ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 5 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.2)

page340.

[360] Arupakammatthane yantassa pakatam vedanavasena abhinivesamukham, tameva dassetum somanassam caham 1- devanamindati adi vuttam. Tattha duvidhenati dvividhena, dvihi kotthasehiti attho. Evarupam somanassam na sevitabbanti evarupam gehasitasomanassam na sevitabbam. Gehasitasomanassam nama "tattha katamani cha gehasitani somanassani? cakkhuvinneyyanam rupanam itthanam kantanam manapanam manoramanam lokamisapatisamyuttanam patilabham va patilabhato samanupassato, pubbe va patiladdhapubbam atitam niruddham viparinatam samanussarato uppajjati somanassam, yam evarupam somanassam, idam vuccati gehasitam somanassan"ti 2- evam chasu dvaresu pavattakamagunanissitam 3- somanassam. Evarupam somanassam sevitabbanti evarupam nekkhammanissitam somanassam sevitabbam. Nekkhammanissitasomanassam nama "tattha katamani cha nekkhammasitani somanassani. Rupanamtveva aniccatam viditva viparijhamam viragam nirodham pubbe ceva rupa etarahi ca, sabbe te rupa anicca, dukkha, viparinamadhammati evametam yathabhutam sammappannaya passato uppajjati somanassam, yam evarupam somanassam, idam vuccati nekkhammasitam somanassan"ti 2- evam chasu dvaresu ittharammane apathagate aniccadivasena vipassanam patthapetva ussukkapetum sakkontassa "ussukkita me vipassana"ti somanassajatassa uppannam somanassam. Sevitabbanti idam nekkhammavasena, vipassanavasena, anussativasena, pathamajjhanadivasena uppajjanakasomanassam sevitabbam nama. Tattha yance savitakkam savicaranti tasmimpi nekkhammanissite somanasse yam nekkhammavasena, vipassanavasena, anussativasena, pathamajjhanavasena ca uppannam savitakkam savicaram somanassanti janeyya. Yance avitakkam avicaranti yam pana dutiyatatiyajjhanavasena uppannam avitakkam avicaram somanassanti janeyya. Ye avitakke avicare te 4- panitatareti etesupi dvisu yam avitakkam avicaram, tam panitataranti attho. @Footnote: 1 cha.Ma. somanassampaham 2 Ma. upari. 14/306/280 salayatanavibhangasutta @3 cha.Ma., i. vuttakamagunanissitam 4 Si., i. se

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

Imina kim kathitam hoti? dvinnam arahattam kathitam. Katham? eko hi 1- bhikkhu savitakke savicare somanasse vipassanam patthapetva "idam somanassam kimnissitan"ti upadharento "vatthunissitan"ti pajanati, phassapancamake vuttanayeneva anukkamena arahatte patitthati. Eko avitakkaavicare somanasse vipassanam patthapetva vuttanayeneva arahatte patitthati. Tattha abhinivitthasomanassesupi savitakkasavicarato avitakkaavicaram panitataram. Savitakkasavicarasomanassavipassanatopi avitakkaavicarasomanassavipassana panitaRa. Savitakkasavicarasomanassaphalasamapattitopi avitakkaavicarasomanassaphalasamapattiyeva panitataRa. Tenaha bhagava "ye avitakke avicare te panitatare"ti. [361] Evarupam domanassam na sevitabbanti evarupam gehasitadomanassam na sevitabbam. Gehasitadomanassam nama "tattha katamani cha gehasitani domanassani? cakkhuvinneyyanam rupanam itthanam kantanam manapanam manoramanam lokamisapatisamyuttanam appatilabham va appatilabhato samanupassato pubbe va appatiladdhapubbam atitam niruddham viparinatam samanussarato uppajjati domanassam. Yam evarupam domanassam, idam vuccati gehasitam domanassan"ti 2- evam chasu dvaresu ittharammanam nanubhavim nanubhavissami nanubhavamiti vitakkayato uppannam kamagunanissitam domanassam. Evarupam domanassam sevitabbanti evarupam nekkhammanissitam domanassam sevitabbam. Nekkhammanissitadomanassam nama "tattha katamani cha nekkhammasitani domanassani? rupanamtveva aniccatam viditva viparijhamam viragam nirodham pubbe ceva rupa etarahi ca, sabbe te rupa anicca, dukkha, viparinamadhammati evametam yathabhutam sammappannaya disva anuttaresu vimokkhesu piham upatthapeti kadassu namaham tadayatanam upasampajja viharissami, yadariya etarahi ayatanam upasampajja viharanti"ti iti anuttaresu vimokkhesu piham upatthapayato uppajjati pihapaccaya domanassam. Yam evarupam domanassam, idam vuccati nekkhammasitam @Footnote: 1 cha.Ma. kira 2 Ma. upari. 14/307/281 salayatanavibhangasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page342.

Domanassan"ti 1- evam chasu dvaresu ittharammane apathagate anuttaravimokkhasankhata- ariyaphaladhammesu piham upatthapetva tadadhigamaya aniccadivasena vipassanam patthapetva ussukkapetum asakkontassa idampi pakkham, idampi masam, idampi samvaccharam vipassanam ussukkapetva ariyabhumim papunitum nasakkhinti anusocato uppannam domanassam. Sevitabbanti idam nekkhammavasena, vipassanavasena, anussativasena, pathamajjhanadivasena uppajjanakadomanassam sevitabbam nama. Tattha yance savitakkam savicaranti tasmimpi duvidhe somanasse gehasitadomanassameva savitakkasavicaradomanassam nama. Nekkhammavasena vipassanavasena anussativasena pathamadutiyajjhanavasena uppannam domanassam pana savitakkasavicaradomanassanti veditabbam. Nippariyayena pana avitakkaavicaradomanassam nama natthi. Domanassindriyantu 2- ekamsena akusalanceva savitakkasavicaranca, etassa pana bhikkhuno mannanavasena savitakkasavicaranti ca avitakkaavicaranti ca vuttam. Tatrayam nayo, idha bhikkhu domanassapaccayabhute savitakkasavicaradhamme avitakkaavicaradhamme ca domanassapaccayaeva uppanne maggaphaladhamme ca annesam patipattidassanavasena domanassanti gahetva "kada nu kho me savitakkasavicaradomanasse vipassana patthapita bhavissati, kada avitakkaavicaradomanasse"ti ca "kada nu kho me savitakkasavicaradomanasse phalasamapatti nibbattita bhavissati, kada avitakkaavicaradomanasse phalasamapatti"ti ca cintetva temasikam, chamasikam, navamasikam va patipadam ganhati. Temasikam gahetva pathamamase ekam yamam jaggati, dve yame niddaya okasam karoti, majjhimamase dve yame jaggati, ekam yamam niddaya okasam karoti, pacchimamase cankamanisajjaheva yapeti. Evam ce arahattam papunati, iccetam kusalam. No ce papunati, visesetva chamasikam ganhati. Tatrapi dve dve mase vuttanayena patipajjitva arahattam papunitum asakkonto visesetva navamasikam ganhati. Tatrapi tayo tayo mase tatheva patipajjitva arahattam papunitum asakkontassa "na laddham @Footnote: 1 Ma.upari. 14/307/281 salayatanavibhangasutta 2 cha.Ma.,i. domanassindriyanhi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page343.

Vata me sabrahmacarihi saddhim visuddhipavaranam pavaretun"ti avajjato domanassam uppajjati, assudhara pavattanti gamantapabbharavasimahasivattherassa viya. Mahasivattheravatthuvannana thero kira attharasa mahagane vacesi. Tassovade thatva timsasahassa bhikkhu arahattam papunimsu. Atheko bhikkhu "mayham tava abbhantare guna appamana, kidisa nu kho me acariyassa guna"ti avajjeti. Avajjento puthujjanabhavam passitva "amhakam acariyo annesam avassayo hoti, attano bhavitum na sakkoti, ovadamassa dassami"ti akasena gantva viharasamipe otaritva divatthane nisinnam acariyam upasankamitva vattam dassetva ekamantam nisidi. Thero "kimkarana agatosi pindapatika"ti aha. Ekam anumodanam ganhissamiti agatomhi bhanteti. Okaso na bhavissati avusoti. Vitakkamalake thitakale pucchissami bhanteti. Tasmim thane anne pucchantiti. Bhikkhacaramagge bhanteti. Tatrapi anne pucchantiti. Dupatanivasanatthane, 1- sanghatiparupanatthane, pattaniharanatthane, game caritva asanasalaya yagum pitakale bhanteti. Tattha tattha atthakathathera attano kankham vinodenti avusoti. Antogamato nikkhamanakale puchchissami bhanteti. Tatrapi anne pucchanti avusoti. Antaramagge bhante, bhojanasalaya bhattakiccapariyosane bhante, divatthane padadhovanakale mukhadhovanakale bhanteti. Tato patthaya yava aruna apare pucchanti avusoti. Dantakattham gahetva mukhadhovanatthanagamanakale bhanteti. Tada anne pucchantiti. Mukham dhovitva agamanakale bhanteti. Tatrapi anne pucchantiti. Senasanam pavisitva nisinnakale bhanteti. Tatrapi anne pucchantiti. Bhante nanu mukham dhovitva senasanam pavisitva tayo cattaro pallanke usumam gahapetva yonisomanasikarena kammam karontanam okasakalena bhavitabbam siya, maranakkhanampi @Footnote: 1 cha.Ma., i. dupattanivasanatthane.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page344.

Na labhissatha bhante, phalakasadisattha bhante parassa avassayo hotha attano bhavitum na sakkotha, na me tumhakam anumodanaya atthoti akase uppatitva agamasi. Thero "imassa bhikkhuno pariyattiya kammam natthi, mayham pana anusasako bhavissatiti 1- natva "idani okaso na bhavissati, paccusakale gamissami"ti pattacivaram samipe katva sabbam divasabhagam pathamam yamam majjhimam yamam ca dhammam vacetva pacchimayame ekasmim there uddesam gahetva nikkhamante pattacivaram gahetva teneva saddhim nikkhanto. Nisinnaantevasika acariyo kenaci papancena nikkhantoti mannimsu. Nikkhantatthero kocideva samanacariyabhikkhuti sannam akasi. Thero kira "madisassa arahattam nama kim, 2- dvihatiheneva papunitva paccagamissami"ti antevasikanam anarocetvava asalhamasassa junhapakkhaterasiya nikkhanto gamantapabbharam gantva cankamamaruyha kammatthanam manasikaronto tamdivasam arahattam gahetum nasakkhi. Uposathadivase sampatte "dvihatihena arahattam ganhissamiti agato, gahetum nasakkhim. Tayo masa 3- pana tini divasani viya yava mahapavarana tava janissami"ti vassam upagantvapi gahetum nasakkhi. Pavaranadivase cintesi "aham dvihatihena arahattam ganhissamiti agato, temasenapi nasakkhim, sabrahmacarino pana visuddhipavaranam pavarenti"ti. Tassevam cintayato assudhara pavattanti. Tato "na mance mayham catuhi iriyapathehi maggaphalam uppajjissati, arahattamdani appatva neva mance pitthim pasaressami. Na pade dhovissami"ti mancam ussapetva thapesi. Puna antovassam pattam, arahattam gahetum nasakkhiyeva. Ekunatimsapavaranasu assudhara pavattanti. Gamadaraka therassa padesu phalitatthanani kantakehi sibbanti, davam 4- karontapi "ayyassa mahasivattherassa viya pada hontu"ti davam karonti. Thero timsasamvacchare mahapavaranadivase alambanaphalakam nissaya thito "idani me timsa vassani samanadhammam karontassa, nasakkhim arahattam papunitum, @Footnote: 1 cha.Ma., i. bhavissamiti 2 ma, i. arahattam uppadetum nama kim. @3 cha.Ma., i. mase. 4 i. evam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page345.

Addha me imasmim attabhave maggo va phalam va natthi, na me laddham sabrahmacarihi saddhim visuddhipavaranam pavaretun"ti cintesi. Tassevam cintayato ca domanassam uppajji, assudhara pavattanti. Athaviduratthane eka devadhita rodamana atthasi. Ko ettha rodatiti. 1- Aham bhante devadhitati. Kasma rodasiti. Rodanena 2- maggaphale nibbattante 2- ahampi ekam dve maggaphalani nibbattessamiti rodami bhanteti. Tato thero "bho mahasiva 3- devadhitapi 4- taya saddhim kelim karoti, anucchavikam nu kho te etan"ti vipassanam vaddhetva saha patisambhidahi arahattam aggahesi. So "idani nipajjissami"ti senasanam patijaggitva mancam pannapetva udakatthane udakam paccupatthapetva "pade dhovissami"ti sopanaphalake nisidi. Antevasikapissa "amhakam acariyassa samanadhammam katum gatassa timsa vassani, asakkhi nu kho visesam nibbattetum, nasakkhi"ti avajjamana "arahattam patva padadhovanattham nisinno"ti disva "amhakam acariyo amhadisesu antevasikesu titthantesu `attanava pade dhovissati'ti atthanametam, aham dhovissami aham dhovissami"ti timsasahassapi akasenagantva vanditva "pade dhovissama bhante"ti ahamsu. Avuso idani timsa vassani honti mama padanam adhotanam, titthatha tumhe, ahameva dhovissamiti. Sakkopi avajjento "mayham ayyo mahasivatthero arahattam patto timsasahassanam antevasikanam `pade dhovissama'ti agatanam pade dhovitum na deti madise pana upatthake titthante `mayham ayyo sayam pade dhovissati'ti atthanametam, aham dhovissami"ti sannitthanam katva sujataya deviya saddhim bhimkkhusamghassa santike paturahosi. So sujam asurakannam purato katva "apetha bhante matugamo"ti okasam karetva theram upasankamitva vanditva purato ukkutiko nisiditva "pade dhovissami bhante"ti aha. Kosiya idani me timsa @Footnote: 1 cha.Ma. rodasiti 2-2 cha.Ma. rodamanena maggaphalam nibbattitam @3 cha.Ma., i. mahasivatthera 4 cha.Ma., i. devatapi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page346.

Vassani padanam adhotanam, devatanam ca pakatiyapi manussasariragandho nama jeguccho, yojanasate thitanampi kanthe asattakunapam viya hoti, ahameva dhovissamiti. Bhante ayam gandho nama na pannayati, tumhakam pana silagandho cha devaloke atikkamitva upari bhavaggam patva thito. Silagandhato anno uttaritaro gandho nama natthi bhante, tumhakam silagandhenamhi agatoti vamahatthena goppakasandhiyam gahetva dakkhinahatthena padatale 1- parimajji, daharakumarasseva pada ahesum. Sakko pade dhovitva vanditva devalokameva gato. Evam "na labhami sabrahmacarihi saddhim visuddhipavaranam pavaretun"ti avajjentassa uppannam domanassam nissaya bhikkhuno mannanavasena vipassanaya arammanampi vipassanapi maggopi phalampi savitakkasavicaradomanassanti ca avitakkaavicaradomanassanti ca vuccatiti veditabbam. Tattha eko bhikkhu savitakkasavicaradomanasse vipassanam patthapetva idam domanassam kimnissitanti upadharento vatthunissitanti pajanati phassapancamake vuttanayeneva anukkamena arahatte patitthati. Eko avitakkaavicaradomanasse vipassanam patthapetva vuttanayeneva arahatte patitthati. Tattha abhinivitthadomanassesupi savitakkasavicarato avitakkaavicaram panitataram savitakkasavicaradomanassavipassanatopi avitakkaavicaradomanassavipasasana panitataRa. Savitakkasavicaradomanassaphalasamapattitopi avitakkaavicaradomanassaphalasamapattiyeva panitataRa. Tenaha bhagava "ye avitakkaavicare panitatare"ti. [362] Evarupa upekkha na sevitabbati evarupa gehasitaupekkha na sevitabba. Gehasitaupekkha nama "tattha katama cha gehasita upekkha. Cakkhuna rupam disva uppajjati upekkha balassa mulhassa puthujjanassa anodhijinassa avipakajinassa anadinavadassavino assutavato puthujjanassa. Ya evarupa upekkha, rupam sa nativattati, tasma sa upekkha gehasitati vuccati"ti 2- evam chasu dvaresu ittharammane apathagate gulapindike nilinamakkhika @Footnote: 1 cha.Ma. padatalam 2 Ma. upari. 14/308/282 salayatanavibhangasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page347.

Viya rupadini anativattamana tattheva lagga laggita hutva uppanna kamagunanissita upekkha na sevitabba. Evarupa upekkha sevitabbati evarupa nekkhammasitaupekkha sevitabba. Nekkhammasitaupekkha nama "tattha katama cha nekkhammasita upekkha. Rupanamtve aniccatam viditva viparinamam viragam nirodham `pubbe ceva rupa etarahi ca, sabbe te rupa anicca, dukkha viparinamadhamma"ti evametam yathabhutam sammappannaya passato uppajjati upekkha, ya evarupa upekkha, rupam sa ativattati. Tasma sa upekkha nekkhammasitati vuccati"ti 1- evam chasu dvaresu itthadiarammane apathagate itthe arajjantassa anitthe adussantassa asamapekkhanena asammuyhantassa uppanna vipassanananasampayutta upekkha. Apica vedanasabhaga tatramajjhattupekkhapi ettha upekkhava. Tasma sevitabbati ayam nekkhammavasena vipassanavasena anussativasena pathamadutiyatatiyacatutthajjhanavasena upapajjanaupekkha sevitabba nama. Tattha 2- yance savitakkam savicaranti tayapi nekkhammasitaupekkhaya ca yam nekkhammavasena vipassanavasena anussativasena 3- pathamajjhanavasena ca uppannam savitakkam savicaram upekkhanti janeyya. Yance avitakkam avicaranti yam pana dutiyatatiyajjhanadivasena uppannam avitakkam avicaram upekkhanti janeyya. Ye avitakke avicare te panitatareti etasu dvisu ya avitakkaavicara, sa panitatarati attho. Imina kim kathitam hoti.? dvinnam arahattam kathitam. Eko hi bhikkhu savitakkasavicaraupekkhaya vipassanam patthapetva ayam upekkha kimnissitati upadharento vatthunissitati pajanati 4- phassapancamake vuttanayeneva anukkamena arahatte patitthati. Eko avitakkavicaraya upekkhaya vipassanam patthapetva vuttanayeneva arahatte patitthati. @Footnote: 1 Ma. upari. 14/308 salayatanavibhangasutta 2 cha.Ma. ettha. @3 cha.Ma. anussatitthanavasena 4 cha.Ma., i. pajanatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page348.

Tattha abhinivitthaupekkhasupi savitakkasavicarato avitakkavicara panitataRa. Savitakkasavicaraupekkhavipassanatopi avitakkavicaraupekkhavipassana panitataRa. Savitakkasavicarupekkhaphalasamapattitopi avitakkavicarupekkhaphalasamapattiyeva panitataRa. Tenaha bhagava "ye avitakke avicare te panitatare"ti. [363] Evam patipanno kho devanaminda bhikkhu papancasannasankha- nirodhasaruppagaminim patipadam patipanno hotiti bhagava arahattanikutena desanam nitthapesi. Sakko pana sotapattiphalam patto. Buddhanam hi ajjhasayo hino na hoti, ukkatthova hoti. Ekassapi bahunnampi dhammam desenta arahatteneva kutam ganhanti. Satta pana attano anurupe upanissaye thita. Keci sotapanna honti, keci sakadagamino, keci anagamino, keci arahanto. Raja viya hi bhagava. Rajakumara viya veneyya. Yatha hi raja bhojanakale attano pamanena pindam uddharitva rajakumaranam upaneti, te tato attano mukhappamaneneva kabalam karonti, evam bhagava attano ajjhasayanurupaya desanaya arahatteneva kutam ganhati. Veneyya attano upanissayappamanena tato sotapattiphalam 1- va sakadagamianagamiarahatatphalameva va ganhanti. Sakko pana sotapannova 2- hutva bhagavato puratoyeva cavitva tarunasakko hutva nibbatti, devatanam hi cavamananam attabhavassa gatagatatthanam nama na pannayati, dipasikhapagamanam viya hoti. Tasma sesadevata na janimsu. Sakko pana sayam cutatta bhagava ca apatihatananattati 3- dveva jana janimsu. Atha sakko cintesi "mayham hi bhagavata tisu thanesu nibbattakaphalameva kathitam, ayanca pana maggo va phalam va sakunikaya viya uppatitva gahetum na sakka, agamiyapubbabhagapatipadayassa bhavitabbam. Handaham upari khinasavasseva pubbabhagapatipadam pucchissami"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. sotapattiphalamattam 2 cha.Ma. sotapanno jato sotapanno ca, @i. sotapanno jato sotapan no va. 3 cha.Ma., i. itisaddo na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page349.

Patimokkhasamvaravannana [364] Tato tam pucchanto katham patipanno pana marisati adimaha. Tattha patimokkhasamvarayati uttamajetthakasilasamvaraya. Kayasamacarampiti adi sevitabbakayasamacaradivasena patimokkhasamvaradassanattham vuttam. Silakatha ca namesa kammapathavasena va pannattivasena va kathetabba hoti. Tattha kammapathavasena kathentena asevitabbakayasamacaro tava panatipataadinnadanakamesumicchacarehi kathetabbo. Pannattivasena kathentena kayadvare pannattisikkhapadavitikkamanavasena kathetabbo. Sevitabbakayasamacaro panatipatadiveramanihi ceva kayadvare pannattasikakhapadaavitikkamena ca kathetabbo. Asevitabbavacisamacaro musavadadivaciduccaritena ceva vacidvare pannatta- sikkhapadavitikkamena ca kathetabbo. Sevitabbavacisamacaro musavadadiveramanihi ceva vacidvare pannattasikkhapadaavitikkamena ca kathetabbo. Pariyesana pana kayavacahi pariyesanayeva. Sa kayavacisamacaraggahanena gahitapi samana yasma ajivatthamakasilam nama etasmimyeva dvaradvaye uppajjati, na akase. Tasma ajivatthamakasiladassanattham visum vutta. Tattha na sevitabbapariyesana anariyapariyesanaya kathetabba. Sevitabbapariyesana ariyapariyesanaya. Vuttam hetam:- dvema bhikkhave pariyesana anariya ca pariyesana, ariya ca pariyesana. Katama ca bhikkhave anariyapariyesana? idha bhikkhave ekacco attana jatidhammo Samano jatidhammamyeva pariyesati, attana jaradhammo, byadhidhammo, maranadhammo, sokadhammo, sankilesadhammo 1- samano sankilesadhammamyeva pariyesati. Kinca bhikkhave jatidhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave jatidhammam, dasidasam jatidhammam, ajelakam jatidhammam, kukkutasukaram jatidhammam, hatthigavassavalavam jatidhammam, jataruparajatam jatidhammam, jatidhamma hete bhikkhave upadhayo, etthayam gadhito 2- mucchito ajjhapanno attana jatidhammo samano jatidhammamyeva pariyesati. @Footnote: 1 Ma. sankilesikadhammo 2 cha.Ma., i. gathito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page350.

Kinca bhikkhave jaradhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave jaradhammam .pe. Jaradhammamyeva pariyesati. Kinca bhikkhave byadhidhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave byadhidhammam .pe. Byadhidhammamyeva pariyesati. Kinca bhikkhave maranadhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave maranadhammam .pe. Maranadhammamyeva pariyesati. Kinca bhikkhave sokadhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave sokadhammam .pe. Sokadhammamyeva pariyesati. Kinca bhikkhave sankilesadhammam vadetha. Puttabhariyam bhikkhave sankilesadhammam .pe. Sankilesadhammamyeva pariyesati. Ayam bhikkhave anariyapariyesanati 1- apica kuhanadivasena pancavidha agocaravasena chabbidha vejjakammadivasena ekavisatividha, evam pavatta sabbapi anesana anariya pariyesanayevati veditabba. Katama ca bhikkhave ariyapariyesana? idha bhikkhave ekacco attana Jatidhammo samano jatidhamme adinavam viditva ajatam anuttaram yogakkhemam nibbanam pariyesati, attana jaradhammo, byadhimaranasokasankilesadhammo samano sankilesadhamme adinavam viditva asankilittham anuttaram yogakkhemam nibbanam pariyesati, ayam bhikkhave ariyapariyesana. 2- Apica panca kuhanadini cha agocare ekavisatividhanca anesanam vajjetva bhikkhacariyaya dhammena samena pariyesanapi ariyapariyesanayevati veditabba. Ettha ca yo yo "na sevitabbo"ti vutto, so so pubbabhage panatipatadinam sambharapariyesanapayogakaranagamanakalato patthaya na sevitabbova. Itaro adito patthaya sevitabbo, asakkontena cittampi uppadetabbam. Apica samghabhedadinam atthaya parakkamantanam devadattadinam viya kayasamacaro na @Footnote: 1 Ma.mu. 12/274/235 pasarasisutta 2 Ma.mu. 12/275/237 pasarasisutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page351.

Sevitabbo, divasassa dvittikkhattum tinnam ratananam upatthanagamanadivasena pavatto dhammasenapatimahamoggallanattheradinam viya kayasamacaro sevitabbo. Dhanuggahapesanadivasena vacam bhindantanam devadattadinam viya vacisamacaro na sevitabbo, tinnam ratananam gunakittanadivasena pavatto dhammasenapatimahamoggallanattheradinam viya vacisamacaro sevitabbo. Anariyapariyesanam pariyesantanam devadattadinam viya pariyesana na sevitabba, ariyapariyesanamyeva pariyesantanam dhammasenapatimaha- moggallanattheradinam viya pariyesana sevitabba. Evam patipanno khoti evam asevitabbam kayavacisamacarapariyesananca pahaya sevitabbanam paripuriya patipanno devanaminda bhikkhu patimokkhasamvaraya uttamajetthakasilasamvaratthaya patipanno nama hotiti bhagava khinasavassa agamaniyapubbabhagapatipadam kathesi. Indriyasamvaravannana [365] Dutiyapucchaya 1- indriyasamvarayati indriyanam pidhanaya, guttadvarataya samvutadvaratayati attho. Visajjane panassa cakkhuvinneyyam rupanti adi sevitabbarupadivasena indriyasamvaradassanattham vuttam. Tattha evam vutteti hettha somanassadipanhavisajjananam sutatta iminapi evarupeneva bhavitabbanti sanjatapatibhano bhagavata evam vutte sakko devanamindo bhagavantam etadavoca, etam imassa kho aham bhanteti adikam vacanam avoca. Bhagavapissa okasam datva tunhi ahosi. Kathetukamopi hi yo attham sampadetum na sakkoti, attham sampadetum sakkonto va na kathetukamo hoti, na tassa bhagava okasam karoti. Ayam pana yasma kathetukamo ceva, sakkoti ca attham sampadetum, tasma tassa bhagava okasamakasi. Tattha evarupam na sevitabbanti adisu ayam sankhepo:- yam rupam passato ragadayo uppajjanti, tam na sevitabbam na datthabbam na oloketabbanti attho. Yam pana passato asubhasanna va santhati, pasado va uppajjati, aniccasannapatilabho va hoti, tam sevitabbam. @Footnote: 1 cha.Ma. dutiyapucchayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page352.

Yam cittakkharampi cittabyanjanampi saddam sunato ragadayo uppajjanti, evarupo saddo na sevitabbo. Yam pana atthanissitam dhammanissitam kumbhadasigitakampi sunantassa pasado va uppajjati, nibbida va santhati, evarupo saddo sevitabbo. Yam gandham ghayato ragadayo uppajjanti, evarupo gandho na sevitabbo. Yam pana gandham ghayato asubhasannadipatilabho hoti, evarupo gandho sevitabbo. Yam rasam sayato ragadayo uppajjanti, evarupo raso na sevitabbo. Yam pana rasam sayato ahare patikulasanna ceva uppajjati, sayitapaccaya ca kayabalam nissaya ariyabhumim okkamitum sakkoti, mahasivattherabhagineyyasivasamanerassa viya bhunjantasseva va kilesakkhayo hoti, evarupo raso sevitabbo. Yam photthabbam phusato ragadayo uppajjanti, evarupam photthabbam na sevitabbam. Yam pana phusato sariputtattheradinam viya asavakkhayo ceva, viriyam ca supaggahitam, pacchima ca janata ditthanugatim apadanena anuggahita hoti, evarupam photthabbam sevitabbam. Sariputtatthero kira timsavassani mance pitthim na pasaresi. Tatha mahamoggallanatthero. Mahakassapatthero visavassasatam mance pitthim na pasaresi. Anuruddhatthero pancapannasavassani. 1- Bhaddiyatthero timsavassani. Sonatthero attharasavassani. Ratthapalatthero dvadasa. Anandatthero pannarasa. Rahulatthero dvadasa. Bakulatthero asitivassani. Nalakatthero yava parinibbanam mance pitthim na pasaresiti. Ye manovinneyye dhamme samannaharantassa ragadayo uppajjanti, "aho vata yam paresam paravittupakaranam tam mama assa"ti adina nayena va abhijjhadini apathamagacchanti, evarupa dhamma na sevitabba. "sabbe satta avera hontu"ti evam mettadivasena, ye va pana tinnam theranam dhamma, @Footnote: 1 cha.Ma. pannasavassani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page353.

Evarupa sevitabba. Tayo kira thera vassupanayikadivase kamavitakkadayo akusalavitakka na vitakketabbati katikam akamsu. Atha pavaranadivase samghatthero samghanavakam pucchi "avuso imasmim temase kittake thane cittassa dhavitum dinnan"ti. Na bhante parivenassa paricchedato bahi dhavitum adasinti. Dutiyam pucchi "tava avuso kittake"ti. Nivasanato bhante bahi dhavitum na adasinti. Atha dvepi theram pucchimsu "tumhakam pana bhante"ti. Niyakajjhattakkhandhapancakato avuso bahi dhavitum na adasinti. Tumhehi bhante dukkaram katanti. Evarupo mano vinneyyo dhammo sevitabbo. [366] Ekantavadati ekoyeva anto vadassa etesam na 1- dve vadati 1- ekantavada, ekamyeva vadantiti pucchati. Ekantasilati ekacaRa. Ekantacchandati ekaladdhika. Ekantaajjhosanati ekantapariyosana. Anekadhatu nanadhatu kho devanaminda lokoti devanaminda ayam loko anekajjhasayo nanajjhasayo. Ekasmim gantukame eko thatukamo hoti. Ekasmim thatukame eko sayitukamo hoti. Dve satta ekajjhasaya nama dullabha. Tasmim anekadhatunanadhatusmim loke yam yadeva dhatum yam yadeva ajjhasayam satta abhinivisanti ganhanti, tam tadeva. Thamasa paramasati thamena ca paramasena ca. Abhinivissa voharantiti sutthu ganhitva voharanti, kathenti dipenti kittenti. Idameva saccam, moghamannanti idam amhakameva vacanam saccam, annesam vacanam mogham tuccham niratthakanti. Accantanitthati anto vuccati vinaso, antam atita nittha etesanti accantanittha. Ya etesam nittha, yo paramassaso nibbanam, tam sabbesam vinasatikkantamaccantanti vuccati. Yogakkhemoti nibbanasseva namam, accanto yogakkhemo etesanti accantayogakkhemi. Setthatthena brahmam ariyamaggam carantiti brahmacari. Accantataya 2- brahmacari accantabrahmacari. Pariyosananti nibbanasseva namam, accantam pariyosanam etesanti accantapariyosana. @Footnote: 1-1 cha.Ma., i. na dvedha gatavadati 2 cha.Ma., i. accantatthaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page354.

Tanhasankhayavimuttati tanhasankhayoti maggopi nibbanampi. Maggo tanham sankhinati vinasetiti tanhasankhayo. Nibbanam yasma tam agamma tanha sankhiyati vinassati tasma tanhasankhayo. Tanhasankhayena maggena vimutta, tanhasankhaye va nibbane vimutta adhimuttati tanhasankhayavimutta. Ettavata ca bhagavata cuddasapi panha byakata honti. Cuddasa panha nama issamacchariyam eko panho, piyapiyam eko, chando eko, vitakko eko, papanco eko, somanassam eko, domanassam eko, upekkha eko, kayasamacaro eko, vacisamacaro eko, pariyesana eko, indriyasamvaro eko, anekadhatu eko, accantanittha ekoti. [367] Ejati calanatthena tanha vuccati. Sa pilanatthena rogo, anto padussanatthena gando, anuvijjhanatthena sallam. Tasma ayam purisoti yasma eja attana katakammanurupena purisam tattha tattha abhinibbattanatthaya kaddhati, tasma ayam puriso tesam tesam bhavanam vasena uccavacam apajjati. Brahmaloke ucco hoti, devaloke avaco. Devaloke ucco, manussaloke avaco. Manussaloke ucco, apaye avaco. 1- Yesaham bhanteti yesam aham bhante. Sandhivasena panettha "yesahan"ti hoti. Yathasutam yathapariyattanti yatha maya suto ceva uggahito ca, evam. Dhammam desemiti sattavattapadadhammam desemi. Na caham tesanti aham pana tesam savako na sampajjami. Aham kho pana bhanteti adina attano sotapannabhavam janapeti. Somanassapatilabhakathavannana [368] Vedapatilabhanti tutthipatilabham. Devasurasangamoti devanam ca asuranam ca sangamo. Samupabyulhoti samosanno nalatena nalatam paharanakarappatto viya. Etesam kira kadaci mahasamuddapitthe sangamo hoti, tattha @Footnote: 1 i. brahmaloko ucco hoti .pe. apayo nico

--------------------------------------------------------------------------------------------- page355.

Pana chedanavijjhanadihi annamannaghato nama natthi, darumendakayuddham viya jayaparajayamattameva hoti. Kadaci deva jinanti, kadaci asuRa. Tattha yasmim sangame deva puna apaccagamanaya asure jinimsu. Tam sandhaya tasmim kho pana bhanteti adimaha. Ubhayametthati 1- ubhayam etam, duvidhampi ojam ettha devaloke devayeva paribhunjissantiti evamassa avajjentassa balavapitisomanassam uppajji. Sadandavacaroti sadando avacarako, dandaggahanena satthaggahanena saddhim ahosi, na nikkhittadandasatthoti dasseti. Ekantanibbidayati ekanteneva vatte nibbindanatthaya. 2- Sabbam mahagovinde 3- vuttameva. [369] Pavedesiti kathesi dipesi. Idhevati imasmimyeva okase. Devabhutassa me satoti devassa me sato. Punevayu 4- ca me laddhoti puna annena kammavipakena me jivitam laddhanti, imina attano cutibhavanceva upapannabhavam ca avikaroti. Diviya kayati dibba attabhava. Ayum hitva amanusanti dibbam ayum jahitva. Amulho gabbhamessamiti niyatagatikatta amulho hutva. Yattha me ramati manoti yattha me mano ramissati tattheva khattiyakuladisu gabbham upagacchissamiti sattakkhattum deve ca manuse cati imamattham dipeti. Nayena viharissamiti manussesu upapannopi mataram jivita voropanadinam abhabbatta nayena karanena samena viharissamiti attho. Sambodhi ce bhavissatiti idam sakadagamimaggam sandhaya vadati, sace sakadagami bhavissamiti dipeti. Annata viharissamiti annata ajanitukamo hutva viharissami. Sveva anto bhavissatiti soeva me manussaloke anto bhavissatiti. Puna devo bhavissami, devalokasmimuttamoti puna devalokasmim uttamo sakko devanamindo bhavissamiti vadati. @Footnote: 1 cha.Ma., si,i. ubhayametam 2 cha.Ma., i. nibbindanatthayati @3 cha.Ma. mahagovindasutte 4 cha.Ma., i. punarayu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page356.

Antime vattamanamhiti antime bhave vattamane. So nivaso bhavissatiti ye te ayuna ca pannaya ca akanittha jetthaka sabbadevehi panitatara deva, avasane me so nivaso bhavissati. Ayam kira tato sakkattabhavato cuto tasmim attabhave anagamimaggassa patiladdhatta uddhamsoto akanitthagami hutva avihadisu nibbattanto avasane pana 1- akanitthagami bhavissati. 1- Tam sandhaya evamaha. Esa kira avihesu kappasahassam vasissati, atappesupi dve kappasahassani, sudassesu cattari kappasahassani, sudassisu attha, akanitthesu solasati ekattimsa kappasahassani brahmaayum anubhavissati. Sakko devaraja anathapindiko gahapati visakha mahaupasikati tayopi hi ime ekappamanayukaeva, vattabhiratasatta nama. Etehi sadisa sukhabhagino nama natthi. [370] Apariyositasankappoti anitthitamanoratho. Yassu mannami samaneti ye samane pavivittaviharinoti mannami. Aradhanati sampadana. Viradhanati asampadana. Na sambhontiti 2- sampadetva kathetum na sakkonti. Adiccabandhunanti adiccopi gotamagotto, bhagavapi gotamagottoeva, tasma evamaha. Yam karomaseti 3- yam pubbe brahmuno namakaram karoma. Samam devehiti saddhim devehi, ito patthaya idani amhakam brahmuno namakarakaranam natthiti dasseti. Samam karomati namakaram karoma. [371] Paramasitvati tutthacitto sahayam hatthena hatthamhi paramasanto 4- viya pathavim paharitva, sakkhibhavatthaya va paharitva "yatha tvam niccala, 5- evamaham bhavami"ti. 6- Ajjhitthapanhati ajjhesitapanha putthapanhati 7- attho. Sesam sabbattha uttanamevati. Sakkapanhasuttavannana nitthita. ------------ @Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. akanitthe nibbattissati 2 cha.Ma. na sampayanti 3 cha.Ma.,i. yam @karomasi. 4 cha.Ma. paharanto 5 cha.Ma.,i. niccalo, 6 cha.Ma.,i. evamaham bhagavatiti. @7 cha.Ma.,i. patthitapanha.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 5 page 340-356. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=5&A=8703&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=8703&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=247              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=5727              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=6288              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=6288              Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]