อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๓๐๓-๓๐๔.

หน้าที่ ๓๐๓.
อถ นํ "ยทิ จกฺขุนา รูปํ ปสฺเสยฺย, รูเปน รูปํ ปสฺเสยฺยา"ติ โจเทตุํ รูเปน
รูปํ ปสฺสตีติ อาห. อิตโร รูปายตนํ สนฺธาย ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุน ปุฏฺโฐ จกฺขุเมว
สนฺธาย ปฏิชานาติ. ปฏิวิชานาตีติ เอตฺถ อยมธิปฺปาโย:- ปสฺสตีติ หิ มยํ
ปฏิชานนํ สนฺธาย ปุจฺฉาม, น จกฺขุปสํหารมตฺตํ. ตสฺมา วทติ ๑- ตาว "กินฺเต
จกฺขุมา รูเปน รูปํ ปฏิวิชานาตี"ติ. อิตโร ปุริมนเยเนว ปฏิกฺขิปติ เจว ปฏิชานาติ
จ. อถ นํ "เอวํ สนฺเต รูปํ มโนวิญฺญาณํ อาปชฺชติ, ตญฺหิ ปฏิวิชานาติ
นามา"ติ โจเทตุํ รูปํ มโนวิญฺญาณนฺติ อาห. อิตโร เลสํ อลภนฺโต ปฏิกฺขิปเตว.
อิตฺถิ จกฺขุสฺส อาวชฺชนาติอาทิ "ยทิ จกฺขุ ปฏิวิชานนฏฺเฐน ปสฺสติ,
จกฺขุวิญฺญาณสฺส วิย ตสฺสาปิ อาวชฺชนาย ภวิตพฺพนฺ"ติ โจเทตุํ ปุจฺฉติ. อิตโร
ยสฺมา น อาวชฺชนปฏิพทฺธํ จกฺขฺวายตนํ ๒- อาวชฺชนานนฺตรํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา น
เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ. โสเตน สทฺทนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโย. อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
จกฺขุนา รูปํ ปสฺสตีติ สสมฺภารกถานเยน วุตฺตํ. ยถา หิ อุสุนา วิชฺฌนฺโตปิ
"ธนุนา วิชฺฌตี"ติ วุจฺจติ, เอวํ จกฺขุวิญฺญาเณน ปสฺสนฺโตปิ "จกฺขุนา ปสฺสตี"ติ
วุตฺโต, ตสฺมา อสาธกเมตํ. เสเสสุปิ เอเสว นโยติ.
                   จกฺขุนารูปํปสฺสตีติกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      อฏฺฐารสโม วคฺโค สมตฺโต.
                           -----------
                         ๑๙. เอกูนวีสติมวคฺค
                       ๑. กิเลสชหนกถาวณฺณนา
     [๘๒๘-๘๓๑] อิทานิ กิเลสชหนกถา ๓- นาม โหติ. ตตฺถ "ยสฺมา
กิเลสปฺปหานํ นาม อตฺถิ, ปหีนกิเลสสฺส จ อตีตาปิ กิเลสา ปหีนาว โหนฺติ,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วเทหิ   ๒ ฉ.ม. อาวชฺชนปฏิพทฺธํ จกฺขุ, น ตํ  ๓ ฉ.ม. กิเลสปชหนกถา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๔.
อนาคตาปิ, ปจฺจุปฺปนฺนาปิ, ตสฺมา อตีเตปิ กิเลเส ปชหติ, อนาคเตปิ,
ปจฺจุปฺปนฺเนปี"ติ เยสํ ลทฺธิ เสยฺยถาปิ เอกจฺจานํ อุตฺตราปถกานํ, เต สนฺธาย
อตีเตติอาทิ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺส. เสสํ ยถาปาลิเมว นิยฺยาติ.
นตฺถิ กิเลเส ชหตีติ อิมสฺมิมฺปน ปรวาทีปเญฺห ยสฺมา กจวรํ ชหนฺตสฺส กจวเร
ฉฑฺฑนวายาโม วิย กิเลเส ชหนฺตสฺส น อตีตาทิเภเทสุ กิเลเสสุ วายาโม
อตฺถิ, นิพฺพานารมฺมเณ ปน อริยมคฺเค ปวตฺติเต กิเลสา อนุปฺปนฺนาเยว น
อุปฺปชฺชนฺตีติ ปหีนา นาม โหนฺติ, ตสฺมา น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ. เตน หิ
อตีเต กิเลเส ชหตีติอาทิ ปน ยสฺมา "นตฺถิ กิเลสชหนา"ติ น วตฺตพฺพํ,
ตสฺมา อตีตาทิเภเท ปชหตีติ ฉเลน วุตฺตํ.
                     กิเลสชหนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------
                        ๒. สุญฺญตากถาวณฺณนา
     [๘๓๒] อิทานิ สุญฺญตากถา นาม โหติ. ตตฺถ สุญฺญตาติ เทฺว สุญฺญตา
ขนฺธานญฺจ อนตฺตลกฺขณํ นิพฺพานญฺจ. เตสุ อนตฺตลกฺขณํ ตาว เอกจฺจํ
เอเกน ปริยาเยน สิยา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนํ, นิพฺพานํ อปริยาปนฺนเมว.
อิมํ ปน วิภาคํ อคฺคเหตฺวา "สุญฺญตา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา"ติ เยสํ ลทฺธิ
เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺส.
อนิมิตฺตนฺติ สพฺพนิมิตฺตรหิตํ นิพฺพานํ. "อปฺปณิหิโต"ติปิ ตสฺเสว นามํ. กสฺมา
ปเนตํ อาภตนฺติ? อวิภชฺชวาทีวาเท โทสาโรปนตฺถํ. ยสฺส หิ อวิภชิตฺวา
"เอกเทเสเนว สุญฺญตา สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนา"ติ ลทฺธิ, ตสฺส นิพฺพานมฺปิ
สงฺขารกฺขนฺธปริยาปนฺนนฺติ อาปชฺชติ. อิมสฺส โทสสฺสาโรปนตฺถํ "อนิมิตฺตํ
อปฺปณิหิตนฺ"ติ อาภตํ. อิตโร ตสฺส ปริยาปนฺนภาวํ อนิจฺฉนฺโต ปฏิกฺขิปติ.


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๐๓-๓๐๔.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=303&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=6821&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=6821&modeTY=2&pagebreak=1#p303