พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๕ สุตฺต. ขุ. อปทานํ (๒) พุทฺธวํโส จริยาปิฏกํ

                                         ปฐโม ทีปงฺกรพุทฺธวํโส
     [๒]   |๒.๑| กปฺเป จ สตสหสฺเส             จตุโร จ อสงฺขิเย
                อมรํ นาม นครํ                     ทสฺสเนยฺยํ มโนรมํ ฯ
       |๒.๒| ทสหิ สทฺเทหิ อวิวิตฺตํ             อนฺนปานสมายุตํ
                หตฺถิสทฺทํ อสฺสสทฺทํ              เภริสงฺขรถานิ จ ฯ
       |๒.๓| ขาทถ ปีวถ เจว                     อนฺนปาเนน โฆสิตํ
                นครํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ            สพฺพกมฺมมุปาคตํ ฯ
       |๒.๔| สตฺตรตนสมฺปนฺนํ                  นานาชนสมากุลํ
                สมิทฺธํ เทวนครํว                   อาวาสํ ปุญฺญกมฺมินํ ฯ
       |๒.๕| นคเร อมรวติยา                    สุเมโธ นาม พฺราหฺมโณ
                อเนกโกฏิสนฺนิจฺจโย              ปหูตธนธญฺญวา ฯ
       |๒.๖| อชฺฌายิโก มนฺตธโร              ติณฺณํ เวทาน ปารคู
                ลกฺขเณ อิติหาเส จ                สทฺธมฺเม ปารมึ คโต ฯ
       |๒.๗| รโหคโต นิสีทิตฺวา                 เอวํ จินฺเตสิหนฺตทา
                ทุกฺโข ปุนพฺภโว นาม            สรีรสฺส ปเภทนํ ฯ
    ๑- |๒.๘| [สมฺโมหํ มรณํ ทุกฺขํ             ชราย อภิมทฺทิตํ]
                    ชาติธมฺโม ชราธมฺโม         พฺยาธิธมฺโม จหนฺตทา
                    อชรํ อมรํ เขมํ                   ปริเยสิสฺสามิ นิพฺพุตึ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ
       |๒.๙| ยนฺนูนิมํ ปูติกายํ                   นานากุณปปูริตํ
                ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺเฉยฺยํ           อนเปกฺโข อนตฺถิโก ฯ
       |๒.๑๐| อตฺถิ เหหิติ โส มคฺโค          น โส สกฺกา น เหตุเย
                   ปริเยสิสฺสามิ ตํ มคฺคํ          ภวโต ปริมุตฺติยา ฯ
       |๒.๑๑| ยถาปิ ทุกฺเข วิชฺชนฺเต          สุขํ นามปิ วิชฺชติ
                   เอวํ ภเว วิชฺชมาเน              วิภโว อิจฺฉิตพฺพโก ฯ
       |๒.๑๒| ยถาปิ อุเณฺห วิชฺชนฺเต         อปรํ วิชฺชติ สีตลํ
                   เอวํ ติวิธคฺคิ วิชฺชนฺเต          นิพฺพานํ อิจฺฉิตพฺพกํ ฯ
       |๒.๑๓| ยถาปิ ปาเป วิชฺชนฺเต          กลฺยาณมปิ วิชฺชติ
                   เอวเมว ชาติ วิชฺชนฺเต         อชาติ อิจฺฉิตพฺพกํ ฯ
       |๒.๑๔| ยถา คูถคโต ปุริโส              ตฬากํ ทิสฺวาน ปูริตํ
                   น คเวสติ [๑]- ตฬากํ         น โทโส ตฬากสฺส โส ฯ
       |๒.๑๕| เอวํ กิเลสมลโธวนํ              วิชฺชนฺเต อมตนฺตเฬ
                   น คเวสติ ตฬากํ                 น โทโส อมตนฺตเฬ ฯ
       |๒.๑๖| ยถา อรีหิ ปริรุทฺโธ              วิชฺชนฺเต คมนํปเถ
                   น ปลายติ โส ปุริโส            น โทโส อญฺชสสฺส โส ฯ
       |๒.๑๗| เอวํ กิเลสปริรุทฺโธ               วิชฺชมาเน สิเว ปเถ
                   น คเวสติ ตํ มคฺคํ                น โทโส สิวมญฺชเส ฯ
       |๒.๑๘| ยถา พฺยาธิโก ปุริโส            วิชฺชมาเน ติกิจฺฉเก
                   น ติกิจฺฉาเปติ ตํ พฺยาธึ       น โส โทโส ติกิจฺฉเก ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ตํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
       |๒.๑๙| เอวํ กิเลสพฺยาธีหิ               ทุกฺขิโต ปริปีฬิโต
                   น คเวสติ อาจริยํ                น โส โทโส วินายเก ฯ
       |๒.๒๐| ๑- [ยนฺนูนิมํ ปูติกายํ          นานากุณปปูริตํ
                   ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺเฉยฺยํ        อนเปกฺโข อนตฺถิโก] ฯ
       |๒.๒๑| ยถาปิ กุณปํ ปุริโส              กณฺเฐ พนฺธํ ชิคุจฺฉิยํ
                  โมจยิตฺวาน คจฺเฉยฺย           สุขี เสรี สยํ วสี ฯ
       |๒.๒๒| ตเถวิมํ ปูติกายํ                  นานากุณปสญฺจยํ
                   ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺเฉยฺยํ        อนเปกฺโข อนตฺถิโก ฯ
       |๒.๒๓| ยถา อุสฺสาสฐานมฺหิ ๒-      กรีสํ นรนาริโย
                   ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺฉนฺติ         อนเปกฺขา อนตฺถิกา ฯ
       |๒.๒๔| เอวเมวาหํ อิมํ กายํ            นานากุณปปูริตํ
                   ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺฉิสฺสํ         วจฺจํ กตฺวา ยถา กุฏึ ฯ
       |๒.๒๕| ยถาปิ ชชฺชรํ นาวํ               ปลุตฺตํ ๓- อุทกคาหินึ
                   สามิกา ๔- ฉฑฺฑยิตฺวาน    อนเปกฺขา อนตฺถิกา ฯ
       |๒.๒๖| เอวเมวาหํ อิมํ กายํ            นวจฺฉิทฺทํ ธุวสฺสวํ
                   ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺฉิสฺสํ         ชิณฺณนาวํว สามิกา ฯ
       |๒.๒๗| ยถา ปุริโส โจเรหิ               คจฺฉนฺโต ภณฺฑมาทิย
                   ภณฺฑจฺเฉทภยํ ทิสฺวา         ฉฑฺฑยิตฺวาน คจฺฉติ ฯ
       |๒.๒๘| เอวเมว อยํ กาโย               มหาโจรสโม วิย
                   ปหายิมํ คมิสฺสามิ              กุสลจฺเฉทนา ภยา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. อุจฺจารฏฺฐานมฺหิ ฯ ๓ ม. ยุ. ปลุคฺคํ ฯ
@๔ ม. ยุ. สามี ฉฑฺเฑตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ
       |๒.๒๙| เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน            เนกโกฏิสตํ ธนํ
                   นาถานาถานํ ทตฺวาน        หิมวนฺตํ อุปาคมึ ฯ
       |๒.๓๐| หิมวนฺตสฺสาวิทูเร               ธมฺมิโก นาม ปพฺพโต
                   อสฺสโม สุกโต มยฺหํ           ปณฺณสาลา สุมาปิตา ฯ
       |๒.๓๑| จงฺกมํ ตตฺถ มาเปสึ             ปญฺจโทสวิวชฺชิตํ
                   อฏฺฐคุณสมุเปตํ                 อภิญฺญาพลมาหรึ ฯ
       |๒.๓๒| สาฏกํ ปชหึ ตตฺถ               นวโทสมุปาคตํ
                   วากจีรํ นิวาเสสึ                 ทฺวาทสคุณมุปาคตํ ฯ
       |๒.๓๓| อฏฺฐโทสสมากิณฺณํ            ปชหึ ปณฺณสาลกํ
                   อุปาคมึ รุกฺขมูลํ                 คุเณหิ ๑- ทสหุปาคตํ ฯ
       |๒.๓๔| วาปิตํ โรปิตํ ธญฺญํ             ปชหึ นิรวเสสโต
                   อเนกคุณสมฺปนฺนํ              ปวตฺตผลมาทยึ ฯ
       |๒.๓๕| ตตฺถปฺปธานํ ปทหึ              นิสชฺชฏฺฐานจงฺกเม
                   อพฺภนฺตรมฺหิ สตฺตาเห        อภิญฺญาพลปาปุณึ ฯ
       |๒.๓๖| เอวํ เม สิทฺธิปตฺตสฺส           วสีภูตสฺส สาสเน
                   ทีปงฺกโร นาม ชิโน             อุปฺปชฺชิ โลกนายโก ฯ
       |๒.๓๗| อุปฺปชฺชนฺเต จ ชายนฺเต       พุชฺฌนฺเต ธมฺมเทสเน
                   จตุโร นิมิตฺเต นาทฺทสํ        ฌานรติสมปฺปิโต ฯ
       |๒.๓๘| ปจฺจนฺตเทสวิสเย                นิมนฺเตตฺวา ตถาคตํ
                   ตสฺส อาคมนํ มคฺคํ             โสเธนฺติ ตุฏฺฐมานสา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. คุเณ ฯ
       |๒.๓๙| อหนฺเตน สมเยน                นิกฺขมิตฺวา สกสฺสมา
                   ธุนนฺโต วากจีรานิ              คจฺฉามิ อมฺพเร ตทา ฯ
       |๒.๔๐| เวทชาตํ ชนํ ทิสฺวา              ตุฏฺฐหฏฺฐํ ปโมทิตํ
                   โอโรหิตฺวาน คคนา            มนุสฺเส ปุจฺฉิ ตาวเท ฯ
       |๒.๔๑| ตุฏฺฐหฏฺโฐ ปมุทิโต             เวทชาโต มหาชโน
                   กสฺส โสธิยตี ๑- มคฺโค       อญฺชสํ วฏุมายนํ ฯ
       |๒.๔๒| เต เม ปุฏฺฐา วิยากํสุ           พุทฺโธ โลเก อนุตฺตโร
                   ทีปงฺกโร นาม ชิโน             อุปฺปชฺชิ โลกนายโก
       |๒.๔๓| ตสฺส โสธิยเต ๒- มคฺโค       อญฺชสํ วฏุมายนํ ฯ
                   พุทฺโธติ มม ๓- สุตฺวาน      ปีติ อุปฺปชฺชิ ตาวเท
       |๒.๔๔| พุทฺโธ พุทฺโธติ กถยนฺโต      โสมนสฺสํ ปเวทยึ ฯ
                   ตตฺถ ฐตฺวา วิจินฺเตสึ           ตุฏฺโฐ สํวิคฺคมานโส
       |๒.๔๕| อิธ วีชานิ โรปิสฺสํ                ขโณ เว มา อุปจฺจคา ฯ
                   ยทิ พุทฺธสฺส โสเธถ            เอโกกาสํ ททาถ เม
       |๒.๔๖| อหํปิ โสธยิสฺสามิ               อญฺชสํ วฏุมายนํ ฯ
                   อทํสุ เต มโมกาเส ๔-         โสเธตุ ํ อญฺชสํ ตทา
       |๒.๔๗| พุทฺโธ พุทฺโธติ จินฺเตนฺโต     มคฺคํ โสเธมหนฺตทา ฯ
                   อนิฏฺฐิเต มโมกาเส            ทีปงฺกโร มหามุนิ
       |๒.๔๘| จตูหิ สตสหสฺเสหิ               ฉฬภิญฺเญหิ ตาทิหิ
                   ขีณาสเวหิ วิมเลหิ             ปฏิปชฺชิ อญฺชสํ ชิโน ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. โสธียติ ฯ ๓ ม. วจนํ ฯ ๔ ม. ยุ. มโมกาสํ ฯ
       |๒.๔๙| ปจฺจุคฺคมนา วตฺตนฺติ          วชฺชนฺติ เภริโย พหู
                   อาโมทิตา นรมรู                สาธุการํ ปวตฺตยุ ํ ฯ
       |๒.๕๐| เทวา มนุสฺเส ปสฺสนฺติ         มนุสฺสา ๑- ปสฺสนฺติ เทวตา
                   อุโภปิ เต ปญฺชลิกา            อนุยนฺติ ตถาคตํ ฯ
       |๒.๕๑| เทวา ทิพฺเพหิ ตุริเยหิ          มนุสฺสา มานุสเกหิ ๒- จ
                   อุโภปิ เต วชฺชยนฺตา           อนุยนฺติ ตถาคตํ ฯ
       |๒.๕๒| ทิพฺพํ มนฺทารวํ ปุปฺผํ           ปทุมํ ปาริฉตฺตกํ
                   ทิโสทิสํ โอกิรนฺติ ๓-           อากาเส นภคา ๔- มรู ฯ
       |๒.๕๓| ทิพฺพํ จนฺทนจุณฺณญฺจ        วรคนฺธญฺจ เกวลํ
                   ทิโสทิสํ โอกิรนฺติ ๓-           อากาเส นภคา ๔- มรู ฯ
       |๒.๕๔| จมฺปกํ สลฬํ นีปํ                 นาคปุนฺนาคเกตกํ
                   ทีโสทิสํ โอกิรนฺติ ๓-           ภูมิตลคตา นรา ฯ
       |๒.๕๕| เกเส มุญฺจิตฺวาหํ ตตฺถ         วากจีรํ จ จมฺมกํ
                   กลเล ปตฺถริตฺวาน              อวกุชฺโช นิปชฺชหํ ฯ
       |๒.๕๖| อกฺกมิตฺวาน มํ พุทฺโธ          สห สิสฺเสหิ คจฺฉตุ
                   มา นํ กลลํ ๕- อกฺกมิตฺถ     หิตาย เม ภวิสฺสติ ฯ
       |๒.๕๗| ปฐวิยํ นิปนฺนสฺส                เอวํ เม อาสิ เจตโส
                   อิจฺฉมาโน อหํ อชฺช            กิเลเส ฌาปเย มม ฯ
       |๒.๕๘| กึ เม อญฺญาตเวเสน           ธมฺมํ สจฺฉิกเตนิธ
                   สพฺพญฺญุตํ ปาปุณิตฺวา       มุตฺโต ๖- โมเจ สเทวเก ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. มนุสฺสาปิ จ เทวตา ฯ ๒ ม. มานุเสหิ จ ฯ ๓ ม. ยุ. อุกฺขิปนฺติ ฯ
@๔ ม. อากาสนภคตา ฯ ๕ ม. ยุ. กลเล ฯ ๖ ม. ยุ. พุทฺโธ เหสฺสํ ... ฯ
       |๒.๕๙| กึ เม เอเกน ติณฺเณน          ปุริเสน ถามทสฺสินา
                   สพฺพญฺญุตํ ปาปุณิตฺวา      สนฺตาเรสฺสํ สเทวเก ๑- ฯ
       |๒.๖๐| อิมินา เม อธิกาเรน            กเตน ปุริสุตฺตเม
                   สพฺพญฺญุตํ ปาปุณามิ ๒-   ตาเรมิ ชนตํ พหุ ํ ฯ
       |๒.๖๑| สํสารโสตํ ฉินฺทิตฺวา            วิทฺธํเสตฺวา ตโย ภเว
                   ธมฺมนาวํ สมารุยฺห             สนฺตาเรสฺสํ สเทวเก ฯ
       |๒.๖๒| ทีปงฺกโร โลกวิทู                 อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห
                   อุสฺสีสเก มํ ฐตฺวาน             อิทํ วจนมพฺรวิ ฯ
       |๒.๖๓| ปสฺสถ อิมํ ตาปสํ                ชฏิลํ อุคฺคตาปนํ
                   อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป        พุทฺโธ โลเก ภวิสฺสติ ฯ
       |๒.๖๔| อหุ ๓- กปิลวฺหยา รมฺมา     นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต
                   ปธานํ ปทหิตฺวาน              กตฺวา ทุกฺกรการิกํ ๔- ฯ
       |๒.๖๕| อชปาลรุกฺขมูลสฺมึ              นิสีทิตฺวา ตถาคโต
                   ตตฺถ ปายาสํ ปคฺคยฺห         เนรญฺชรมุเปหิติ ฯ
       |๒.๖๖| เนรญฺชราย ตีรมฺหิ              ปายาสํ อทิ ๕- โส ชิโน
                   ปฏิยตฺตวรมคฺเคน              โพธิมูลมฺหิ เอหิติ ฯ
       |๒.๖๗| ตโต ปทกฺขิณํ กตฺวา            โพธิมณฺฑํ อนุตฺตรํ
                   อสฺสตฺถรุกฺขมูลมฺหิ             พุชฺฌิสฺสติ มหายโส ฯ
       |๒.๖๘| อิมสฺส ชนิกา มาตา            มายา นาม ภวิสฺสติ
                   ปิตา สุทฺโธทโน นาม          อยํ เหสฺสติ โคตโม ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สเทวกํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. ปาปุณิตฺวา ฯ ๓ ยุ. อถ ฯ
@๔ ยุ. ... การิยํ ฯ ๕ ม. อท ฯ ยุ. อาทา ฯ
       |๒.๖๙| โกลิโต อุปติสฺโส จ              อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวกา
                   อนาสวา วีตราคา ๑-          สนฺตจิตฺตา สมาหิตา
                   อานนฺโท นามุปฏฺฐาโก       อุปฏฺฐิสฺสติมํ ชินํ ฯ
       |๒.๗๐| เขมา อุปฺปลวณฺณา จ         อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวิกา
                   อนาสวา วีตราคา               สนฺตจิตฺตา สมาหิตา ฯ
       |๒.๗๑| โพธิ ตสฺส ภควโต               อสฺสตฺโถติ ปวุจฺจติ
                   จิตฺโต จ หตฺถาฬวโก           อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺฐกา ฯ
       |๒.๗๒| นนฺทมาตา จ อุตฺตรา          อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺฐิกา
                   อายุ ๒- วสฺสสตํ ตสฺส         โคตมสฺส ๓- ยสสฺสิโน ฯ
       |๒.๗๓| อิทํ สุตฺวาน วจนํ                อสมสฺส มเหสิโน
                   อโมทิตา นรมรู                  พุทฺธวีชงฺกุโร ๔- อยํ ฯ
       |๒.๗๔| อุกฺกุฏฺฐิสทฺทา วตฺตนฺติ        อปฺโผเฏนฺติ หสนฺติ จ
                   กตญฺชลี นมสฺสนฺติ            ทสสหสฺสี สเทวกา ฯ
       |๒.๗๕| ยทิมสฺส โลกนาถสฺส           วิรชฺฌิสฺสาม สาสนํ
                   อนาคตมฺหิ อทฺธาเน           เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ ฯ
       |๒.๗๖| ยถา มนุสฺสา นทึ ตรนฺตา    ปฏิติตฺถํ วิรชฺฌิย
                   เหฏฺฐาติตฺถํ ๕- คเหตฺวาน   อุตฺตรนฺติ มหานทึ ฯ
       |๒.๗๗| เอวเมว มยํ สพฺเพ               ยทิ มุญฺจามิมํ ชินํ
                   อนาคตมฺหิ อทฺธาเน           เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. วีตมลา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒-๓ ม. ยุ. อิทํ ปาททฺวยํ นตฺถิ ฯ
@๔ ม. พุทฺธวีชํ กิร อยํ ฯ ๕ ม. ยุ. ... ติตฺเถ ฯ
       |๒.๗๘| ทีปงฺกโร โลกวิทู                 อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห
                   มม กมฺมํ ปกิตฺเตตฺวา          ทกฺขิณปาทมุทฺธริ ฯ
       |๒.๗๙| เย ตตฺถ อาสุ ํ ชินปุตฺตา        สพฺเพ ปทกฺขิณมกํสุ มํ
                   เทวา มนุสฺสา อสุรา ยกฺขา ๑- อภิวาเทตฺวาน ปกฺกมุ ํ ฯ
       |๒.๘๐| ทสฺสนํ เม อติกฺกนฺเต           สสงฺเฆ โลกนายเก
                   สยนา วุฏฺฐหิตฺวาน             ปลฺลงฺกํ อาภุชึ ตทา ฯ
       |๒.๘๑| สุเขน สุขิโต โหมิ                ปาโมชฺเชน ปโมทิโต
                   ปีติยา จ อภิสฺสนฺโน           ปลฺลงฺกํ อาภุชึ ตทา ฯ
       |๒.๘๒| ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา            เอวํ จินฺเตสิหํ ตทา
                   วสีภูโต อหํ ฌาเน              อภิญฺญาปารมิงฺคโต ๒- ฯ
       |๒.๘๓| สหสฺสิยมฺหิ โลกมฺหิ            อิสโย นตฺถิ เม สมา
                   อสโม อิทฺธิธมฺเมสุ             อลภึ อีทิสํ สุขํ ฯ
       |๒.๘๔| ปลฺลงฺกาภุชเน มยฺหํ           ทสสหสฺสาธิวาสิโน
                   มหานาทํ ปวตฺเตสุ ํ             ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๘๕| ยา ปุพฺเพ โพธิสตฺตานํ        ปลฺลงฺกวรมาภุเช
                   นิมิตฺตานิ ปทิสฺสนฺติ           ตานิ อชฺช ปทิสฺสเร ฯ
       |๒.๘๖| สีตํ พฺยาปคตํ ๓- โหติ         อุณฺหญฺจ อุปสมฺมติ
                   ตานิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ           ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๘๗| ทสสหสฺสี โลกธาตุ              นิสฺสทฺทา โหติ นิรากุลา
                   ตานิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ           ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จ ฯ ๒ ม. ยุ. อภิญฺญาสุ ฯ ๓ ม. พฺยปคตํ ฯ
       |๒.๘๘| มหาวาตา น วายนฺติ           น สนฺทนฺติ สวนฺติโย
                   ตานิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ           ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๘๙| ถลชา ชลชา ๑- ปุปฺผา        สพฺเพ ปุปฺผนฺติ ตาวเท
                   เตปชฺช ปุปฺผิตา สพฺเพ        ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๐| ลตา วา ยทิวา รุกฺขา           ผลํ ธาเรนฺติ ตาวเท
                   เตปชฺช ผลิตา สพฺเพ           ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๑| อากาสฏฺฐา จ ภุมฺมฏฺฐา      รตนา โชตนฺติ ตาวเท
                   เตปชฺช รตนา โชตนฺติ          ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๒| มานุสฺสิกา จ ทิพฺพา จ        ตุริยา วชฺชนฺติ ตาวเท
                   เตปชฺชุโภ อภิรวนฺติ            ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๓| วิจิตฺตปุปฺผา คคนา             อภิวสฺสนฺติ ตาวเท
                   เตปิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ            ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๔| มหาสมุทฺโท อาภุชติ           ทสสหสฺสี ปกมฺปติ
                   เตปชฺชุโภ อภิรวนฺติ            ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๕| นิรเย ทสสหสฺสา                อคฺคี นิพฺพนฺติ ตาวเท
                   เตปชฺช นิพฺพุตา อคฺคี         ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๖| วิมโล โหติ สุริโย                 สพฺพา ทิสฺสนฺติ ตารกา
                   เตปิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ            ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๗| อโนวุฏฺเฐน อุทกํ                 มหิยา อุพฺภิชฺชิ ตาวเท
                   ตํปชฺชุพฺภิชฺชเต มหิยา         ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ทกชา ฯ
       |๒.๙๘| ตาราคณา วิโรจนฺติ             นกฺขตฺตา คคนมณฺฑเล
                   วิสาขา จนฺทิมายุตฺตา         ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๙๙| วิลาสยา ทรีสยา                 นิกฺขมนฺติ สกาสยา
                   เตปชฺช อาสยา ฉุทฺธา         ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๐| น โหติ อรติ สตฺตานํ         สนฺตุฏฺฐา โหนฺติ ตาวเท
                     เตปชฺช สพฺเพ สนฺตุฏฺฐา    ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๑| โรคา ตนูปสมฺมนฺติ           ชิฆจฺฉา จ วินสฺสติ
                     ตานิปชฺช ปทิสฺสนฺติ          ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๒| ราโค ตทา ตนุ โหติ          โทโส โมโห วินสฺสติ
                     เตปชฺช วิคตา สพฺเพ         ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๓| ภยํ ตทา น ภวติ               อชฺชเปตํ ปทิสฺสติ
                     เตน ลิงฺเคน ชานาม          ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๔| รโชนุทฺธํสติ อุทฺธํ              อชฺชเปตํ ปทิสฺสติ
                     เตน ลิงฺเคน ชานาม          ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๕| อนิฏฺฐคนฺโธ ปกฺกมติ        ทิพฺพคนฺโธ ปวายติ
                     โสปชฺช วายติ คนฺโธ         ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๖| สพฺเพ เทวา ปทิสฺสนฺติ      ฐเปตฺวา จ อรูปิโน
                     เตปชฺช สพฺเพ ทิสฺสนฺติ      ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๗| ยาวตา นิรยา นาม           สพฺเพ ทิสฺสนฺติ ตาวเท
                     เตปชฺช สพฺเพ ทิสฺสนฺติ      ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๘| กุฏา ๑- กวาฏา เสลา จ    น โหนฺตาวรณา ตทา
                     อากาสภูตา เตปชฺช          ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๐๙| จุติ จ อุปปตฺติ จ               ขเณ ตสฺมึ น วิชฺชติ
                     ตานิ อชฺช ปทิสฺสนฺติ         ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๑๐| ๒- [อิเม นิมิตฺตา ทิสฺสนฺติ   สมฺโพธตฺถาย ปาณินํ]
                     ทฬฺหํ ปคฺคยฺห วิริยํ           มา นิวตฺต อภิกฺกม
                     มยํเปตํ วิชานาม              ธุวํ พุทฺโธ ภวิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๑๑| พุทฺธสฺส วจนํ สุตฺวา          ทสสหสฺสีน จูภยํ
                     ตุฏฺฐหฏฺโฐ ปโมทิโต         เอวํ จินฺเตสิหนฺตทา ฯ
       |๒.๑๑๒| อเทฺวชฺฌวจนา พุทฺธา       อโมฆวจนา ชินา
                     วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ           ธุวํ พุทฺโธ ภวามิหํ ฯ
       |๒.๑๑๓| ยถา ขิตฺตํ นเภ เลณฺฑํ ๓-  ธุวํ ปตติ ภูมิยํ
                     ตเถว พุทฺธเสฏฺฐานํ          วจนํ ธุวสสฺสตํ ฯ
       |๒.๑๑๔| [วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ          ธุวํ พุทฺโธ ภวามิหํ]
                     ยถาปิ สพฺพสตฺตานํ         มรณํ ธุวสสฺสตํ
                     ตเถว พุทฺธเสฏฺฐานํ          วจนํ ธุวสสฺสตํ ฯ
                                                   [๔]-
       |๒.๑๑๕| ยถา รตฺติกฺขเย ปตฺเต        สุริยุคฺคมนํ ธุวํ
                     ตเถว พุทฺธเสฏฺฐานํ          วจนํ ธุวสสฺสตํ ฯ
       |๒.๑๑๖| ยถา นิกฺขนฺตสยนสฺส        สีหสฺส นทนํ ธุวํ
                     ตเถว พุทฺธเสฏฺฐานํ          วจนํ ธุวสสฺสตํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. กุฑฺฑา ฯ ๒ ม. ยุ. อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ ๓ ม. ยุ. เลฑฺฑุ ฯ
@๔ ม. วิตถํ นตฺถิ พุทฺธานํ ธุวํ พุทฺโธ ภวามิหํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
       |๒.๑๑๗| ยถา อาปนฺนสตฺตานํ        ภารโมโรปนํ ธุวํ
                     ตเถว พุทฺธเสฏฺฐานํ          วจนํ ธุวสสฺสตํ ฯ
       |๒.๑๑๘| หนฺท พุทฺธกเร ธมฺเม        วิจินามิ อิโตจิโต
                     อุทฺธํ อโธ ทสทิสา            ยาวตา ธมฺมธาตุยา ฯ
       |๒.๑๑๙| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ         ปฐมํ ทานปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ            อนุจิณฺณํ มหาปถํ ฯ
       |๒.๑๒๐| อิมํ ตฺวํ ปฐมํ ตาว             ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     ทานปารมิตํ คจฺฉ             ยทิ โพธึ ปตฺตุมิจฺฉสิ ฯ
       |๒.๑๒๑| ยถาปิ กุมฺโภ สมฺปุณฺโณ   ยสฺส กสฺสจิ อโธกโต
                     วมเต อุทกํ นิสฺเสสํ           น ตตฺถ ปริรกฺขติ ฯ
       |๒.๑๒๒| ตเถว ยาจเก ทิสฺวา          หีนมุกฺกฏฺฐมชฺฌิเม
                     ททาหิ ทานํ นิสฺเสสํ          กุมฺโภ วิย อโธกโต ฯ
       |๒.๑๒๓| น เหเต เอตฺตกาเยว         พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ         เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๒๔| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          ทุติยํ สีลปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ            อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๒๕| อิมํ ตฺวํ ทุติยํ ตาว             ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     สีลปารมิตํ คจฺฉ               ยทิ โพธึ ปตฺตุมิจฺฉสิ ฯ
       |๒.๑๒๖| ยถาปิ จามรี ๑- วาลํ        กิสฺมิญฺจิ ปฏิลคฺคิตํ
                     อุเปติ มรณํ ตตฺถ              น วิโกเปติ วาลธึ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จมรี ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
       |๒.๑๒๗| ตเถว จตูสุ ภูมีสุ               สีลานิ ปริปูรย
                     ปริรกฺข สพฺพทา สีลํ         จามรี วิย วาลธึ ฯ
       |๒.๑๒๘| น เหเต เอตฺตกาเยว         พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ         เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๒๙| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          ตติยํ เนกฺขมฺมปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ             อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๓๐| อิมํ ตฺวํ ตติยํ ตาว             ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     เนกฺขมฺมปารมิตํ คจฺฉ       ยทิ โพธึ ปตฺตุมิจฺฉสิ ฯ
       |๒.๑๓๑| ยถา อฏฺฏฆเร ๑- ปุริโส    จิรํ วุฏฺโฐ ทุกฺขทฺทิโต
                     น ตตฺถ ราคํ อภิชเนติ       มุตฺตึเยว คเวสติ ฯ
       |๒.๑๓๒| ตเถว ตฺวํ สพฺพภเว           ปสฺส อฏฺฏฆเร ๒- วิย
                     เนกฺขมฺมาภิมุโข โหหิ        ภวโต ปริมุตฺติยา ฯ
       |๒.๑๓๓| น เหเต เอตฺตกาเยว         พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ          เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๓๔| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          จตุตฺถํ ปญฺญาปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ             อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๓๕| อิมํ ตฺวํ จตุตฺถํ ตาว           ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     ปญฺญาปารมิตํ คจฺฉ         ยทิ โพธึ ปตฺตุมิจฺฉสิ ฯ
       |๒.๑๓๖| ยถาปิ ภิกฺขุ ภิกฺขนฺโต       หีนมุกฺกฏฺฐมชฺฌิเม
                     กุลานิ น วิวชฺชนฺโต           เอวํ ลภติ ยาปนํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. อนฺทฺฆเร ฯ
       |๒.๑๓๗| ตเถว ตฺวํ สพฺพกาลํ          ปริปุจฺฉนฺโต พุธํ ชนํ
                     ปญฺญาปารมิตํ คนฺตฺวา     สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๓๘| นเหเต เอตฺตกาเยว           พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ         เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๓๙| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          ปญฺจมํ วิริยปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ             อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๔๐| อิมํ ตฺวํ ปญฺจมํ ตาว          ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     วิริยปารมิตํ คจฺฉ              ยทิ โพธึ ปตฺตุมิจฺฉสิ ฯ
       |๒.๑๔๑| ยถาปิ สีโห มิคราชา         นิสชฺชฏฺฐานจงฺกเม
                     อลีนวิริโย โหติ                ปคฺคหิตมโน สทา ฯ
       |๒.๑๔๒| ตเถว ตฺวํ สพฺพภเว           ปคฺคยฺห วิริยํ ทฬฺหํ
                     วิริยปารมิตํ คนฺตฺวา          สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๔๓| น เหเต เอตฺตกาเยว         พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ         เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๔๔| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          ฉฏฺฐมํ ขนฺติปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ            อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๔๕| อิมํ ตฺวํ ฉฏฺฐมํ ตาว           ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     ตตฺถ อเทฺวชฺฌมนโส         สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๔๖| ยถาปิ ปฐวี นาม              สุจึปิ อสุจึปิ จ
                     สพฺพํ สหติ นิกฺเขปํ           น กโรติ ปฏิฆทฺทยํ ฯ
       |๒.๑๔๗| ตเถว ตฺวํปิ สพฺเพสํ           สมฺมานาวมานกฺขโม
                     ขนฺติปารมิตํ คนฺตฺวา         สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๔๘| น เหเต เอตฺตกาเยว         พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ          เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๔๙| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          สตฺตมํ สจฺจปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ            อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๕๐| อิมํ ตฺวํ สตฺตมํ ตาว           ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     ตตฺถ อเทฺวชฺฌวจโน         สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๕๑| ยถาปิ โอสธิ นาม            ตุลาภูตา สเทวเก
                     สมเย อุตุวสฺเส วา            น โวกฺกมติ วีถิโต ฯ
       |๒.๑๕๒| ตเถว ตฺวํปิ สจฺเจสุ            มา โวกฺกมสิ วีถิโต
                     สจฺจปารมิตํ คนฺตฺวา         สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๕๓| น เหเต เอตฺตกาเยว         พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ         เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๕๔| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          อฏฺฐมํ อธิฏฺฐานปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ            อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๕๕| อิมํ ตฺวํ อฏฺฐมํ ตาว           ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     ตตฺถ ตฺวํ นิจฺจโล หุตฺวา     สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ
       |๒.๑๕๖| ยถาปิ ปพฺพโต เสโล        อจโล สุปติฏฺฐิโต
                     น กมฺปติ ภูสวาเตหิ          สกฏฺฐาเนว ติฏฺฐติ ฯ
       |๒.๑๕๗| ตเถว ตฺวํ อธิฏฺฐาเน          สพฺพทา อจโล ภว
                     อธิฏฺฐานปารมิตํ ๑- คนฺตฺวา  สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๕๘| น เหเต เอตฺตกาเยว         พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ         เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๕๙| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          นวมํ เมตฺตาปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ            อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๖๐| อิมํ ตฺวํ นวมํ ตาว             ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     เมตฺตาย อสโม โหหิ         ยทิ โพธึ ปตฺตุมิจฺฉสิ ฯ
       |๒.๑๖๑| ยถาปิ อุทกํ นาม             กลฺยาเณ ปาปเก ชเน
                     สมํ ผรติ สีเตน                ปวาเหติ รโชมลํ ฯ
       |๒.๑๖๒| ตเถว ตฺวํ หิตาหิเต            สมํ เมตฺตาย ภาวย
                     เมตฺตาปารมิตํ คนฺตฺวา      สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๖๓| น เหเต เอตฺตกาเยว         พุทฺธธมฺมา ภวิสฺสเร
                     อญฺเญปิ วิจินิสฺสามิ         เย ธมฺมา โพธิปาจนา ฯ
       |๒.๑๖๔| วิจินนฺโต ตทา ทกฺขึ          ทสมํ อุเปกฺขาปารมึ
                     ปุพฺพเกหิ มเหสีหิ            อาเสวิตํ นิเสวิตํ ฯ
       |๒.๑๖๕| อิมํ ตฺวํ ทสมํ ตาว            ทฬฺหํ กตฺวา สมาทิย
                     ตุลาภูโต ทโฬฺห หุตฺวา      สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๖๖| ยถาปิ ปฐวี นาม              นิกฺขิตฺตํ อสุจึ สุจึ
                     อุเปกฺขติ อุโภเปเต            โกธานุนย วชฺชิตา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ...ปารมึ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
       |๒.๑๖๗| ตเถว ตฺวํ สุขทุกฺเข            ตุลาภูโต สทา ภว
                     อุเปกฺขาปารมิตํ คนฺตฺวา    สมฺโพธึ ปาปุณิสฺสสิ ฯ
       |๒.๑๖๘| เอตฺตกาเยว เต โลเก         เย ธมฺมา โพธิปาจนา
                     ตทุทฺธํ นตฺถิ อญฺญตฺร       ทฬฺหํ ตตฺถ ปติฏฺฐหิ ฯ
       |๒.๑๖๙| อิเม ธมฺเม สมฺมสโต         สภาวสรสลกฺขเณ
                     ธมฺมเตเชน วสุธา             ทสสหสฺสี ปกมฺปถ ฯ
       |๒.๑๗๐| จลติ รวติ ปฐวี                 อุจฺฉุยนฺตํว ปีฬิตํ
                     เตลยนฺตํ ยถา จกฺกํ          เอวํ กมฺปติ เมทนี ฯ
       |๒.๑๗๑| ยาวตา ปริสา อาสิ           พุทฺธสฺส ปริเวสเน
                     ปเวธมานา สา ตตฺถ         มุจฺฉิตา เสติ ภูมิยํ ฯ
       |๒.๑๗๒| ฆฏาเนกสหสฺสานิ            กุมฺภีนญฺจ สตา พหู
                     สญฺจุณฺณมถิตา ตตฺถ       อญฺญมญฺญํ ปฆฏฺฏิตา ฯ
       |๒.๑๗๓| อุพฺภิคฺคา ตสิตา ภีตา       ภนฺตา พฺยถิตมานสา ๑-
                     มหาชนา สมาคมฺม          ทีปงฺกรมุปาคมุ ํ ฯ
       |๒.๑๗๔| กึ ภวิสฺสติ โลกสฺส            กลฺยาณํ อถ ปาปกํ
                     สพฺโพ อุปทฺทุโต โลโก      ตํ วิโนเทหิ จกฺขุมา ฯ
       |๒.๑๗๕| เตสํ ตทา สญฺญาเปสิ       ทีปงฺกโร มหามุนิ
                     วิสฏฺฐา โหถ มา ภาถ       อิมสฺมึ ปฐวิกมฺปเน ฯ
       |๒.๑๗๖| ยมหํ อชฺช พฺยากาสึ         พุทฺโธ โลเก ภวิสฺสติ
                     เอโส สมฺมสตี ธมฺมํ          ปุพฺพกํ ชินเสวิตํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. พฺยาถิต... ฯ ยุ. พฺยาธิต... ฯ
       |๒.๑๗๗| ตสฺส สมฺมสโต ธมฺมํ         พุทฺธภูมิมเสสโต
                     เตนายํ กมฺปตี ๑- ปฐวี     ทสสหสฺสี สเทวเก ฯ
       |๒.๑๗๘| พุทฺธสฺส วจนํ สุตฺวา          มโน นิพฺพาติ ตาวเท
                     สพฺเพ มํ อุปสงฺกมฺม         ปุนปิ อภิวนฺทิสุ ํ ฯ
       |๒.๑๗๙| สมาทยิตฺวา พุทฺธคุณํ       ทฬฺหํ กตฺวาน มานสํ
                     ทีปงฺกรํ นมสฺสิตฺวา           อาสนา วุฏฺฐหึ ตทา ฯ
       |๒.๑๘๐| ทิพฺพํ มานุสฺสิกํ ปุปฺผํ       เทวา มานุสกา อุโภ
                     สโมกิรนฺติ ปุปฺเผหิ           วุฏฺฐหนฺตสฺส อาสนา ฯ
       |๒.๑๘๑| เวทยนฺติ จ เต โสตฺถึ         เทวา มานุสกา อุโภ
                     มหนฺตํ ปตฺถิตํ ตุยฺหํ          ตํ ลภสฺสุ ยถิจฺฉิตํ ฯ
       |๒.๑๘๒| สพฺพีติโย วิวชฺชนฺตุ           โสโก ๒- โรโค วิวชฺชตุ ๓-
                     มา เต ภวตฺวนฺตราโย        ผุสฺส ขิปฺปํ โพธิมุตฺตมํ ฯ
       |๒.๑๘๓| ยถา สมเย สมฺปตฺเต         ปุปฺผนฺติ ปุปฺผิโน ทุมา
                     ตเถว ตฺวํ มหาวีร              พุทฺธญาเณน ปุปฺผสิ ฯ
       |๒.๑๘๔| ยถา เย เกจิ สมฺพุทฺธา      ปูรยุ ํ ทสปารมึ
                     ตเถว ตฺวํ มหาวีร              ปูรย ทสปารมึ ฯ
       |๒.๑๘๕| ยถา เย เกจิ สมฺพุทฺธา      โพธิมณฺฑมฺหิ พุชฺฌเร
                     ตเถว ตฺวํ มหาวีร              พุชฺฌสฺสุ ชินโพธิยํ ฯ
       |๒.๑๘๖| ยถา เย เกจิ สมฺพุทฺธา      ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตยุ ํ
                     ตเถว ตฺวํ มหาวีร              ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตย ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. กมฺปิตา ฯ ๒ ยุ. สพฺพโรโค ฯ ๓ ม. วินสฺสตุ ฯ
       |๒.๑๘๗| ปุณฺณมายํ ยถา จนฺโท      ปริปุณฺโณ ๑- วิโรจติ
                     ตเถว ตฺวํ ปุณฺณมโน         วิโรจ ทสสหสฺสิยํ ฯ
       |๒.๑๘๘| ราหุมุตฺโต ยถา สุริโย        ตาเปน อติโรจติ
                     ตเถว โลกา มุญฺจิตฺวา       วิโรจ สิริยา ตุวํ ฯ
       |๒.๑๘๙| ยถา ยา กาจิ นทิโย          โอสรนฺติ มโหทธึ
                     เอวํ สเทวกา โลกา            โอสรนฺติ ตวนฺติเก ฯ
       |๒.๑๙๐| เตหิ ถุติปฺปสตฺโถ โส         ทสธมฺเม สมาทิย
                     เต ธมฺเม ปริปูเรนฺโต          ปวนํ ปาวิสี ตทา ฯ
                                             สุเมธกถา นิฏฺฐิตา ฯ
       |๒.๑๙๑| ตทา เต โภชยิตฺวาน         สสงฺฆํ โลกนายกํ
                     อุปคญฺฉุ ํ สรณํ ตสฺส         ทีปงฺกรสฺส สตฺถุโน ฯ
       |๒.๑๙๒| สรณาคมเน กญฺจิ            นิเวเสสิ ตถาคโต
                     กญฺจิ ปญฺจสุ สีเลสุ          สีเล ทสวิเธ ปรํ ฯ
       |๒.๑๙๓| กสฺสจิ เทติ สามญฺญํ        จตุโร ผลมุตฺตเม
                     กสฺสจิ อสเม ธมฺเม           เทติ โส ปฏิสมฺภิทา ฯ
       |๒.๑๙๔| กสฺสจิ วรสมาปตฺติโย       อฏฺฐ เทติ นราสโภ
                     ติสฺโส กสฺสจิ วิชฺชาโย       ฉฬภิญฺญา ปเวจฺฉติ ฯ
       |๒.๑๙๕| เตน โยเคน ชนกายํ          โอวทติ มหามุนิ
                     เตน วิตฺถาริกํ อาสิ            โลกนาถสฺส สาสนํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปริสุทฺโธ ฯ
       |๒.๑๙๖| มหาหนูสภกฺขนฺโธ           ทีปงฺกรสนามโก
                     พหู ชเน ตารยติ               ปริโมเจติ ทุคฺคตึ ฯ
       |๒.๑๙๗| โพธเนยฺยชนํ ทิสฺวา          สตสหสฺเสปิ โยชเน
                     ขเณน อุปคนฺตฺวาน          โพเธติ ตํ มหามุนิ ฯ
       |๒.๑๙๘| ปฐมาภิสมเย พุทฺโธ         โกฏิสตมโพธยิ
                     ทุติยาภิสมเย นาโถ          นวุติโกฏิมโพธยิ ฯ
       |๒.๑๙๙| ยทา จ เทวภวนมฺหิ          พุทฺโธ ธมฺมมเทสยิ
                     นวุติ โกฏิ สหสฺสานํ          ตติยาภิสมโย อหุ ฯ
       |๒.๒๐๐| สนฺนิปาตา ตโย อาสุ ํ        ทีปงฺกรสฺส สตฺถุโน
                     โกฏิ สตสหสฺสานํ            ปฐโม อาสิ สมาคโม ฯ
       |๒.๒๐๑| ปุน นารทกูฏมฺหิ              ปวิเวกคเต ชิเน
                     ขีณาสวา วีตมลา             สมึสุ สตโกฏิโย ฯ
       |๒.๒๐๒| ยมฺหิ กาเล มหาวีโร          สุทสฺสนสิลุจฺจเย
                     นวุติโกฏิสหสฺเสหิ            ปวาเรสิ มหามุนิ ฯ
       |๒.๒๐๓| อหํ เตน สมเยน               ชฏิโล อุคฺคตาปโน
                     อนฺตลิกฺขมฺหิ จรโณ          ปญฺจาภิญฺญาสุ ปารคู ฯ
       |๒.๒๐๔| ทส วีส สหสฺสานํ             ธมฺมาภิสมโย อหุ
                     เอกทฺวินฺนํ อภิสมโย         คณนาโต อสงฺขิโย ฯ
       |๒.๒๐๕| วิตฺถาริกํ พหุชญฺญํ           อิทฺธํ ผีตํ อหู ตทา
                     ทีปงฺกรสฺส ภควโต            สาสนํ สุวิโสธิตํ ฯ
       |๒.๒๐๖| จตฺตาริ สตสหสฺสานิ         ฉฬภิญฺญา มหิทฺธิกา
                     ทีปงฺกรํ โลกวิทุ ํ                ปริวาเรนฺติ สพฺพทา ฯ
       |๒.๒๐๗| เย เกจิ เตน สมเยน          ชหนฺติ มานุสมฺภวํ
                     อปฺปตฺตมานสา เสกฺขา     ครหิตา ภวนฺติ เต ฯ
       |๒.๒๐๘| สุปุปฺผิตํ ปาวจนํ              อรหนฺเตหิ ตาทิหิ
                     ขีณาสเวหิ วิมเลหิ            อุปโสภติ สพฺพทา ฯ
       |๒.๒๐๙| นครํ รมฺมวตี นาม            สุเทโว ๑- นาม ขตฺติโย
                     สุเมธา นาม ชนิกา           ทีปงฺกรสฺส สตฺถุโน ฯ
       |๒.๒๑๐| ทสวสฺสสหสฺสานิ             อคารํ อชฺฌาวสี ๒- ชิโน
                     หํสา โกญฺจา มายุรากฺขฺย ๓- ตโย ปาสาทมุตฺตมา ฯ
       |๒.๒๑๑| ตีณิ สตสหสฺสานิ              นาริโย สมลงฺกตา
                     ปทุมา นาม สา นารี         อุสภกฺขนฺโธ นาม อตฺรโช ฯ
       |๒.๒๑๒| นิมิตฺเต จตุโร ทิสฺวา          หตฺถิยาเนน นิกฺขมิ
                     อนูนทสมาสานิ               ปธานํ ปทหี ชิโน ฯ
       |๒.๒๑๓| ปธานจารํ จริตฺวาน          อพุชฺฌิ มานสา มุนิ
                     พฺรหฺมุนา ยาจิโต สนฺโต    ทีปงฺกโร มหามุนิ ฯ
       |๒.๒๑๔| วตฺตจกฺโก ๔- มหาวีโร      นนฺทาราเม ๕- วสี ชิโน
                     นิสินฺโน สิริสมูลมฺหิ          อกาสิ ติตฺถิยมทฺทนํ ฯ
       |๒.๒๑๕| สุมงฺคโล จ ติสฺโส จ          อเหสุ ํ อคฺคสาวกา
                     สาคโต นามุปฏฺฐาโก        ทีปงฺกรสฺส สตฺถุโน ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สุเมโธ นาม ฯ ๒ ม. ยุ. อชฺฌา โส วสิ ฯ ๓ ม. ยุ. มยูรา จ ฯ
@๔ ม. ยุ. วตฺติ จกฺกํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๕ ม. ยุ. สิรีฆเร ฯ
       |๒.๒๑๖| นนฺทา เจว สุนนฺทา จ       อเหสุ ํ อคฺคสาวิกา
                     โพธิ ตสฺส ภควโต            ปิปฺผลีติ ปวุจฺจติ ฯ
       |๒.๒๑๗| ตปุสฺส ภลฺลิกา นาม         อเหสุ ํ อคฺคุปฏฺฐกา
                     สิริมา โสณา อุปฏฺฐิกา     ทีปงฺกรสฺส สตฺถุโน ฯ
       |๒.๒๑๘| อสีติหตฺถมุพฺเพโธ            ทีปงฺกโร มหามุนิ
                     โสภติ ทีปรุกฺโขว              สาลราชาว ผุลฺลิโต ฯ
       |๒.๒๑๙| ปภา นิทฺธาวตี ตสฺส          สมนฺตา ทสโยชเน
                     สตสหสฺสวสฺสานิ             อายุ ตสฺส มเหสิโน ฯ
       |๒.๒๒๐| ตาวตา ติฏฺฐมาโน โส       ตาเรสิ ชนตํ พหุ ํ
                     โชตยิตฺวาน สทฺธมฺมํ         สนฺตาเรตฺวา มหาชนํ ฯ
       |๒.๒๒๑| ชลิตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธว        นิพฺพุโต โส สสาวโก
                     สา จ อิทฺธิ โส จ ยโส        ตานิ จ ปาเทสุ จกฺกรตนานิ ฯ
       |๒.๒๒๒| สพฺพํ สมนฺตรหิตํ             นนุ ริตฺตา สพฺพสงฺขาราติ
                     ทีปงฺกโร ชิโน สตฺถา          นนฺทารามมฺหิ นิพฺพุโต ฯ
                     ตตฺเถว ตสฺส ชินถูโป         ฉตฺตึสุพฺเพธโยชโน ฯ
       |๒.๒๒๓| ปตฺตจีวรํ ๑- ปริกฺขารํ       ปริโภคญฺจ สตฺถุโน
                     โพธิมูเล ตทา ถูโป            ติโยชนสมุคฺคโต ฯ
                                           ทีปงฺกรพุทฺธวํโส ปฐโม ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้าที่ ๔๑๖-๔๓๘.
http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=33&item=182&items=1&modeTY=2
             อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=33&item=182&items=1&modeTY=2&mode=bracket
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=33&item=182&items=1&modeTY=2
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=33&item=182&items=1&modeTY=2
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=182
             The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=3893
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=3893
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓
http://84000.org/tipitaka/read/?index_33