บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๕

หน้าที่ ๑๙๑.

คเหตฺวา "วิปฺปสนฺนานิ อินฺทฺริยานี"ติ อาห. ปริสุทฺโธติ นิมฺมโล. ปริโยทาโตติ ปภสฺสโร. สารทํ พทรปณฺฑุนฺติ สรทกาเล ชาตํ นาติสุปริปกฺกพทรํ. ตญฺหิ ปริสุทฺธํ เจว โหติ ปริโยทาตํ จ. ตาลปกฺกนฺติ สุปริปกฺกตาลผลํ. สมฺปติ พนฺธนา ปมุตฺตนฺติ ^๑- ตํขณญฺเญว พนฺธนา ปมุตฺตํ. ตสฺส หิ พนฺธนมูลํ อปเนตฺวา ปรํ มุขํ ^๒- กตฺวา ผลเก ฐปิตสฺส จตุรงฺคุลมตฺตํ ฐานํ โอโลเกนฺตานํ ปริสุทฺธํ ปริโยทาตํ หุตฺวา ขายติ. ตํ สนฺธาเยวมาห. เนกฺขํ ชมฺโพนทนฺติ สุรตฺตวณฺณสฺส ^๓- ชมฺโพนท- สุวณฺณสฺส ฆฏิกา. ทกฺขกมฺมารปุตฺตสุปริกมฺมกตนฺติ ทกฺเขน สุวณฺณการปุตฺเตน สุฏฺฐุ กตปริกมฺมํ. อุกฺกามุเข สุกุสลสมฺปหฏฺฐนฺติ สุวณฺณการอุทฺธเน ปจิตฺวา สุกุสเลน สุวณฺณกาเรน ฆฏฺฏนปริมชฺชนปหํสเนน สุฏฺฐุ สุปริมทฺทิตนฺติ อตฺโถ. ปณฺฑุกมฺพเล นิกฺขิตฺตนฺติ อคฺคินา ปจิตฺวา ทีปิทาฐาย ฆํสิตฺวา เครุกปริกมฺมํ กตฺวา รตฺตกมฺพเล ฐปิตํ. ภาสเตติ สญฺชาตโอภาสตาย ภาสเต. ตปเตติ อนฺธการวิทฺธํสนตาย ตปเต. วิโรจตีติ วิชฺโชตมานํ ผริตฺวา ^๔- วิโรจติ, โสภตีติ อตฺโถ. อุจฺจาสยนมหาสยนานีติ เอตฺถ อติกฺกนฺตปฺปมาณํ อุจฺจาสยนํ นาม, อายตํ วิตฺถตํ อกปฺปิยภณฺฑํ มหาสยนํ นาม. อิทานิ ตานิ ทสฺเสนฺโต เสยฺยถีทํ, อาสนฺทีติอาทิมาห. ตตฺถ อาสนฺทีติ อติกฺกนฺตปฺปมาณํ อาสนํ. ปลฺลงฺโกติ ปาเทสุ วาฬรูปานิ ฐเปตฺวา กโต. โคนโกติ ทีฆโลมโก มหาโกชโว. จตุรงฺคุลาธิกานิ กิร ตสฺส โลมานิ. จิตฺตโกติ รตนวิจิตฺรอุณฺณามยตฺถรณํ. ^๕- ปฏิกาติ อุณฺณามโย เสตตฺถรโก. ปฏลิกาติ ฆนปุปฺโผ อุณฺณามยตฺถรโก, โย อามลกปฏฺโฏตปิ วุจฺจติ. ตูลิกาติ ติณฺณํ ตูลานํ อญฺญตรปุณฺณา ตูลิกา. วิกติกาติ สีหพฺยคฺฆาทิรูปวิจิโตฺร อุณฺณามยตฺถรโก. อุทฺธโลมีติ อุภโตทสํ อุณฺณามยตฺถรณํ. เกจิ เอกโต อุคฺคตปุปฺผนฺติ วทนฺติ. เอกนฺตโลมีติ เอกโตทสํ อุณฺณามยตฺถรณํ. เกจิ อุภโต อุคฺคตปุปฺผนฺติ วทนฺติ. กฏฺฏิสฺสนฺติ รตนปริสิพฺพิตํ โกเสยฺยกฏฺฏิสฺสมยํ ปจฺจตฺถรณํ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี.ม.,อิ. มุตฺตนฺติ ^๒ ม. ปริมุขํ, ฉ. ปรมุขํ ^๓ สี.,อิ. รตฺตสุวณฺณสฺส @^๔ ฉ.ม.,อิ. หุตฺวา ^๕ ฉ.ม. วานจิตฺตํ อุณฺณามยตฺถรณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๒.

โกเสยฺยนฺติ รตนปริสิพฺพิตเมว โกสิยสุตฺตมยํ ปจฺจตฺถรณํ. กุตฺตกนฺติ โสฬสนฺนํ นาฏกิตฺถีนํ ฐตฺวา นจฺจนโยคฺคํ อุณฺณามยตฺถรณํ. หตฺถตฺถราทโย หตฺถปิฏฺฐาทีสุ อตฺถรณกอตฺถรกา เจว หตฺถิรูปาทีนิ ทสฺเสตฺวา กตตฺถรกา จ. อชินปฺปเวณีติ อชินจมฺเมหิ มญฺจปฺปมาเณน สิพฺพิตฺวา กตปฺปเวณิ. เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมว. นิกามลาภีติอติกามลาภี ^๑- อิจฺฉิติจฺฉิตลาภี. อกิจฺฉลาภีติ อทุกฺขลาภี. อกสิรลาภีติ วิปุลลาภี, มหนฺตลาภี, โอฬารุฬาราเนว ลภติ ^๒- มญฺเญติ สนฺธาย วทติ. อยํ กิร พฺราหฺมโณ สยนครุโก, โส ภควโต วิปฺปสนฺนินฺทฺริยาทิตํ ทิสฺวา "อทฺธา เอส เอวรูเปสุ อุจฺจาสยนมหาสยเนสุ นิสีทติ เจว นิปชฺชติ จ. เตนสฺส วิปฺปสนฺนานิ อินฺทฺริยานิ, ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ ปริโยทาโต"ติ มญฺญมาโน อิมํ เสนาสนวณฺณํ กเถสิ. ลทฺธา จ ปน น กปฺปนฺตีติ เอตฺถ กิญฺจิ กิญฺจิ กปฺปติ. สุทฺธโกเสยฺยญฺหิ มญฺเจปิ อตฺถริตุํ วฏฺฏติ, โคณกาทโย จ ภุมฺมตฺถรณปริโภเคน, อาสนฺทิยา ปาเท ฉินฺทิตฺวา, ปลฺลงฺกสฺส วาเฬ ภินฺทิตฺวา, ตูลิกํ วิชฺเฏตฺวา "พิมฺโพหนญฺจ กาตุนฺ"ติ ^๓- วจนโต อิมานิปิ เอเกน วิธาเนน กปฺปนฺติ. อกปฺปิยํ ปน อุปาทาย สพฺพาเนว น กปฺปนฺตีติ วุตฺตานิ. วนนฺตํเยว ปจารยามีติ ^๔- อรญฺญํเยว ปวิสามิ. ยเทวาติ ยานิเยว. ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวาติ สมนฺตา ^๕- อูรุพทฺธาสนํ พนฺธิตฺวา. อุชุํ กายํ ปณิธายาติ อฏฺฐารส- ปิฏฺฐิกณฺฏเก โกฏิยา โกฏึ ปฏิปาเทนฺโต อุชุํ กายํ ฐเปตฺวา. ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวาติ กมฺมฏฺฐานาภิมุขํ สตึ ฐเปตฺวา, ปริคฺคหิตนิยฺยานํ วา กตฺวาติ อตฺโถ. วุตฺตเญฺหตํ "ปรีติ ปริคฺคหฏฺโฐ. มุขนฺติ นิยฺยานฏฺโฐ. สตีติ อุปฏฺฐานฏฺโฐ. เตน วุจฺจติ ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา"ติ. ^๖- อุปสมฺปชฺช วิหรามีติ ปฏิลภิตฺวา @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. กามลาภี, สุ.วิ. ๓/๑๖๐/๘๕ ^๒ ม. ลาภีติ @^๓ วิ.จุ ๗/๒๙๗/๖๕ เสนาสนกฺขนฺธก ^๔ ฉ.ม. ปวิสามีติ @^๕ ฉ.ม.,อิ. สมนฺตโต ^๖ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๓๘๘/๒๖๔ อานาปานกถา (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๓.

ปจฺจกฺขํ กตฺวา วิหรามิ. เอวมฺภูโตติ เอวํ ปฐมชฺฌานาทีสุ อญฺญตรสมงฺคี หุตฺวา. ทิพฺโพ เม เอโส ตสฺมึ สมเย จงฺกโม โหตีติ จตฺตาริ หิ รูปชฺฌานานิ สมาปชฺชิตฺวา จงฺกมนฺตสฺส เม ^๑- จงฺกโม ทิพฺพจงฺกโมเยว. ^๒- ฐานาทีสุปิ เอเสว นโย. ตถา อิตเรสุ ทฺวีสุ วิหาเรสุ. โส เอวํ ปชานามิ "ราโค เม ปหีโน"ติ มหาโพธิปลฺลงฺเก อรหตฺตมคฺเคน ปหีนราคเมว ทสฺเสนฺโต "โส เอวํ ปชานามิ ราโค เม ปหีโน"ติ อาห. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. อิมินา ปน กึ กถิตํ โหตีติ? ปจฺจเวกฺขณา กถิตา, ปจฺจเวกฺขณาย ผลสมาปตฺติ กถิตา. ผลสมาปตฺติญฺหิ สมาปนฺนสฺสปิ สมาปตฺติโต วุฏฺฐิตสฺสปิ จงฺกมาทโย อริยจงฺกมาทโย โหนฺติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ^๓-

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๑๙๑-๑๙๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=4387&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=4387&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=503 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=4739 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=4842 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=4842 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20