อรรถกถาเล่มที่ ๒๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ธ.อ.๕ ปาป-ชราวคฺค

หน้าที่ ๑๑๖.
       สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา,  คหกูฏํ วิสงฺขตํ,
       วิสงฺขารคตํ จิตฺตํ,        ตณฺหานํ ขยมชฺฌคาติ.
     ตตฺถ คหการํ คเวสนฺโตติ: อหํ อิมสฺส อตฺตภาวสงฺขาตสฺส
เคหสฺส การกํ ตณฺหาวฑฺฒกึ คเวสนฺโต, เยน ญาเณน สกฺกา โส
ทฏฺฐุํ ตสฺส โพธิญาณสฺสตฺถาย ทีปงฺกรปาทมูเล กตาภินีหาโร
เอตฺตกํ กาลํ อเนกชาติสํสารํ อเนกชาติสตสหสฺสสงฺขยํ อิมํ
สํสารวฏฺฏํ อนิพฺพิสํ ตํ ญาณํ อวินฺทนฺโต อลภนฺโตเยว สนฺธาวิสฺสํ
สํสรึ อปราปรํ อนุวิจรินฺติ อตฺโถ. ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนนฺติ อิทํ
คหการกคเวสนสฺส การณวจนํ. ยสฺมา ชราพฺยาธิมรณมิสฺสตาย
ชาติ นาเมสา ปุนปฺปุนํ อุปคนฺตุํ ทุกฺขา, น จ สา ตสฺมึ อทิฏฺเฐ
นิวตฺตติ; ตสฺมา ตํ คเวสนฺโต สนฺธาวิสฺสนฺติ อตฺโถ. ทิฏฺโฐสีติ:
สพฺพญฺญุตญาณํ ปฏิวิชฺฌนฺเตเนว มยา อิทานิ ทิฏฺโฐ อสิ. ปุน เคหนฺติ:
ปุน อิมสฺมึ สํสารวฏฺเฏ อตฺตภาวสงฺขาตํ มม เคหํ น กาหสิ.
สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคาติ: ตว สพฺพา อวเสสกิเลสผาสุกา มยา
ภคฺคา. คหกูฏํ วิสงฺขตนฺติ: อิมสฺส ตยา กตสฺส อตฺตภาวเคหสฺส
อวิชฺชาสงฺขาตํ กณฺณิกามณฺฑลํปิ มยา วิทฺธํสิตํ. วิสงฺขารคตํ
จิตฺตนฺติ: อิทานิ มม จิตฺตํ วิสงฺขารํ นิพฺพานํ อารมฺมณกรณวเสน คตํ
อนุปวิฏฺฐํ. ตณฺหานํ ขยมชฺฌคาติ: ตณฺหานํ ขยสงฺขาตํ
อรหตฺตํ อธิคโตสฺมีติ อตฺโถ.
                      ปฐมโพธิวตฺถุ.
                      -----------
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๗.
               ๙. มหาธนเสฏฺฐิปุตฺตวตฺถุ. (๑๒๖)
       "อจริตฺวา พฺรหฺมจริยนฺติ: อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา อิสิปตเน
มิคทาเย วิหรนฺโต มหาธนเสฏฺฐิปุตฺตํ อารพฺภ กเถสิ.
     โส กิร พาราณสิยํ อสีติโกฏิวิภเว กุเล นิพฺพตฺติ. อถสฺส
มาตาปิตโร จินฺเตสุํ "อมฺหากํ กุเล มหาโภคกฺขนฺโธ, ตํ ปุตฺตสฺส
โน หตฺเถ ฐเปตฺวา ยถาสุขํ ปริโภคํ กริสฺสาม, อญฺเญน กมฺเมน
กิจฺจํ นตฺถีติ; ตํ นจฺจคีตวาทิตมตฺตเมว สิกฺขาเปสุํ. ตสฺมึเยว
นคเร อญฺญสฺมึ อสีติโกฏิวิภเว กุเล เอกา ธีตาปิ นิพฺพตฺติ.
ตสฺสาปิ มาตาปิตโร ตเถว จินฺเตตฺวา ตํ นจฺจคีตวาทิตมตฺตเมว
สิกฺขาเปสุํ. เตสํ วยปฺปตฺตานํ อาวาหวิวาโห อโหสิ. อถ เนสํ
อปรภาเค มาตาปิตโร กาลมกํสุ. เทฺวอสีติโกฏิธนํ เอกสฺมึเยว
เคเห อโหสิ. เสฏฺฐิปุตฺโต ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ รญฺโญ อุปฏฺฐานํ
คจฺฉติ. อถ ตสฺมึ นคเร ธุตฺตา จินฺเตสุํ "สจายํ เสฏฺฐิปุตฺโต
สุราโสณฺโฑ ภวิสฺสติ, อมฺหากํ ผาสุกํ ภวิสฺสติ; อุคฺคณฺหาเปม นํ
สุราโสณฺฑภาวนฺติ. เต สุรํ อาทาย ขชฺชมํเส เจว โลณสกฺขรา จ
ทุสฺสนฺเต พนฺธิตฺวา มูลกนฺเท คเหตฺวา ตสฺส ราชกุลโต
อาคจฺฉนฺตสฺส มคฺคํ โอโลกยมานา นิสีทิตฺวา ตํ อาคจฺฉนฺตํ
ทิสฺวา สุรํ ปิวิตฺวา โลณสกฺขรํ มุเข ขิปิตฺวา มูลกนฺทํ ฑํสิตฺวา
"วสฺสสตํ ชีว สามิ เสฏฺฐิปุตฺต, ตํ นิสฺสาย มยํ ขาทนปิวนสมตฺถา
ภเวยฺยามาติ อาหํสุ. โส เตสํ วจนํ สุตฺวา ปจฺฉโต อาคจฺฉนฺตํ
จูฬุปฏฺฐากํ ปุจฺฉิ "กึ เอเต ปิวนฺตีติ. "เอกํ ปานกํ สามีติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๘.
"มนาปชาติกํ เอตนฺติ. "สามิ อิมสฺมึ ชีวโลเก อิมินา สทิสํ
ปาตพฺพยุตฺตกํ นาม นตฺถีติ. โส "เอวํ สนฺเต มยาปิ ปาตุํ
วฏฺฏตีติ โถกํ โถกํ อาหราเปตฺวา ปิวติ. อถสฺส น จิรสฺเสว.
เต ธุตฺตา ปิวนภาวํ ญตฺวา ตํ ปริวารยึสุ. คจฺฉนฺเต กาเล
ปริวาโร มหา อโหสิ. โส สเตนปิ สตทฺวเยนปิ สุรํ อาหราเปตฺวา
ปิวนฺโต อนุกฺกเมน นิสินฺนฏฺฐานาทีสุ กหาปณราสึ ฐเปตฺวา สุรํ
ปิวนฺโต "อิมินา มาลา อาหรถ, อิมินา คนฺธํ, อยํ คีเต เฉโก,
อยํ นจฺเจ, อยํ วาทิเต, อิมสฺส สหสฺสํ เทถ, อิมสฺส เทฺว
สหสฺสานีติ เอวํ วิกฺกีรนฺโต น จิรสฺเสว อตฺตโน สนฺตกํ อสีติโกฏิธนํ
เขเปตฺวา, "ขีณํ เต สามิ ธนนฺติ วุตฺเต, "กึ ภริยาย เม สนฺตกํ
นตฺถีติ, "อตฺถิ สามีติ, "เตนหิ ตํ อาหรถาติ, ตํปิ ตเถว เขเปตฺวา
อนุปุพฺเพน เขตฺตอารามุยฺยานโยคฺคาทิกํปิ อนฺตมโส ภาชนภณฺฑกํปิ
อตฺถรณปาวุรณนิสีทนํปิ สพฺพํ อตฺตโน สนฺตกํ วิกฺกีณิตฺวา ขาทิ.
อถสฺส มหลฺลกกาเลเยว ปริหีนโภคสฺส อตฺตโน เคหํ วิกฺกีณิตฺวา
คหิตเคหา นีหรึสุ. โส ภริยํ อาทาย ปรชนสฺส เคหภิตฺตึ นิสฺสาย
วสนฺโต กปาลขณฺฑํ อาทาย ภิกฺขาย จริตฺวา ชนสฺส อุจฺฉิฏฺฐภตฺตํ
ภุญฺชิตุํ อารภิ. อถ นํ เอกทิวสํ อาสนสาลาย ทฺวาเร ฐตฺวา
ทหรสามเณเรหิ ทียมานํ อุจฺฉิฏฺฐโภชนํ ปฏิคฺคณฺหนฺตํ ทิสฺวา
สตฺถา สิตํ ปาตฺวากาสิ. อถ นํ อานนฺทตฺเถโร สิตการณํ ปุจฺฉิ.
สตฺถา สิตการณํ กเถนฺโต "ปสฺสานนฺท อิมํ มหาธนเสฏฺฐิปุตฺตํ
อิมสฺมึเยว นคเร เทฺวอสีติโกฏิธนํ เขเปตฺวา ภริยํ อาทาย ภิกฺขาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๙.
จรนฺตํ: สเจ หิ อยํ ปฐมวเย โภเค อเขเปตฺวา กมฺมนฺเต
ปโยชิสฺส, อิมสฺมึเยว นคเร อคฺคเสฏฺฐี อภวิสฺส, สเจ ปน
นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิสฺส, อรหตฺตํ ปาปุณิสฺส, ภริยาปิสฺส อนาคามิผเล
ปติฏฺฐหิสฺส; สเจ มชฺฌิมวเย โภเค อเขเปตฺวา กมฺมนฺเต ปโยชิสฺส,
ทุติยเสฏฺฐี อภวิสฺส, นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชนฺโต อนาคามี อภวิสฺส,
ภริยาปิสฺส สกทาคามิผเล ปติฏฺฐหิสฺส; สเจ ปจฺฉิมวเย โภเค
อเขเปตฺวา กมฺมนฺเต ปโยชิสฺส, ตติยเสฏฺฐี อภวิสฺส, นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพชนฺโตปิ สกทาคามี อภวิสฺส, ภริยาปิสฺส โสตาปตฺติผเล
ปติฏฺฐหิสฺส: อิทานิ ปเนส คิหิโภคาปิ ปริหีโน สามญฺญโตปิ
ปริหีโน; ปริหายิตฺวา จ ปน สุกฺขปลฺลเล โกญฺจสกุโณ วิย
ชาโตติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ
        "อจริตฺวา พฺรหฺมจริยํ      อลทฺธา โยพฺพเน ธนํ
         ชิณฺณโกญฺจาวฌายนฺติ      ขีณมจฺเฉว ปลฺลเล.
         อจริตฺวา พฺรหฺมจริยํ      อลทฺธา โยพฺพเน ธนํ
         เสนฺติ จาปาติขีณาว      ปุราณานิ อนุตฺถุนนฺติ.
     ตตฺถ อจริตฺวาติ: พฺรหฺมจริยวาสํ อวสิตฺวา. โยพฺพเนติ:
อนุปฺปนฺเน วา โภเค อุปฺปาเทตุํ อุปฺปนฺเน วา โภเค อนุรกฺขิตุํ
สมตฺถกาเล ธนํปิ อลภิตฺวา. ขีณมจฺเฉติ: ๑- เต เอวรูปา พาลา
อุทกสฺส อภาวา ขีณมจฺเฉว ปลฺลเล ปริกฺขีณปตฺตา ชิณฺณโกญฺจา
วิย อวชฺฌายนฺติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ "ปลฺลเล อุทกสฺส อภาโว
@เชิงอรรถ: ๑. ขีณมจฺเฉ วาติ ยุตฺตตรํ. ญ. ว.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๒๐.
วิย หิ อิเมสํ วสนฏฺฐานสฺส อภาโว, มจฺฉานํ ขีณภาโว วิย
อิเมสํ โภคานํ อภาโว, ขีณปตฺตานํ โกญฺจานํ อุปฺปติตฺวา
คมนาภาโว วิย อิเมสํ อิทาเนว ชลปถถลปถาทีหิ โภเค สณฺฐเปตุํ
อสมตฺถภาโว; ตสฺมา เอเต ขีณปตฺตา โกญฺจา วิย เอตฺเถว
นิปชฺชิตฺวา อวชฺฌายนฺตีติ. จาปาติขีณาวาติ: จาปโต อติขีณา
จาปวินิมุตฺตาติ อตฺโถ. อิทํ วุตฺตํ โหติ "ยถา จาปวินิมุตฺตา
สรา ยถาเวคํ คนฺตฺวา ปติตา, คเหตฺวา อุกฺขิปนฺเต อสติ, ตตฺเถว
อุปจิกานํ ภตฺตํ โหนฺติ; เอวํ อิเมปิ ตโย วเย อติกฺกนฺตา อิทานิ
อตฺตานํ อุทฺธริตุํ อสมตฺถตาย มรณํ อุปคมิสฺสนฺติ; เตน วุตฺตํ
"เสนฺติ จาปาติขีณาวาติ. ปุราณานิ อนุตฺถุนนฺติ: อิติ อมฺเหหิ
ขาทิตํ, อิติ ปีตนฺติ ปุพฺเพ กตานิ ขาทิตปีตนจฺจคีตวาทิตาทีนิ
อนุตฺถุนนฺตา [๑]- อนุโสจนฺตา เสนฺตีติ.
          เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
                   มหาธนเสฏฺฐิปุตฺตวตฺถุ.
                  ชราวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    เอกาทสโม วคฺโค.
                      -----------
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๒ หน้า ๑๑๖-๑๒๐.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=22&A=2341&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=22&A=2341&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=21
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=662
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=657
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=657
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25