พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลี อักษรไทย
พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๔ สุตฺต. ม. มูลปณฺณาสกํ

                             มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ
     [๑๙๔]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   อถ   โข  สมฺพหุลา  ภิกฺขู
ปุพฺพณฺหสมยํ     นิวาเสตฺวา     ปตฺตจีวรมาทาย    สาวตฺถึ    ปิณฺฑาย
ปาวิสึสุ   ฯ   อถ   โข   เตสํ   ภิกฺขูนํ   เอตทโหสิ   อติปฺปโค  โข
ตาว   สาวตฺถิยํ   ปิณฺฑาย   จริตุํ   ยนฺนูน   มยํ   เยน  อญฺญติตฺถิยานํ
ปริพฺพาชกานํ   อาราโม   เตนุปสงฺกเมยฺยามาติ   ฯ   อถ   โข   เต
ภิกฺขู    เยน   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   อาราโม   เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา    เตหิ   อญฺญติตฺถิเยหิ   ปริพฺพาชเกหิ   สทฺธึ   สมฺโมทึสุ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
     {๑๙๔.๑}   เอกมนฺตํ  นิสินฺเน  โข  เต  ภิกฺขู  เต  อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา   เอตทโวจุํ   สมโณ   อาวุโส   โคตโม   กามานํ  ปริญฺญํ
ปญฺญาเปติ    มยมฺปิ   กามานํ   ปริญฺญํ   ปญฺญาเปม   สมโณ   อาวุโส
โคตโม   รูปานํ   ปริญฺญํ  ปญฺญาเปติ  มยมฺปิ  รูปานํ  ปริญฺญํ  ปญฺญาเปม
สมโณ  อาวุโส  โคตโม  เวทนานํ  ปริญฺญํ  ปญฺญาเปติ  มยมฺปิ  เวทนานํ
ปริญฺญํ  ปญฺญาเปม  อิธ  โน  อาวุโส  โก  วิเสโส  โก  อธิปฺปาโย  กึ
นานากรณํ   สมณสฺส   วา  โคตมสฺส  อมฺหากํ  วา  ยทิทํ  ธมฺมเทสนาย
วา  ธมฺมเทสนํ  อนุสาสนิยา  วา  อนุสาสนินฺติ  ฯ อถ โข เต ภิกฺขู เตสํ
อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ ภาสิตํ
เนว     อภินนฺทึสุ    นปฺปฏิกฺโกสึสุ    อนภินนฺทิตฺวา    อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา   ปกฺกมึสุ   ภควโต   สนฺติเก   เอตสฺส   ภาสิตสฺส  อตฺถํ
อาชานิสฺสามาติ ฯ
     [๑๙๕]   อถ  โข  เต  ภิกฺขู  สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา     เยน    ภควา    เตนุปสงฺกมึสุ    อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ    อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนา
โข   เต   ภิกฺขู   ภควนฺตํ   เอตทโวจุํ  อิธ  มยํ  ภนฺเต  ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา   ปตฺตจีวรมาทาย   สาวตฺถึ   ปิณฺฑาย   ปวิสิมฺห   เตสนฺโน
ภนฺเต   อมฺหากํ   เอตทโหสิ   อติปฺปโค  โข  ตาว  สาวตฺถิยํ  ปิณฺฑาย
จริตุํ    ยนฺนูน   มยํ   เยน   อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   อาราโม
เตนุปสงฺกเมยฺยามาติ ฯ
     {๑๙๕.๑}   อถ  โข  มยํ  ภนฺเต  เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ
อาราโม     เตนุปสงฺกมิมฺห     อุปสงฺกมิตฺวา    เตหิ    อญฺญติตฺถิเยหิ
ปริพฺพาชเกหิ     สทฺธึ    สมฺโมทิมฺห    สมฺโมทนียํ    กถํ    สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิมฺห   ฯ  เอกมนฺตํ  นิสินฺเน  โข  อเมฺห
ภนฺเต   เต   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   เอตทโวจุํ   สมโณ  อาวุโส
โคตโม    กามานํ    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปติ   มยมฺปิ   กามานํ   ปริญฺญํ
ปญฺญาเปม    สมโณ   อาวุโส   โคตโม   รูปานํ   ปริญฺญํ   ปญฺญาเปติ
มยมฺปิ    รูปานํ    ปริญฺญํ    ปญฺญาเปม    สมโณ   อาวุโส   โคตโม
เวทนานํ   ปริญฺญํ   ปญฺญาเปติ   มยมฺปิ   เวทนานํ   ปริญฺญํ  ปญฺญาเปม
อิธ     โน    อาวุโส    โก    วิเสโส    โก    อธิปฺปาโย    กึ
นานากรณํ  สมณสฺส  วา  โคตมสฺส  อมฺหากํ  วา  ยทิทํ ธมฺมเทสนาย วา
ธมฺมเทสนํ  อนุสาสนิยา  วา  อนุสาสนินฺติ  ฯ  อถ  โข  มยํ ภนฺเต เตสํ
อญฺญติตฺถิยานํ   ปริพฺพาชกานํ   ภาสิตํ   เนว  อภินนฺทิมฺห  นปฺปฏิกฺโกสิมฺห
อนภินนฺทิตฺวา    อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา    อุฏฺฐายาสนา    ปกฺกมิมฺห   ภควโต
สนฺติเก เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชานิสฺสามาติ ฯ
     [๑๙๖]   เอวํวาทิโน    ภิกฺขเว    อญฺญติตฺถิยา    ปริพฺพาชกา
เอวมสฺสุ   วจนียา   โก   ปนาวุโส  กามานํ  อสฺสาโท  โก  อาทีนโว
กึ   นิสฺสรณํ   โก   รูปานํ   อสฺสาโท   โก   อาทีนโว   กึ  นิสฺสรณํ
โก   เวทนานํ   อสฺสาโท   โก   อาทีนโว   กึ  นิสฺสรณนฺติ  ฯ  เอวํ
ปุฏฺฐา   ภิกฺขเว   อญฺญติตฺถิยา   ปริพฺพาชกา   น   เจว  สมฺปายิสฺสนฺติ
อุตฺตริญฺจ   วิฆาตํ   อาปชฺชิสฺสนฺติ   ตํ   กิสฺส   เหตุ   ยถาตํ  ภิกฺขเว
อวิสยสฺมึ   ฯ   นาหนฺตํ   ภิกฺขเว  ปสฺสามิ  สเทวเก  โลเก  สมารเก
สพฺรหฺมเก   สสฺสมณพฺราหฺมณิยา   ปชาย   สเทวมนุสฺสาย   โย   อิเมสํ
ปญฺหานํ    เวยฺยากรเณน    จิตฺตํ   อาราเธยฺย   อญฺญตฺร   ตถาคเตน
วา ตถาคตสาวเกน วา อิโต วา ปน สุตฺวา ฯ
     [๑๙๗]   โก  จ  ภิกฺขเว  กามานํ  อสฺสาโท  ฯ  ปญฺจิเม ภิกฺขเว
กามคุณา    กตเม    ปญฺจ    จกฺขุวิญฺเญยฺยา   รูปา   อิฏฺฐา   กนฺตา
มนาปา   ปิยรูปา   กามูปสญฺหิตา  รชนียา  โสตวิญฺเญยฺยา  สทฺทา  ...
ฆานวิญฺเญยฺยา  คนฺธา  ...  ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา  รสา  ... กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา   อิฏฺฐา   กนฺตา   มนาปา   ปิยรูปา  กามูปสญฺหิตา  รชนียา
อิเม   โข  ภิกฺขเว  ปญฺจ  กามคุณา  ฯ  ยํ  โข  ภิกฺขเว  อิเม  ปญฺจ
กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ กามานํ อสฺสาโท ฯ
     [๑๙๘]   โก   จ  ภิกฺขเว  กามานํ  อาทีนโว  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว
กุลปุตฺโต   เยน   สิปฺปุฏฺฐาเนน  ๑-  ชีวิกํ  กปฺเปติ  ยทิ  มุทฺธาย  ยทิ
คณนาย   ยทิ   สงฺขาเนน  ยทิ  กสิยา  ยทิ  วณิชฺชาย  ยทิ  โครกฺเขน
ยทิ    อิสฺสตฺเถน    ยทิ   ราชโปริเสน   ยทิ   สิปฺปญฺญตเรน   สีตสฺส
ปุรกฺขโต      อุณฺหสฺส     ปุรกฺขโต     ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺเสหิ
ริสฺสมาโน   ขุปฺปิปาสาย   มิยฺยมาโน   ๒-   อยมฺปิ   ภิกฺขเว  กามานํ
อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๑}   ตสฺส  เจ  ภิกฺขเว  กุลปุตฺตสฺส  เอวํ  อุฏฺฐหโต ฆฏโต
วายมโต   เต   โภคา   นาภินิปฺผชฺชนฺติ  โส  โสจติ  กิลมติ  ปริเทวติ
อุรตฺตาฬึ   กนฺทติ   สมฺโมหํ  อาปชฺชติ  โมฆํ  วต  เม  อุฏฺฐานํ  อผโล
วต   เม   วายาโมติ   อยมฺปิ  ภิกฺขเว  กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก
ทุกฺขกฺขนฺโธ กามเหตุ กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๒}   ตสฺส  เจ  ภิกฺขเว  กุลปุตฺตสฺส  เอวํ  อุฏฺฐหโต ฆฏโต
วายมโต  เต  โภคา  อภินิปฺผชฺชนฺติ  โส  เตสํ  โภคานํ  อารกฺขาธิกรณํ
ทุกฺขํ  โทมนสฺสํ  ปฏิสํเวเทติ ฯ กินฺติ เต ๓- โภเค เนว ราชาโน หเรยฺยุํ
น  โจรา  หเรยฺยุํ  น  อคฺคิ ฑเหยฺย น อุทกํ วเหยฺย น อปฺปิยา ทายาทา
หเรยฺยุนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. สิปฺปฏฺฐาเนน ฯ  ๒ สี. ม. ยุ. มียมาโน ฯ  ๓ ม. ยุ. เม ฯ
ตสฺส   เอวํ   อารกฺขโต  โคปยโต  เต  โภเค  ราชาโน  วา  หรนฺติ
โจรา   วา   หรนฺติ   อคฺคิ   วา   ฑหติ   อุทกํ  วา  วหติ  อปฺปิยา
ทายาทา   วา   หรนฺติ   โส   โสจติ   กิลมติ   ปริเทวติ   อุรตฺตาฬึ
กนฺทติ   สมฺโมหํ   อาปชฺชติ   ยมฺปิ   เม   อโหสิ   ตมฺปิ  โน  นตฺถีติ
อยมฺปิ   ภิกฺขเว   กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก  ทุกฺขกฺขนฺโธ  กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ   ราชาโนปิ   ราชูหิ   วิวทนฺติ  ขตฺติยาปิ  ขตฺติเยหิ
วิวทนฺติ    พฺราหฺมณาปิ    พฺราหฺมเณหิ    วิวทนฺติ    คหปตีปิ   คหปตีหิ
วิวทนฺติ   มาตาปิ   ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ  มาตรา  วิวทติ  ปิตาปิ
ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ   ปิตรา   วิวทติ   ภาตาปิ  ภาตรา  วิวทติ
ภาตาปิ   ภคินิยา   วิวทติ  ภคินีปิ  ภาตรา  วิวทติ  สหาโยปิ  สหาเยน
วิวทติ    เต    ตตฺถ    กลหวิคฺคหวิวาทาปนฺนา    อญฺญมญฺญํ   ปาณีหิปิ
อุปกฺกมนฺติ    เลฑฺฑูหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   ทณฺเฑหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   สตฺเถหิปิ
อุปกฺกมนฺติ    เต    ตตฺถ   มรณมฺปิ   นิคฺคจฺฉนฺติ   มรณมตฺตมฺปิ   ทุกฺขํ
อยมฺปิ   ภิกฺขเว   กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก  ทุกฺขกฺขนฺโธ  กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๔}   ปุน    จปรํ    ภิกฺขเว    กามเหตุ    กามนิทานํ
กามาธิกรณํ     กามานเมว    เหตุ    อสิจมฺมํ   คเหตฺวา   ธนุกลาปํ
สนฺนยฺหิตฺวา     อุภโตพฺยุฬฺหํ    ๑-    สงฺคามํ    ปกฺขนฺทนฺติ    อุสูสุปิ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. ยุ. อุภโตวิยูฬฺหํ ฯ
ขิปฺปมาเนสุ   สตฺตีสุปิ   ขิปฺปมานาสุ   อสีสุปิ  วิชฺโชตลนฺเตสุ  เต  ตตฺถ
อุสูหิปิ   วิชฺฌนฺติ   สตฺติยาปิ   วิชฺฌนฺติ   อสินาปิ   สีสํ   ฉินฺทนฺติ   เต
ตตฺถ    มรณมฺปิ    นิคฺคจฺฉนฺติ   มรณมตฺตมฺปิ   ทุกฺขํ   อยมฺปิ   ภิกฺขเว
กามานํ    อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ   กามนิทานํ
กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๕}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ อสิจมฺมํ คเหตฺวา ธนุกลาปํ สนฺนยฺหิตฺวา อฏฺฏาวเลปนา ๑-
อุปการิโย    ปกฺขนฺทนฺติ   อุสูสุปิ   ขิปฺปมาเนสุ   สตฺตีสุปิ   ขิปฺปมานาสุ
อสีสุปิ   วิชฺโชตลนฺเตสุ   เต  ตตฺถ  อุสูหิปิ  วิชฺฌนฺติ  สตฺติยาปิ  วิชฺฌนฺติ
ฉกณฏิยาปิ   ๒-   โอสิญฺจนฺติ   อภิวคฺเคนปิ   โอมทฺทนฺติ   อสินาปิ  สีสํ
ฉินฺทนฺติ   เต   ตตฺถ   มรณมฺปิ   นิคฺคจฺฉนฺติ  มรณมตฺตมฺปิ  ทุกฺขํ  อยมฺปิ
ภิกฺขเว  กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก  ทุกฺขกฺขนฺโธ  กามเหตุ กามนิทานํ
กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๖}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ  สนฺธิมฺปิ  ฉินฺทนฺติ  นิลฺโลปมฺปิ  หรนฺติ  เอกาคาริกมฺปิ
กโรนฺติ     ปริปนฺเถปิ     ติฏฺฐนฺติ    ปรทารมฺปิ    คจฺฉนฺติ    ตเมนํ
ราชาโน      คเหตฺวา    วิวิธานิ    กมฺมกรณานิ    ๓-    กาเรนฺติ
กสาหิปิ      ตาเฬนฺติ     เวตฺเตหิปิ     ตาเฬนฺติ     อฑฺฒทณฺฑเกหิปิ
ตาเฬนฺติ       หตฺถมฺปิ       ฉินฺทนฺติ        ปาทมฺปิ       ฉินฺทนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. ยุ. อทฺทาวเลปนา ฯ ๒ สี. ยุ. ปกฺกฏฺฐิยา ฯ ม. ฉกณกายปิ ฯ
@๓ สี. ยุ. วิวิธา กมฺมกรณา ฯ ม. วิวิธา กมฺมการณา ฯ
หตฺถปาทมฺปิ     ฉินฺทนฺติ     กณฺณมฺปิ    ฉินฺทนฺติ    นาสมฺปิ    ฉินฺทนฺติ
กณฺณนาสมฺปิ     ฉินฺทนฺติ     พิลงฺคถาลิกมฺปิ    กโรนฺติ    สงฺขมุณฺฑกมฺปิ
กโรนฺติ   ราหุมุขมฺปิ   กโรนฺติ   โชติมาลิกมฺปิ  กโรนฺติ  หตฺถปชฺโชติกมฺปิ
กโรนฺติ      เอรกวตฺติกมฺปิ     กโรนฺติ     จีรกวาสิกมฺปิ     กโรนฺติ
เอเณยฺยกมฺปิ   กโรนฺติ   พลิสมํสิกมฺปิ   กโรนฺติ   กหาปณกมฺปิ   กโรนฺติ
ขาราปฏิจฺฉกมฺปิ    กโรนฺติ    ปลิฆปริวตฺติกมฺปิ   กโรนฺติ   ปลาลปีฐกมฺปิ
กโรนฺติ    ตตฺเตนปิ    เตเลน    โอสิญฺจนฺติ   สุนเขหิปิ   ขาทาเปนฺติ
ชีวนฺตมฺปิ   สูเล   อุตฺตาเสนฺติ   อสินาปิ   สีสํ   ฉินฺทนฺติ   เต   ตตฺถ
มรณมฺปิ     นิคฺคจฺฉนฺติ     มรณมตฺตมฺปิ     ทุกฺขํ    อยมฺปิ    ภิกฺขเว
กามานํ    อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ   กามนิทานํ
กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๑๙๘.๗}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ   กาเยน  ทุจฺจริตํ  จรนฺติ  วาจาย  ทุจฺจริตํ  จรนฺติ
มนสา  ทุจฺจริตํ  จรนฺติ  เต  กาเยน  ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  วาจาย ทุจฺจริตํ
จริตฺวา   มนสา   ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ
ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺชนฺติ  อยมฺปิ  ภิกฺขเว  กามานํ  อาทีนโว
สมฺปรายิโก     ทุกฺขกฺขนฺโธ     กามเหตุ    กามนิทานํ    กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ ฯ
     [๑๙๙]   กิญฺจ  ภิกฺขเว  กามานํ  นิสฺสรณํ  ฯ  โย  โข  ภิกฺขเว
กาเมสุ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ กามานํ นิสฺสรณํ ฯ
     [๒๐๐]   เย   หิ   เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา
เอวํ    กามานํ    อสฺสาทญฺจ    อสฺสาทโต    อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต
นิสฺสรณญฺจ    นิสฺสรณโต    ยถาภูตํ    นปฺปชานนฺติ   เต   วต   สามํ
วา    กาเม    ปริชานิสฺสนฺติ   ปรํ   วา   ตถตฺตาย   สมาทเปสฺสนฺติ
ยถาปฏิปนฺโน  กาเม  ปริชานิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  ฯ  เย  จ โข
เกจิ   ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา  เอวํ  กามานํ  อสฺสาทญฺจ
อสฺสาทโต   อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต   นิสฺสรณญฺจ   นิสฺสรณโต   ยถาภูตํ
ปชานนฺติ  เต  วต  สามํ  วา  กาเม  ปริชานิสฺสนฺติ  ปรํ  วา ตถตฺตาย
สมาทเปสฺสนฺติ ยถาปฏิปนฺโน กาเม ปริชานิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ
     [๒๐๑]   โก  จ  ภิกฺขเว  รูปานํ  อสฺสาโท  ฯ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว
ขตฺติยกญฺญา     วา     พฺราหฺมณกญฺญา     วา    คหปติกญฺญา    วา
ปณฺณรสวสฺสุทฺเทสิกา   วา  โสฬสวสฺสุทฺเทสิกา  วา  นาติทีฆา  นาติรสฺสา
นาติกิสา  นาติถูลา  นาติกาฬิกา  ๑-  นาจฺโจทาตา  ปรมา  สา ภิกฺขเว
ตสฺมึ  สมเย  สุภา  วณฺณนิภาติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ๒- ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
สุภํ    วณฺณนิภํ     ปฏิจฺจ   อุปฺปชฺชติ   สุขํ   โสมนสฺสํ   อยํ   รูปานํ
อสฺสาโท ฯ
     [๒๐๒]   โก  จ  ภิกฺขเว  รูปานํ  อาทีนโว  ฯ อิธ ภิกฺขเว ตเมว
ภคินึ   ปสฺเสยฺย  อปเรน  สมเยน  อสีติกํ  วา   นวุติกํ  วา  วสฺสสติกํ
วา   ชาติยา   ชิณฺณํ   โคปาณสิวงฺกํ   โภคฺคํ   ทณฺฑปรายนํ  ปเวธมานํ
คจฺฉนฺตึ   อาตุรํ   คตโยพฺพนํ   ขณฺฑทนฺตึ   ปลิตเกสึ   วิลูนํ   ขลฺลิตสิรํ
วลีนํ   ติลกาหตคตฺตํ   ฯ   ตํ   กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  ยา  ปุริมา  สุภา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นาติกาฬี ฯ ๒ ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ อิโต ปาฐปทํปิ อีทิสเมว ฯ
วณฺณนิภา   สา  อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ
อยํ ๑- ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ตเมว  ภคินึ  ปสฺเสยฺย  อาพาธิกํ
ทุกฺขิตํ   พาฬฺหคิลานํ   สเก   มุตฺตกรีเส   ปลิปนฺนํ   เสมานํ   อญฺเญหิ
วุฏฺฐาปิยมานํ   อญฺเญหิ  สมฺปเวสิยมานํ  ๒-  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว
ยา   ปุริมา  สุภา  วณฺณนิภา  สา  อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ
เอวํ ภนฺเตติ ฯ อยมฺปิ ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว ตเมว ภคินึ ปสฺเสยฺย สรีรํ สีวถิกาย
ฉฑฺฑิตํ  เอกาหมตํ  วา  ทฺวีหมตํ  วา  ตีหมตํ  วา  อุทฺธุมาตกํ วา วินีลกํ
วิปุพฺพกชาตํ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  ยา  ปุริมา  สุภา วณฺณนิภา สา
อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ  อยมฺปิ  ภิกฺขเว
รูปานํ อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว ตเมว ภคินึ ปสฺเสยฺย สรีรํ สีวถิกาย
ฉฑฺฑิตํ   กาเกหิ   วา  ขชฺชมานํ  คิชฺเฌหิ  วา  ขชฺชมานํ  กุลเลหิ  วา
ขชฺชมานํ  สุวาเนหิ  วา  ขชฺชมานํ  สิงฺคาเลหิ  วา ขชฺชมานํ วิวิเธหิ วา
ปาณกชาติเกหิ  ขชฺชมานํ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  ยา  ปุริมา  สุภา
วณฺณนิภา   สา  อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ
อยมฺปิ ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๔}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  ตเมว  ภคินึ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย     ฉฑฺฑิตํ     อฏฺฐิกสงฺขลิกํ     สมํสโลหิตํ     นฺหารุสมฺพนฺธํ
ฯเปฯ       อฏฺฐิกสงฺขลิกํ       นิมฺมํสโลหิตมกฺขิตํ       นฺหารุสมฺพนฺธํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยมฺปิ ฯ ๒ ม. ยุ. สํเวสิยมานนฺติ ทิสฺสติ ฯ
ฯเปฯ   อฏฺฐิกสงฺขลิกํ   อปคตมํสโลหิตํ   นฺหารุสมฺพนฺธํ  ฯเปฯ  อฏฺฐิกานิ
อปคตนฺหารุสมฺพนฺธานิ   ๑-   ทิสาวิทิสา   วิกฺขิตฺตานิ  อญฺเญน  หตฺถฏฺฐิกํ
อญฺเญน  ปาทฏฺฐิกํ  [๒]-  อญฺเญน  ชงฺฆฏฺฐิกํ  อญฺเญน  อูรุฏฺฐิกํ  อญฺเญน
กฏิฏฺฐิกํ    อญฺเญน    ปิฏฺฐิกณฺฏกฏฺฐิกํ    อญฺเญน   ผาสุกฏฺฐิกํ   อญฺเญน
อุรฏฺฐิกํ    อญฺเญน   พาหุฏฺฐิกํ   อญฺเญน   อํสฏฺฐิกํ   อญฺเญน   คีวฏฺฐิกํ
อญฺเญน   หนุฏฺฐิกํ   อญฺเญน   ทนฺตฏฺฐิกํ   อญฺเญน   สีสกฏาหํ   ฯ   ตํ
กึ   มญฺญถ   ภิกฺขเว   ยา   ปุริมา   สุภา  วณฺณนิภา  สา  อนฺตรหิตา
อาทีนโว   ปาตุภูโตติ   ฯ   เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ  อยมฺปิ  ภิกฺขเว  รูปานํ
อาทีนโว ฯ
     {๒๐๒.๕}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  ตเมว  ภคินึ  ปสฺเสยฺย  สรีรํ
สีวถิกาย    ฉฑฺฑิตํ    อฏฺฐิกานิ    เสตานิ    สงฺขวณฺณูปนิภานิ   ฯเปฯ
อฏฺฐิกานิ    ปุญฺชกิตานิ    เตโรวสฺสิกานิ    ฯเปฯ    อฏฺฐิกานิ   ปูตีนิ
จุณฺณกชาตานิ    ฯ   ตํ   กึ   มญฺญถ   ภิกฺขเว   ยา   ปุริมา   สุภา
วณฺณนิภา   สา  อนฺตรหิตา  อาทีนโว  ปาตุภูโตติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  ฯ
อยมฺปิ ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว ฯ
     [๒๐๓]   กิญฺจ  ภิกฺขเว  รูปานํ  นิสฺสรณํ  ฯ  โย  ภิกฺขเว  รูเปสุ
ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ  รูปานํ นิสฺสรณํ ฯ
     [๒๐๔]   เย  หิ  เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา วา เอวํ
รูปานํ    อสฺสาทญฺจ   อสฺสาทโต   อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต   นิสฺสรณญฺจ
นิสฺสรณโต    ยถาภูตํ    นปฺปชานนฺติ   เต   วต   สามํ   วา   รูเป
ปริชานิสฺสนฺติ   ปรํ   วา  ตถตฺตาย  สมาทเปสฺสนฺติ  ยถาปฏิปนฺโน  รูเป
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อปคตสมฺพนฺธานิ ฯ ๒ ม. อญฺเญน โคปฺผกฏฺฐิกํ ฯ
ปริชานิสฺสตีติ   เนตํ   ฐานํ   วิชฺชติ   ฯ  เย  จ  โข  เกจิ  ภิกฺขเว
สมณา   วา   พฺราหฺมณา   วา   เอวํ   รูปานํ  อสฺสาทญฺจ  อสฺสาทโต
อาทีนวญฺจ    อาทีนวโต   นิสฺสรณญฺจ   นิสฺสรณโต   ยถาภูตํ   ปชานนฺติ
เต   วต   สามํ   วา   รูเป   ปริชานิสฺสนฺติ   ปรํ   วา   ตถตฺตาย
สมาทเปสฺสนฺติ ยถาปฏิปนฺโน รูเป ปริชานิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ
     [๒๐๕]   โก  จ  ภิกฺขเว  เวทนานํ  อสฺสาโท  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว
ภิกฺขุ   วิวิจฺเจว   กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ  สวิจารํ
วิเวกชํ   ปีติสุขํ   ปฐมํ   ฌานํ   อุปสมฺปชฺช   วิหรติ  ฯ  ยสฺมึ  สมเย
ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   วิวิจฺเจว  กาเมหิ  วิวิจฺจ  อกุสเลหิ  ธมฺเมหิ  สวิตกฺกํ
สวิจารํ   วิเวกชํ   ปีติสุขํ  ปฐมํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  เนว  ตสฺมึ
สมเย   อตฺตพฺยาพาธายปิ   เจเตติ   น   ปรพฺยาพาธายปิ  เจเตติ  น
อุภยพฺยาพาธายปิ  เจเตติ  อพฺยาปชฺฌํเยว  ตสฺมึ  สมเย  เวทนํ  เวเทติ
อพฺยาปชฺฌปรมาหํ ภิกฺขเว เวทนานํ อสฺสาทํ วทามิ ฯ
     {๒๐๕.๑}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ
สมฺปสาทนํ  เจตโส  เอโกทิภาวํ  อวิตกฺกํ  อวิจารํ  สมาธิชํ  ปีติสุขํ ทุติยํ
ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  ยสฺมึ  สมเย  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา  ฯเปฯ  วิหรติ  เนว ตสฺมึ สมเย อตฺตพฺยาพาธายปิ เจเตติ ฯเปฯ
เวเทติ อพฺยาปชฺฌปรมาหํ ภิกฺขเว เวทนานํ อสฺสาทํ วทามิ ฯ
     {๒๐๕.๒}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก
จ   วิหรติ   สโต   จ  สมฺปชาโน  สุขญฺจ  กาเยน  ปฏิสํเวเทติ  ยนฺตํ
อริยา    อาจิกฺขนฺติ    อุเปกฺขโก   สติมา   สุขวิหารีติ   ตติยํ   ฌานํ
อุปสมฺปชฺช   วิหรติ   ฯ   ยสฺมึ   สมเย   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ปีติยา  จ
วิราคา    ฯเปฯ    วิหรติ   เนว   ตสฺมึ   สมเย   ฯเปฯ   เวเทติ
อพฺยาปชฺฌปรมาหํ ภิกฺขเว เวทนานํ อสฺสาทํ วทามิ ฯ
     {๒๐๕.๓}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ
ปหานา     ปุพฺเพว    โสมนสฺสโทมนสฺสานํ    อตฺถงฺคมา    อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ   จตุตฺถํ  ฌานํ  อุปสมฺปชฺช  วิหรติ  ฯ  ยสฺมึ  สมเย
ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  สุขสฺส  จ ฯเปฯ วิหรติ เนว ตสฺมึ สมเย อตฺตพฺยาพาธายปิ
เจเตติ   น   ปรพฺยาพาธายปิ   เจเตติ  น  อุภยพฺยาพาธายปิ  เจเตติ
อพฺยาปชฺฌํเยว  ตสฺมึ  สมเย  เวทนํ  เวเทติ  อพฺยาปชฺฌปรมาหํ  ภิกฺขเว
เวทนานํ อสฺสาทํ วทามิ ฯ
     [๒๐๖]   โก   จ  ภิกฺขเว  เวทนานํ  อาทีนโว  ฯ  ยํ  ภิกฺขเว
เวทนา อนิจฺจา ทุกฺขา วิปริณามธมฺมา อยํ เวทนานํ อาทีนโว ฯ
     [๒๐๗]   กิญฺจ   ภิกฺขเว   เวทนานํ   นิสฺสรณํ  ฯ  โย  ภิกฺขเว
เวทนานํ ๑- ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ เวทนานํ นิสฺสรณํ ฯ
     [๒๐๘]   เย   หิ   เกจิ  ภิกฺขเว  สมณา  วา  พฺราหฺมณา  วา
เอวํ    เวทนานํ    อสฺสาทญฺจ    อสฺสาทโต   อาทีนวญฺจ   อาทีนวโต
นิสฺสรณญฺจ    นิสฺสรณโต    ยถาภูตํ    นปฺปชานนฺติ   เต   วต   สามํ
วา   เวทนา   ๒-   ปริชานิสฺสนฺติ  ปรํ  วา  ตถตฺตาย  สมาทเปสฺสนฺติ
ยถาปฏิปนฺโน  เวทนา  ๓-  ปริชานิสฺสตีติ  เนตํ  ฐานํ  วิชฺชติ  ฯ เย จ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เวทนาสุ ฯ ๒-๓ ม. เวทนํ ฯ
โข   เกจิ   ภิกฺขเว   สมณา   วา   พฺราหฺมณา  วา  เอวํ  เวทนานํ
อสฺสาทญฺจ     อสฺสาทโต     อาทีนวญฺจ     อาทีนวโต     นิสฺสรณญฺจ
นิสฺสรณโต   ยถาภูตํ   ปชานนฺติ   เต   วต   สามํ  วา  เวทนา  ๑-
ปริชานิสฺสนฺติ    ปรํ    วา   ตถตฺตาย   สมาทเปสฺสนฺติ   ยถาปฏิปนฺโน
เวทนา ๒- ปริชานิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชตีติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
                    มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. เวทนํ ฯ
                             จูฬทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ
     [๒๐๙]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ  ภควา  สกฺเกสุ  วิหรติ
กปิลวตฺถุสฺมึ   นิโคฺรธาราเม   ฯ   อถ   โข  มหานาโม  สกฺโก  เยน
ภควา   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทิ    ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺโน   โข   มหานาโม   สกฺโก   ภควนฺตํ
เอตทโวจ   ทีฆรตฺตาหํ  ภนฺเต  ภควตา  เอวํ  ธมฺมํ  เทสิตํ  อาชานามิ
โลโภ   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส   โทโส   จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโส  โมโห
จิตฺตสฺส   อุปกฺกิเลโสติ   ฯ   เอวญฺจาหํ  ภนฺเต  ภควตา  ธมฺมํ  เทสิตํ
อาชานามิ   โลโภ   จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส  โทโส  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโส
โมโห  จิตฺตสฺส  อุปกฺกิเลโสติ  ฯ  อถ  จ  ปน  เม เอกทา โลภธมฺมาปิ
จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ   โทสธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย  ติฏฺฐนฺติ
โมหธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ   ตสฺส   มยฺหํ  ภนฺเต  เอวํ
โหติ   โกสุ   นาม   เม   ธมฺโม   อชฺฌตฺตํ   อปฺปหีโน   เยน   เม
เอกทา   โลภธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ  โทสธมฺมาปิ  จิตฺตํ
ปริยาทาย ติฏฺฐนฺติ โมหธมฺมาปิ จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐนฺตีติ ฯ
     [๒๑๐]   โส   เอว   โข   เต   มหานาม   ธมฺโม   อชฺฌตฺตํ
อปฺปหีโน    เยน    เต    เอกทา   โลภธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย
ติฏฺฐนฺติ   โทสธมฺมาปิ   จิตฺตํ   ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ  โมหธมฺมาปิ  จิตฺตํ
ปริยาทาย   ติฏฺฐนฺติ   ฯ   โส  จ  หิ  เต  มหานาม  ธมฺโม  อชฺฌตฺตํ
ปหีโน   อภวิสฺส   ฯ   น   ตฺวํ   อคารํ  อชฺฌาวเสยฺยาสิ   น  กาเม
ปริภุญฺเชยฺยาสิ   ฯ   ยสฺมา  จ  โข  เต  มหานาม  โส  เอว  ธมฺโม
อชฺฌตฺตํ อปฺปหีโน ตสฺมา ตฺวํ อคารํ อชฺฌาวสสิ กาเม ปริภุญฺชสิ ฯ
     [๒๑๑]   อปฺปสฺสาทา   กามา   พหุทุกฺขา  พหูปายาสา  อาทีนโว
เอตฺถ    ภิยฺโยติ    อิติ    เจปิ   มหานาม   อริยสาวกสฺส   ยถาภูตํ
สมฺมปฺปญฺญาย   สุทิฏฺฐํ   โหติ  ฯ  โส  จ  อญฺญเตฺรว  กาเมหิ  อญฺญตฺร
อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   ปีติสุขํ   นาธิคจฺฉติ   อญฺญํ   วา   ตโต  สนฺตตรํ
อถ  โข  โส  เนว  ตาว  อนาวฏฺฏี  กาเมสุ  โหติ  ฯ  ยโต  จ  โข
มหานาม   อริยสาวกสฺส   อปฺปสฺสาทา   กามา   พหุทุกฺขา  พหูปายาสา
อาทีนโว  เอตฺถ  ภิยฺโยติ  เอวเมตํ  ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐํ โหติ ฯ
โส   จ   อญฺญเตฺรว   กาเมหิ   อญฺญตฺร   อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ  ปีติสุขํ
อธิคจฺฉติ   อญฺญํ   วา   ตโต   สนฺตตรํ   อถ   โข   โส   อนาวฏฺฏี
กาเมสุ โหติ ฯ
     {๒๑๑.๑}   มยฺหมฺปิ  โข  มหานาม ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส
โพธิสตฺตสฺเสว    สโต   อปฺปสฺสาทา   กามา   พหุทุกฺขา   พหูปายาสา
อาทีนโว   เอตฺถ   ภิยฺโยติ   เอวเมตํ   ยถาภูตํ  สมฺมปฺปญฺญาย  สุทิฏฺฐํ
โหติ  ฯ  โส  จ   อญฺญเตฺรว  กาเมหิ  อญฺญตฺร อกุสเลหิ ธมฺเมหิ ปีติสุขํ
นาชฺฌคมึ  ๑-  อญฺญํ  วา  ตโต  สนฺตตรํ  อถ ขฺวาหํ เนว ตาว อนาวฏฺฏี
กาเมสุ  ปจฺจญฺญาสึ  ฯ  ยโต  จ  โข  เม  มหานาม อปฺปสฺสาทา กามา
พหุทุกฺขา   พหูปายาสา   อาทีนโว   เอตฺถ  ภิยฺโยติ  เอวเมตํ  ยถาภูตํ
สมฺมปฺปญฺญาย   สุทิฏฺฐํ  อโหสิ  ฯ  โส  จ  อญฺญเตฺรว  กาเมหิ  อญฺญตฺร
อกุสเลหิ   ธมฺเมหิ   ปีติสุขํ   อชฺฌคมึ   อญฺญญฺจ  ตโต  สนฺตตรํ  อถาหํ
อนาวฏฺฏี กาเมสุ ปจฺจญฺญาสึ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นาชฺฌคมํ ฯ
     [๒๑๒]   โก   จ   มหานาม   กามานํ   อสฺสาโท  ฯ  ปญฺจิเม
มหานาม    กามคุณา   กตเม   ปญฺจ   จกฺขุวิญฺเญยฺยา   รูปา   อิฏฺฐา
กนฺตา    มนาปา    ปิยรูปา   กามูปสญฺหิตา   รชนียา   โสตวิญฺเญยฺยา
สทฺทา  ...  ฆานวิญฺเญยฺยา  คนฺธา  ...  ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา  รสา  ...
กายวิญฺเญยฺยา    โผฏฺฐพฺพา    อิฏฺฐา    กนฺตา    มนาปา    ปิยรูปา
กามูปสญฺหิตา   รชนียา   อิเม   โข   มหานาม   ปญฺจ   กามคุณา  ฯ
ยํ   โข   มหานาม   อิเม   ปญฺจ   กามคุเณ   ปฏิจฺจ  อุปฺปชฺชติ  สุขํ
โสมนสฺสํ อยํ กามานํ อสฺสาโท ฯ
     [๒๑๓]   โก  จ  มหานาม  กามานํ  อาทีนโว  ฯ  อิธ  มหานาม
กุลปุตฺโต   เยน   สิปฺปุฏฺฐาเนน   ชีวิกํ   กปฺเปติ   ยทิ   มุทฺธาย  ยทิ
คณนาย   ยทิ   สงฺขาเนน  ยทิ  กสิยา  ยทิ  วณิชฺชาย  ยทิ  โครกฺเขน
ยทิ    อิสฺสตฺเถน    ยทิ   ราชโปริเสน   ยทิ   สิปฺปญฺญตเรน   สีตสฺส
ปุรกฺขโต      อุณฺหสฺส     ปุรกฺขโต     ฑํสมกสวาตาตปสรึสปสมฺผสฺเสหิ
ริสฺสมาโน    ขุปฺปิปาสาย    มิยฺยมาโน    อยมฺปิ   มหานาม   กามานํ
อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ ฯ
     {๒๑๓.๑}   ตสฺส   เจ   มหานาม   กุลปุตฺตสฺส  เอวํ  อุฏฺฐหโต
ฆฏโต    วายมโต    เต    โภคา    นาภินิปฺผชฺชนฺติ    โส   โสจติ
กิลมติ    ปริเทวติ     อุรตฺตาฬึ   กนฺทติ   สมฺโมหํ   อาปชฺชติ   โมฆํ
วต   เม   อุฏฺฐานํ  อผโล  วต  เม  วายาโมติ  ฯ  อยมฺปิ  มหานาม
กามานํ      อาทีนโว      สนฺทิฏฺฐิโก      ทุกฺขกฺขนฺโธ     กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     {๒๑๓.๒}   ตสฺส  เจ  มหานาม  กุลปุตฺตสฺส  เอวํ อุฏฺฐหโต ฆฏโต
วายมโต  เต  โภคา  อภินิปฺผชฺชนฺติ  โส  เตสํ  โภคานํ  อารกฺขาธิกรณํ
ทุกฺขํ  โทมนสฺสํ  ปฏิสํเวเทติ  กินฺติ  เม  โภเค เนว ราชาโน หเรยฺยุํ น
โจรา  หเรยฺยุํ  น  อคฺคิ  ฑเหยฺย  น  อุทกํ วเหยฺย น อปฺปิยา ทายาทา
หเรยฺยุนฺติ  ฯ  ตสฺส  เอวํ  อารกฺขโต  โคปยโต  เต  โภเค  ราชาโน
วา  หรนฺติ  โจรา  วา  หรนฺติ  อคฺคิ  วา  ฑหติ อุทกํ วา วหติ อปฺปิยา
ทายาทา   วา  หรนฺติ  โส  โสจติ  กิลมติ  ปริเทวติ  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ
สมฺโมหํ   อาปชฺชติ   ยมฺปิ   เม  อโหสิ  ตมฺปิ  โน  นตฺถีติ  ฯ  อยมฺปิ
มหานาม    กามานํ    อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๔]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ   ราชาโนปิ   ราชูหิ   วิวทนฺติ  ขตฺติยาปิ  ขตฺติเยหิ
วิวทนฺติ    พฺราหฺมณาปิ    พฺราหฺมเณหิ    วิวทนฺติ    คหปตีปิ   คหปตีหิ
วิวทนฺติ   มาตาปิ   ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ  มาตรา  วิวทติ  ปิตาปิ
ปุตฺเตน   วิวทติ   ปุตฺโตปิ   ปิตรา   วิวทติ   ภาตาปิ  ภาตรา  วิวทติ
ภาตาปิ   ภคินิยา   วิวทติ  ภคินีปิ  ภาตรา  วิวทติ  สหาโยปิ  สหาเยน
วิวทติ   ฯ   เต   ตตฺถ   กลหวิคฺคหวิวาทาปนฺนา   อญฺญมญฺญํ   ปาณีหิปิ
อุปกฺกมนฺติ    เลฑฺฑูหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   ทณฺเฑหิปิ   อุปกฺกมนฺติ   สตฺเถหิปิ
อุปกฺกมนฺติ     เต     ตตฺถ     มรณมฺปิ    นิคฺคจฺฉนฺติ    มรณมตฺตมฺปิ
ทุกฺขํ    ฯ    อยมฺปิ    มหานาม    กามานํ   อาทีนโว   ทุกฺขกฺขนฺโธ
กามเหตุ กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๕]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว    เหตุ    อสิจมฺมํ    คเหตฺวา    ธนุกลาปํ   สนฺนยฺหิตฺวา
อุภโตพฺยุฬฺหํ   สงฺคามํ   ปกฺขนฺทนฺติ   ฯ   อุสูสุปิ   ขิปฺปมาเนสุ  สตฺตีสุปิ
ขิปฺปมานาสุ    อสีสุปิ   วิชฺโชตลนฺเตสุ   เต   ตตฺถ   อุสูหิปิ   วิชฺฌนฺติ
สตฺติยาปิ    วิชฺฌนฺติ   อสินาปิ   สีสํ   ฉินฺทนฺติ   เต   ตตฺถ   มรณมฺปิ
นิคฺคจฺฉนฺติ    มรณมตฺตมฺปิ    ทุกฺขํ    ฯ   อยมฺปิ   มหานาม   กามานํ
อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๖]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว    เหตุ    อสิจมฺมํ    คเหตฺวา    ธนุกลาปํ   สนฺนยฺหิตฺวา
อฏฺฏาวเลปนา   อุปการิโย  ปกฺขนฺทนฺติ  ฯ  อุสูสุปิ  ขิปฺปมาเนสุ  สตฺตีสุปิ
ขิปฺปมานาสุ    อสีสุปิ   วิชฺโชตลนฺเตสุ   เต   ตตฺถ   อุสูหิปิ   วิชฺฌนฺติ
สตฺติยาปิ   วิชฺฌนฺติ  ฉกณฏิยาปิ  ๑-  โอสิญฺจนฺติ  อภิวคฺเคนปิ  โอมทฺทนฺติ
อสินาปิ   สีสํ   ฉินฺทนฺติ   เต   ตตฺถ  มรณมฺปิ  นิคฺคจฺฉนฺติ  มรณมตฺตมฺปิ
ทุกฺขํ   ฯ  อยมฺปิ  มหานาม  กามานํ  อาทีนโว  สนฺทิฏฺฐิโก  ทุกฺขกฺขนฺโธ
กามเหตุ กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๗]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว   เหตุ  สนฺธิมฺปิ  ฉินฺทนฺติ  นิลฺโลปมฺปิ  หรนฺติ  เอกาคาริกมฺปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ฉกณกายปิ ฯ
กโรนฺติ   ปนฺเถปิ   ติฏฺฐนฺติ   ปรทารมฺปิ   คจฺฉนฺติ   ตเมนํ   ราชาโน
คเหตฺวา   วิวิธานิ   กมฺมกรณานิ   กาเรนฺติ   ฯ   กสาหิปิ   ตาเฬนฺติ
เวตฺเตหิปิ   ตาเฬนฺติ   อฑฺฒทณฺฑเกหิปิ   ตาเฬนฺติ  ฯเปฯ  โชติมาลิกมฺปิ
กโรนฺติ     หตฺถปชฺโชติกมฺปิ     กโรนฺติ     เอรกวตฺติกมฺปิ    กโรนฺติ
จีรกวาสิกมฺปิ   กโรนฺติ   เอเณยฺยกมฺปิ   กโรนฺติ   พลิสมํสิกมฺปิ  กโรนฺติ
กหาปณกมฺปิ    กโรนฺติ    ขาราปฏิจฺฉกมฺปิ    กโรนฺติ   ปลิฆปลิวตฺติกมฺปิ
กโรนฺติ  ปลาลปีฐกมฺปิ  กโรนฺติ  ตตฺเตนปิ  เตเลน  โอสิญฺจนฺติ  สุนเขหิปิ
ขาทาเปนฺติ   ชีวนฺตมฺปิ   สูเล  อุตฺตาเสนฺติ  อสินาปิ  สีสํ  ฉินฺทนฺติ  เต
ตตฺถ   มรณมฺปิ   นิคฺคจฺฉนฺติ   มรณมตฺตมฺปิ   ทุกฺขํ  ฯ  อยมฺปิ  มหานาม
กามานํ    อาทีนโว   สนฺทิฏฺฐิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ   กามนิทานํ
กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๘]   ปุน  จปรํ  มหานาม  กามเหตุ  กามนิทานํ  กามาธิกรณํ
กามานเมว    เหตุ    กาเยน   ทุจฺจริตํ   จรนฺติ   วาจาย   ทุจฺจริตํ
จรนฺติ   มนสา   ทุจฺจริตํ   จรนฺติ   เต   กาเยน   ทุจฺจริตํ   จริตฺวา
วาจาย   ทุจฺจริตํ   จริตฺวา   มนสา  ทุจฺจริตํ  จริตฺวา  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺชนฺติ  ฯ  อยํ  ๑-
มหานาม    กามานํ   อาทีนโว   สมฺปรายิโก   ทุกฺขกฺขนฺโธ   กามเหตุ
กามนิทานํ กามาธิกรณํ กามานเมว เหตุ ฯ
     [๒๑๙]   เอกมิทาหํ  มหานาม  สมยํ  ราชคเห  วิหรามิ  คิชฺฌกูเฏ
ปพฺพเต   ฯ   เตน  โข  ปน  สมเยน  สมฺพหุลา  นิคนฺถา  อิสิคิลิปสฺเส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยมฺปิ ฯ
กาฬสิลายํ   อุพฺภฏฺฐกา   โหนฺติ   อาสนปฏิกฺขิตฺตา   โอปกฺกมิกา  ทุกฺขา
ติปฺปา  ขรา  กฏุกา  เวทนา  เวทิยนฺติ  ฯ  อถ  ขฺวาหํ  ๑-  มหานาม
สายณฺหสมยํ   ปฏิสลฺลานา   วุฏฺฐิโต   เยน  อิสิคิลิปสฺเส  ๒-  กาฬสิลา
เยน  ๓-  นิคนฺถา  เตนุปสงฺกมึ  อุปสงฺกมิตฺวา  เต  นิคนฺเถ  เอตทโวจํ
กินฺนุ   ตุเมฺห  อาวุโส  นิคนฺถา  อุพฺภฏฺฐกา  โหถ  ๔-  อาสนปฏิกฺขิตฺตา
โอปกฺกมิกา ทุกฺขา ติปฺปา ขรา กฏุกา เวทนา เวทิยถาติ ฯ
     {๒๑๙.๑}   เอวํ  วุตฺเต มหานาม เต นิคนฺถา มํ เอตทโวจุํ นิคนฺโถ
อาวุโส    นาฏปุตฺโต    สพฺพญฺญู   สพฺพทสฺสาวี   อปริเสสํ   ญาณทสฺสนํ
ปฏิชานาติ   จรโต   จ   เม   ติฏฺฐโต  จ  สุตฺตสฺส  จ  ชาครสฺส  จ
สตตํ    สมิตํ    ญาณทสฺสนํ    ปจฺจุปฏฺฐิตนฺติ    โส   เอวมาห   อตฺถิ
โข  โภ  ๕-  นิคนฺถา  ปุพฺเพ  ปาปกมฺมํ  กตํ  ตํ  อิมาย  ทุกฺขาย  ๖-
ทุกฺกรการิกาย   นิชฺชเรถ   ๗-   ยํ  ปเนตฺถ  เอตรหิ  กาเยน  สํวุตา
วาจาย   สํวุตา   มนสา   สํวุตา  ตํ  อายตึ  ปาปสฺส  กมฺมสฺส  อกรณํ
อิติ    ปุราณานํ    กมฺมานํ    ตปสา   พฺยนฺตีภาวา   นวานํ   กมฺมานํ
อกรณา   อายตึ   อนวสฺสโว  อายตึ  อนวสฺสวา  กมฺมกฺขโย  กมฺมกฺขยา
ทุกฺขกฺขโย    ทุกฺขกฺขยา    เวทนากฺขโย   เวทนากฺขยา   สพฺพํ   ทุกฺขํ
นิชฺชิณฺณํ   ภวิสฺสตีติ   ฯ   ตญฺจ   ปน   อมฺหากํ   รุจฺจติ   เจว  ขมติ
จ เตน จมฺห อตฺตมนาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อถ โขหํ ฯ ๒ สี. ยุ. อิสิคิลิปสฺสํ ฯ ๓ ม. ยุ. เต. ฯ ๔ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ
@นตฺถิ ฯ ๕ สี. ยุ. โว ฯ ๖ สี. ม. ยุ. กฏุกาย ฯ ๗ ม. นิชฺชีเรถ ฯ
     [๒๒๐]   เอวํ   วุตฺเต  อหํ  มหานาม  เต  นิคนฺเถ  เอตทโวจํ
กึ   ปน   ตุเมฺห   อาวุโส   นิคนฺถา  ชานาถ  อหุวเมฺหว  มยํ  ปุพฺเพ
น   นาหุวมฺหาติ   ฯ   โน   หิทํ   อาวุโสติ   ฯ   กึ   ปน   ตุเมฺห
อาวุโส   นิคนฺถา   ชานาถ   อกรเมฺหว   มยํ   ปุพฺเพ   ปาปกมฺมํ  น
นากรมฺหาติ  ฯ  โน  หิทํ  อาวุโสติ  ๑- ฯ กึ ปน ตุเมฺห อาวุโส นิคนฺถา
ชานาถ   เอวรูปํ   วา   เอวรูปํ   วา  ปาปกมฺมํ  อกรมฺหาติ  ฯ  โน
หิทํ   อาวุโสติ  ฯ  กึ  ปน  ตุเมฺห  อาวุโส  นิคนฺถา  ชานาถ  เอตฺตกํ
วา  ทุกฺขํ  นิชฺชิณฺณํ  เอตฺตกํ  วา  ทุกฺขํ  นิชฺชเรตพฺพํ  ๒- เอตฺตกมฺหิ วา
ทุกฺเข   นิชฺชิณฺเณ   สพฺพํ   ทุกฺขํ   นิชฺชิณฺณํ   ภวิสฺสตีติ   ฯ   โน  หิทํ
อาวุโสติ   ฯ   กึ   ปน   ตุเมฺห   อาวุโส  นิคนฺถา  ชานาถ  ทิฏฺเฐว
ธมฺเม   อกุสลานํ   ธมฺมานํ   ปหานํ  กุสลานํ  ธมฺมานํ  อุปสมฺปทนฺติ  ฯ
โน หิทํ อาวุโสติ ฯ
     {๒๒๐.๑}   อิติ   กิร   ตุเมฺห   อาวุโส   นิคนฺถา  น  ชานาถ
อหุวเมฺหว   มยํ   ปุพฺเพ   น   นาหุวมฺหาติ   น   ชานาถ  อกรเมฺหว
มยํ   ปุพฺเพ   ปาปกมฺมํ   น   นากรมฺหาติ   น  ชานาถ  เอวรูปํ  วา
เอวรูปํ    วา   ปาปกมฺมํ   อกรมฺหาติ   น   ชานาถ   เอตฺตกํ   วา
ทุกฺขํ   นิชฺชิณฺณํ   เอตฺตกํ   วา   ทุกฺขํ   นิชฺชเรตพฺพํ   เอตฺตเก   วา
ทุกฺเข    นิชฺชิณฺเณ   สพฺพํ   ทุกฺขํ   นิชฺชิณฺณํ   ภวิสฺสตีติ   น   ชานาถ
ทิฏฺเฐว   ธมฺเม  อกุสลานํ  ธมฺมานํ  ปหานํ  กุสลานํ  ธมฺมานํ  อุปสมฺปทํ
เอวํ   สนฺเต    อาวุโส   นิคนฺถา   เย  โลเก  ลุทฺทา  โลหิตปาณิโน
กุรูรกมฺมนฺตา   มนุสฺเสสุ  ปจฺฉา  ชาตา  เต  นิคนฺเถสุ  ปพฺพชฺชนฺตีติ  ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ อิโต ปาฐปทํปิ อีทิสเมว ฯ
@๒ ม. นิชฺชีเรตพฺพํ ฯ อิโต ปรํปิ อิทิสเมว ฯ
น   โข   อาวุโส   โคตม  สุเขน  สุขํ  อธิคนฺตพฺพํ  ทุกฺเขน  โข  สุขํ
อธิคนฺตพฺพํ     สุเขน    จ    อาวุโส    โคตม    สุขํ    อธิคนฺตพฺพํ
อภวิสฺส   ราชา  มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร  สุขํ  อธิคจฺเฉยฺย  ราชา
มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร สุขวิหาริตโร อายสฺมตา โคตเมนาติ ฯ
     {๒๒๐.๒}   อทฺธายสฺมนฺเตหิ    นิคนฺเถหิ   สหสา   อปฺปฏิสงฺขา
วาจา  ภาสิตา  น  โข  อาวุโส  โคตม  สุเขน  สุขํ อธิคนฺตพฺพํ ทุกฺเขน
โข  สุขํ  อธิคนฺตพฺพํ  สุเขน  จ  อาวุโส  โคตม  สุขํ อธิคนฺตพฺพํ อภวิสฺส
ราชา   มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร  สุขํ  อธิคจฺเฉยฺย  ราชา  มาคโธ
เสนิโย    พิมฺพิสาโร   สุขวิหาริตโร   อายสฺมตา   โคตเมนาติ   อปิจ
อหเมว   ตตฺถ  ปฏิปุจฺฉิตพฺโพ  โก  นุ  โข  อายสฺมนฺตานํ  สุขวิหาริตโร
ราชา วา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร อายสฺมา วา โคตโมติ ฯ
     {๒๒๐.๓}   อทฺธาวุโส  โคตม  อเมฺหหิ  สหสา  อปฺปฏิสงฺขา วาจา
ภาสิตา  น  โข  อาวุโส  โคตม  สุเขน  สุขํ อธิคนฺตพฺพํ ทุกฺเขน โข สุขํ
อธิคนฺตพฺพํ   สุเขน   จ   อาวุโส   โคตม   สุขํ   อธิคนฺตพฺพํ  อภวิสฺส
ราชา   มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร  สุขํ  อธิคจฺเฉยฺย  ราชา  มาคโธ
เสนิโย    พิมฺพิสาโร   สุขวิหาริตโร   อายสฺมตา   โคตเมนาติ   อปิจ
ติฏฺฐเตตํ   อิทานิปิ   มยํ   อายสฺมนฺตํ   โคตมํ   ปุจฺฉาม  โก  นุ  โข
อายสฺมนฺตานํ   สุขวิหาริตโร   ราชา  วา  มาคโธ  เสนิโย  พิมฺพิสาโร
อายสฺมา   วา   โคตโมติ   ฯ   เตนหาวุโส   นิคนฺถา   ตุเมฺห  ตตฺถ
ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ   ยถา   โว   ขเมยฺย   ตถา  นํ  พฺยากเรยฺยาถ  ตํ  กึ
มญฺญถาวุโส   นิคนฺถา   ปโหติ   ราชา   มาคโธ   เสนิโย  พิมฺพิสาโร
อนิญฺชมาโน   กาเยน  อภาสมาโน  วาจํ  สตฺต  รตฺตินฺทิวานิ  เอกนฺตสุขํ
ปฏิสํเวที   วิหริตุนฺติ   ฯ   โน  หิทํ  อาวุโสติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถาวุโส
นิคนฺถา   ปโหติ   ราชา   มาคโธ   เสนิโย   พิมฺพิสาโร  อนิญฺชมาโน
กาเยน  อภาสมาโน  วาจํ  ฉ  รตฺตินฺทิวานิ  ... ปญฺจ รตฺตินฺทิวานิ ...
จตฺตาริ  รตฺตินฺทิวานิ  ...  ตีณิ  รตฺตินฺทิวานิ ... เทฺว รตฺตินฺทิวานิ ...
เอกํ  รตฺตินฺทิวํ  เอกนฺตสุขํ  ปฏิสํเวที  วิหริตุนฺติ  ฯ  โน หิทํ อาวุโสติ ฯ
อหํ   โข   อาวุโส  นิคนฺถา  ปโหมิ  อนิญฺชมาโน  กาเยน  อภาสมาโน
วาจํ เอกํ รตฺตินฺทิวํ เอกนฺตสุขํ ปฏิสํเวที วิหริตุํ ฯ
     {๒๒๐.๔}   อหํ  โข  อาวุโส  นิคนฺถา  ปโหมิ อนิญฺชมาโน กาเยน
อภาสมาโน  วาจํ  เทฺว  รตฺตินฺทิวานิ  ... ตีณิ รตฺตินฺทิวานิ ... จตฺตาริ
รตฺตินฺทิวานิ  ...  ปญฺจ  รตฺตินฺทิวานิ  ...  ฉ  รตฺตินฺทิวานิ  ... สตฺต
รตฺตินฺทิวานิ   เอกนฺตสุขํ   ปฏิสํเวที   วิหริตุํ   ฯ   ตํ  กึ  มญฺญถาวุโส
นิคนฺถา  เอวํ  สนฺเต  โก  สุขํ  วิหรติ  ๑-  ราชา วา มาคโธ เสนิโย
พิมฺพิสาโร   อหํ   วาติ   ฯ  เอวํ  สนฺเต  อายสฺมา  จ  ๒-  โคตโม
สุขวิหาริตโร รญฺญา มาคเธน เสนิเยน พิมฺพิสาเรนาติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมโน    มหานาโม   สกฺโก   ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
                   จูฬทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํ ฯ
                                -------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วิหรตโร ฯ ๒ ม. ยุ. ว. ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๑๖๖-๑๘๘.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=12&item=194&items=27&modeTY=2
             อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=12&item=194&items=27&modeTY=2&mode=bracket
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=12&item=194&items=27&modeTY=2
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=12&item=194&items=27&modeTY=2
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=194
             The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=9635
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=9635
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_12