อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๒๐๑.

จตฺตาโร มหาภูตาติ เอตฺถ ตโย ปจฺจยา ปฐมํ วุตฺตาเยว. ตโย ชีวิตสงฺขาราติ อายุ จ อุสฺมา จ วิญฺญาณญฺจ. อายูติ รูปชีวิตินฺทฺริยํ อรูปชีวิตินฺทฺริยญฺจ. อุสฺมาติ เตโชธาตุ. วิญฺญาณนฺติ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณํ. เอตานิ หิ อุปรูปริ ชีวิตสงฺขารํ สงฺขโรนฺติ ปวตฺเตนฺตีติ ชีวิตสงฺขารา. สหชาตปจฺจยา โหนฺตีติ อรูปชีวิตินฺทฺริยํ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณญฺจ สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานญฺจ หทยรูปสฺส จ อญฺญมญฺญสหชาตปจฺจยา โหนฺติ. เตโชธาตุ ติณฺณํ มหาภูตานํ อญฺญมญฺญสหชาตปจฺจโย โหติ, อุปาทารูปานํ สหชาตปจฺจโยว, รูปชีวิตินฺทฺริยํ สหชาตรูปานํ ปริยาเยน สหชาตปจฺจโย โหตีติ เวทิตพฺพํ. อญฺญมญฺญปจฺจยา โหนฺติ, นิสฺสยปจฺจยา โหนฺตีติ ทฺวยํ อรูปชีวิตินฺทฺริยํ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณญฺจ สมฺปยุตฺตขนฺธานํ อญฺญมญฺญปจฺจยา โหนฺติ, อญฺญมญฺญนิสฺสยปจฺจยา โหนฺตีติ วุตฺตนเยเนว โยเชตฺวา เวทิตพฺพํ. วิปฺปยุตฺตปจฺจยา โหนฺตีติ อรูปชีวิตินฺทฺริยํ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณญฺจ ปฏิสนฺธิรูปานํ วิปฺปยุตฺตปจฺจยา โหนฺติ. รูปชีวิตินฺทฺริยมฺปน อญฺญมญฺญนิสฺสยวิปฺปยุตฺตปจฺจยตฺเต น ยุชฺชติ. ตสฺมา "ตโย ชีวิตสงฺขารา"ติ ยถาลาภวเสน วุตฺตํ. นามญฺจ รูปญฺจ วุตฺตนเยเนว จตุปจฺจยตฺเต โยเชตพฺพํ. จุทฺทส ธมฺมาติ ปญฺจกฺขนฺธา, จตฺตาโร มหาภูตา, ตโย ชีวิตสงฺขารา, นามญฺจ รูปญฺจาติ เอวํ คณนาวเสน จุทฺทส ธมฺมา. เตสญฺจ อุปริ อญฺเญสญฺจ สหชาตาทิปจฺจยภาโว วุตฺตนโย เอว. สมฺปยุตฺตปจฺจยา โหนฺตีติ ปุน เอกวตฺถุกเอการมฺมณเอกุปฺปาทเอกนิโรธสงฺขาเตน สมฺปยุตฺตภาเวน อุปการกา โหนฺติ. ปญฺจินฺทฺริยานีติ สทฺธินฺทฺริยาทีนิ. นามญฺจาติ อิธ เวทนาทโย ตโย ขนฺธา. วิญฺญาณญฺจาติ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณํ. ปุน จุทฺทส ธมฺมาติ จตฺตาโร ขนฺธา, ปญฺจินฺทฺริยานิ, ตโย เหตู, นามญฺจ วิญฺญาณญฺจาติ เอวํ คณนาวเสน จุทฺทส ธมฺมา. อฏฺฐวีสติ ธมฺมาติ ปุริมา จ จุทฺทส, อิเม จ จุทฺทสาติ อฏฺฐวีสติ. อิธ รูปสฺสาปิ ปวิฏฺฐตฺตา สมฺปยุตฺตปจฺจยํ อปเนตฺวา วิปฺปยุตฺตปจฺจโย วุตฺโต.

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๒๐๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=48&page=201&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=4532&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=48&A=4532&modeTY=2&pagebreak=1#p201