ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๒ สุตฺต. ขุ. จูฬนิทฺเทโส

หน้าที่ ๖๗.

เมตฺตคูมาณวกปญฺหานิทฺเทโส [๑๔๖] ปุจฺฉามิ ตํ ภควา พฺรูหิ เม ตํ (อิจฺจายสฺมา เมตฺตคู) มญฺามิ ตํ เวทคุํ ๑- ภาวิตตฺตํ กุโต นุ ทุกฺขา สมุปาคตาเม ๒- เยเกจิ โลกสฺมึ อเนกรูปา ฯ [๑๔๗] ปุจฺฉามิ ตํ ภควา พฺรูหิ เม ตนฺติ ปุจฺฉาติ ๓- ติสฺโส ปุจฺฉา อทิฏฺโชตนา ปุจฺฉา ทิฏฺสํสนฺทนา ปุจฺฉา วิมติจฺเฉทนา ปุจฺฉา ฯ กตมา อทิฏฺโชตนา ปุจฺฉา ฯ ปกติยา ลกฺขณํ อาตํ ๔- โหติ อทิฏฺ อตุลิตํ อตีริตํ อวิภาวิตํ อวิภูตํ ตสฺส าณาย ทสฺสนาย ตุลนาย ตีรณาย วิภาวนตฺถาย วิภูตตฺถาย ปญฺหํ ปุจฺฉติ อยํ อทิฏฺโชตนา ปุจฺฉา ฯ {๑๔๗.๑} กตมา ทิฏฺสํสนฺทนา ปุจฺฉา ฯ ปกติยา ลกฺขณํ าตํ โหติ ทิฏฺ ตุลิตํ ตีริตํ วิภาวิตํ วิภูตํ อญฺเหิ ปณฺฑิเตหิ สทฺธึ สํสนฺทนตฺถาย ปญฺหํ ปุจฺฉติ อยํ ทิฏฺสํสนฺทนา ปุจฺฉา ฯ กตมา วิมติจฺเฉทนา ปุจฺฉา ฯ ปกติยา สํสยํ ปกฺขนฺโน โหติ วิมตึ ปกฺขนฺโน เทฺวฬฺหกชาโต เอวํ นุโข น นุโข กินฺนุโข กถํ นุโขติ โส วิมติจฺเฉทนตฺถาย ปญฺหํ ปุจฺฉติ อยํ วิมติจฺเฉทนา ปุจฺฉา ฯ อิมา ติสฺโส ปุจฺฉา ฯ @เชิงอรรถ: ม. เวทคู ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. สมุทาคตา อิเม ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ปุจฺฉามีติ ฯ @ ม. อญฺาตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๘.

อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา มนุสฺสปุจฺฉา อมนุสฺสปุจฺฉา นิมมิตปุจฺฉา ฯ {๑๔๗.๒} กตมา มนุสฺสปุจฺฉา ฯ มนุสฺสา พุทฺธํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ ภิกฺขู ปุจฺฉนฺติ ภิกฺขุนิโย ปุจฺฉนฺติ อุปาสกา ปุจฺฉนฺติ อุปาสิกาโย ปุจฺฉนฺติ ราชาโน ปุจฺฉนฺติ ขตฺติยา ปุจฺฉนฺติ พฺราหฺมณา ปุจฺฉนฺติ เวสฺสา ปุจฺฉนฺติ สุทฺทา ปุจฺฉนฺติ คหฏฺา ปุจฺฉนฺติ ปพฺพชิตา ปุจฺฉนฺติ อยํ มนุสฺสปุจฺฉา ฯ {๑๔๗.๓} กตมา อมนุสฺสปุจฺฉา ฯ อมนุสฺสา พุทฺธํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ นาคา ปุจฺฉนฺติ สุปณฺณา ปุจฺฉนฺติ ยกฺขา ปุจฺฉนฺติ อสุรา ปุจฺฉนฺติ คนฺธพฺพา ปุจฺฉนฺติ มหาราชาโน ปุจฺฉนฺติ อินฺทา ปุจฺฉนฺติ พฺรหฺมาโน ปุจฺฉนฺติ เทวตาโย ๑- ปุจฺฉนฺติ อยํ อมนุสฺสปุจฺฉา ฯ {๑๔๗.๔} กตมา นิมฺมิตปุจฺฉา ฯ ยํ ๒- ภควา รูปํ อภินิมฺมินาติ มโนมยํ สพฺพงฺคปจฺจงฺคํ อหีนินฺทฺริยํ ฯ โส นิมฺมิโต พุทฺธํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉติ ภควา วิสชฺเชติ ฯ อยํ นิมฺมิตปุจฺฉา ฯ อิมา ติสฺโส ปุจฺฉา ฯ {๑๔๗.๕} อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา อตฺตตฺถปุจฺฉา ปรตฺถปุจฺฉา อุภยตฺถปุจฺฉา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา ทิฏฺธมฺมิกตฺถปุจฺฉา สมฺปรายิกตฺถปุจฺฉา @เชิงอรรถ: ม. เทวา ฯ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๙.

ปรมตฺถปุจฺฉา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา อนวชฺชตฺถปุจฺฉา นิกฺกิเลสตฺถปุจฺฉา โวทานตฺถปุจฺฉา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา อตีตปุจฺฉา อนาคตปุจฺฉา ปจฺจุปฺปนฺนปุจฺฉา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา อชฺฌตฺตปุจฺฉา พหิทฺธาปุจฺฉา อชฺฌตฺตพหิทฺธาปุจฺฉา ฯ {๑๔๗.๖} อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา กุสลปุจฺฉา อกุสลปุจฺฉา อพฺยากตปุจฺฉา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา ขนฺธปุจฺฉา ธาตุปุจฺฉา อายตนปุจฺฉา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา สติปฏฺานปุจฺฉา สมฺมปฺปธานปุจฺฉา อิทฺธิปาทปุจฺฉา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา อินฺทฺริยปุจฺฉา พลปุจฺฉา โพชฺฌงฺคปุจฺฉา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปุจฺฉา มคฺคปุจฺฉา ผลปุจฺฉา นิพฺพานปุจฺฉา ฯ {๑๔๗.๗} ปุจฺฉามิ ตนฺติ ปุจฺฉามิ ตํ ยาจามิ ตํ อชฺเฌสามิ ตํ ปสาเทมิ ตํ กถสฺสุ ๑- เมติ ปุจฺฉามิ ตํ ฯ ภควาติ คารวาธิวจนเมตํ ฯเปฯ สจฺฉิกา ปญฺตฺติ ยทิทํ ภควาติ ฯ พฺรูหิ เม ตนฺติ พฺรูหิ อาจิกฺขาหิ เทเสหิ ปญฺเปหิ ปฏฺเปหิ วิวราหิ วิภชาหิ อุตานีกโรหิ ปกาเสหีติ ปุจฺฉามิ ตํ ภควา พฺรูหิ เม ตํ ฯ อิจฺจายสฺมา เมตฺตคูติ อิจฺจาติ ปทสนฺธิ ฯเปฯ อิจฺจายสฺมา เมตฺตคู ฯ [๑๔๘] มญฺามิ ตํ เวทคุํ ภาวิตตฺตนฺติ เวทคูติ ตํ มญฺามิ @เชิงอรรถ: ม. กถยสฺสุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๐.

ภาวิตตฺโตติ ตํ มญฺามิ เอวํ มญฺามิ เอวํ ชานามิ เอวํ อาชานามิ เอวํ วิชานามิ เอวํ ปฏิวิชานามิ เอวํ ปฏิวิชฺฌามิ เวทคู ภาวิตตฺโตติ ฯ {๑๔๘.๑} กถญฺจ ภควา เวทคู ฯ เวโท ๑- วุจฺจติ จตูสุ มคฺเคสุ าณํ ปญฺา ปญฺินฺทฺริยํ ปญฺาพลํ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค วีมํสา วิปสฺสนา สมฺมาทิฏฺิ ฯ ภควา เตหิ เวเทหิ ชาติชรามรณสฺส อนฺตคโต อนฺตปฺปตฺโต โกฏิคโต โกฏิปฺปตฺโต ปริยนฺตคโต ปริยนฺตปฺปตฺโต โวสานคโต โวสานปฺปตฺโต ตาณคโต ตาณปฺปตฺโต เลณคโต เลณปฺปตฺโต สรณคโต สรณปฺปตฺโต อภยคโต อภยปฺปตฺโต อจฺจุตคโต อจฺจุตปฺปตฺโต อมตคโต อมตปฺปตฺโต นิพฺพานคโต นิพฺพานปฺปตฺโต ฯ เวทนานํ วา อนฺตคโตติ เวทคู ฯ {๑๔๘.๒} เวเทหิ วา อนฺตคโตติ เวทคู ฯ สตฺตนฺนํ วา ธมฺมานํ วิทิตตฺตา เวทคู ฯ สกฺกายทิฏฺิ วิทิตา โหติ วิจิกิจฺฉา วิทิตา โหติ สีลพฺพตปรามาโส วิทิโต โหติ ราโค โทโส โมโห มาโน วิทิโต โหติ ฯ วิทิตสฺส ๒- โหนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สงฺกิเลสิกา โปโนพฺภวิกา สทรา ทุกฺขวิปากา อายตึชาติชรามรณียา ฯ เวทานิ วิเจยฺย เกวลานิ (สภิยาติ ภควา) สมณานํ ยานิ ปตฺถิ ๓- พฺราหฺมณานํ สพฺพเวทนาสุ วีตราโค สพฺพํ เวทมติจฺจ เวทคู โส ๔-[๕]- @เชิงอรรถ: ม. เวทา วุจฺจนฺติ ฯ ม. วิทิตาสฺส ฯ ม. ยานีธตฺถิ ฯ ม. โสติ ฯ @ ม. เอวํ ภควา เวทคู ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๑.

{๑๔๘.๓} กถํ ภควา ภาวิตตฺโต ฯ ภควา ภาวิตกาโย ภาวิตสีโล ภาวิตจิตฺโต ภาวิตปญฺโ ภาวิตสติปฏฺาโน ภาวิตสมฺมปฺปธาโน ภาวิตอิทฺธิปาโท ภาวิตินฺทฺริโย ภาวิตพโล ภาวิตโพชฺฌงฺโค ภาวิตมคฺโค ปหีนกิเลโส ปฏิวิทฺธากุปฺโป สจฺฉิกตนิโรโธ ฯ ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาตํ สมุทโย ปหีโน มคฺโค ภาวิโต นิโรโธ สจฺฉิกโต อภิญฺเยฺยํ อภิญฺาตํ ปริญฺเยฺยํ ปริญฺาตํ ปหาตพฺพํ ปหีนํ ภาเวตพฺพํ ภาวิตํ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ ฯ อปริตฺโต มหนฺโต คมฺภีโร อปฺปเมยฺโย ทุปฺปริโยคาโฬฺห พหุรตโน สาครูปโม ฉฬงฺคุเปกฺขาย สมนฺนาคโต โหติ ฯ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา เนว สุมโน โหติ น ทุมฺมโน อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโน โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา มนสา ธมฺมํ วิญฺาย เนว สุมโน โหติ น ทุมฺมโน อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโน ฯ {๑๔๘.๔} จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา มนาปํ [๑]- นาภิคิชฺฌติ นาภิปิหยติ ๒- น ราคํ ชเนติ ฯ ตสฺส ิโตว กาโย โหติ ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ จกฺขุนา โข ปเนตํ ๓- รูปํ ทิสฺวา อมนาปํ น มงฺกุ โหติ อปฺปติฏฺีนจิตฺโต อาทินมนโส ๔- อพฺยาปนฺนเจตโส ฯ ตสฺส ิโตว กาโย โหติ ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา มนสา ธมฺมํ วิญฺาย @เชิงอรรถ: ม. รูปํ ฯ ม. นาภิหํสติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ปเนว ฯ ม. อปฺปติฏฺิตจิตฺโต @อลีนมนโส ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๒.

มนาปํ นาภิคิชฺฌติ นาภิปิหยติ น ราคํ ชเนติ ฯ ตสฺส ิโตว กาโย โหติ ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ มนสา ๑- โข ปเนตํ ๒- ธมฺมํ วิญฺาย อมนาปํ น มงฺกุ โหติ อปฺปติฏฺีนจิตฺโต อาทินมนโส อพฺยาปนฺนเจตโส ฯ ตสฺส ิโตว กาโย โหติ ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา มนาปามนาเปสุ รูเปสุ ิโตว กาโย โหติ ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา มนสา ธมฺมํ วิญฺาย มนาปามนาเปสุ ธมฺเมสุ ิโตว กาโย โหติ ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ {๑๔๘.๕} จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา รชนีเย น รชฺชติ โทสนีเย ๓- ทุสฺสติ โมหนีเย น มุยฺหติ โกปนีเย น กุปฺปติ มทนีเย น มชฺชติ กิเลสนีเย น กิลิสฺสติ ฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา มนสา ธมฺมํ วิญฺาย รชนีเย น รชฺชติ โทสนีเย ๓- น ทุสฺสติ โมหนีเย น มุยฺหติ โกปนีเย น กุปฺปติ มทนีเย น มชฺชติ กิเลสนีเย น กิลิสฺสติ ฯ ทิฏฺเ ทิฏฺมตฺโต สุเต สุตมตฺโต มุเต มุตมตฺโต วิญฺาเต วิญฺาตมตฺโต ทิฏฺเ น ลิมฺปติ สุเต น ลิมฺปติ มุเต น ลิมฺปติ วิญฺาเต น ลิมฺปติ ทิฏฺเ อนุปโย ๔- อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ สุเต @เชิงอรรถ: ม. มนาเยว ฯ ม. ปน ฯ ทุสฺสนีเย ฯ ม. อนูปโย ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๓.

มุเต วิญฺาเต อนุปโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ สํวิชฺชติ ภควโต จกฺขุ ปสฺสติ ภควา จกฺขุนา รูปํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ ภควโต โสตํ สุณาติ ภควา โสเตน สทฺทํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ ภควโต ฆานํ ฆายติ ภควา ฆาเนน คนฺธํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ ภควโต ชิวฺหา สายติ ภควา ชิวฺหาย รสํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ ภควโต กาโย ผุสติ ภควา กาเยน โผฏฺพฺพํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ {๑๔๘.๖} สํวิชฺชติ ภควโต มโน วิชานาติ ภควา มนสา ธมฺมํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ จกฺขุ รูปารามํ รูปรตํ รูปสมฺมุทิตํ ภควตา ๑- ทนฺตํ คุตฺตํ รกฺขิตํ สํวุตํ ตสฺส จ สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ โสตํ สทฺทารามํ สทฺทรตํ ฆานํ คนฺธารามํ คนฺธรตํ ชิวฺหา รสารามา รสรตา รสสมฺมุทิตา [๒]- ภควตา ทนฺตา คุตฺตา รกฺขิตา สํวุตา ตสฺส จ สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ กาโย โผฏฺพฺพาราโม มโน ธมฺมาราโม ธมฺมรโต ธมฺมสมฺมุทิโต [๓]- ภควตา ทนฺโต คุตฺโต รกฺขิโต สํวุโต ตสฺส จ สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ ทนฺตํ นยนฺติ สมิตึ ทนฺตํ ราชาภิรูหติ @เชิงอรรถ: ม. ภควโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. สา ฯ ม. โส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๔.

ทนฺโต เสฏฺโ มนุสฺเสสุ โยติวากฺยํ ติติกฺขติ ฯ วรมสฺสตรา ทนฺตา อาชานิยาว ๑- สินฺธวา กุญฺชราว ๑- มหานาคา อตฺตทนฺโต ตโต วรํ ฯ น หิ เอเตหิ ยาเนหิ คจฺเฉยฺย อคตํ ทิสํ ยถาตฺตนา สุทนฺเตน ทนฺโต ทนฺเตน คจฺฉติ ฯ วิธาสุ น วิกมฺปนฺติ วิปฺปมุตฺตา ปุนพฺภวา ทนฺตภูมึ อนุปฺปตฺตา เต โลเก วิชิตาวิโน ฯ ยสฺสินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ สพฺพโลเก นิพฺพิชฺฌิมํ ปรญฺจ โลกํ กาลํ กงฺขติ ภาวิโต สุทนฺโตติ ๒- ฯ เอวํ ภควา ภาวิตตฺโตติ มญฺามิ ตํ เวทคุํ ภาวิตตฺตํ ฯ [๑๔๙] กุโตนุ ทุกฺขา สมุปาคตาเมติ กุโตนูติ สํสยปุจฺฉา วิมติปุจฺฉา เทฺวฬฺหกปุจฺฉา อเนกํสปุจฺฉา เอวํ นุโข น นุโข กึ นุโข กถํ นุโขติ กุโตนุ ฯ ทุกฺขาติ ชาติทุกฺขํ ชราทุกฺขํ พฺยาธิทุกฺขํ มรณทุกฺขํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ [๓]- เนรยิกํ ทุกฺขํ ติรจฺฉานโยนิกํ ทุกฺขํ ปิตฺติวิสยิกํ ทุกฺขํ มานุสิกํ ทุกฺขํ คพฺโภกฺกนฺติมูลกํ ทุกฺขํ คพฺเภิติมูลกํ ทุกฺขํ คพฺภาวุฏฺานมูลกํ ทุกฺขํ ชาตสฺสูปนิพนฺธกํ ทุกฺขํ ชาตสฺส ปราเธยฺยกํ ทุกฺขํ อตฺตูปกฺกมํ ทุกฺขํ ปรูปกฺกมํ ทุกฺขํ ทุกฺขทุกฺขํ สํสารทุกฺขํ @เชิงอรรถ: ม. จ ฯ ม. ส ทนฺโตติ ฯ ม. พฺยสนํ ทุกฺขํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๕.

วิปริณามทุกฺขํ จกฺขุโรโค โสตโรโค ฆานโรโค ชิวฺหาโรโค กายโรโค สีสโรโค กณฺณโรโค มุขโรโค ทนฺตโรโค กาโส สาโส ปินาโส ฑโห ๑- ชโร กุจฺฉิโรโค มุจฺฉา ปกฺขนฺทิกา สุลา ๒- วิสูจิกา กุฏฺ คณฺโฑ กิลาโส โสโส อปมาโร ททฺทุ กณฺฑุ กจฺฉุ รขสา วิตจฺฉิกา โลหิตํ ปิตฺตํ มธุเมโห อํสา ปิฬกา ภคนฺทลา ปิตฺตสมุฏฺานา อาพาธา เสมฺหสมุฏฺานา อาพาธา วาตสมุฏฺานา อาพาธา สนฺนิปาติกา อาพาธา อุตุปริณามชา อาพาธา วิสมปริหารชา อาพาธา โอปกฺกมิกา อาพาธา กมฺมวิปากชา อาพาธา สีตํ อุณฺหํ ชิฆจฺฉา ปิปาสา อุจฺจาโร ปสฺสาโว {๑๔๙.๑} ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสทุกฺขํ มาตุมรณํ ทุกฺขํ ปิตุมรณํ ทุกฺขํ ภาตุมรณํ ทุกฺขํ ภคินิมรณํ ทุกฺขํ ปุตฺตมรณํ ทุกฺขํ ธีตุมรณํ ทุกฺขํ าติพฺยสนํ ทุกฺขํ โภคพฺยสนํ ทุกฺขํ สีลพฺยสนํ ทุกฺขํ ทิฏฺิพฺยสนํ ทุกฺขํ ฯ เยสํ ธมฺมานํ อาทิโต สมุทาคมนํ ปญฺายติ อตฺถงฺคมโต นิโรโธ ปญฺายติ ฯ กมฺมสนฺนิสฺสิโต วิปาโก วิปากสนฺนิสฺสิตํ กมฺมํ นามสนฺนิสฺสิตํ รูปํ รูปสนฺนิสฺสิตํ นามํ ชาติยา อนุคตํ ชราย อนุสฏํ พฺยาธินา อภิภูตํ มรเณน อพฺภาหตํ ทุกฺเข ปติฏฺิตํ อตาณํ อเลณํ อสรณํ อสรณีภูตํ อิเม วุจฺจนฺติ ทุกฺขา ฯ อิเม ทุกฺขา กุโต สมุปาคตา กุโต ชาตา กุโต สญฺชาตา กุโต นิพฺพตฺตา กุโต อภินิพฺพตฺตา กุโต ปาตุภูตา กินฺนิทานา กึสมุทยา กึปภวาติ อิเมสํ ทุกฺขานํ มูลํ ปุจฺฉติ เหตุํ ปุจฺฉติ @เชิงอรรถ: ม. ฑาโห ฯ ม. สูลา ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๖.

นิทานํ ปุจฺฉติ สมฺภวํ ปุจฺฉติ ปภวํ ปุจฺฉติ สมุฏฺานํ ปุจฺฉติ อาหารํ ปุจฺฉติ อารมฺมณํ ปุจฺฉติ ปจฺจยํ ปุจฺฉติ สมุทยํ ปุจฺฉติ [๑]- ยาจติ อชฺเฌสติ ปสาเทตีติ กุโตนุ ทุกฺขา สมุปาคตาเม ฯ [๑๕๐] เยเกจิ โลกสฺมึ อเนกรูปาติ เยเกจีติ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ อเสสํ นิสฺเสสํ ปริยาทายวจนเมตํ ๒- เยเกจีติ ฯ โลกสฺมินฺติ อปายโลเก มนุสฺสโลเก เทวโลเก ขนฺธโลเก ธาตุโลเก อายตนโลเก ฯ อเนกรูปาติ อเนกวิธา นานปฺปการา ทุกฺขาติ เยเกจิ โลกสฺมึ อเนกรูปา ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ ปุจฺฉามิ ตํ ภควา พฺรูหิ เม ตํ (อิจฺจายสฺมา เมตฺตคู) มญฺามิ ตํ เวทคุํ ภาวิตตฺตํ กุโตนุ ทุกฺขา สมุปาคตาเม เยเกจิ โลกสฺมึ อเนกรูปาติ [๑๕๑] ทุกฺขสฺส เว มํ ปภวํ อปุจฺฉสิ (เมตฺตคูติ ภควา) ตนฺเต ปวกฺขามิ ยถา ปชานํ อุปธินิทานา ปภวนฺติ ทุกฺขา เยเกจิ โลกสฺมึ อเนกรูปา ฯ [๑๕๒] ทุกฺขสฺส เว มํ ปภวํ อปุจฺฉสีติ ทุกฺขสฺสาติ ชาติทุกฺขสฺส ชราทุกฺขสฺส พฺยาธิทุกฺขสฺส มรณทุกฺขสฺส โสกปริเทวทุกฺข- โทมนสฺสุปายาสทุกฺขสฺสาติ ๓- ฯ ทุกฺขสฺส เว มํ ปภวํ อปุจฺฉสีติ มํ ๔- ทุกฺขสฺส มูลํ ปุจฺฉสิ เหตุํ ปุจฺฉสิ นิทานํ ปุจฺฉสิ สมฺภวํ @เชิงอรรถ: ม. ปปุจฺฉติ ฯ ม. ปริยาทิยนวจนเมตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. อิติสทฺโท @นตฺถิ ฯ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๗.

ปุจฺฉสิ ปภวํ ปุจฺฉสิ สมุฏฺานํ ปุจฺฉสิ อาหารํ ปุจฺฉสิ อารมฺมณํ ปุจฺฉสิ ปจฺจยํ ปุจฺฉสิ สมุทยํ ปุจฺฉสิ ยาจสิ อชฺเฌสสิ ปสาเทสีติ ทุกฺขสฺส เว มํ ปภวํ อปุจฺฉสิ ฯ เมตฺตคูติ ภควา ตํ พฺราหฺมณํ นาเมน อาลปติ ฯ ภควาติ คารวาธิวจนเมตํ ฯเปฯ สจฺฉิกา ปญฺตฺติ ยทิทํ ภควาติ เมตฺตคูติ ภควา ฯ [๑๕๓] ตนฺเต ปวกฺขามิ ยถา ปชานนฺติ ตนฺเต ๑- ปวกฺขามีติ ตํ เต ทุกฺขสฺส มูลํ ปวกฺขามิ เหตุํ ปวกฺขามิ นิทานํ ปวกฺขามิ สมฺภวํ ปวกฺขามิ ปภวํ ปวกฺขามิ สมุฏฺานํ ปวกฺขามิ อาหารํ ปวกฺขามิ อารมฺมณํ ปวกฺขามิ ปจฺจยํ ปวกฺขามิ สมุทยํ ปวกฺขามิ อาจิกฺขิสฺสามิ เทสิสฺสามิ ปญฺเปสฺสามิ ปฏฺเปสฺสามิ วิวริสฺสามิ วิภชิสฺสามิ อุตฺตานีกริสฺสามิ ปกาเสสฺสามีติ ตนฺเต ปวกฺขามิ ฯ ยถา ปชานนฺติ ยถา ปชานนฺโต อาชานนฺโต วิชานนฺโต ปฏิวิชานนฺโต ปฏิวิชฺฌนฺโต น อิติหิติหํ ๒- น อิติกิราย น ปรมฺปราย น ปิฏกสมฺปทาย น ตกฺกเหตุ น นยเหตุ น อาการปริวิตกฺเกน น ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา สามํ สยมภิญฺาตํ อตฺตปจฺจกฺขํ ธมฺมํ [๓]- กถยิสฺสามีติ [๔]- ยถา ปชานํ ฯ [๑๕๔] อุปธินิทานา ปภวนฺติ ทุกฺขาติ อุปธีติ ทส อุปธี ตณฺหูปธิ ทิฏฺฐูปธิ กิเลสูปธิ กมฺมูปธิ ทุจฺจริตูปธิ อาหารูปธิ ปฏิฆูปธิ จตสฺโส อุปาทินฺนธาตุโย อุปธี ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ อุปธี ฉ วิญฺาณกายา อุปธี สพฺพํปิ ทุกฺขํ ทุกฺขฏฺเ๕- อุปธิ @เชิงอรรถ: ม. ตนฺติ ฯ ม. อีติหีติหํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ตํ ฯ ม. ตํ เต ปวกฺขามิ ฯ @ ม. ทุกฺขมนฏฺเน ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๘.

อิเม วุจฺจนฺติ ทส อุปธี ฯ ทุกฺขาติ ชาติทุกฺขํ ชราทุกฺขํ พฺยาธิทุกฺขํ มรณทุกฺขํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ ฯเปฯ พฺยาธินา อภิภูตํ มรเณน อพฺภาหตํ ทุกฺเข ปติฏฺิตํ อตาณํ อเลณํ อสรณํ อสรณีภูตํ อิเม วุจฺจนฺติ ทุกฺขา ฯ อิเม ทุกฺขา อุปธินิทานา อุปธิเหตุกา อุปธิปจฺจยา อุปธิการณา โหนฺติ สมฺภวนฺติ ปภวนฺติ ชายนฺติ สญฺชายนฺติ นิพฺพตฺตนฺติ ปาตุภวนฺตีติ อุปธินิทานา ปภวนฺติ ทุกฺขา ฯ [๑๕๕] เยเกจิ โลกสฺมึ อเนกรูปาติ เยเกจีติ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ อเสสํ นิสฺเสสํ ปริยาทายวจนเมตํ เยเกจีติ ฯ โลกสฺมินฺติ อปายโลเก มนุสฺสโลเก เทวโลเก ขนฺธโลเก ธาตุโลเก อายตนโลเก ฯ อเนกรูปาติ อเนกวิธา นานปฺปการา ทุกฺขาติ เยเกจิ โลกสฺมึ อเนกรูปา ฯ เตนาห ภควา ทุกฺขสฺส เว มํ ปภวํ อปุจฺฉสิ (เมตฺตคูติ ภควา) ตนฺเต ปวกฺขามิ ยถา ปชานํ อุปธินิทานา ปภวนฺติ ทุกฺขา เยเกจิ โลกสฺมึ อเนกรูปาติ ฯ [๑๕๖] โย เว อวิทฺวา อุปธึ กโรติ ปุนปฺปุนํ ทุกฺขมุเปติ มนฺโท ตสฺมา ปชานํ อุปธึ น กยิรา ทุกฺขสฺส ชาติปฺปภวานุปสฺสี ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๙.

[๑๕๗] โย เว อวิทฺวา อุปธึ กโรตีติ โยติ โย ยาทิโส ยถายุตฺโต ยถาวิหิโต ยถาปกาโร ยํานปฺปตฺโต ยํธมฺมสมนฺนาคโต ขตฺติโย วา พฺราหฺมโณ วา เวสฺโส วา สุทฺโท วา คหฏฺโ วา ปพฺพชิโต วา เทโว วา มนุสฺโส วา ฯ อวิทฺวาติ อวิทฺวา อวิชฺชาคโต อาณี อวิภาวี ทุปฺปญฺโ ฯ อุปธึ กโรตีติ ตณฺหูปธึ กโรติ ทิฏฺฐูปธึ กโรติ กิเลสูปธึ กโรติ กมฺมูปธึ กโรติ ทุจฺจริตูปธึ กโรติ อาหารูปธึ กโรติ ปฏิฆูปธึ กโรติ จตสฺโส อุปาทินฺนธาตุโย อุปธี กโรติ ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ อุปธี กโรติ ฉ วิญฺาณกาเย อุปธี กโรติ ชเนติ สญฺชเนติ นิพฺพตฺเตตีติ อวิทฺวา อุปธึ กโรติ ฯ [๑๕๘] ปุนปฺปุนํ ทุกฺขมุเปติ มนฺโทติ ปุนปฺปุนํ ทุกฺขมุเปตีติ ปุนปฺปุนํ ชาติทุกฺขํ ชราทุกฺขํ พฺยาธิทุกฺขํ มรณทุกฺขํ โสกปริเทว- ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ เอติ อุเปติ ๑- อุปคจฺฉติ คณฺหาติ ปรามสติ อภินิวิสตีติ ปุนปฺปุนํ ทุกฺขมุเปติ ฯ มนฺโทติ มนฺโท มูโฬฺห อวิทฺวา อวิชฺชาคโต อาณี อวิภาวี ทุปฺปญฺโติ ปุนปฺปุนํ ทุกฺขมุเปติ มนฺโท ฯ [๑๕๙] ตสฺมา ปชานํ อุปธึ น กยิราติ ตสฺมาติ ตสฺมา ๒- ตํการณา ตํเหตุ ตปฺปจฺจยา ตํนิทานา เอตํ อาทีนวํ สมฺปสฺสมาโน อุปธีสูติ ตสฺมา ฯ ปชานนฺติ ปชานนฺโต อาชานนฺโต วิชานนฺโต ปฏิวิชานนฺโต ปฏิวิชฺฌนฺโต สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ ปชานนฺโต @เชิงอรรถ: ม. สมุเปติ ฯ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๐.

อาชานนฺโต วิชานนฺโต ปฏิวิชานนฺโต ปฏิวิชฺฌนฺโต สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขาติ สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตาติ ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ปชานนฺโต อาชานนฺโต วิชานนฺโต ปฏิวิชานนฺโต ปฏิวิชฺฌนฺโต ฯ อุปธึ น กยิราติ ตณฺหูปธึ น กเรยฺย ทิฏฺฐูปธึ น กเรยฺย กิเลสูปธึ น กเรยฺย กมฺมูปธึ ๑- น กเรยฺย ทุจฺจริตูปธึ น กเรยฺย อาหารูปธึ น กเรยฺย ปฏิฆูปธึ น กเรยฺย จตสฺโส อุปาทินฺนธาตุโย อุปธี น กเรยฺย ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ อุปธี น กเรยฺย [๒]- น ชเนยฺย น สญฺชเนยฺย น นิพฺพตฺเตยฺยาติ ตสฺมา ปชานํ อุปธึ น กยิรา ฯ [๑๖๐] ทุกฺขสฺสาติ ชาติทุกฺขสฺส ชราทุกฺขสฺส พฺยาธิทุกฺขสฺส มรณทุกฺขสฺส โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขสฺส ปภวานุปสฺสี ๓- มูลานุปสฺสี เหตานุปสฺสี นิทานานุปสฺสี สมฺภวานุปสฺสี ปภวานุปสฺสี สมุฏฺานานุปสฺสี อาหารานุปสฺสี อารมฺมณานุปสฺสี ปจฺจยานุปสฺสี สมุทยานุปสฺสี ฯ อนุปสฺสนา วุจฺจติ ปญฺา ยา ปญฺา ปชานนา ฯเปฯ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ฯ อิมาย อนุปสฺสนาย ปญฺาย อุเปโต โหติ สมุเปโต อุปาคโต สมุปาคโต อุปปนฺโน สมุปปนฺโน สมนฺนาคโต โส วุจฺจติ อนุปสฺสีติ ทุกฺขสฺส ชาติปฺปภวานุปสฺสี ฯ เตนาห ภควา โย เว อวิทฺวา อุปธึ กโรติ ปุนปฺปุนํ ทุกฺขมุเปติ มนฺโท @เชิงอรรถ: ม. อิเม เทฺว ปาา นตฺถิ ฯ ม. ฉ วิญฺาณกาเย อุปธี น กเรยฺย ฯ @ ม. ปภวานุปสฺสีติ: ทุกฺขสฺส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๑.

ตสฺมา ปชานํ อุปธึ น กยิรา ทุกฺขสฺส ชาติปฺปภวานุปสฺสีติ ฯ [๑๖๑] ยนฺตํ อปุจฺฉิมฺห อกิตฺตยี โน อญฺ ตํ ปุจฺฉาม ตทิงฺฆ พฺรูหิ กถํ นุ ธีรา วิตรนฺติ โอฆํ ชาติชฺชรํ ๑- โสกปริทฺทวญฺจ ตมฺเม มุนี สาธุ วิยากโรหิ ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโม ฯ [๑๖๒] ยนฺตํ อปุจฺฉิมฺห อกิตฺตยี โนติ ยํ ตํ อปุจฺฉิมฺห อยาจิมฺห อชฺเฌสิมฺห ปสาทิมฺห ฯ อกิตฺตยี โนติ โน ๒- อกิตฺติ ๓- ตํ อาจิกฺขิ ตํ เทเสสิ ตํ ปญฺปิ ตํ ปฏฺปิ ตํ วิวริ ตํ วิภชิ ตํ อุตฺตานีมกาสิ ตํ ปกาสิ ตนฺติ ยนฺตํ อปุจฺฉิมฺห อกิตฺตยี โน ฯ [๑๖๓] [๔]- อญฺ ตํ ปุจฺฉาม ตทิงฺฆ พฺรูหิ กถํ นุ ธีรา วิตรนฺติ โอฆํ ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจาติ กถํนูติ สํสยปุจฺฉา วิมติปุจฺฉา เทฺวฬฺหกปุจฺฉา อเนกํสปุจฺฉา เอวํ นุโข น นุ โข กึ นุ โข กถํนุ โขติ กถํนุ ฯ ธีราติ ธีรา ปณฺฑิตา ปญฺวนฺโต พุทฺธิมนฺโต าณิโน วิภาวิโน เมธาวิโน ฯ โอฆนฺติ กาโมฆํ ภโวฆํ ทิฏฺโฆํ อวิชฺโชฆํ ฯ ชาตีติ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชาติ สญฺชาติ โอกฺกนฺติ นิพฺพตฺติ อภินิพฺพตฺติ ขนฺธานํ ปาตุภาโว อายตนานํ ปฏิลาโภ ฯ ชราติ @เชิงอรรถ: ม. ชาตึ ชรํ ฯ ม. โนสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. อกิตฺติตํ ปกิตฺติตํ เทสิตํ ฯ @เอวมุปริปิ ฯ ม. อญฺ ตํ ปุจฺฉาม ตทิงฺฆ พฺรูหีติ อญฺ ตํ ปุจฺฉาม อญฺ ตํ @ยาจาม อญฺ ตํ อชฺเฌสาม อญฺ ตํ ปสาเทม อุตฺตริ ตํ ปุจฺฉาม ฯ ตทิงฺฆ พฺรูหีติ @อิงฺฆ พฺรูหิ อาจิกฺขาหิ เทเสหิ ปญฺเปหิ ปฏฺเปหิ วิวราหิ วิภชาหิ @อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๒.

ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชรา ชิรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก ฯ โสโกติ าติพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส โภคพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส โรคพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส สีลพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส ทิฏฺิพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส อญฺตรญฺตเรน วา พฺยสเนน สมนฺนาคตสฺส อญฺตรญฺตเรน วา ทุกฺขธมฺเมน ผุฏฺสฺส โสโก โสจนา โสจิตตฺตํ อนฺโตโสโก อนฺโตปริโสโก อนฺโตฑาโห อนฺโตปริฑาโห เจตโส ปริชฺฌายนา โทมนสฺสํ โสกสลฺลํ ฯ {๑๖๓.๑} ปริเทโวติ าติพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส โภคพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส โรคพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส สีลพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส ทิฏฺิพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส อญฺตรญฺตเรน วา พฺยสเนน สมนฺนาคตสฺส อญฺตรญฺตเรน วา ทุกฺขธมฺเมน ผุฏฺสฺส อาเทโว ปริเทโว อาเทวนา ปริเทวนา อาเทวิตตฺตํ ปริเทวิตตฺตํ ลาโป ปลาโป ๑- วิปฺปลาโป ลาลปฺโป ลาลปฺปายนา ลาลปฺปายิตตฺตํ ๒- ฯ กถํ นุ ธีรา วิตรนฺติ โอฆํ ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจาติ กถํ ธีรา โอฆญฺจ ชาติชฺชรญฺจ โสกญฺจ ปริทฺทวญฺจ ตรนฺติ อุตฺตรนฺติ ปตรนฺติ สมติกฺกมนฺติ วีติวตฺตนฺตีติ กถํ นุ ธีรา วิตรนฺติ โอฆํ ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจ ฯ [๑๖๔] ตมฺเม มุนี สาธุ วิยากโรหีติ ตนฺติ ยํ ปุจฺฉามิ ยํ ยาจามิ ยํ อชฺเฌสามิ ยํ ปสาเทมิ ฯ มุนีติ โมนํ วุจฺจติ @เชิงอรรถ: ม. วาจา ปลาโป ฯ ม. ลาลปฺปิตตฺตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๓.

าณํ ยา ปญฺา ปชานนา ฯเปฯ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺิ ฯ ภควา เตน าเณน สมนฺนาคโต มุนิ โมนปฺปตฺโต ฯ ตีณิ โมเนยฺยานิ กายโมเนยฺยํ วจีโมเนยฺยํ มโนโมเนยฺยํ ฯ {๑๖๔.๑} กตมํ กายโมเนยฺยํ ฯ ติวิธานํ กายทุจฺจริตานํ ปหานํ กายโมเนยฺยํ ติวิธํ กายสุจริตํ กายโมเนยฺยํ กายารมฺมณํ ๑- าณํ กายโมเนยฺยํ กายปริญฺา กายโมเนยฺยํ ปริญฺาสหคโต มคฺโค กายโมเนยฺยํ กาเย ฉนฺทราคสฺส ปหานํ กายโมเนยฺยํ กายสงฺขารนิโรโธ จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติ กายโมเนยฺยํ อิทํ กายโมเนยฺยํ ฯ {๑๖๔.๒} กตมํ วจีโมเนยฺยํ ฯ จตุพฺพิธานํ วจีทุจฺจริตานํ ปหานํ วจีโมเนยฺยํ จตุพฺพิธํ วจีสุจริตํ วจีโมเนยฺยํ วาจารมฺมณํ าณํ ๒- วจีโมเนยฺยํ วาจาปริญฺา วจีโมเนยฺยํ ปริญฺาสหคโต มคฺโค วจีโมเนยฺยํ วาจาย ฉนฺทราคสฺส ปหานํ วจีโมเนยฺยํ วจีสงฺขารนิโรโธ ทุติยชฺฌานสมาปตฺติ วจีโมเนยฺยํ อิทํ วจีโมเนยฺยํ ฯ {๑๖๔.๓} กตมํ มโนโมเนยฺยํ ฯ ติวิธานํ มโนทุจฺจริตานํ ปหานํ มโนโมเนยฺยํ ติวิธํ มโนสุจริตํ มโนโมเนยฺยํ จิตฺตารมฺมณํ ๓- าณํ มโนโมเนยฺยํ จิตฺตปริญฺา มโนโมเนยฺยํ ปริญฺาสหคโต มคฺโค มโนโมเนยฺยํ จิตฺเต ฉนฺทราคสฺส ปหานํ มโนโมเนยฺยํ จิตฺตสงฺขารนิโรโธ สญฺาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติ มโนโมเนยฺยํ อิทํ @เชิงอรรถ: ม. กายารมฺมเณ ฯ ม. วาจารมฺมเณ ฯ ม. จิตฺตารมฺมเณ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๔.

มโนโมเนยฺยํ ฯ กายมุนึ วาจามุนึ ๑- มโนมุนิมนาสวํ มุนึ โมเนยฺยสมฺปนฺนํ อาหุ สพฺพปฺปหายินํ กายมุนึ วาจามุนึ ๑- มโนมุนิมนาสวํ มุนึ โมเนยฺยสมฺปนฺนํ อาหุ นินฺหาตปาปกนฺติ ฯ อิเมหิ โมเนยฺเยหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา ฉ มุนโย ๒- อาคารมุนโย อนาคารมุนโย เสกฺขมุนโย อเสกฺขมุนโย ปจฺเจกมุนโย มุนิมุนโย ฯ กตเม อาคารมุนโย ฯ เย เต อาคาริกา ทิฏฺปทา วิญฺาตสาสนา อิเม อาคารมุนโย ฯ กตเม อนาคารมุนโย ฯ เย เต ปพฺพชิตา ทิฏฺปทา วิญฺาตสาสนา อิเม อนาคารมุนโย ฯ สตฺต เสกฺขา เสกฺขมุนโย ฯ อรหนฺโต อเสกฺขมุนโย ฯ ปจฺเจกสมฺพุทฺธา ปจฺเจกมุนโย ฯ ตถาคตา อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา มุนิมุนโย ฯ น โมเนน มุนิ ๓- โหติ มูฬฺหรูโป อวิทฺทสุ โย จ ตุลํว ปคฺคยฺห วรมาทาย ปณฺฑิโต ปาปานิ ปริวชฺเชติ ส มุนิ ๓- เตน โส มุนิ โย มุนาติ อุโภ โลเก มุนิ เตน ปวุจฺจติ ฯ อสตญฺจ สตญฺจ ตฺวา ธมฺมํ อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ สพฺพโลเก เทวมนุสฺเสหิ ปูชิโต ๔- @เชิงอรรถ: ม. วจีมุนึ ฯ ม. มุนิโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. มุนี ฯ ม. ปูชนีโย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๕.

โย ๑- โส ๒- สงฺคชาลมติจฺจ โส มุนีติ ฯ {๑๖๔.๔} สาธุ วิยากโรหีติ สาธุ อาจิกฺขาหิ เทเสหิ ปญฺเปหิ ปฏฺเปหิ วิวราหิ วิภชาหิ อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหีติ ตมฺเม มุนี สาธุ วิยากโรหิ ฯ [๑๖๕] ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ ตถา หิ เต วิทิโต าโต ตุลิโต ตีริโต วิภาวิโต วิภูโต เอส ธมฺโมติ ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโม ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ ยนฺตํ อปุจฺฉิมฺห อกิตฺตยี โน อญฺ ตํ ปุจฺฉาม ตทิงฺฆ พฺรูหิ กถํ นุ ธีรา วิตรนฺติ โอฆํ ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจ ตมฺเม มุนี สาธุ วิยากโรหิ ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ ฯ [๑๖๖] กิตฺตยิสฺสามิ เต ธมฺมํ (เมตฺตคูติ ภควา) ทิฏฺเ ธมฺเม อนีติหํ ยํ วิทิตฺวา สโต จรํ ตเร โลเก วิสตฺติกํ ฯ [๑๖๗] กิตฺตยิสฺสามิ เต ธมฺมนฺติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จตฺตาโร สติปฏฺาเน จตฺตาโร สมฺมปฺปธาเน จตฺตาโร @เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. อิเม เทฺว ปาา นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๖.

อิทฺธิปาเท ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺเค อริยํ อฏฺงฺคิกํ มคฺคํ นิพฺพานญฺจ นิพฺพานคามินิญฺจ ปฏิปทํ กิตฺตยิสฺสามิ [๑]- เทสิสฺสามิ ปญฺเปสฺสามิ ปฏฺเปสฺสามิ วิวริสฺสามิ วิภชิสฺสามิ อุตฺตานีกริสฺสามิ ปกาสิสฺสามีติ กิตฺตยิสฺสามิ เต ธมฺมํ ฯ เมตฺตคูติ ภควา ตํ พฺราหฺมณํ นาเมน อาลปติ ฯ [๑๖๘] ทิฏฺเ ธมฺเม อนีติหนฺติ ทิฏฺเ ธมฺเมติ ทิฏฺเ ธมฺเม าเต ธมฺเม ตุลิเต ธมฺเม ตีริเต ธมฺเม วิภาวิเต ธมฺเม วิภูเต ธมฺเม สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ทิฏฺเ ธมฺเม าเต ธมฺเม ตุลิเต ธมฺเม ตีริเต ธมฺเม วิภาวิเต ธมฺเม วิภูเต ธมฺเมติ เอวมฺปิ ทิฏฺเ ธมฺเม กถยิสฺสามิ ฯ อถวา ทุกฺเข ทิฏฺเ ทุกฺขํ กถยิสฺสามิ สมุทเย ทิฏฺเ สมุทยํ กถยิสฺสามิ มคฺเค ทิฏฺเ มคฺคํ กถยิสฺสามิ นิโรเธ ทิฏฺเ นิโรธํ กถยิสฺสามีติ เอวมฺปิ ทิฏฺเ ธมฺเม กถยิสฺสามิ ฯ อถวา ทิฏฺเ ธมฺเม สนฺทิฏฺิกํ อกาลิกํ เอหิปสฺสิกํ โอปนยิกํ ๒- ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺพํ วิญฺูหีติ เอวมฺปิ ทิฏฺเ ธมฺเม กถยิสฺสามีติ ทิฏฺเ ธมฺเม ฯ อนีติหนฺติ น อิติหํ น อิติกิราย น ปรมฺปราย น ปิฏกสมฺปทาย น ตกฺกเหตุ น นยเหตุ น อาการปริวิตกฺเกน น ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา สามํ สยมภิญฺาตํ อตฺตปจฺจกฺขํ ธมฺมํ กถยิสฺสามีติ ทิฏฺเ ธมฺเม อนีติหํ ฯ [๑๖๙] ยํ วิทิตฺวา สโต จรนฺติ ยํ วิทิตํ กตฺวา ตุลยิตฺวา @เชิงอรรถ: ม. อาจิกฺขิสฺสามิ ฯ ม. โอปเนยฺยยิกํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๗.

ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ วิทิตํ กตฺวา ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา ฯ สโตติ จตูหิ การเณหิ สโต กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺานํ ภาเวนฺโต สโต ฯเปฯ โส วุจฺจติ สโต ฯ จรนฺติ จรนฺโต วิจรนฺโต อิริยนฺโต วตฺเตนฺโต ปาเลนฺโต ยเปนฺโต ยาเปนฺโตติ ยํ วิทิตฺวา สโต จรํ ฯ [๑๗๐] ตเร โลเก วิสตฺติกนฺติ วิสตฺติกา วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ วิสตฺติกาติ เกนตฺเถน วิสตฺติกา ฯ วิสตาติ วิสตฺติกา ฯ วิสาลาติ วิสตฺติกา ฯ วิสฏาติ วิสตฺติกา ๑- ฯ วิสกฺกตีติ วิสตฺติกา ฯ วิสํหรตีติ วิสตฺติกา ฯ วิสํวาทิกาติ วิสตฺติกา ฯ วิสมูลาติ วิสตฺติกา ฯ วิสผลาติ วิสตฺติกา ฯ วิสปริโภคาติ วิสตฺติกา ฯ วิสาลา วา ปน สา ตณฺหา รูเป สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺพฺเพ กุเล คเณ อาวาเส ลาเภ ยเส ปสํเส ๒- สุเข จีวเร ปิณฺฑปาเต เสนาสเน คิลานปจฺจยเภสชฺช- ปริกฺขาเร กามธาตุยา รูปธาตุยา อรูปธาตุยา กามภเว รูปภเว อรูปภเว สญฺาภเว อสญฺาภเว เนวสญฺานาสญฺาภเว เอกโวการภเว จตุโวการภเว ปญฺจโวการภเว อตีเต อนาคเต ปจฺจุปฺปนฺเน ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ วิสฏา วิตฺถตาติ วิสตฺติกา ฯ โลเกติ อปายโลเก มนุสฺสโลเก เทวโลเก ขนฺธโลเก ธาตุโลเก อายตนโลเก ฯ ตเร โลเก @เชิงอรรถ: ม. วิสมาติ วิสตฺติกา ฯ ม. ปสํสาย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๘.

วิสตฺติกนฺติ ยา สา โลเก วิสตฺติกา ๑- โลเก ตํ วิสตฺติกํ สโต ตเรยฺย อุตฺตเรยฺย ปตเรยฺย สมติกฺกเมยฺย วีติวตฺเตยฺยาติ ตเร โลเก วิสตฺติกํ ฯ เตนาห ภควา กิตฺตยิสฺสามิ เต ธมฺมํ (เมตฺตคูติ ภควา) ทิฏฺเ ธมฺเม อนีติหํ ยํ วิทิตฺวา สโต จรํ ตเร โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ [๑๗๑] ตญฺจาหํ อภินนฺทามิ มเหสี ๒- ธมฺมมุตฺตมํ ยํ วิทิตฺวา สโต จรํ ตเร โลเก วิสตฺติกํ ฯ [๑๗๒] ตญฺจาหํ อภินนฺทามีติ ตนฺติ ตุยฺหํ วจนํ พฺยปถํ ๓- เทสนํ [๔]- อนุสนฺธึ ๕- ฯ อภินนฺทามีติ นนฺทามิ อภินนฺทามิ โมทามิ อนุโมทามิ อิจฺฉามิ สาทิยามิ ยาจามิ ปตฺถยามิ ปิหยามิ อภิชปฺปามีติ ตญฺจาหํ อภินนฺทามิ ฯ [๑๗๓] มเหสี ธมฺมมุตฺตมนฺติ มเหสีติ เกนตฺเถน มเหสี ๖- ภควา มหนฺตํ สีลกฺขนฺธํ เอสิ คเวสิ ๗- ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหนฺตํ สมาธิกฺขนฺธํ มหนฺตํ ปญฺากฺขนฺธํ มหนฺตํ วิมุตฺติกฺขนฺธํ มหนฺตํ วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺธํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต วา ตโมกายสฺส ปทาลนํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต วิปฺปลฺลาสสฺส ปเภทนํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต ตณฺหาสลฺลสฺส อพฺพูหนํ ๘- เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ @เชิงอรรถ: ม. โลเก เวสา วิสตฺติกา ฯ ม. มเหสิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. พฺยปฺปถํ ฯ @ ม. อนุสาสนํ ฯ ม. อนุสิฏฺ ม. กึ มเหสิ ฯ ม. เอสี คเวสี ฯ @เอวมุปริปิ ฯ ม. อพฺพหนํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๙.

มหโต ทิฏฺิสงฺฆาตสฺส วินิพฺเพธนํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต มานทฺธชสฺส ปาตนํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต อภิสงฺขารสฺส วูปสมํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต โอฆสฺส นิตฺถรณํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต ภารสฺส นิกฺขิปนํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต สํสารวฏฺฏสฺส อุจฺเฉทํ ๑- เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต สนฺตาปสฺส นิพฺพาปนํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต ปริฬาหสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ๒- เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มหโต ธมฺมทฺธชสฺส อุสฺสาปนํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ {๑๗๓.๑} มหนฺเต สติปฏฺาเน มหนฺเต สมฺมปฺปธาเน มหนฺเต อิทฺธิปาเท มหนฺตานิ อินฺทฺริยานิ มหนฺตานิ พลานิ มหนฺเต โพชฺฌงฺเค มหนฺตํ อริยํ อฏฺงฺคิกํ มคฺคํ มหนฺตํ ปรมตฺถํ อมตํ นิพฺพานํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯ มเหสกฺเขหิ วา สตฺเตหิ เอสิโต คเวสิโต ปริเยสิโต กหํ พุทฺโธ กหํ ภควา กหํ เทวเทโว กหํ นราสโภติ มเหสี ฯ ธมฺมมุตฺตมนฺติ ธมฺมมุตฺตมํ วุจฺจติ อมตํ นิพฺพานํ โย โส สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานํ ฯ อุตฺตมนฺติ อคฺคํ เสฏฺ วิเสฏฺ ปาโมกฺขํ อุตฺตมํ ปวรํ ธมฺมนฺติ มเหสี ธมฺมมุตฺตมํ ฯ [๑๗๔] ยํ ๓- วิทิตฺวา สโต จรนฺติ วิทิตํ กตฺวา ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ ฯเปฯ @เชิงอรรถ: ม. อุปจฺเฉทํ ฯ ม. ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ฯ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๐.

ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ วิทิตํ กตฺวา ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา ฯ สโตติ จตูหิ การเณหิ สโต กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺานํ ภาเวนฺโต สโต ฯเปฯ โส วุจฺจติ สโต ฯ จรนฺติ จรนฺโต วิจรนฺโต อิริยนฺโต วตฺเตนฺโต ปาเลนฺโต ยเปนฺโต ยาเปนฺโตติ ยํ วิทิตฺวา สโต จรํ ฯ [๑๗๕] ตเร โลเก วิสตฺติกนฺติ วิสตฺติกา วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ วิสตฺติกาติ เกนตฺเถน วิสตฺติกา ฯเปฯ วิสฏา วิตฺถตาติ วิสตฺติกา ฯ โลเกติ อปายโลเก ฯเปฯ อายตนโลเก ฯ ตเร โลเก วิสตฺติกนฺติ ยา สา โลเก วิสตฺติกา ๑- โลเก ตํ ๒- วิสตฺติกํ สโต ตเรยฺย อุตฺตเรยฺย ปตเรยฺย สมติกฺกเมยฺย วีติวตฺเตยฺยาติ ตเร โลเก วิสตฺติกํ ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ ตญฺจาหํ อภินนฺทามิ มเหสี ธมฺมมุตฺตมํ ยํ วิทิตฺวา สโต จรํ ตเร โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ [๑๗๖] ยงฺกิญฺจิ สมฺปชานาสิ (เมตฺตคูติ ภควา) อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌ เอเตสุ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ ปนุชฺช วิญฺาณํ ภเว น ติฏฺเ ฯ [๑๗๗] ยงฺกิญฺจิ สมฺปชานาสีติ ยงฺกิญฺจิ ปชานาสิ อาชานาสิ วิชานาสิ ปฏิวิชานาสิ ปฏิวิชฺฌสีติ ยงฺกิญฺจิ สมฺปชานาสิ ฯ @เชิงอรรถ: ม. โลเก เวสา วิสตฺติกา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. เอตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๑.

เมตฺตคูติ ภควา ตํ พฺราหฺมณํ นาเมน อาลปติ ฯ ภควาติ คารวาธิวจนเมตํ ฯเปฯ สจฺฉิกา ปญฺตฺติ ยทิทํ ภควาติ เมตฺตคูติ ภควา ฯ [๑๗๘] อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ อุทฺธนฺติ วุจฺจติ ๑- อนาคตํ ฯ อโธติ อตีตํ ฯ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ ปจฺจุปฺปนฺนํ ฯ อุทฺธนฺติ วุจฺจติ ๑- เทวโลโก ฯ อโธติ นิรยโลโก ฯ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ มนุสฺสโลโก ฯ [๒]- อุทฺธนฺติ กุสลา ธมฺมา ฯ อโธติ อกุสลา ธมฺมา ฯ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ อพฺยากตา ธมฺมา ฯ อุทฺธนฺติ อรูปธาตุ ฯ อโธติ กามธาตุ ฯ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ รูปธาตุ ฯ อุทฺธนฺติ สุขา เวทนา ฯ อโธติ ทุกฺขา เวทนา ฯ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อุทฺธนฺติ อุทฺธํ ปาทตลา ฯ อโธติ อโธ เกสมตฺถกา ฯ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ เวมชฺเฌติ อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌ ฯ [๑๗๙] เอเตสุ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ ปนุชฺช วิญฺาณํ ภเว น ติฏฺเติ เอเตสูติ อาจิกฺขิเตสุ เทสิเตสุ ปญฺปิเตสุ ปฏฺปิเตสุ วิวริเตสุ วิภชิเตสุ อุตฺตานีกเตสุ ปกาสิเตสุ ฯ นนฺทิ วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ นิเวสนนฺติ เทฺว นิเวสนา ตณฺหานิเวสนา จ ทิฏฺินิเวสนา จ ฯ กตมา ตณฺหานิเวสนา ฯ ยาวตา ตณฺหาสงฺขาเตน ฯเปฯ อยํ ตณฺหานิเวสนา ฯ กตมา ทิฏฺินิเวสนา ฯ วีสติวตฺถุกา สกฺกายทิฏฺ@เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. อถวา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๒.

ฯเปฯ อยํ ทิฏฺินิเวสนา ฯ ปนุชฺช วิญฺาณนฺติ ปุญฺาภิสงฺขารสหคตํ วิญฺาณํ อปุญฺาภิสงฺขารสหคตํ วิญฺาณํ อาเนญฺชาภิสงฺขารสหคตํ วิญฺาณํ ฯ เอเตสุ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ อภิสงฺขารสหคตญฺจ วิญฺาณํ นุชฺช ปนุชฺช นุท ปนุท ชห ปชห วิโนเทหิ พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวงฺคเมหีติ เอเตสุ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ ปนุชฺช วิญฺาณํ ฯ ภเว น ติฏฺเติ ภวาติ เทฺว ภวา กมฺมภโว จ ปฏิสนฺธิโก จ ปุนพฺภโว ฯ {๑๗๙.๑} กตโม กมฺมภโว ฯ ปุญฺาภิสงฺขาโร อปุญฺาภิสงฺขาโร อาเนญฺชาภิสงฺขาโร อยํ กมฺมภโว ฯ กตโม ปฏิสนฺธิโก ปุนพฺภโว ฯ ปฏิสนฺธิกา รูปา ๑- เวทนา สญฺา สงฺขารา วิญฺาณํ อยํ ปฏิสนฺธิโก ปุนพฺภโว ฯ ภเว น ติฏฺเติ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ อภิสงฺขารสหคตญฺจ วิญฺาณํ กมฺมภวญฺจ ปฏิสนฺธิกญฺจ ปุนพฺภวํ ปชหนฺโต วิโนเทนฺโต พฺยนฺตีกโรนฺโต อนภาวงฺคเมนฺโต กมฺมภเว น ติฏฺเยฺย ปฏิสนฺธิเก ปุนพฺภเว น ติฏฺเยฺย น สนฺติฏฺเยฺยาติ ปนุชฺช วิญฺาณํ ภเว น ติฏฺเ ฯ เตนาห ภควา ยงฺกิญฺจิ สมฺปชานาสิ (เมตฺตคูติ ภควา) อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌ เอเตสุ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ ปนุชฺช วิญฺาณํ ภเว น ติฏฺเติ ฯ [๑๘๐] เอวํวิหารี สโต อปฺปมตฺโต @เชิงอรรถ: ม. รุปํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๓.

ภิกฺขุ จรํ หิตฺวา มมายิตานิ ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจ อิเธว วิทฺวา ปชเหยฺย ทุกฺขํ ฯ [๑๘๑] เอวํวิหารี สโต อปฺปมตฺโตติ เอวํวิหารีติ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ อภิสงฺขารสหคตญฺจ วิญฺาณํ กมฺมภวญฺจ ปฏิสนฺธิกญฺจ ปุนพฺภวํ ปชหนฺโต วิโนเทนฺโต พฺยนฺตีกโรนฺโต อนภาวงฺคเมนฺโตติ เอวํวิหารี ฯ สโตติ จตูหิ การเณหิ สโต กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺานํ ภาเวนฺโต ฯเปฯ โส วุจฺจติ สโต ฯ อปฺปมตฺโตติ สกฺกจฺจการี สาตจฺจการี อฏฺิตการี อโนลีนวุตฺตี อนิกฺขิตฺตจฺฉนฺโท อนิกฺขิตฺตธุโร อปฺปมตฺโต กุสเลสุ ธมฺเมสุ กทาหํ ๑- อปริปูรํ วา สีลกฺขนฺธํ ปริปูเรยฺยํ ปริปูรํ วา สีลกฺขนฺธํ ตตฺถ ปญฺาย อนุคฺคเณฺหยฺยนฺติ โย ตตฺถ ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญฺจ อาตปฺปํ ปธานํ อธิฏฺานํ อนุโยโค อปฺปมาโท กุสเลสุ ธมฺเมสุ กทาหํ อปริปูรํ วา สมาธิกฺขนฺธํ วิมุตฺติกฺขนฺธํ วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺธํ ปริปูเรยฺยํ ปริปูรํ วา วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺธํ ตตฺถ ปญฺาย อนุคฺคเณฺหยฺยนฺติ โย ตตฺถ ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญฺจ อาตปฺปํ ปธานํ อธิฏฺานํ อนุโยโค อปฺปมาโท กุสเลสุ ธมฺเมสุ กทาหํ อปริญฺาตํ วา ทุกฺขํ ปริชาเนยฺยํ อปฺปหีเน วา กิเลเส @เชิงอรรถ: ม. กถาหํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๔.

ชเหยฺยํ อภาวิตํ วา มคฺคํ ภาเวยฺยํ อสจฺฉิกตํ วา นิโรธํ สจฺฉิกเรยฺยนฺติ โย ตตฺถ ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญฺจ อาตปฺปํ ปธานํ อธิฏฺานํ อนุโยโค อปฺปมาโท กุสเลสุ ธมฺเมสูติ เอวํวิหารี สโต อปฺปมตฺโต ฯ [๑๘๒] ภิกฺขุ จรํ หิตฺวา มมายิตานีติ ภิกฺขูติ กลฺยาณปุถุชฺชโน ๑- วา ภิกฺขุ เสกฺโข วา ภิกฺขุ ฯ จรนฺติ จรนฺโต วิจรนฺโต อิริยนฺโต วตฺเตนฺโต ปาเลนฺโต ยเปนฺโต ยาเปนฺโต ฯ มมตฺตาติ เทฺว มมตฺตา ตณฺหามมตฺตํ จ ทิฏฺิมมตฺตํ จ ฯเปฯ อิทํ ตณฺหามมตฺตํ ฯเปฯ อิทํ ทิฏฺิมมตฺตํ ฯ ตณฺหามมตฺตํ ปหาย ทิฏฺิมมตฺตํ ปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มมตฺเต หิตฺวา ปริจฺจชิตฺวา ๒- วิโนเทตฺวา พฺยนฺตีกตฺวา อนภาวงฺคเมตฺวาติ ภิกฺขุ จรํ หิตฺวา มมายิตานิ ฯ [๑๘๓] ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจ อิเธว วิทฺวา ปชเหยฺย ทุกฺขนฺติ ชาตีติ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชาติ สญฺชาติ โอกฺกนฺติ นิพฺพตฺติ อภินิพฺพตฺติ ขนฺธานํ ปาตุภาโว อายตนานํ ปฏิลาโภ ฯ ชราติ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชรา ชิรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก ฯ โสโกติ าติพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส โภคพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส โรคพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส สีลพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส ทิฏฺิพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส อญฺตรญฺตเรน วา @เชิงอรรถ: ม. ปุถุชฺชนกลฺยาณโก ฯ ม. ชหิตฺวา จชิตฺวา ปชหิตฺวา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๕.

พฺยสเนน สมนฺนาคตสฺส อญฺตรญฺตเรน วา ทุกฺขธมฺเมน ผุฏฺสฺส โสโก โสจนา โสจิตตฺตํ อนฺโตโสโก อนฺโตปริโสโก อนฺโตฑาโห อนฺโตปริฑาโห เจตโส ปริชฺฌายนา โทมนสฺสํ โสกสลฺลํ ฯ ปริเทโวติ าติพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส โภคพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส โรคพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส สีลพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส ทิฏฺิพฺยสเนน วา ผุฏฺสฺส อญฺตรญฺตเรน วา พฺยสเนน สมนฺนาคตสฺส อญฺตรญฺตเรน วา ทุกฺขธมฺเมน ผุฏฺสฺส อาเทโว ปริเทโว อาเทวนา ปริเทวนา อาเทวิตตฺตํ ปริเทวิตตฺตํ ลาโป ปลาโป วิปฺปลาโป ลาลปฺโป ลาลปฺปายนา ลาลปฺปายิตตฺตํ ฯ อิธาติ อิมิสฺสา ทิฏฺิยา ฯเปฯ อิมสฺมึ มนุสฺสโลเก ฯ วิทฺวาติ วิทฺวา ๑- วิชฺชาคโต าณี วิภาวี เมธาวี ฯ ทุกฺขนฺติ ชาติทุกฺขํ ฯเปฯ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ ฯ ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจ อิเธว วิทฺวา ปชเหยฺย ทุกฺขนฺติ วิทฺวา วิชฺชาคโต าณี วิภาวี เมธาวี อิเธว ชาติชรญฺจ โสกปริเทวญฺจ ปชเหยฺย วิโนเทยฺย พฺยนฺตีกเรยฺย อนภาวงฺคเมยฺยาติ ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจ อิเธว วิทฺวา ปชเหยฺย ทุกฺขํ ฯ เตนาห ภควา เอวํวิหารี สโต อปฺปมตฺโต ภิกฺขุ จรํ หิตฺวา มมายิตานิ ชาติชฺชรํ โสกปริทฺทวญฺจ อิเธว วิทฺวา ปชเหยฺย ทุกฺขนฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๖.

[๑๘๔] เอตาภินนฺทามิ วโจ มเหสิโน สุกิตฺติตํ โคตม นูปธีกํ อทฺธา หิ ภควา ปหาสิ ทุกฺขํ ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโม ฯ [๑๘๕] เอตาภินนฺทามิ วโจ มเหสิโนติ เอตนฺติ ตุยฺหํ วจนํ พฺยปถํ เทสนํ อนุสนฺธึ ฯ อภินนฺทามีติ ๑- นนฺทามิ อภินนฺทามิ โมทามิ อนุโมทามิ อิจฺฉามิ สาทิยามิ ยาจามิ ปตฺถยามิ ปิหยามิ อภิชปฺปามิ ฯ มเหสิโนติ ๒- ภควา มหนฺตํ สีลกฺขนฺธํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติ มเหสี ฯเปฯ กหํ นราสโภติ มเหสีติ เอตาภินนฺทามิ วโจ มเหสิโน ฯ [๑๘๖] สุกิตฺติตํ โคตม นูปธีกนฺติ สุกิตฺติตนฺติ สุกิตฺติตํ สุอาจิกฺขิตํ สุเทสิตํ สุปญฺปิตํ สุปฏฺปิตํ สุวิวริตํ สุวิภชิตํ สุอุตฺตานีกตํ สุปกาสิตนฺติ สุกิตฺติตํ ฯ โคตม นูปธีกนฺติ อุปธิ วุจฺจนฺติ กิเลสา จ ขนฺธา จ อภิสงฺขารา จ ฯ อุปธิปหานํ อุปธิวูปสมํ อุปธิปฏินิสฺสคฺคํ อุปธิปฏิปฺปสฺสทฺธึ อมตํ นิพฺพานนฺติ สุกิตฺติตํ โคตม นูปธีกํ ฯ [๑๘๗] อทฺธา หิ ภควา ปหาสิ ทุกฺขนฺติ อทฺธาติ เอกํสวจนํ นิสฺสํสยวจนํ นิกฺกงฺขาวจนํ อเทฺวชฺฌวจนํ อเทฺวฬฺหกวจนํ นิยฺยานวจนํ ๓- อปณฺณกวจนํ อวตฺถานวจนเมตํ อทฺธาติ ฯ ภควาติ คารวาธิวจนเมตํ ฯเปฯ สจฺฉิกา ปญฺตฺติ ยทิทํ ภควาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. กึ มเหสิ ภควา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. นิโรธวจนํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๗.

ปหาสิ ทุกฺขนฺติ ชาติทุกฺขํ ชราทุกฺขํ พฺยาธิทุกฺขํ มรณทุกฺขํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ ปหาสิ ปชหิ วิโนเทสิ พฺยนฺตีกโรสิ อนภาวงฺคเมสีติ อทฺธา หิ ภควา ปหาสิ ทุกฺขํ ฯ [๑๘๘] ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ ตถา หิ เต วิทิโต าโต ๑- ตุลิโต ตีริโต วิภาวิโต วิภูโต เอส ธมฺโมติ ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโม ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ เอตาภินนฺทามิ วโจ มเหสิโน สุกิตฺติตํ โคตม นูปธีกํ อทฺธา หิ ภควา ปหาสิ ทุกฺขํ ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ ฯ [๑๘๙] เต จาปิ นูน ปชเหยฺยุ ๒- ทุกฺขํ เย ตฺวํ มุนี อฏฺิตํ โอวเทยฺย ตนฺตํ นมสฺสามิ สเมจฺจ นาคํ อปฺเปว มํ ภควา อฏฺิตํ โอวเทยฺย ฯ [๑๙๐] เต จาปิ นูน ปชเหยฺยุ ทุกฺขนฺติ เต จาปีติ ขตฺติยา จ พฺราหฺมณา จ เวสฺสา จ สุทฺทา จ คหฏฺา จ ปพฺพชิตา จ เทวา จ มนุสฺสา จ ปชเหยฺยุํ ฯ ทุกฺขนฺติ ชาติทุกฺขํ ชราทุกฺขํ พฺยาธิทุกฺขํ มรณทุกฺขํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ ปชเหยฺยุํ วิโนเทยฺยุํ พฺยนฺตีกเรยฺยุํ อนภาวงฺคเมยฺยุนฺติ เต จาปิ นูน ปชเหยฺยุ ทุกฺขํ ฯ @เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. นนู นปฺปชเหยฺยุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๘.

[๑๙๑] เย ตฺวํ มุนี อฏฺิตํ โอวเทยฺยาติ เยติ ขตฺติเย จ พฺราหฺมเณ จ เวสฺเส จ สุทฺเท จ คหฏฺเ จ ปพฺพชิเต จ เทเว จ มนุสฺเส จ ฯ ตฺวนฺติ ภควนฺตํ ภณติ ฯ มุนีติ โมนํ วุจฺจติ าณํ ฯเปฯ สงฺคชาลมติจฺจ โส มุนิ ฯ อฏฺิตํ โอวเทยฺยาติ สกฺกจฺจํ โอวเทยฺย อภิณฺหํ โอวเทยฺย ปุนปฺปุนํ โอวเทยฺย อนุสาเสยฺยาติ เย ตฺวํ มุนี อฏฺิตํ โอวเทยฺย ฯ [๑๙๒] ตนฺตํ นมสฺสามิ สเมจฺจ นาคนฺติ ตนฺติ ภควนฺตํ ภณติ ฯ นมสฺสามีติ กาเยน วา นมสฺสามิ จิตฺเตน วา นมสฺสามิ อนฺวตฺถปฏิปตฺติยา วา นมสฺสามิ ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติยา วา นมสฺสามิ สกฺกโรมิ ครุกโรมิ ๑- มาเนมิ ปูเชมิ ฯ สเมจฺจาติ สเมจฺจ อภิสเมจฺจ สมาคนฺตฺวา อภิสมาคนฺตฺวา สมฺมุขา ตํ นมสฺสามิ ฯ นาคนฺติ นาโค [๒]- ฯ ภควา อาคุํ น กโรตีติ นาโค ฯ น คจฺฉตีติ นาโค ฯ น อาคจฺฉตีติ นาโค ฯ {๑๙๒.๑} กถํ ภควา อาคุํ น กโรตีติ นาโค ฯ อาคู วุจฺจนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สงฺกิเลสิกา โปโนพฺภวิกา สทรา ทุกฺขวิปากา อายตึชาติชรามรณียา ฯ อาคุํ น กโรติ กิญฺจิ โลเก สพฺพสํโยเค วิสชฺช พนฺธนานิ สพฺพตฺถ น สชฺชตี วิมุตฺโต นาโค ตาทิ ปวุจฺจเต ตถตฺตาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ครุํ กโรมิ ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ ม. จ ภควา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๙.

เอวํ ภควา อาคุํ น กโรตีติ นาโค ฯ {๑๙๒.๒} กถํ ภควา น คจฺฉตีติ นาโค ฯ ภควา น ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ น โทสาคตึ คจฺฉติ น โมหาคตึ คจฺฉติ น ภยาคตึ คจฺฉติ น ราควเสน คจฺฉติ น โทสวเสน คจฺฉติ น โมหวเสน คจฺฉติ น ทิฏฺิวเสน คจฺฉติ น มานวเสน คจฺฉติ น อุทฺธจฺจวเสน คจฺฉติ น วิจิกิจฺฉาวเสน คจฺฉติ น อนุสยวเสน คจฺฉติ น วคฺเคหิ ธมฺเมหิ ยายติ นิยฺยติ วุยฺหติ สํหริยติ ๑- เอวํ ภควา น คจฺฉตีติ นาโค ฯ {๑๙๒.๓} กถํ ภควา น อาคจฺฉตีติ นาโค ฯ โสตาปตฺติมคฺเคน เย กิเลสา ปหีนา เต กิเลเส น ปุเนติ น ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉติ สกทาคามิมคฺเคน อนาคามิมคฺเคน เย กิเลสา ปหีนา เต กิเลเส น ปุเนติ น ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉติ อรหตฺตมคฺเคน เย กิเลสา ปหีนา เต กิเลเส น ปุเนติ น ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉติ เอวํ ภควา น อาคจฺฉตีติ นาโคติ ตนฺตํ นมสฺสามิ สเมจฺจ นาคํ ฯ [๑๙๓] อปฺเปว มํ ภควา อฏฺิตํ โอวเทยฺยาติ อปฺเปว มํ ภควา อฏฺิตํ โอวเทยฺย สกฺกจฺจํ โอวเทยฺย อภิณฺหํ โอวเทยฺย ปุนปฺปุนํ โอวเทยฺย อนุสาเสยฺยาติ อปฺเปว มํ ภควา อฏฺิตํ โอวเทยฺย ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ เต จาปิ นูน ปชเหยฺยุ ทุกฺขํ เย ตฺวํ มุนี อฏฺิตํ โอวเทยฺย ตนฺตํ นมสฺสามิ สเมจฺจ นาคํ @เชิงอรรถ: ม. สํหรียติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๐.

อปฺเปว มํ ภควา อฏฺิตํ โอวเทยฺยาติ ฯ [๑๙๔] ยํ พฺราหฺมณํ เวทคุํ อภิชญฺ อกิญฺจนํ กามภเว อสตฺตํ อทฺธา หิ โส โอฆมิมํ อตาริ ติณฺโณ จ ปารํ อขิโล อกงฺโข ฯ [๑๙๕] ยํ พฺราหฺมณํ เวทคุํ อภิชญฺาติ พฺราหฺมณนฺติ สตฺตนฺนํ ธมฺมานํ พาหิตตฺตา พฺราหฺมโณ ฯ สกฺกายทิฏฺิ พาหิตา โหติ วิจิกิจฺฉา พาหิตา โหติ สีลพฺพตปรามาโส พาหิโต โหติ ราโค พาหิโต โหติ โทโส พาหิโต โหติ โมโห พาหิโต โหติ มาโน พาหิโต โหติ ฯ พาหิตสฺส ๑- โหนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สงฺกิเลสิกา โปโนพฺภวิกา สทรา ทุกฺขวิปากา อายตึ ชาติชรามรณียา ฯ พาเหตฺวา สพฺพปาปกานิ (สภิยาติ ภควา) ภควา วิมโล สาธุสมาหิโต ิตตฺโต สํสารมติจฺจ เกวลี โส อนิสฺสิโต ๒- ตาทิ ปวุจฺจเต พฺรหฺมา ๓- ฯ {๑๙๕.๑} เวทคุนฺติ เวโท วุจฺจติ จตูสุ มคฺเคสุ าณํ ฯเปฯ สพฺพเวทมติจฺจ ๔- เวทคู โสติ ฯ อภิชญฺาติ อภิชาเนยฺย อาชาเนยฺย วิชาเนยฺย ปฏิวิชาเนยฺย ปฏิวิชฺเฌยฺยาติ ยํ พฺราหฺมณํ เวทคุํ อภิชญฺา ฯ @เชิงอรรถ: ม. พาหิตา ตสฺส ฯ ม. อสิตฺโต ฯ ม. สพฺรหฺมา ฯ ม. สพฺพํ เวทมติจฺจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๑.

[๑๙๖] อกิญฺจนํ กามภเว อสตฺตนฺติ อกิญฺจนนฺติ ราคกิญฺจนํ โทสกิญฺจนํ โมหกิญฺจนํ มานกิญฺจนํ ทิฏฺิกิญฺจนํ กิเลสกิญฺจนํ ทุจฺจริตกิญฺจนํ ฯ ยสฺเสเต กิญฺจนา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา าณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ อกิญฺจโน ฯ กามาติ อุทฺทานโต เทฺว กามา วตฺถุกามา จ กิเลสกามา จ ฯเปฯ อิเม วุจฺจนฺติ วตฺถุกามา ฯเปฯ อิเม วุจฺจนฺติ กิเลสกามา ฯ ภวาติ เทฺว ภวา กมฺมภโว จ ปฏิสนฺธิโก จ ปุนพฺภโว ฯเปฯ อยํ กมฺมภโว ฯเปฯ อยํ ปฏิสนฺธิโก ปุนพฺภโว ฯ อกิญฺจนํ [๑]- กามภเว อสตฺตนฺติ อกิญฺจนํ กามภเว อสตฺตํ อลคฺคํ อลคฺคิตํ อปลิพุทฺธนฺติ [๒]- อกิญฺจนํ กามภเว อสตฺตํ ฯ [๑๙๗] อทฺธา หิ โส โอฆมิมํ อตารีติ อทฺธาติ เอกํสวจนํ ฯเปฯ อวตฺถานวจนเมตํ ๓- อทฺธาติ ฯ โอฆนฺติ กาโมฆํ ภโวฆํ ทิฏฺโฆํ อวิชฺโชฆํ ฯ อตารีติ อตาริ อุตฺตริ ปตริ สมติกฺกมิ วีติวตฺตีติ อทฺธา หิ โส โอฆมิมํ อตาริ ฯ [๑๙๘] ติณฺโณ จ ปารํ อขิโล อกงฺโขติ ติณฺโณติ กาโมฆํ ติณฺโณ ภโวฆํ ติณฺโณ ทิฏฺโฆํ ติณฺโณ อวิชฺโชฆํ ติณฺโณ อุตฺติณฺโณ นิตฺติณฺโณ ๔- อติกฺกนฺโต วีติวตฺโต โส วุฏฺวาโส จิณฺณจรโณ คตทฺโธ คตทิโส คตโกฏิโก ปาลิตพฺรหฺมจริโย อุตฺตมทิฏฺิปฺปตฺโต ภาวิตมคฺโค ปหีนกิเลโส ปฏิวิทฺธากุปฺโป @เชิงอรรถ: ม. ปุคฺคลํ ฯ ม. นิกฺขนฺตํ นิสฺสฏํ วิมุตฺตํ วิสญฺุตํ วิมริยาทิกเตน เจตสา @วิหรนฺตนฺติ ฯ ม. อวตฺถาปนวจนเมตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. นิตฺถิณฺโณ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๒.

สจฺฉิกตนิโรโธ ฯ ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาตํ สมุทโย ปหีโน มคฺโค ภาวิโต นิโรโธ สจฺฉิกโต อภิญฺเยฺยํ อภิญฺาตํ ปริญฺเยฺยํ ปริญฺาตํ ปหาตพฺพํ ปหีนํ ภาเวตพฺพํ ภาวิตํ สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกตํ ฯ โส อุกฺขิตฺตปลิโฆ สงฺกิณฺณปริกฺโข อพฺพูเฬฺหสิโก นิรคฺคโฬ อริโย ปนฺนทฺธโช ปนฺนภาโร วิสํยุตฺโต ปญฺจงฺควิปฺปหีโน ฉฬงฺคสมนฺนาคโต เอการกฺโข จตุราปสฺเสโน ปนุณฺณปจฺเจกสจฺโจ สมวยสฏฺเสโน อนาวิลสงฺกปฺโป ปสฺสทฺธกายสงฺขาโร สุวิมุตฺตจิตฺโต สุวิมุตฺตปญฺโ เกวลี วุสิตวา อุตฺตมปุริโส ปรมปุริโส ปรมปฺปตฺติปฺปตฺโต ฯ {๑๙๘.๑} โส เนว อาจินาติ น อปจินาติ อปจินิตฺวา ิโต เนว ปชหติ น อุปาทิยติ ปชหิตฺวา ิโต เนว วิสิเนติ น อุสฺสิเนติ วิสิเนตฺวา ิโต เนว วิธูเปติ น สนฺธูเปติ ธูเปตฺวา ๑- ิโต อเสกฺเขน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคตตฺตา ิโต อเสกฺเขน สมาธิกฺขนฺเธน อเสกฺเขน ปญฺากฺขนฺเธน อเสกฺเขน วิมุตฺติกฺขนฺเธน อเสกฺเขน วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺเธน สมนฺนาคตตฺตา ิโต สพฺพํ ปฏิปาทยิตฺวา ๒- ิโต เอวํ ๓- สมติกฺกมิตฺวา ิโต กิเลสคฺคึ ปริยาทยิตฺวา ิโต อปริคมนตาย ิโต กฏํ ๔- สมาทาย ิโต วิมุตฺติปฏิเสวนตาย ิโต เมตฺตาย ปาริสุทฺธิยา ิโต กรุณาย มุทิตาย อุเปกฺขาย ปาริสุทฺธิยา ิโต อจฺจนฺตปาริสุทฺธิยา ิโต อกมฺมญฺตาย ิโต วิมุตฺตตฺตา ิโต สนฺตจิตฺตตาย ิโต ขนฺธปริยนฺเต ิโต ธาตุปริยนฺเต ิโต อายตนปริยนฺเต ิโต @เชิงอรรถ: ม. วิธูเปตฺวา ฯ ม. สจฺจํ สมฺปฏิปาทยิตฺวา ฯ ม. เอชํ ฯ ม. กถํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๓.

คติปริยนฺเต ิโต อุปปตฺติปริยนฺเต ิโต ปฏิสนฺธิปริยนฺเต ิโต ภวปริยนฺเต ิโต สํสารปริยนฺเต ิโต วฏฺฏปริยนฺเต ิโต อนฺติมภเว ิโต อนฺติมสมุสฺสเย ิโต อนฺติมเทหธโร อรหา ฯ ตสฺสายํ ปจฺฉิมโก ภโว จริโมยํ สมุสฺสโย ชาติชรามรณสํสาโร ๑- นตฺถิ ตสฺส ปุนพฺภโวติ ฯ {๑๙๘.๒} ติณฺโณ จ ปารนฺติ ปารํ วุจฺจติ อมตํ นิพฺพานํ โย โส สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานํ ฯ โส ปารคโต ปารปฺปตฺโต อนฺตคโต อนฺตปฺปตฺโต โกฏิคโต โกฏิปฺปตฺโต ปริยนฺตคโต ปริยนฺตปฺปตฺโต โวสานคโต โวสานปฺปตฺโต ตาณคโต ตาณปฺปตฺโต เลณคโต เลณปฺปตฺโต สรณคโต สรณปฺปตฺโต อภยคโต อภยปฺปตฺโต อจฺจุตคโต อจฺจุตปฺปตฺโต อมตคโต อมตปฺปตฺโต นิพฺพานคโต นิพฺพานปฺปตฺโต โส วุฏฺวาโส จิณฺณจรโณ ฯเปฯ ชาติชรามรณสํสาโร นตฺถิ ตสฺส ปุนพฺภโวติ ติณฺโณ จ ปารํ ฯ {๑๙๘.๓} อขิโลติ ราโค ขิโล โทโส ขิโล โมโห ขิโล โกโธ ขิโล อุปนาโห ขิโล ฯเปฯ สพฺพากุสลาภิสงฺขารา ขิลา ฯ ยสฺเสเต ขิลา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา าณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ อขิโล ฯ อกงฺโขติ ทุกฺเข กงฺขา ทุกฺขสมุทเย กงฺขา ทุกฺขนิโรเธ กงฺขา ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย กงฺขา ปุพฺพนฺเต กงฺขา อปรนฺเต กงฺขา ปุพฺพนฺตาปรนฺเต กงฺขา อิทปฺปจฺจยตาปฏิจฺจสมุปฺปนฺเนสุ @เชิงอรรถ: ม. ชาตีมรณสํสาโร ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๔.

ธมฺเมสุ กงฺขา ยา เอวรูปา กงฺขา กงฺขายนา กงฺขายิตตฺตํ วิมติ วิจิกิจฺฉา เทฺวฬฺหกํ เทฺวธาปโถ สํสโย อเนกํสคฺคาโห อาสปฺปนา ปริสปฺปนา ปริโยคาหนา ฉมฺภิตตฺตํ จิตฺตสฺส มโนวิเลโข ฯ ยสฺเสตา ๑- กงฺขา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา าณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ อกงฺโขติ ติณฺโณ จ ปารํ อขิโล อกงฺโข ฯ เตนาห ภควา ยํ พฺราหฺมณํ เวทคุํ อภิชญฺา อกิญฺจนํ กามภเว อสตฺตํ อทฺธา หิ โส โอฆมิมํ อตาริ ติณฺโณ จ ปารํ อขิโล อกงฺโขติ ฯ [๑๙๙] วิทฺวา จ โย เวทคู นโร อิธ ภวาภเว สงฺคมิมํ วิสชฺช โส วีตตโณฺห อนิโฆ นิราโส อตฺตาริ โส ชาติชรนฺติ พฺรูมิ ฯ [๒๐๐] วิทฺวา จ โย เวทคู นโร อิธาติ วิทฺวาติ วิชฺชาคโต าณี วิภาวี เมธาวี ฯ โยติ โย ยาทิโส ฯเปฯ มนุสฺโส วา ฯ เวทคูติ เวโท วุจฺจติ จตูสุ มคฺเคสุ าณํ ฯเปฯ สพฺพเวทมติจฺจ เวทคู โสติ ๒- ฯ นโรติ สตฺโต นโร มานโว โปโส ปุคฺคโล ชีโว ชาตุ ๓- ชนฺตุ อินฺทคู มนุโช ฯ อิธาติ อิมิสฺสา ทิฏฺิยา ฯเปฯ @เชิงอรรถ: ยสฺเสเต ฯ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. ชาคุ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๕.

อิมสฺมึ มนุสฺสโลเกติ วิทฺวา จ โย เวทคู นโร อิธ ฯ [๒๐๑] ภวาภเว สงฺคมิมํ วิสชฺชาติ ภวาภเวติ ภวาภเว กมฺมภเว ปุนพฺภเว กามภเว กมฺมภเว กามภเว ปุนพฺภเว รูปภเว กมฺมภเว รูปภเว ปุนพฺภเว อรูปภเว กมฺมภเว อรูปภเว ปุนพฺภเว ปุนปฺปุนํ ภเว ปุนปฺปุนํ คติยา ปุนปฺปุนํ อุปปตฺติยา ปุนปฺปุนํ ปฏิสนฺธิยา ปุนปฺปุนํ อตฺตภาวาภินิพฺพตฺติยา ฯ สงฺคนฺติ สตฺต สงฺคา ราคสงฺโค โทสสงฺโค โมหสงฺโค มานสงฺโค ทิฏฺิสงฺโค กิเลสสงฺโค ทุจฺจริตสงฺโค ฯ วิสชฺชาติ สงฺเค โวสฺสชฺชิตฺวา วา วิสชฺช ฯ อถวา สงฺเค พนฺเธ อาพนฺเธ ลคฺเค ลคฺคิเต ปลิพุทฺเธ พนฺธเน โมจยิตฺวา ๑- วา วิสชฺช ฯ ยถา จ ยานํ วา วยฺหํ วา รถํ วา สกฏํ วา สนฺทมานิกํ วา สชฺชํ วิสชฺชํ กโรนฺติ วิโกเปนฺติ เอวเมว เต สงฺเค โวสฺสชฺชิตฺวา วิสชฺช อถวา สงฺเค พนฺเธ อาพนฺเธ ลคฺเค ลคฺคิเต ปลิพุทฺเธ พนฺธเน โมจยิตฺวา ๑- วา วิสชฺชาติ ภวาภเว สงฺคมิมํ วิสชฺช ฯ [๒๐๒] โส วีตตโณฺห อนิโฆ นิราโส อตฺตาริ โส ชาติชรนฺติ พฺรูมีติ ตณฺหาติ รูปตณฺหา สทฺทตณฺหา คนฺธตณฺหา รสตณฺหา โผฏฺพฺพตณฺหา ธมฺมตณฺหา ฯ ยสฺเสสา ตณฺหา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา าณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ วีตตโณฺห จตฺตตโณฺห วนฺตตโณฺห มุตฺตตโณฺห ปหีนตโณฺห @เชิงอรรถ: ม. โผฏยิตฺวา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.

ปฏินิสฺสฏฺตโณฺห วีตราโค จตฺตราโค วนฺตราโค มุตฺตราโค ปหีนราโค ปฏินิสฺสฏฺราโค นิจฺฉาโต นิพฺพุโต สีติภูโต สุขปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรตีติ โส วีตตโณฺห ฯ อนิโฆติ ราโค นีโฆ โทโส นีโฆ โมโห นีโฆ โกโธ นีโฆ อุปนาโห นีโฆ ฯเปฯ สพฺพากุสลาภิสงฺขารา นีฆา ฯ ยสฺเสเต นีฆา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา าณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ อนีโฆ ฯ นิราโสติ อาสา วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค ฯเปฯ อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํ ฯ {๒๐๒.๑} ยสฺเสสา อาสา ตณฺหา ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา าณคฺคินา ทฑฺฒา โส วุจฺจติ นิราโส ฯ ชาตีติ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชาติ สญฺชาติ โอกฺกนฺติ นิพฺพตฺติ อภินิพฺพตฺติ ขนฺธานํ ปาตุภาโว อายตนานํ ปฏิลาโภ ฯ ชราติ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ สตฺตนิกาเย ชรา ชิรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก ฯ มรณนฺติ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหา ตมฺหา สตฺตนิกายา จุติ จวนตา เภโท อนฺตรธานํ มจฺจุ มรณํ กาลกิริยา ขนฺธานํ เภโท กเฬวรสฺส นิกฺเขโป ชีวิตินฺทฺริยสฺส อุปจฺเฉโท ฯ {๒๐๒.๒} โส วีตตโณฺห อนิโฆ นิราโส อตฺตาริ โส ชาติชรนฺติ พฺรูมีติ โย โส วีตตโณฺห จ อนีโฆ จ นิราโส จ โส [๑]- ชาติชรามรณํ [๒]- อตฺตาริ ปตริ สมติกฺกมิ วีติวตฺตีติ พฺรูมิ @เชิงอรรถ: ม. โข ฯ อุตฺตริ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.

อาจิกฺขามิ เทเสมิ ปญฺเปมิ ปฏฺเปมิ วิวรามิ วิภชามิ อุตฺตานีกโรมิ ปกาเสมีติ โส วีตตโณฺห อนิโฆ นิราโส อตฺตาริ โส ชาติชรนฺติ พฺรูมิ ฯ เตนาห ภควา วิทฺวา จ โย เวทคู นโร อิธ ภวาภเว สงฺคมิมํ วิสชฺช โส วีตตโณฺห อนิโฆ นิราโส อตฺตาริ โส ชาติชรนฺติ พฺรูมีติ ฯ สห คาถาปริโยสานา ฯเปฯ สตฺถา เม ภนฺเต ภควา สาวโกหมสฺมีติ ฯ เมตฺตคูมาณวกปญฺหานิทฺเทโส จตุตฺโถ ฯ -------------


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้าที่ ๖๗-๑๐๗. http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=30&item=146&items=57&pagebreak=1              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=30&item=146&items=57&pagebreak=1&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=30&item=146&items=57&pagebreak=1              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=30&item=146&items=57&pagebreak=1              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=146              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=444              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=444              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :