บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๑

หน้าที่ ๒๐๐.

อปรสฺมึปิ สมเย ตาปโส คงฺคาตีเร ปณฺณสาลํ มาเปตฺวา อรญฺญคามกํ นิสฺสาย วสติ. เตน จ สมเยน โจรา ตํ คามํ ปหริตฺวา หตฺถสารํ คเหตฺวา คาวิโย จ กรมเร จ คเหตฺวา คจฺฉนฺติ. คาโวปิ สุนขาปิ มนุสฺสาปิ มหาวิรวํ วิรวนฺติ. ตาปโส ตํ สทฺทํ สุตฺวา "กึ นุโข เอตนฺ"ติ อาวชฺเชนฺโต "มนุสฺสานํ ภยํ อุปฺปนฺนนฺ"ติ ญตฺวา "มยิ ปสฺสนฺเต อิเม สตฺตา มา นสฺสนฺตู"ติ อภิญฺญาปาทกชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺฐาย อภิญฺญาจิตฺเตน โจรานํ ปฏิปเถ จตุรงฺคินิเสนํ มาเปสิ. กมฺมสชฺชา อาคจฺฉนฺตา โจรา ทิสฺวา "ราชา มญฺเญ อาคโต"ติ อธิฏฺฐาสิ, ตํ ตเถว อโหสิ. มหาชโน โสตฺถิภาวํ ปาปุณิ. สตฺถา อิทํปิ ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ ทสฺเสนฺโต ทุติยคาถมาห. ตตฺถ เอณิกุลสฺมินฺติ คงฺคาตีเร. คยฺหกํ นียมานนฺติ คเหตฺวา นียมานํ, กรมรํ นียมานนฺติปิ อตฺโถ. ปุน เอกสฺมึ สมเย อุปริ คงฺคาวาสิกํ เอกํ กุลํ เหฏฺฐา คงฺคาวาสิเกน กุเลน สทฺธึ มิตฺตสนฺถวํ กตฺวา นาวาสงฺฆาฏํ พนฺธิตฺวา พหุํ ขชฺชนียญฺเจว โภชนียญฺจ คนฺธมาลาทีนิ จ อาโรเปตฺวา คงฺคาโสเตน อาคจฺฉติ. มนุสฺสา ขาทมานา ภุญฺชมานา นจฺจนฺตา คายนฺตา เทววิมาเนน คจฺฉนฺตา วิย พลวโสมนสฺสชาตา ^๑- อเหสุํ. คงฺเคยฺยโก นาโค ทิสฺวา กุปิโต "อิเม มยิ สญฺญํปิ น กโรนฺติ, อิทานิ เน สมุทฺทเมว ปาเปสฺสามี"ติ มหนฺตํ อตฺตภาวํ มาเปตฺวา อุทกํ ทฺวิธา ภินฺทิตฺวา อุฏฺฐาย ผณํ กตฺวา สุสุการํ ^๒- กโรนฺโต อฏฺฐาสิ. มหาชโน ทิสฺวา ภีโต วิสรมกาสิ. ^๓- ตาปโส ปน สาลายํ นิสินฺโน สุตฺวา "อิเม คายนฺตา นจฺจนฺตา โสมนสฺสชาตา อาคจฺฉนฺติ, อิทานิ ปน ภยรวํ รวึสุ, กินฺนุ โข"ติ อาวชฺเชนฺโต นาคราชํ ทิสฺวา "มยิ ปสฺสนฺเต สตฺตา มา นสฺสนฺตู"ติ อภิญฺญาปาทกชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา อตฺตภาวํ ชหิตฺวา สุปณฺณวณฺณํ มาเปตฺวา นาคราชสฺส ทสฺเสสิ. นาคราชา ภีโต ผณํ สํหริตฺวา อุทกํ ปวิฏฺโฐ. มหาชโน โสตฺถิภาวํ ปาปุณิ. สตฺถา อิทมฺปิ ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ ทสฺเสนฺโต ตติยคาถมาห. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. พลวโสมนสฺสา ^๒ สี. สูสูการํ ^๓ สี., อิ. วิรวมกาสิ, ฉ.ม. วิสฺสรมกาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๑.

ตตฺถ ลุทฺเทนาติ ทารุเณน. มนุสฺสกมฺยาติ มนุสฺสกามตาย, มนุสฺเส วิโมเจตุกามตายาติ ^๑- อตฺโถ. อปรสฺมึปิ สมเย เอส อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา เกสโว นาม ตาปโส อโหสิ. เตน สมเยน อมฺหากํ โพธิสตฺโต กปฺโป นาม มาณโว เกสวสฺส ปฏจโร ^๒- หุตฺวา อาจริยสฺส กึการปฏิสฺสาวี มนาปจารี พุทฺธิสมฺปนฺโน อตฺถธโร ^๓- อโหสิ. เกสโว เตน วินา วสิตุํ น สกฺโกติ, ตํ นิสฺสาเยว ชีวิตํ กปฺเปสิ. สตฺถา อิทมฺปิ ตสฺส ปุพฺพกมฺมํ ทสฺเสนฺโต จตุตฺถํ คาถมาห. ตตฺถ ปฏจโรติ อนฺเตวาสิโก, โส ปน เชฏฺฐอนฺเตวาสิโก อโหสิ. สมฺพุทฺธิมนฺตํ วตินํ อมญฺญินฺติ "สมฺมา พุทฺธิมา วตฺตสมฺปนฺโน อยนฺ"ติ ตํ ^๔- มญฺญมาโน กปฺโป ตว อนฺเตวาสิโก อโหสึ อหํ โส เตน สมเยนาติ ทสฺเสติ. อญฺเญปิ ^๕- ชานาสีติ น เกวลํ มยฺหํ อายุเมว, อญฺเญปิ ตฺวํ ชานาสิเยว. ตถา หิ พุทฺโธติ ตถา หิ ตฺวํ พุทฺโธ, ยสฺมา พุทฺโธ, ตสฺมา ชานาสีติ อตฺโถ. ตถา หิ ตฺยายํ ชลิตานุภาโวติ ยสฺมา จ เอวํ ^๖- ตฺวํ พุทฺโธ, ตสฺมา เต อยํ ชลิโต อานุภาโว. โอภาสยํ ติฏฺฐตีติ สพฺพํ พฺรหฺมโลกํ โอภาสยนฺโต ติฏฺฐติ. จตุตฺถํ.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๒๐๐-๒๐๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=5196&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=5196&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=566 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=4590 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=4058 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=4058 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15