Tena vuttam:- [115] "punadeva sakko oruyha hutva brahmanasannibho ayaci mam maddidevim silavantim patibbatan"ti. #[115] Tattha punadevati darake dinnadivasato paccha eva. Tadanantaramevati attho. Oruyhati devalokato otaritva. Brahmanasannibhoti brahmanasamanavanno. Atha mahasatto "hiyyo me dvepi daraka brahmanassa dinna, ahampi aranne ekakova, katham te maddim silavantim patibbatam dassami"ti avatvava pasaritahatthe anaggharatanam thapento asajjitva abajjhitva anolinamanaso "ajja me danaparami matthakam papunissati"ti hatthatuttho girim unnadento viya:- "dadami na vikampami yam mam yacasi brahmana santam nappatiguhami dane me ramati mano"ti 2- @Footnote: 1 khu.ja. 28/2261/367 2 khu.ja. 28/2278/369

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Vatva sighameva kamandaluna udakam aharitva brahmanassa hatthe udakam patetva bhariyam adasi. Tena vuttam:- [116] "maddim hatthe gahetvana udakanjali puriya pasannamanasankappo tassa maddim adasahan"ti. #[116] Tattha udakanjaliti udakam anjalim, "udakan"ti ca karanatthe paccattavacanam, udakena tassa brahmanassa anjalim pasaritahatthatalam puretvati attho. Pasannamanasankappoti "addha imina darapariccagena 1- danaparamim matthakam papetva sammasambodhim adhigamissami"ti uppannasaddhapasadena pasannacittasankapPo. Tankhananneva hettha vuttappakarani sabbapatihariyani paturahesum. "idanissa na dure sammasambodhi"ti devagana brahmagana ativiya pitisomanassajata ahesum. Tena vuttam:- [117] "maddiya diyamanaya gagane deva pamodita tadapi pathavi kampi sineruvanavatamsaka"ti. Tatha pana diyamanaya maddideviya runnam va dummukham va bhakutimattam va nahosi, evancassa ahosi "yam devo icchati, tam karotu"ti. "komari yassaham bhariya samiko mama issaro yassicche tassa mam dajja vikkineyya haneyya va"ti 2- aha. Mahapurisopi "ambho brahmana maddito me satagunena sahassagunena satasahassagunena sabbannutannanameva piyataram, idam me danam sabbannutannanappativedhassa paccayo hotu"ti vatva danam adasi. Tena vuttam:- @Footnote: 1 cha.Ma. pariccagena 2 khu.ja. 28/2282/369

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

[118] "jalim kanhajinam dhitam maddidevim patibbatam cajamano na cintesim bodhiyayeva karana. [119] Na me dessa ubho putta maddidevi na dessiya sabbannutam piyam mayham tasma piye adasahan"ti. #[118] Tattha cajamano na cintesinti pariccajanto santapavasena na cintesim, vissattho hutva pariccajinti attho. Etthaha:- kasma panayam mahapuriso attano puttadare jatisampanne khattiye parassa dasabhavena pariccaji, na hi yesam kesancipi bhujissanam abhujissabhavakaranam sadhudhammoti? vuccate:- anudhammabhavato. Ayam hi buddhakarake dhamme anugatadhammata, yadidam sabbassa attaniyassa mamanti pariggahitavatthuno anavasesapariccago, na hi deyyadhammapatiggahakavikapparahitam danaparamim paripuretum ussukkamapannanam bodhisattanam mamanti pariggahitavatthum yacantassa yacakassa na pariccajitum yuttam, poranopi cayamanudhammo. Sabbesam hi bodhisattanam ayam acinnasamacinnadhammo kulavamso kulappaveni, yadidam sabbassa pariccago, tattha ca visesato piyataravatthupariccago, na hi keci bodhisatta vamsanugatam rajjissariyadidhanapariccagam attano sisanayanadiangapariccagam piyajivitapariccagam kulavamsapatitthapakapiyaputtapariccagam manapacarinipiyabhariyapariccaganti ime panca mahapariccage pariccajitva buddha nama bhutapubba atthi, tatha hi sumangale bhagavati bodhisattabhute bodhipariyesanam caramane purimattabhavato 1- tatiye attabhave saputtadare ekasmim pabbate vasante kharadathiko nama yakkho mahapurisassa danajjhasayatam sutva brahmanavannena upasankamitva mahasattam dve darake yaci. Mahasatto "dadami brahmanassa puttake"ti hatthapahattho udakapariyantam pathavim kampento dvepi darake adasi. Yakkho cankamanakotiyam alambanaphalakam nissaya thito @Footnote: 1 cha.Ma. caramane ca carimattabhavato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

Mahasattassa passantasseva mulalakalapam viya dve darake khadi. Aggijalam viya lohitadharam uggiramanam 1- yakkhassa mukham olokentassa mahapurisassa "vancesi vata mam yakkho"ti uppajjanakacittuppadassa okasam adentassa upayakosallassa subhavitatta atitadhammanam appatisandhisabhavato aniccadivasena sankharanam suparimadditabhavato ca evam itaratthitikena pabhanguna asarena sankharakalapena "purita vata me danaparami, mahantam vata me attham sadhetva idam adhigatan"ti somanassameva uppajji. So idam anannasadharanam tasmim khane attano cittacaram natva "imassa nissandena anagate iminava niharena sarirato rasmiyo nikkhamantu"ti patthanam akasi. Tassa tam patthanam nissaya buddhabhutassa sarirappabha niccameva dasasahassilokadhatum pharitva atthasi. 2- Evamannepi bodhisatta attano piyataram puttadaram pariccajitva sabbannutannanam pativijjhimsu. Api ca yatha nama koci puriso kassaci santike gamam va janapadam va keniya gahetva kammam karonto attano antevasikanam va pamadena putibhutam 3- dhanam dhareyya, tamenam so gahapetva bandhanagaram paveseyya. Tassa evamassa "aham kho imassa ranno kammam karonto ettakam nama dhanam dharemi, tenaham ranna bandhanagare pavesito, sacaham idheva homi, attananca khiyeyya, puttadarakammakaraporisa ca me jivikapagata mahantam anayabyasanam apajjeyyum, yannunaham ranno arocetva attano puttam va kanitthabhataram va idha thapetva nikkhameyyam, evaham ito bandhanato mutto na cirasseva yathamittam yathasandittham dhanam samharitva ranno datva tampi bandhanato mocemi, appamattova hutva utthanabalena attano sampattim patipakatikam karissami"ti. So tatha kareyya. Evam sampadamidam datthabbam. Tatridam opammasamsandanam:- raja viya kammam, bandhanagaro viya samsaro, ranna bandhanagare thapitapuriso viya kammavasena samsaracarake thito mahapuriso, tassa @Footnote: 1 Ma. uggiriyamanam 2 abhi.A. 1/62-3 3 Ma. patissutam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

Bandhanagare thitapurisassa tattha puttassa va bhatuno va paradhinabhavakaranena tesam attano ca dukkhappamocanam viya mahapurisassa attano puttadike paresam datva sabbannutannanappatilabhena sabbasattanam vattadukkhappamocanam, tassa vigatadukkhassa tehi saddhim yathadhippetasampattiyam patitthanam viya mahapurisassa arahattamaggena apagatavattadukkhassa buddhabhavena dasabaladisabbannutannanasampattisamannagamo attano vacanakarakanam vijjattayadisampattisamannagamo cati evam anavajjasabhavo eva mahapurisanam puttadarapariccago. Eteneva nayena nesam angajivitapariccage ya codana, sapi visodhitati veditabbati. Evam pana mahasattena maddideviya dinnaya sakko acchariyabbhutacittajato hutva:- "sabbe jita te paccuha ye dibba ye ca manusa nindadita te pathavi saddo te tidivam gato. 1- Duddadam dadamananam dukkaram kammam kubbatam asanto nanukubbanti satam dhammo durannayo. Tasma satanca asatam nana hoti ito gati asanto nirayam yanti santo saggaparayana"ti- 2- adina nayena mahapurisassa dananumodanavasena thutim akasi. Tattha paccuhati paccatthika. Dibbati dibbayasapatibahaka. Manusati manussayasapatibahaka. Ke pana teti? macchariyadhamma, te sabbe puttadaram dentena mahasattena jitati dasseti. Duddadanti puttadaradiduddadam dadamananam tameva dukkaram kubbatam tumhadisanam kammam anne savakapaccekabodhisatta 3- nanukubbanti, pageva asanto @Footnote: 1 khu.ja. 28/2283-4/369 2 khu.ja. 28/2286-7/370 3 Si.,Ma. abodhisatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page119.

Maccharino. Tasma satam dhammo durannayo sadhunam mahabodhisattanam patipattidhammo annehi duranugamo. Evam sakko mahapurisassa anumodanavasena thutim katva maddidevim niyyatento:- "dadami bhoto bhariyam maddim sabbangasobhanam 1- tvanceva maddiya channo maddi ca patino tavati 2- vatva tam maddim patidatva dibbattabhavena jalanto tarunasuriyo viya akase thatva attanam acikkhanto:- "sakkohamasmi devindo agatosmi tavantike varam varassu rajisi vare attha dadami te"ti 3- vatva varehi nimantesi. Mahasattopi "pita mam punadeva rajje patitthapetu, vajjhappattam vadhato moceyyam, sabbasattanam avassayo bhaveyyam, paradaram na gaccheyyam, itthinam vasam na gaccheyyam, putto me dighayuko siya, 4- annapanadideyyadhammo bahuko siya, tanca aparikkhayam pasannacitto dadeyyam, evam mahadanani pavattetva devalokam gantva tato idhagato sabbannutam papuneyyan"ti ime atthavare yaci. Sakko "na cirasseva pita sanjayamaharaja idheva agantva tam gahetva rajje patitthapessati, itaro ca sabbo te manoratho matthakam papunissati, ma cintayi, appamatto hohi"ti ovadam datva 5- sakatthanameva gato. Bodhisatto ca maddidevi ca sammodamana sakkadattiye assame vasimsu. Jujakepi kumare gahetva gacchante devata arakkham akamsu. Divase divase eka devadhita rattibhage agantva maddivannena kumare patijaggi. So devataviggahito hutva "kalingarattham gamissami"ti addhamasena jetuttaranagarameva sampapuni. Raja @Footnote: 1 Si.,Ma. sabbangasobhinim 2 khu.ja. 28/2289/370 3 khu.ja. 28/2292/370 @4 Ma. patta maddi ca dighayuka siya 5 cha.Ma. ovaditva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

Vinicchaye nisinno brahmanena saddhim darake rajanganena gacchante disva sanjanitva brahmanena saddhim te pakkosapetva tam pavattim sutva bodhisattena kathitaniyameneva dhanam datva kumare kinitva nhapetva bhojetva sabbalankarapatimandite katva raja darakam phussatidevi darikam ucchange katva bodhisattassa rajaputtiya ca pavattim sunimsu. Tam sutva raja "bhunahaccam vata maya katan"ti samviggamanaso tavadeva dvadasaakkhobhiniparimanam senam sannayhitva vankapabbatabhimukho payasi saddhim phussatideviya ceva darakehi ca. Anukkamena gantva puttena ca sunisaya ca samagacchi. Vessantaro piyaputte disva sokam sandharetum asakkonto visanni hutva tattheva pati, tatha maddi matapitaro sahajata satthisahassa amacca. Tam karunnam passantesu ekopi sakabhavena sandharetum nasakkhi, sakalam assamapadam yugandharavatapamadditam viya 1- salavanam ahosi. Sakko devaraja tesam visannibhavavinodanattham pokkharavassam vassapesi, temetukama tementi, pokkhare patitavassam viya vinivattetva 2- udakam gacchati. Sabbe sannam patilabhimsu. Tadapi pathavikampadayo hettha vuttappakara acchariya paturahesum. Tena vuttam:- [120] "punaparam braharanne matapitusamagame karunam paridevante sallapante sukham dukham. [121] Hirottappena garuna ubhinnam upasankami tadapi pathavi kampi sirenuvanavatamsaka"ti. #[120] Tattha karunam paridevanteti matapitaro adim katva sabbasmim agatajane karunam paridevamane. Sallapante sukham dukhanti sukhadukkham pucchitva patisantharavasena @Footnote: 1 Si. yugantavatapahatapamadditam viya 2 cha.Ma. vinivattitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page121.

Alapasallapam karonte. Hirottappena garuna ubhinnanti ime 1- sivinam vacanam gahetva adusakam dhamme thitam mam pabbajayimsuti cittappakopam akatva ubhosu etesu matapitusu dhammagaravasamussitena hirottappeneva yatharupe upasankami. Tena me dhammatejena tadapi pathavi kampi. Atha sanjayamaharaja bodhisattam khamapetva rajjam paticchapetva tankhananneva kesamassukammadini karapetva nhapetva sabbabharanavibhusitam devarajanamiva virocamanam saha maddideviya rajje abhisincitva tavadeva ca tato vutthaya 2- dvadasaakkhobhiniparimanaya caturanginiya senaya ca puttam parivaretva 3- vankapabbatato yava jetuttaranagara satthiyojanamaggam alankarapetva dvihi masehi sukheneva nagaram pavesesi. Mahajano ularam pitisomanassam patisamvedesi. Celukkhepadayo pavattimsu. Nagare ca nandibherim carapesum. Antamaso vilare upadaya sabbesam bandhane thitanam bandhanamokkho ahosi. So nagaram pavitthadivaseyeva paccusakale cintesi "sve vibhataya rattiya mamagatabhavam sutva yacaka agamissanti, tesaham kim dassami"ti. Tasmim khane sakkassa asanam unhakaram dassesi. So avajjento tam karanam natva tavadeva rajanivesanassa purimavatthum pacchimavatthunca katippamanam purento ghanamegho viya sattaratanavassam vassapesi. Sakalanagare jannuppamanam vassapesiti. Tena vuttam:- [122] "punaparam braharanna nikkhamitva sanatibhi pavisami puram rammam jetuttaram puruttamam. [123] Ratanani satta vassimsu mahamegho pavassatha tadapi pathavi kampi sineruvanavatamsaka. [124] Acetanayam pathavi avinnaya sukham dukham sapi danabala mayham sattakkhattum pakampatha"ti. @Footnote: 1 Ma. imesam 2 cha.Ma. patthaya 3 cha.Ma. parivarayitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page122.

#[124] Evam sattaratanavasse vutthe punadivase mahasatto "yesam kulanam purimapacchimavatthusu vutthadhanam, 1- tesanneva hotu"ti dapetva avasesam aharapetva attano gehavatthusmim dhanena saddhim kotthagaresu okirapetva mahadanam pavattesi. Acetanayam pathaviti cetanarahita ayam mahabhuta pathavi, devata pana cetanasahita. Avinnaya sukham dukhanti acetanatta eva sukham dukkham ajanitva. Satipi sukhadukkhappaccayasamyoge tam nanubhavanti sapi danabala mayhanti evam bhutapi sa mahapathavi mama danapunnanubhavahetu. Sattakkhattum pakampathati atthavassikakale hadayamamsadinipi yacakanam dadeyyanti danajjhasayuppade mangalahatthidane pabbajanakale pavattitamahadane puttadane bhariyadane vankapabbate natisamagame nagaram pavitthadivase ratanavassakaleti imesu thanesu sattavaram akampittha. Evam ekasmimyeva attabhave sattakkhattum mahapathavikampanadiacchariyapatubhavahetubhutani yavatayukam mahadanani pavattetva mahasatto ayupariyosane tusitapure uppajji. Tenaha bhagava:- "tato vessantaro raja danam datvana khattiyo kayassa bheda sappanno saggam so upapajjatha"ti. 2- Tada jujako devadatto ahosi, amittatapana cincamanavika, cetaputto channo, accutatapaso sariputto, sakko anuruddho, maddi rahulamata, jalikumaro rahulo, kanhajina uppalavanna, matapitaro maharajakulani, sesaparisa buddhaparisa, vessantaro raja lokanatho. Idhapi hettha vuttanayeneva yatharaham sesaparamiyo niddharetabba. Tatha mahasatte kucchigate matu devasikam chasatasahassani vissajjetva danam datukamatadohalo, tatha diyyamanepi dhanassa parikkhayabhavo, jatakkhane eva hattham pasaretva "danam dassami, atthi kinci"ti vacaniccharanam, catupancavassikakale attano alankarassa @Footnote: 1 Si. vutthitadhanam 2 khu.ja. 28/2440/385

--------------------------------------------------------------------------------------------- page123.

Dhatinam hatthagatassa puna aggahetukamata, atthavassikakale hadayamamsadikassa attano sariravayavassa datukamatati evamadika sattakkhattum mahapathavikampanadianekacchariyapatubhavahetubhuta idha mahapurisassa gunanubhava vibhavetabba. Tenetam vuccati:- "evam acchariya hete abbhuta ca mahesino .pe. Tesu cittappasadopi dukkhato parimocaye pagevanukiriya tesam dhammassa anudhammato"ti. Vessantaracariyavannana nitthita. ----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 52 page 91-123. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=52&A=1989&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=52&A=1989&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=217              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=8795              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=11506              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=11506              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]