อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๑)

หน้าที่ ๓๘๘.
อคมาสิ. สา ตสฺมึ อาคจฺฉนฺเตเยว "กจฺจิ เต มหาราช สามาวตี โอตารํ น
คเวสตี"ติ กเถนฺตี วิย รญฺโญ หตฺถโต วีณํ คเหตฺวา จาเลตฺวา "กึ นุ โข
มหาราช เอตฺถ อพฺภนฺตเร วิจรตี"ติ วตฺวา สปฺปสฺส นิกฺขมโนกาสํ กตฺวา "อพฺภุมฺเม
อนฺโต สปฺโป"ติ วีณํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิ. ตสฺมึ กาเล ราชา ปทิตฺตเวฬุวนํ ๑-
วิย ปกฺขิตฺตโลณํ อุทฺธนํ วิย จ โรเสน ๒- ตฏตฏายนฺโต "เวเคน สปริวารํ สามาวตึ
ปกฺโกสถา"ติ อาห. ราชปุริสา คนฺตฺวา ปกฺโกสึสุ.
     สา รญฺโญ กุทฺธภาวํ ญตฺวา เสสมาตุคามานํ สญฺญมทาสิ. "ราชา ตุเมฺห
ฆาเตตุกาโม ปกฺโกสติ, อชฺช ทิวสํ โอทิสฺสเกน เมตฺตาผรเณน ราชานํ ผรถา"ติ
อาห. ราชา ตา อิตฺถิโย ปกฺโกสาเปตฺวา สพฺพาว ปฏิปาฏิยา ฐเปตฺวา ๓- มหาธนุํ
อาทาย วิสปีตํ กณฺฑํ ๔- สนฺนยฺหิตฺวา ธนุํ ปูเรตฺวา ๕- อฏฺฐาสิ. ตสฺมึ ขเณ สพฺพาว
ตา สามาวติปฺปมุขา ๖- อิตฺถิโย โอธิโส เมตฺตํ ผรึสุ. ราชา กณฺหํ เนว ขิปิตุํ ๗-
น อปเนตุํ สกฺโกติ, คตฺเตหิ เสทา มุจฺจึสุ, ๘- สรีรํ เวธติ, มุขโต เขโฬ สวติ, ๙-
คเหตพฺพคหณํ ๑๐- น ปสฺสติ. อถ นํ สามาวตี "กึ มหาราช กิลมสี"ติ อาห.
อาม เทวิ กิลมามิ, อวสฺสโย เม โหหีติ. สาธุ มหาราช กณฺฑํ มหาปฐวิมุขํ
กโรหีติ. ราชา ตถา อกาสิ. สา "รญฺโญ หตฺถโต กณฺฑํ มุจฺจตู"ติ อธิฏฺฐาสิ.
ตสฺมึ ขเณ กณฺฑํ มุจฺจิ. ราชา ตํขณํเยว อุทเก นิมุชฺชิตฺวา อาคมฺม อลฺลเกโส
อลฺลวตฺโถ สามาวติยา ปาเทสุ ปติตฺวา "ขม เทวิ มยฺหํ, เภทกานเมว วจเนน
อนุปธาเรตฺวา เอตํ กตนฺ"ติ อาห. ขมามิ เทวาติ. สาธุ เทวิ, เอตํ ตยา มยฺหํ
ขมิตํ นาม โหติ. ราชา อิโต ปฏฺฐาย ตุมฺหากํ ยถารุจิยา ทสพลสฺส ทานํ
เทถ, ปจฺฉาภตฺตํ วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมกถํ สุณาถ, อชฺชโต ๑๑- ปฏฺฐาย ปริหารํ
ทมฺมีติ. เตนหิ เทว อชฺชโต ปฏฺฐาย เอกํ ภิกฺขุํ ยาจิตฺวา อาเนถ, โย โน
ธมฺมํ วาเจสฺสตีติ. ราชา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ยาจนฺโต อานนฺทตฺเถรํ ยาจิ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. อาทิตฺตํ เวณุวนํ  ๒ ฉ.ม. โทเสน  ๓ สี.,อิ. ฐปาเปตฺวา ๔ ม. วิสปีตํ
@สลฺลํ  ๕ ม. ปุเร กตฺวา  ๖ อิ. สามาวติปมุขา  ๗ สี.,อิ. เนว กณฺฑํ ปกฺขิปิตุํ
@๘ ฉ.,อิ. มุจฺจนฺติ  ๙ ฉ.ม.,อิ. ปตติ ๑๐ สี.,อิ. คเหตพฺพคหณกํ ๑๑ ฉ. อชฺช โว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๙.
ตโต ปฏฺฐาย ตา ปญฺจสตา อิตฺถิโย เถรํ ปกฺโกสาเปตฺวา สกฺการสมฺมานํ กตฺวา
กตภตฺตกิจฺจสฺส เถรสฺส สนฺติเก ธมฺมํ ปริยาปุณนฺติ.
     ตา เอกทิวสํ เถรสฺส อนุโมทนาย ปสนฺนา เถรสฺส ปญฺจ อุตฺตราสงฺคสตานิ
อทํสุ. เถโร กิร ปุพฺเพ ตุนฺนวายกาเล ๑- เอกสฺส ปจฺเจกพุทฺธสฺส เอกาย สูจิยา
สทฺธึ หตฺถตลโจฬกฺขณฺฑํ ๒- อทาสิ. โส สูจิยา ผเลน อิมสฺมึ อตฺตภาเว มหาปญฺโญ
อโหสิ, โจฬกฺขณฺฑสฺส ผเลน อิมินาว นิยาเมน ปญฺจสตกฺขตฺตุํ ทุสฺสานิ ปฏิลภิ.
     ตโต มาคณฺฑิยา อญฺญํ กาตพฺพํ อปสฺสนฺตี "อุยฺยานํ คจฺฉาม มหาราชา"ติ
อาห. สาธุ เทวีติ จ รญฺโญ ๓- สมฺปฏิจฺฉิตภาวํ ญตฺวา จูฬปิตรํ ปกฺโกสาเปตฺวา
อาห "อมฺหากํ อุยฺยานํ คมนกาเล ๔- สามาวติยา วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา สามาวตึ
สปริวารํ อนฺโต กริตฺวา `รญฺโญ อาณา'ติ วตฺวา ทฺวารํ ปิทหิตฺวา ปลาเสน ๕-
ปลิเวเฐตฺวา เคเห อคฺคึ เทถา"ติ. มาคณฺฑิโย ตสฺสา วจนํ สุตฺวา ตถา อกาสิ.
ตสฺมึ ทิวเส สพฺพาปิ ตา อิตฺถิโย ปุพฺเพ กตสฺส อุปปีฬกกมฺมสฺสานุภาเวน สมาปตฺตึ
อปฺปิตุํ ๖- นาสกฺขึสุ, เอกปฺปหาเรเนว ภสฺมมุฏฺฐิ ๗- วิย ฌายึสุ. ตาสํ
อารกฺขปุริสา รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา "เทว อิทํ นาม กรึสู"ติ อาจิกฺขึสุ.
     ราชา "เกน กตนฺ"ติ ปริเยสนฺโต มาคณฺฑิยาย การิตภาวํ ญตฺวา ตํ
ปกฺโกสาเปตฺวา "ภทฺเท ภทฺทกํ ตยา กมฺมํ กตํ มยา กตฺตพฺพํ กโรนฺติยา,
`อุฏฺฐาย สมุฏฺฐาย มยฺหํ วธาย ปริสกฺกมานา ฆาติตา, ปสนฺโนสฺมิ, ตุยฺหํ สมฺปตฺตึ
ทสฺสามีติ ตว ญาตเก ปกฺโกสาเปหี"ติ. สา รญฺโญ กถํ สุตฺวา อญฺญาตเกปิ
ญาตเก กตฺวา ปกฺโกสาเปสิ. ราชา สพฺเพสํ สนฺนิปติตภาวํ ญตฺวา ราชงฺคเณ
คลปฺปมาเณสุ  อาวาเฏสุ นิขณิตฺวา อุปริ ฐิตานิ สีสานิ ภินฺทาเปนฺโต มหนฺเตหิ
อยนงฺคเลหิ กสาเปสิ. ๘- มาคณฺฑิยมฺปิ ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉินฺทาเปตฺวา ปูวปจนกฏาเห
ภชฺชาเปสิ. ๙-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตุนฺนวายกุเล  ๒ สี.,อิ.,ฉ.ม. หตฺถตลมตฺตํ โจฬขณฺฑํ  ๓ ฉ.,อิ. สาธุ
@เทวีติ. สา รญฺโญ  ๔ ฉ.ม.,อิ. คตกาเล  ๕ ฉ.ม. ปลาเลน ๖ ฉ.ม.,อิ. อปฺเปตุํ
@๗ ฉ.ม.,อิ. ภุสมุฏฺฐิ  ๘ สี. กสาเปตฺวา  ๙ ฉ.ม. ปจาเปสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๐.
     กึ ปน สามาวติยา สปริวาราย อคฺคินา ฌายนกมฺมนฺติ. ๑- สา กิร อนุปฺปนฺเน
พุทฺเธ เคเหว ปญฺจมาตุคามสเตหิ สทฺธึ คงฺคาย กีฬิตฺวา พหิติตฺเถ ๒- ฐิตา สีเต
ชาเต อวิทูรฏฺฐาเน ปจฺเจกพุทฺธสฺส ปณฺณสาลํ ทิสฺวา อนฺโต อโสเธตฺวาว พหิ อคฺคึ
ทตฺวา วิสิพฺเพสุํ. ๓- อนฺโตปณฺณสาลาย ปจฺเจกพุทฺโธ นิโรธสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา
นิสินฺโน. ตา ชาลาสุ ปจฺฉินฺนาสุ ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวา "กึ อเมฺหหิ กตํ, อยํ
ปจฺเจกพุทฺโธ รญฺโญ กุลุปโก, อิมํ ทิสฺวา ราชา อมฺหากํ กุชฺฌิสฺสติ, อิทานิ
นํ สุชฺฌาปิตํ กาตุํ วฏฺฏตี"ติ อญฺญานิปิ ทารูนิ ปกฺขิปิตฺวา อคฺคึ อทํสุ. ปุน
ชาลาย ปจฺฉินฺนาย ปจฺเจกพุทฺโธ สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย ตาสํ ปสฺสนฺตีนํเยว จีวรานิ
ปปฺโปเฏตฺวา ๔- เวหาสํ อุปฺปติตฺวา คโต. เตน กมฺเมน นิรเย ปจิตฺวา ปกฺกาวเสเสน
อิมํ พฺยสนํ ปาปุณึสุ. จตุปริสมชฺเฌ ปน กถา อุทปาทิ "พหุสฺสุตาว ขุชฺชุตฺตรา,
มาตุคามตฺตภาเว ฐตฺวา ปญฺจนฺนํ มาตุคามสตานํ ธมฺมํ กเถตฺวา โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐาเปสิ. สามาวตีปิ รญฺโญ ๕- อตฺตโน กุปฺปิตํ ๖- กณฺฑํ เมตฺตาผรเณน ผริตฺวา
ปฏิพาหี"ติ. ตสฺสาปิ มหาชโน คุณํ กเถสิ. เอวเมตํ วตฺถุ สมุฏฺฐิตํ. อถ สตฺถา
อปรภาเค เชตวเน นิสินฺโน ตเทว การณํ อตฺถุปฺปตฺตึ กตฺวา ขุชฺชุตฺตรํ พหุสฺสุตานํ,
สามาวตึ เมตฺตาวิหารีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ.
                         อุตฺตรานนฺทมาตาวตฺถุ
     [๒๖๒] ปญฺจเม ฌายีนนฺติ ฌานาภิรตานํ อุปาสิกานํ อุตฺตรา นนฺทมาตา อคฺคาติ
ทสฺเสติ. สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺตา สตฺถุ ธมฺมกถํ
สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ ฌานาภิรตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา
อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปฏฺเฐสิ. สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ
สํสริตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ราชคหนคเร สุมนเสฏฺฐึ นิสฺสาย วสนฺตสฺส
ปุณฺณเสฏฺฐิสฺส ๗- นาม ภริยาย กุจฺฉิยํ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ, อุตฺตราติสฺสา นามํ
อกํสุ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. ฌาปนกมฺมนฺติ  ๒ สี.,อิ. พหิตีเร  ๓ สี.,อิ. วิสิเวสุํ
@๔ ฉ.ม. ปปฺโผเฏตฺวา, อิ. โผเฏตฺวา  ๕ ฉ.ม. รญฺญา  ๖ ฉ.ม.,อิ. อปฺปิตํ
@๗ ฉ.,อิ. ปุณฺณสีหสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๑.
     อเถกสฺมึ นกฺขตฺตมหทิวเส ราชคหเสฏฺฐี ปุณฺณํ ปกฺโกสาเปตฺวา อาห "ตาต
ปุณฺณ นกฺขตฺตํ วา. อุโปสโถ วา ทุคฺคตสฺส กึ กริสฺสติ, เอวํ สนฺเตปิ วเทหิ `กึ
นกฺขตฺตปริจฺจยํ ๑- คเหตฺวา นกฺขตฺตํ กีฬิสฺสสิ, พลวโคเณ จ ผาลญฺจ นงฺคลญฺจ ๒-
คเหตฺวา กริสฺสสี"ติ. "มม ภริยาย สทฺธึ มนฺเตตฺวา ชานิสฺสามิ อยฺยา"ติ ตํ ๓-
ภริยาย อาโรเจสิ. "เสฏฺฐี นาม อยฺโย อิสฺสโร, ตสฺส ตยา สทฺธึ กเถนฺตสฺส
กถา โสภติ, ตฺวํ ปน อตฺตโน กสิกมฺมํ มา วิสฺสชฺเชสี"ติ อาห. โส ตสฺสา
วจนํ สุตฺวา กสิกภณฺฑํ อาทาย กสิตุํ คโต.
     ตํทิวสญฺจ สาริปุตฺตตฺเถโร นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย "กสฺส อชฺช มยา สงฺคหํ
กาตุํ วฏฺฏตี"ติ อาวชฺเชนฺโต อิมสฺส ปุณฺณสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา ภิกฺขาจารเวลาย
ปตฺตจีวรมาทาย ปุณฺณสฺส กสนฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต อวิทูเร อตฺตานํ ทสฺเสสิ.
ปุณฺโณ เถรํ ทิสฺวา กสึ ฐเปตฺวา เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน
วนฺทิ. เถโร ตํ โอโลเกตฺวา อุทกสภาคํ ปุจฺฉิ. ตสฺส เอตทโหสิ "อยฺโย มุขํ
โธวิตุกาโม ภวิสฺสตี"ติ. ตโต เวเคน คนฺตฺวา ทนฺตกฏฺฐํ อาหริตฺวา กปฺปิยํ กตฺวา
เถรสฺส อทาสิ. เถเร ทนฺตกฏฺฐํ ขาทนฺเต ปตฺเตน สทฺธึ ธมฺมกรกํ ๔- นีหริตฺวา
อุทกสฺส ปูเรตฺวา อาหริ. เถโร มุขํ โธวิตฺวา ภิกฺขาจารมคฺคํ ๕- ปฏิปชฺชิ. ปุณฺโณ
จินฺเตสิ "เถโร น อญฺเญสุ ทิวเสสุ อิมํ มคฺคํ ปฏิปชฺชติ, อชฺช ปน มยฺหํ
สงฺคหตฺถาย ปฏิปนฺโน ภวิสฺสติ. อโห วต เม ภริยา มมตฺถาย อาหรณกอาหารํ
เถรสฺส ปตฺเต ปติฏฺฐเปยฺยา"ติ.
     อถสฺส สา ภริยา "อชฺช นกฺขตฺตทิวโส"ติ ปาโตว อตฺตโน ลภนกนิยาเมน
ขาทนียํ โภชนียํ สํวิธาย คเหตฺวา สามิกสฺส กสนฏฺฐานํ อาคนฺตฺวา ๖- อนฺตรามคฺเค
เถรํ ทิสฺวา จินฺเตสิ "อญฺเญสุ ทิวเสสุ มยฺหํ เถรํ ทิสฺวา เทยฺยธมฺโม น โหติ,
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปริพฺพยํ, ฉ. นกฺขตฺตปริพฺพยํ  ๒ สี. ผาลกํ นงฺคลญฺจ  ๓ ฉ.ม.,อิ. ตํ กถํ
@๔ ฉ.ม. ธมฺมกรณํ  ๕ สี.,อิ. ภิกฺขาจารเวลาย มคฺคํ  ๖ ม. คนฺตฺวา, ฉ. อาคจฺฉนฺตี
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๒.
เทยฺยธมฺเม สนฺเตปิ มม อยฺยํ น ปสฺสามิ, อชฺช ปน ทฺวินฺนํปิ สมฺมุขีภาโว
ชาโต. มม สามิกสฺส ปน สมฺปาเทตฺวา อาหริสฺสามิ, อิมํ ตาว อาหารํ เถรสฺส
ทสฺสามี"ติ ตีหิ เจตนาหิ สมฺปยุตฺตํ กตฺวา ตํ โภชนํ สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ปตฺเต
ปติฏฺฐเปตฺวา "เอวมิธ ๑- ทุคฺคตชีวิตา มุจฺจามี"ติ อาห. เถโรปิ "ตว อชฺฌาสโย
ปูรตู"ติ ตสฺสานุโมทนํ กตฺวา ตโต นิวตฺติตฺวา วิหารํ อคมาสิ.
     สาปิ ปุน อตฺตโน เคหํ คนฺตฺวา สามิกสฺส อาหารํ สมฺปาเทตฺวา อาทาย
กสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา สามิกสฺส กุชฺฌนภาวโต ภีตา "สามิ อชฺช เอกทิวสํ ตว มนํ
สนฺธาเรหี"ติ อาห. กึการณาติ. อหํ อชฺช ตาว อาหารํ อาหรนฺตี อนฺตรามคฺเค
เถรํ ทิสฺวา ตว ภาคภตฺตํ เถรสฺส ปตฺเต ปติฏฺฐเปตฺวา ปุน เคหํ คนฺตฺวา
อาหารํ ปจิตฺวา อาทาย อาคตมฺหีติ. มนาปํ เต ภทฺเท กตํ, มยาปิ ปาโตว
เถรสฺส ทนฺตกฏฺฐญฺจ มุโขทกญฺจ ทินฺนํ. อชฺช อมฺหากํ สมภาคํ ๒- สพฺพํปิ เถรสฺส
อมฺหากํ สนฺตกเมว ชาตนฺติ ทฺวินฺนํปิ ชนานํ เอกสทิสเมว จิตฺตํ อโหสิ. อถ
ปุณฺโณ อาหารกิจฺจํ กตฺวา ภริยาย อูรุมฺหิ สีสํ กตฺวา มุหุตฺตํ นิปชฺชิ.
อถสฺส นิทฺทา โอกฺกมิ. โส โถกํ นิทฺทายิตฺวา ปพุทฺโธ กสิตฏฺฐานํ โอโลเกสิ,
โอโลกิโตโลกิตฏฺฐานํ มหาโกสาตกีปุปฺเผหิ สมฺปุณฺณํ ๓- วิย อโหสิ. โส ภริยํ
อาห "ภทฺเท กึ นาเมตํ อชฺช อิมํ ๔- กสิตฏฺฐานํ สุวณฺณํ หุตฺวา ขายตี"ติ. อยฺย
อชฺช เต สกลทิวเส กิลนฺตตาย อกฺขีนิ มญฺเญ ภมนฺตีติ. ภทฺเท มยฺหํ อสทฺทหนฺตี สยํ
โอโลเกหีติ. ตสฺมึ กาเล สา โอโลเกตฺวา สภาวํ อยฺย กเถสิ, เอวเมตํ ภวิสฺสตีติ.
     ปุณฺโร อุฏฺฐาย เอกวตึ ๕- คเหตฺวา นงฺคลสีเส ปหริ, คุฬปิณฺโฑ วิย นงฺคลสีเส
อลฺลยิตฺวา ๖- อฏฺฐาสิ. โส ภริยํ ปกฺโกสิตฺวา อาห "ภทฺเท อญฺเญสํ ฐปิตพีชํ ๗- นาม
ตีหิ วา จตูหิ วา มาเสหิ ผลํ เทติ, อมฺหากํ ปน อยฺยสฺส สาริปุตฺตตฺเถรสฺส
อนฺตเร โรปิเตน สทฺธาพีเชน อชฺเชว ผลํ ทินฺนํ. อิมสฺมึ กรีสมตฺเต ปเทเส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. เอวํวิธา  ๒ สี.,อิ.,ฉ.ม. สุปฺปภาตํ ๓ ฉ.ม.,อิ. สมฺปริกิณฺณํ
@๔ ฉ.ม. อิทํ, อิ. มม  ๕ ม. วฏฺฏึ, ฉ.,อิ. เอกํ กฏฺฐึ  ๖ ฉ.ม. อลฺลียิตฺวา,
@อิ. อลฺลิยิตฺวา  ๗ สี.,อิ. วปฺเป วปิเต พีชํ, ฉ.ม. วปิตพีชํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๓.
อามลกมตฺโตปิ สุวณฺโณ อสุวณฺโณ ๑- นาม นตฺถี"ติ. อิทานิ กึ กริสฺสาม อยฺยาติ.
"ภทฺเท อิมํ เอตฺตกํ สุวณฺณํ เถเนตฺวา ขาทิตุํ นาม น สกฺกา"ติ ภริยํ ตสฺมึ
ฐาเน ฐเปตฺวา อาภตปาตึ สุวณฺณสฺส ปูเรตฺวา คนฺตฺวา รญฺโญ อาโรจาเปสิ
"เอโก มนุสฺโส สุวณฺณปาตึ คเหตฺวา ฐิโต"ติ. ราชา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา "กหนฺเต
ตาต ลทฺธนฺ"ติ ปุจฺฉิ. "เทว มยฺหํ เอกํ กสิตฏฺฐานํ สพฺพํ สุวณฺณเมว ชาตํ,
ปหิณิตฺวา อาหราเปถา"ติ. ตฺวํ กึนาโมสีติ. ปุณฺโณ นามาหํ เทวาติ. คจฺฉถ
ภเณ สกฏานิ โยเชตฺวา ปุณฺณสฺส กสิตฏฺฐานโต สุวณฺณํ อาหรถาติ.
     สกเฏหิ สทฺธึ คตราชปุริสา "รญฺโญ ปุญฺญนฺ"ติ วตฺวา สุวณฺณปิณฺฑํ ๒-
คณฺหนฺติ, ๓- ตํ คหิตํ กสิตเลฑฺฑุํเยว ๓- โหติ. เต คนฺตฺวา รญฺโญ อาโรเจสุํ. เตนหิ
ภเณ คนฺตฺวา "ปุณฺณสฺส ปุญฺญนฺ"ติ วตฺวาว คณฺหถาติ. คหิตํ ๔- สุวณฺณเมว โหติ.
เต สพฺพสุวณฺณํ อาหริตฺวา ราชงฺคเณ ราสึ อกํสุ. ราสี อุพฺเพเธน ตาลปฺปมาโณ
อโหสิ. ราชา วาณิเช ปกฺโกสาเปตฺวา "กสฺส เคเห เอตฺตกํ สุวณฺณํ อตฺถี"ติ
ปุจฺฉิ. นตฺถิ เทว กสฺสจีติ. เอตฺตกสฺส ปน ธนสฺส สามิโน กึ กาตุํ
วฏฺฏตีติ. ธนเสฏฺฐึ นาม นํ กาตุํ วฏฺฏติ เทวาติ. เตนหิ ปุณฺณํ อิมสฺมึ นคเร
ธนเสฏฺฐึ นาม กาเรถาติ ๕- สพฺพนฺตํ สุวณฺณํ ตสฺเสว ทตฺวา ตํทิวสํเยว เสฏฺฐิฏฺฐานํ
อทาสิ. โส เสฏฺฐี มงฺคลํ กโรนฺโต สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส ทานํ ๖-
อทาสิ. สตฺตเม ทิวเส ทสพลสฺส ภตฺตานุโมทนาย ปุณฺณเสฏฺฐีปิ ภริยาปิ ธีตาปิ
สพฺเพ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหึสุ.
     อปรภาเค ราชคหเสฏฺฐี "ปุณฺณเสฏฺฐิโน วยปฺปตฺตา ทาริกา อตฺถี"ติ สุตฺวา
อตฺตโน ปุตฺตสฺส การณา ตสฺส เคเห ๗- เปเสสิ. โส ตสฺส วจนํ ๘- สุตฺวา "นาหํ
ธีตรํ ทสฺสามี"ติ ปฏิสาสนํ เปเสสิ. สุมนเสฏฺฐีปิ ปุน เปเสสิ "ตฺวํ มม เคหํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. ปํสุจุณฺโณ อสุวณฺณํ, ฉ.ม. ปํสุปิณฺโฑ อสุวณฺโณ
@๒ ฉ.ม.,อิ. สุวณฺณปิณฺเฑ  ๓-๓ ฉ.ม.,อิ. คหิตคหิตมฺปิ กสิตเลฑฺฑุเยว
@๔ ฉ.ม.,อิ. คหิตคหิตํ  ๕ ฉ.ม.,อิ. กโรถาติ  ๖ ฉ.ม.,อิ. มหาทานํ  ๗ ฉ.ม.,อิ. เคหํ
@๘ ฉ.ม.,อิ. สาสนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๔.
นิสฺสาย วสิตฺวา อิทานิ เอกปฺปหาเรเนว อิสฺสโร หุตฺวา มยฺหํ ทาริกํปิ น
เทสี"ติ. ตโต ปุณฺณเสฏฺฐี อาห "อิมํ ตาว ตุมฺหากํ เสฏฺฐิสภาวเมว กเถสิ,
ปุริโส นาม สพฺพกาเล เอวํวิโธเยวาติ น สลฺลกฺเขตพฺโพ. อหญฺหิ อิทานิ ตาทิเส
ปุริเส ทาเส กตฺวา คเหตุํ สกฺโกมิ, ตุยฺหํ ปน ชาตึ วา โคตฺตํ วา นปฺปโหมิ. ๑-
อปิจ โข มม ธีตา โสตาปนฺนา อริยสาวิกา เทวสิกํ ๒- กหาปณคฺฆนเกหิ ปูชํ
อกาสิ, ๒- ตมหํ ตุมฺหาทิสสฺส มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส เคหํ กถํ เปเสสฺสามี"ติ. ๓- เอวํ
ปุณณเสฏฺฐิสฺส ปฏิพาหกภาวํ ญตฺวา ราชคหเสฏฺฐี ปุน สาสนํ เปเสสิ "โปราณกวิสฺสาสํ
มา ภินฺทตุ, ๔- อหํ มยฺหํ สุณิสาย เทวสิกํ ทฺวินฺนํ กหาปณานํ อคฺฆนกานิ ปุปฺผานิ
สชฺชาเปสฺสามี"ติ. โส "สาธู"ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ธีตรํ ตสฺส ฆรํ เปเสสิ.
     อเถกทิวสํ สา ปุณฺณเสฏฺฐิโน ธีตา อุตฺตรา อตฺตโน สามิกํ เอวมาห "อตฺตโน
กุลเคเห มาสสฺส อฏฺฐ ทิวสานิ นิพทฺธํ อุโปสถกมฺมํ กโรมิ, อิทานิปิ ตุเมฺหสุ
สมฺปฏิจฺฉนฺเตสุ อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐเหยฺยนฺ"ติ. โส "น สกฺกา"ติ ตํ น สมฺปฏิจฺฉิ.
สา ตํ สญฺญาเปตุํ อสกฺโกนฺตี ตุณฺหี อโหสิ. ปุน อนฺโตวสฺเส "อุโปสถิกา
ภวิสฺสามี"ติ ตทาปิ โอกาสํ กโรนฺตี เนว อลตฺถ. สา อนฺโตวสฺเส  อฑฺฒติเยสุ
มาเสสุ อติกฺกนฺเตสุ อฑฺฒมาเส อวสิฏฺเฐ มาตาปิตูนํ สาสนํ เปเสสิ "อหํ ตุเมฺหหิ
โจรเก ๕- ปกฺขิตฺตา เอตฺตเกสุ ฐาเนสุ ๖- เอกทิวสํปิ อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐาตุํ น
ลภามิ, ปญฺจทส กหาปณสหสฺสานิ เม เปเสถา"ติ. เต ธีตุ สาสนํ สุตฺวา "กึการณา"ติ
อปุจฺฉิตฺวาว ปหิณึสุ. อุตฺตรา เต กหาปเณ คณฺหิตฺวา ตสฺมึ นคเร สิริมา นาม
คณิกา อตฺถิ, ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา "อมฺม สิริเม อหํ อิมํ อฑฺฒมาสํ อุโปสถงฺคานิ
อธิฏฺฐหิสฺสามิ, ตฺวํ อิมานิ ปญฺจทส กหาปณสหสฺสานิ คเหตฺวา อิมํ อฑฺฒมาสํ
เสฏฺฐิปุตฺตํ ปริจราหี"ติ. สา "สาธุ อยฺเย"ติ สมฺปฏิจฺฉิ. ตโต ปฏฺฐาย
เสฏฺฐิปุตฺโต "สิริมาย สทฺธึ โมทิสฺสามี"ติ อุตฺตราย อฑฺฒมาสํ อุโปสถกมฺมํ
สมฺปฏิจฺฉิ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ.,ฉ.ม. น โกเปมิ  ๒-๒ ฉ.ม.,อิ. ปุปฺเผหิ ปูชํ กโรติ  ๓ สี.,อิ.เคหํ น
@ปหิณิสฺสามีติ, ฉ.ม. เคหํ น เปเสสฺสามีติ  ๔ สี.,อิ. มา มทฺทตุ
@๕ ฉ.ม.,อิ. จารเก  ๖ ฉ.,อิ. เอตฺตเก อทฺธาเน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๕.
     สา เตน สมฺปฏิจฺฉิตภาวํ ญตฺวา ทิวเส ทิวเส ปาโตว ทาสีคณปริวุตา
สตฺถุ สหตฺถา ขาทนียํ โภชนียํ สํวิทหิตฺวา สตฺถริ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา วิหารํ
คเต อุโปสถงฺคานิ อธิฏฺฐาย ปาสาทวรํ อารุยฺห อตฺตโน สีลานิ อาวชฺชมานา
นิสีทิ. ๑- เอวํ อฑฺฒมาสํ วีตินาเมตฺวา อุโปสถวิสฺสชฺชนทิวเส ปาโตว ยาคุขชฺชกาทีน
สํวิทหนฺตี วิจรติ. ๒- ตสฺมึ สมเย เสฏฺฐิปุตฺโต สิริมาย สทฺธึ อุปริปาสาทวรคโต
ชาลวาตปานํ วิวริตฺวา อนฺตรวตฺถุํ โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิ. อุตฺตรา วาตปานฉิทฺเทน
อุทฺธํ โอโลเกสิ. เสฏฺฐิปุตฺโต อุตฺตรํ โอโลเกตฺวา "เนรยิกชาติกา วต อยํ เอวํวิธ
นาม สมฺปตฺตึ ปหาย อุกฺขลิมสิมกฺขิตา ๓- หุตฺวา นิกฺการณา ทาสีนํ อนฺตเร
วิจรตี"ติ หสิตํ อกาสิ. อุตฺตรา ตสฺส ปมาทภาวํ ญตฺวา "อยํ พาโล นาม ๔- อตฺตโน
สมฺปตฺติ สพฺพกาลํ ถาวราติ สญฺญี ภวิสฺสตี"ติ สยํปิ หสิตํ อกาสิ. ตโต สิริมา
"อยํ เปติกา ๕- มยิ ฐิตาย เอวํ มม สามิเกน สทฺธึ หสิตํ กโรตี"ติ กุปิตา
เวเคน โอตริ. อุตฺตรา ตสฺสา คมนากปฺเปเนว ๖- "อยํ พาลา อฑฺฒมาสมตฺตํ อิมสฺมึ
เคเห วสิตฺวา มยฺหเมเวตํ เคหนฺติสญฺญี ชาตา"ติ วตฺวา ๗- ตํขณญฺเญว เมตฺตชฺฌานํ
สมาปชฺชิตฺวา อฏฺฐาสิ. สิริมาปิ  ทาสีนํ อนฺตเร ๘- อาคนฺตฺวา อุลฺลุงฺกํ ๙-
คเหตฺวา ปูวปจนฏฺฐาเน ๑๐- ปกฺกุฏฺฐิตเตลสฺส ๑๑- ปูเรตฺวา อุตฺตราย มตฺถเก
อาสิญฺจิ, เมตฺตชฺฌานสฺส วิปฺผาเรน อุตฺตราย มตฺถเก อาสิตฺตํ ปกฺกุฏฺฐิตเตลํ
ปทุมปตฺเต อาสิตฺตอุทกํ วิย วินิวฏฺฏิตฺวา คตํ.
     ตสฺมึ ขเณ สิริมาย สมีเป ฐิตา ทาสิโย ตํ โอโลเกตฺวา "โหตุ เช,
ตฺวํ อมฺหากํ อยฺยาย หตฺถโต มูลํ คเหตฺวา อาคตา อิมสฺมึ เคเห วสมานา
อมฺหากํ อยฺยาย สทิสา ภวิตุํ วายมสี"ติ สมฺมุขฏฺฐาเน ๑๒- ตํ ปริภาสึสุ. ตสฺมึ
ขเณ สิริมา อตฺตโน อาคนฺตุกภาวํ อญฺญาสิ. สา ตโตว คนฺตฺวา อุตฺตราย
ปาเทสุ ปติตฺวา "อยฺเย อนุปธาเรตฺวา เม กตํ, ขม มยฺหนฺ"ติ อาห. อมฺม
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. นิสีทติ  ๒ อิ. จรติ  ๓ สี.,อิ.,ฉ.ม. อุกฺขลิกมสิมกฺขิตา  ๔ สี. อิมํ
@๕ ฉ.ม.,อิ. เจฏิกา  ๖ ฉ.ม.,อิ. อาคมนากปฺเปเนว  ๗ ฉ.ม.,อิ. ญตฺวา
@๘ ฉ.ม.,อิ. อนฺตเรน  ๙ ฉ.ม.,อิ. อุฬุงฺกํ ๑๐ อิ. ปูปปจนฏฺฐาเน
@๑๑ สี.,อิ.,ม. ปกฺกฏฺฐิตเตลสฺส, ฉ. ปกฺกุฐิตเตลสฺส. เอวมุปริปิ
@๑๒ สี.,อิ. สมฺมุขสมฺมุขฏฺฐานโต อุฏฺฐาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๖.
สิริเม ตํ ๑- นาหํ ตว อิมสฺมึ ฐาเน ขมิสฺสามิ, อหํ สปิติกา ธีตา, ทสพเล
ขมนฺเตเยว ขมิสฺสามีติ.
     สตฺถาปิ โข ภิกฺขุสํฆปริวาโร อาคนฺตฺวา อุตฺตราย นิเวสเน ปญฺญตฺตาสเน
นิสีทิ. สิริมา คนฺตฺวา สตฺถุ ปาเทสุ ปติตฺวา "ภนฺเต มยา อยฺยาย อุตฺตราย
อนฺตเร เอโก โทโส กโต, ตุเมฺหสุ ขมนฺเตสุ ขมิสฺสามีติ วทติ, ขมถ มยฺหํ
ภควา"ติ. ขมามิ เต สิริเมติ. สา ตสฺมึ กาเล คนฺตฺวา อุตฺตรํ ขมาเปสิ. ตํทิวสญฺจ
สิริมา ทสพลสฺส ภตฺตานุโมทนํ สุตฺวา:-
               "อกฺโกเธน ชิเน โกธํ        อสาธุํ สาธุนา ชิเน
                ชิเน กทริยํ ทาเนน         สจฺเจนาลิกวาทินนฺ"ติ ๒-
คาถาปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิตา ทสพลํ นิมนฺเตตฺวา ปุนทิวเส มหาทานํ
อทาสิ. เอวเมตํ วตฺถุ สมุฏฺฐิตํ. อปรภาเค ปน สตฺถา เชตวเน นิสีทิตฺวา อุปาสิกาโย
ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต อุตฺตรํ นนฺทมาตรํ ฌายีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ.
                           สุปฺปวาสาวตฺถุ
     [๒๖๓] ฉฏฺเฐ ปณีตทายิกานนฺติ ปณีตรสทายิกานํ ๓- อุปาสิกานํ สุปฺปวาสา
โกลิยธีตา อคฺคาติ ทสฺเสติ. สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห
นิพฺพตฺตา สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ ปณีตทายิกานํ
อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปฏฺเฐสิ. สา
กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท โกลิยนคเร ขตฺติยกุเล
นิพฺพตฺติ, สุปฺปวาสาติสฺสา นามํ อกํสุ. สา วยปฺปตฺตา เอกสฺส สกฺยกุมารสฺส เคหํ
คตา ปฐมทสฺสเนเนว ๔- สตฺถุ ธมฺมกถํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ. สา อปรภาเค
สีวลึ นาม ทารกํ วิชายิ. ตสฺส วตฺถุ เหฏฺฐา วิตฺถาริตเมว.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  ๒ ขุ.ธ. ๒๕/๒๒๓/๕๖  ๓ ม. ปณีตสฺส ทายิกานํ
@๔ ฉ.ม.,อิ. ปฐมทสฺสเนเยว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๗.
     สา เอกสฺมึ สมเย พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส นานคฺครสปณีตโภชนํ อทาสิ.
สตฺถา กตภตฺตกิจฺโจ อนุโมทนํ กโรนฺโต สุปฺปวาสาย อิมํ ธมฺมํ เทเสสิ "โภชนํ
สุปฺปวาเส เทนฺตี อริยสาวิกา ปฏิคฺคาหกานํ ปญฺจ ฐานานิ เทติ. อายุํ เทติ,
วณฺณํ  เทติ, สุขํ เทติ, พลํ เทติ, ปฏิภาณํ เทติ. อายุํ โข ปน ธมฺมทานํ ๑-
ทตฺวา อายุสฺส ภาคินี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา ฯเปฯ ปฏิภาณํ
ทตฺวา ปฏิภาณสฺส ภาคินี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา"ติ. เอวเมตํ วตฺถุํ
สมุฏฺฐิตํ. อถ อปรภาเค สตฺถา เชตวเน นิสีทิตฺวา อุปาสิกาโย ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต
สุปฺปวาสํ โกลิยธีตรํ ปณีตทายิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ.
                            สุปฺปิยาวตฺถุ
     [๒๖๔] สตฺตเม คิลานุปฏฺฐากีนนฺติ คิลานุปฏฺฐากีนํ อุปาสิกานํ สุปฺปิยา
อุปาสิกา อคฺคาติ ทสฺเสติ. อยํ กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห
นิพฺพตฺตา อปรภาเค สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺตี สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ
คิลานุปฏฺฐากีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปฏฺเฐสิ.
สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท พาราณสิยํ กุลเคเห
นิพฺพตฺติ, สุปฺปิยาติสฺสา นามํ อกํสุ. อปรภาเค สตฺถา ภิกฺขุสํฆปริวาโร พาราณสึ
อคมาสิ. สา ตถาคตสฺส ปฐมทสฺสเนเยว ธมฺมํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ.
     อเถกทิวสํ ธมฺมสฺสวนตฺถาย วิหารํ คตา วิหารจาริกญฺจรมานา เอกํ ภิกฺขุํ
คิลานํ ทิสฺวา อภิวาเทตฺวา ปฏิสณฺฐารํ กตฺวา "อยฺยสฺส กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตี"ติ
ปุจฺฉิ. รสํ ๒- ลทฺธุํ วฏฺฏติ อุปาสิเกติ. "โหตุ ภนฺเต, อหํ ปหิณิสฺสามี"ติ เถรํ
อภิวาเทตฺวา อนฺโตนครํ คนฺตฺวา ปุนทิวเส ปวตฺตมํสตฺถาย ทาสึ อนฺตราปณํ
เปเสสิ. สา สกลนคเร ปวตฺตมํสํ อลภิตฺวา อลทฺธภาวํ กเถสิ. อุปาสิกา จินฺเตสิ
"อหํ อยฺยสฺส รสํ ปหิณิสฺสามีติ วตฺวา สเจ น เปเสสฺสามิ, อยฺโย อญฺญโตปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  ๒ ม. มํสํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๘.
อลภนฺโต กิลมิสฺสติ, ยงฺกิญฺจิ กตฺวา เปเสตุํ วฏฺฏตี"ติ คพฺภํ ปวิสิตฺวา อูรุมํสํ
ฉินฺทิตฺวา ทาสิยา อทาสิ  "อิมํ ๑- มํสํ คเหตฺวา สมฺภาเรหิ โยเชตฺวา รสํ กตฺวา
วิหารํ เนตฺวา อยฺยสฺส เทหิ, โย จ ๒- มํ ปุจฺฉติ, คิลานาติ ปเวเทหี"ติ. ๓- สา
ตถา อกาสิ.
     สตฺถา ตํ การณํ ญตฺวา ปุนทิวเส ภิกฺขาจารเวลาย ภิกฺขุสํฆปริวุโต
อุปาสิกาย เคหํ อคมาสิ. สา ตถาคตสฺส อาคตภาวํ สุตฺวา สามิกํ อามนฺเตสิ
"อยฺยปุตฺต อหํ สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตุํ น สกฺโกมิ, คจฺฉ ตฺวํ สตฺถารํ อนฺโตเคหํ
ปเวเสตฺวา นิสีทาเปหี"ติ. โส ตถา อกาสิ. สตฺถา "กหํ สุปฺปิยา"ติ อาห. ๔-
คิลานา ภนฺเตติ. ปกฺโกสถ นนฺติ. อถ เต คนฺตฺวา "สตฺถา ตํ ปกฺโกสตี"ติ
อาหํสุ. สา จินฺเตสิ "สพฺพโลกสฺส หิตานุกมฺปโก สตฺถา เม ๕- การณํ ทิสฺวา ๖-
ปกฺโกสาเปสฺสตี"ติ สหสา มญฺจมฺหา อุฏฺฐาสิ. ๗- อถสฺสา พุทฺธานุภาเวน ตํขณํเยว
วโณ รุหิตฺวา สุญฺฉวี ๘- อโหสิ เสสฏฺฐานโต อติเรกตรํ วิปฺปสนฺนวณฺโณ. ตสฺมึ
ขเณ อุปาสิกา สิตํ กตฺวา ทสพลํ ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ.
สตฺถา "อิมิสฺสา อุปาสิกาย กึ อผาสุกนฺ"ติ ปุจฺฉิ. สา อตฺตนา กตการณํ
สพฺพํ กเถสิ. สตฺถา กตภตฺตกิจฺโจ วิหารํ คนฺตฺวา ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาเตตฺวา ตํ
ภิกฺขุํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา สิกฺขาปทํ ๙- ปญฺญเปสิ. ๑๐- เอวเมตํ วตฺถุ
สมุฏฺฐิตํ. อปรภาเค สตฺถา เชตวเน นิสินฺโน อุปาสิกาโย ปฏิปาฏิยา ฐานนฺตเรสุ
ฐเปนฺโต สุปฺปิยํ อุปาสิกํ คิลานุปฏฺฐากีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ.
                            กาติยานีวตฺถุ
     [๒๖๕] อฏฺฐเม อเวจฺจปฺปสนฺนานนฺติ อธิคเตน ๑๑-  อจลปฺปสาเทน สมนฺนาคตานํ
อุปาสิกานํ กาติยานี อคฺคาติ ทสฺเสติ. สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อิทํ  ๒ ฉ.ม.,อิ. โส เจ  ๓ ฉ.ม. วเทหีติ, อิ. ปฏิวาเทหีติ
@๔ ฉ.,อิ. ปุจฺฉิ  ๕ ม. น มํ, ฉ.,อิ. น อิมํ  ๖ ฉ.ม. อทิสฺวา  ๗ ฉ.ม. วุฏฺฐาสิ
@๘ สี.,อิ. สจฺฉวิ, ฉ.ม. สุจฺฉวิ  ๙ วิ.มหา. ๕/๑๘๐/๕๐ เภสชฺชกฺขนฺธก
@๑๐ อิ. ปญฺญาเปสิ  ๑๑ ม. อวิคเตน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๙.
กุลเคเห นิพฺพตฺตา สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ อเวจฺจปฺปสนฺนานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ
ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปฏฺเฐสิ. สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ
สํสริตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท กุลฆรนคเร ๑- นิพฺพตฺตา, กาติยานีติสฺสา นามํ
อกํสุ.
     สา อปรภาเค วยปฺปตฺตา กุลฆรนิกาฬิยา ๒- สหายิกา ทฬฺหมิตฺตา อโหสิ.
ยทา ปน กุฏิกณฺณโสณตฺเถโร "ทสพลสฺส กถิตนิยาเมน มยฺหํปิ ธมฺมํ กเถหี"ติ
มาตรา ยาจิโต รตฺติภาเค อนฺโตนคเร อลงฺกตธมฺมาสเน นิสีทิตฺวา มาตรํ กายสกฺขึ
กตฺวา ธมฺมเทสนํ อารภิ, ตทา อยํ กาติยานี อุปาสิกา กาฬิยา สทฺธึ คนฺตฺวา
ปริสปริยนฺเต ธมฺมํ สุณนฺตี อฏฺฐาสิ. ตสฺมึ สมเย นวมตฺตานิ ๓- โจรสตานิ อนฺโตนคเร
ทิวากตสญฺญาย โกฏิโต ปฏฺฐาย อุมฺมงฺคํ ๔- ขนิตฺวา อิมิสฺสา กาติยานิยา ฆรํ
ปาปุณึสุ. เตสํ โจรเชฏฺฐโก เตหิ สทฺธึ อปวิสิตฺวา "กึ นุ โข อยํ ปริสา
สนฺนิปติตา"ติ วีมํสนตฺถํ ๕- โสณตฺเถรสฺส ธมฺมกถนฏฺฐานํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต
ติฏฺฐมาโน อิมิสฺสา กาติยานิยา ปิฏฺฐิปสฺเส อฏฺฐาสิ.
     ตสฺมึ สมเย กาติยานี ทาสึ อามนฺเตสิ "คจฺฉ เช, เคหํ ปวิสิตฺวา ทีปเตลํ
อาหร, ๖- มยํ ทีเป ชาเลตฺวา ธมฺมํ โสสฺสามา"ติ. ๖- สา ฆรํ คนฺตฺวา ทีปํ
ชาเลตฺวา อุมฺมงฺคโจเร ทิสฺวาปิ ทีปเตลํ อคณฺหิตฺวาว อาคนฺตฺวา อตฺตโน อยฺยาย
อาโรเจสิ "อยฺเย เคเห โจรา อุมฺมงฺคํ ขนนฺตี"ติ.  ตํ สุตฺวา โจรเชฏฺฐโก จินฺเตสิ
"สจายํ อิมิสฺสา กถํ คณฺหิตฺวา เคหํ คมิสฺสติ, เอตฺเถว นํ อสินา เทฺวธา
ฉินฺทิสฺสามิ. สเจ ปน คหิตนิมิตฺเตเนว ธมฺมํ สุณิสฺสติ, โจเรหิ คหิตคหิตํปิ ๗-
ปุน ทาเปสฺสามี"ติ. กาติยานีปิ โข ทาสิยา กถํ สุตฺวา "อมฺม มา สทฺทํ กริ, โจรา
นาม หรนฺตา อตฺตนา ทิฏฺฐกเมว หริสฺสนฺติ, อหํ ปน อชฺช ทุลฺลภํ ธมฺมสฺสวนํ ๘-
สุณามิ, มา ธมฺมสฺส อนฺตรายํ กโรหี"ติ อาห. โจรเชฏฺฐโก ตสฺสา วจนํ สุตฺวา
จินฺเตสิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กุลเคเห, ฉ.,อิ. กุรรฆรนคเร ๒  ม. กุลฆริกาย, ฉ.,อิ. กุรรฆริกาย กาฬิยา
@๓ ฉ.ม. ปญฺจมตฺตานิ  ๔ สี.,อิ. อุมฺมคฺคํ  ๕ ฉ.ม. วีมํสนตฺถาย
@๖-๖ สี. มยมฺปิ ทีเป ชาลาเปสฺสาม, สหายิกาย กาฬิยา กุสลกมฺเม ภาคํ
@คณฺหิสฺสามาติ, อิ. มยฺหมฺปิ ทีเป....  ๗ ฉ.ม.,อิ. คหิตภณฺฑกมฺปิ
@๘ สี. ทุลฺลภวจนํ, อิ. ทุลฺลภสวนํ, ฉ.ม. ทุลฺลภสฺสวนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๐.
"อิมินา อชฺฌาสเยน ๑- ฐิตาย นาม เคเห ภณฺฑํ หรนฺเตหิ อเมฺหหิ มหาปฐวี
ปวิสิตพฺพา ภเวยฺยา"ติ. โส ตาวเทว คนฺตฺวา โจเรหิ คหิตภณฺฑํ ฉฑฺฑาเปตฺวา
โจเรหิ สทฺธึ อาคนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต ปริสปริยนฺเต อฏฺฐาสิ. กาติยานีปิ อุปาสิกา
เถรสฺส เทสนาปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ.
     อถ อรุเณ อุคฺคเต โจรเชฏฺฐโก คนฺตฺวา อุปาสิกาย ปาเทสุ ปติตฺวา "อยฺเย
สพฺเพสญฺเญว โน ขมาหี"ติ อาห. กึ ปน ตุเมฺหหิ มยฺหํ กตนฺติ. โส สพฺพํ
อตฺตนา กตํ โทสํ อาโรเจสิ. เตนหิ ตาตา ขมามิ ตุมฺหากนฺติ. อยฺเย อมฺหากํ
เอวํ ขมิตํ นาม น โหติ, ตุมฺหากํ ปน ปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติเก สพฺเพสํเยว
โน ปพฺพชฺชํ ทาเปหีติ. สา สพฺเพปิ เต คเหตฺวา กุฏิกณฺณโสณตฺเถรสฺส สนฺติเก
ปพฺพาเชสิ. เตปิ โข โจรา เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ๒- สพฺเพว อรหตฺตํ ปาปุณึสุ.
เอวเมตํ วตฺถุํ สมุฏฺฐิตํ. อถสฺสา อปรภาเค สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อุปาสิกาโย
ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต กาติยานีอุปาสิกํ อเวจฺจปฺปสนฺนานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ.
                           นกุลมาตาวตฺถุ
     [๒๖๖] นวเม วิสฺสาสิกานนฺติ วิสฺสาสกถํ กเถนฺตีนํ อุปาสิกานํ นกุลมาตา
คหปตานี อคฺคาติ ทสฺเสติ. ยํ ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ, ตํ สพฺพํ เหฏฺฐา อุปาสกปาลิยํ
วุตฺตนยเมว. ๓- เกวลํ อิธ นกุลมาตรํ ธุรํ กตฺวา เวทิตพฺพนฺติ.
                          กาลีกุรรฆริกาวตฺถุ
     [๒๖๗] ทสเม อนุสฺสวปฺปสนฺนานนฺติ อนุสฺสเวเนว อุปฺปนฺเนน ปสาเทน ๔-
สมนฺนาคตานํ อุปาสิกานํ อนฺตเร กาลี อุปาสิกา กุรรฆริกา ๕- อคฺคาติ ทสฺเสติ. สา
กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา ๖- สตฺถุ ธมฺมกถํ สุณนฺตี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิมิสฺสา มหนฺตอชฺฌาสเยน  ๒ ฉ.ม.,อิ. ปพฺพชิตา   ๓ ฉ.ม.,อิ. วุตฺตเมว
@๔ ม. ปสนฺเนน           ๕ ม. กุลฆริกา      ๖ ฉ. กุรรฆรนคเร นิพฺพตฺตา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐๑.
สตฺถารํ เอกํ อุปาสิกํ อนุสฺสวปฺปสนฺนานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ
กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปฏฺเฐสิ. สา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อิมสฺมึ
พุทฺธุปฺปาเท ราชคหนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺติ, กาลีติสฺสา นามํ อกํสุ.
     สา วยปฺปตฺตา กุรรฆรนคเร กุลเคหํ คตา. อถสฺสา สํวาเสน คพฺโภ ปติฏฺฐหิ. สา
ปริปุณฺณคพฺภา "ปเรสํ เคเห คพฺภวุฏฺฐานนฺนาม อปฺปฏิรูปนฺ"ติ อตฺตโน กุลนครเมว
คนฺตฺวา รตฺติภาคสมนนฺตเร อตฺตโน ปาสาทสฺส อุปริอากาเส ฐิตานํ สาตาคิรเหมวตานํ
รตนตฺตยสฺส วณฺณํ กเถนฺตานํ กถํ สุตฺวา อนุสฺสวาทิกปสาเท ๑- อุปฺปาเทตฺวา สตฺถุ
อทสฺสเนเนว โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ, อปรภาเค ปนสฺสา คพฺภวุฏฺฐานํ อโหสิ. ๒-
สพฺพํ วตฺถุํ เหฏฺฐา วิตฺถาริตเมว. อปรภาเค ปน สตฺถา เชตวเน ภิกฺขุสํฆมชฺเฌ
นิสีทิตฺวา อุปาสิกาโย ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต อิมํ อุปาสิกํ อนุสฺสวปฺปสนฺนานํ
อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ.
              ทสสุตฺตปริมาณาย อุปาสิกาปาลิยา วณฺณนา นิฏฺฐิตา.
             เอตฺตาวตา จ มโนรถปูรณิยา องฺคุตฺตรนิกายฏฺฐกถาย
                   สพฺพาปิ เอตทคฺคปาลิวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนุสฺสวาธิคตปฺปสาทํ, ฉ.,อิ. อนุสฺสวิกปฺปสาทํ  ๒ ฉ.ม.,อิ. อโหสีติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้า ๓๘๘-๔๐๑.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=14&A=9283&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=9283&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=152
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=735
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=681
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=681
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐
http://84000.org/tipitaka/read/?index_20