บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๖

หน้าที่ ๗๑.

ปวตฺเตตีติ อกฺขุโล, ภกฺขิตุํ ขาทิตุํ อุลตีติ ภกฺขุโล, โก ปเนโส? ยกฺขรกฺขสปิสาจสีหพฺยคฺฆาทีสุ อญฺญตโร โย โกจิ มนุสฺสานํ อนตฺถาวโห"ติ ตสฺส อตฺถํ วทนฺติ. อิธาปิ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว อธิปฺปายโยชนา เวทิตพฺพา. เอโส เต สมณ ปิสาโจติ "อมฺโภ สมณ ตว ปิสิตาสโน ปิสาโจ ^๑- อุปฏฺฐิโต"ติ มหนฺตํ เภรวรูปํ อภินิมฺมินิตฺวา ภควโต ปุรโต ฐตฺวา อตฺตานํ สนฺธาย ยกฺโข วทติ. เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ เตน ยกฺเขน กายวาจาหิ ปวตฺติยมานํ วิปฺปการํ, เตน จ อตฺตโน อนภิภวนียเหตุภูตํ โลกธมฺเมสุ นิรุปกฺกิเลสตํ สพฺพาการโต วิทิตฺวา. ตายํ เวลายนฺติ ตสฺส วิปฺปการกรณเวลายํ. อิมํ อุทานํ อุทาเนสีติ ตํ วิปฺปการํ อคเณตฺวา อสฺส อคณนเหตุภูตํ ธมฺมานุภาวทีปกํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ. ตตฺถ ยทา สเกสุ ธมฺเมสูติ ยสฺมึ กาเล สกอตฺตภาวสงฺขาเตสุ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺธธมฺเมสุ. ปารคูติ ปริญฺญาภิสมยปาริปูริวเสน ปารงฺคโต, ตโตเยว เตสํ เหตุภูเต สมุทเย, ตทปฺปวตฺติลกฺขเณ นิโรเธ, นิโรธคามินิยา ปฏิปทาย จ ปหานสจฺฉิกิริยาภาวนาภิสมยปาริปูริวเสน ปารคโต. โหติ พฺราหฺมโณติ เอวํ สพฺพโส พาหิตปาปตฺตา พฺราหฺมโณ นาม โหติ, สพฺพโส หิ ^๒- สกอตฺตภาวาวโพธเนปิ จตุสจฺจาภิสมโย โหติ. วุตฺตญฺเจตํ "อิมสฺมึเยว พฺยามมตฺเต กเฬวเร สสญฺญิมฺหิ สมนเก โลกญฺจ โลกสมุทยญฺจ ปญฺญเปมี"ติอาทิ. ^๓- อถวา สเกสุ ธมฺเมสูติ อตฺตโน ธมฺเมสุ, อตฺตโน ธมฺมา นาม อตฺถกามสฺส ปุคฺคลสฺส สีลาทิธมฺมา. สีลสมาธิปญฺญาวิมุตฺติอาทโย หิ โวทานธมฺมา @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ตว ปิสาโจ ^๒ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ @^๓ สํ.ส. ๑๕/๑๐๗/๗๔

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๒.

เอกนฺตหิตสุขสมฺปาทเนน ปุริสสฺส อตฺตโน ธมฺมา นาม, น อนตฺถาวหา สงฺกิเลสธมฺมา วิย ปรธมฺมา. ^๑- ปารคูติ เตสํ สีลาทีนํ ปาริปูริยา ปารํ ปริยนฺตํ คโต. ตตฺถ สีลํ ตาว โลกิยโลกุตฺตรวเสน ทุวิธํ. เตสุ โลกิยํ ปุพฺพภาคสีลํ, ตํ สงฺเขปโต ปาติโมกฺขสํวราทิวเสน จตุพฺพิธํ, วิตฺถารโต ปน อเนกปฺปเภทํ. โลกุตฺตรํ มคฺคผลวเสน ^๒- ทุวิธํ, อตฺถโต สมฺมาวาจาสมฺมากมฺมนฺตสมฺมาอาชีวา. ^๓- ยถา จ สีลํ, ตถา สมาธิปญฺญา จ โลกิยโลกุตฺตรวเสน ทุวิธา. ตตฺถ โลกิยสมาธิ สห อุปจาเรน อฏฺฐ สมาปตฺติโย, โลกุตฺตรสมาธิ มคฺคปริยาปนฺโน. ปญฺญาปิ โลกิยา สุตมยา จินฺตามยา ภาวนามยา จ สาสวา, โลกุตฺตรา ปน มคฺคสมฺปยุตฺตา ผลสมฺปยุตฺตา จ. วิมุตฺติ นาม ผลวิมุตฺติ นิพฺพานญฺจ, ตสฺมา สา โลกุตฺตราว. วิมุตฺติญาณทสฺสนํ โลกิยเมว, ตํ เอกูนวีสติวิธํ ปจฺจเวกฺขณญาณภาวโต. เอวํ เอเตสํ สีลาทิธมฺมานํ อตฺตโน สนฺตาเน อรหตฺตผลาธิคเมน อนวเสสโต นิพฺพตฺตปาริปูริยา ปารํ ปริยนฺตํ คโตติ สเกสุ ธมฺเมสุ ปารคู. อถวา โสตาปตฺติผลาธิคเมน สีลสฺมึ ปารคู. โส หิ "สีเลสุ ปริปูรการี"ติ วุตฺโต, โสตาปนฺนคฺคหเณเนว เจตฺถ สกทาคามีปิ คหิโต โหติ. อนาคามิผลาธิคเมน สมาธิสฺมึ ปารคู. โส หิ "สมาธิสฺมึ ปริปูรการี"ติ วุตฺโต. อรหตฺตผลาธิคเมน อิตเรสุ ตีสุ ปารคู. อรหา หิ ปญฺญาเวปุลฺลปฺปตฺติยา อคฺคภูตาย อกุปฺปาย เจโตวิมุตฺติยา อธิคตตฺตา ปจฺจเวกฺขณญาณสฺส จ ปริโยสานคมนโต ปญฺญาวิมุตฺติวิมุตฺติญาณทสฺสเนสุ ปารคู นาม โหติ. เอวํ สพฺพถาปิ จตูสุ อริยสจฺเจสุ จตุมคฺควเสน ปริญฺญาทิโสฬสวิธกิจฺจนิปฺผตฺติยา ยถาวุตฺเตสุ ตสฺมึ ตสฺมึ กาเล สเกสุ ธมฺเมสุ ปารคโต. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อสกธมฺมา ^๒ ก. มคฺคสีลผลสีลวเสน @^๓ ก. สมฺมาวาจากมฺมนฺตาชีวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๓.

โหติ พฺราหฺมโณติ ตทา โส พาหิตปาปธมฺมตาย ปรมตฺถพฺราหฺมโณ ^๑- โหติ. อถ เอตํ ปิสาจญฺจ ปกฺกุลญฺจาติวตฺตตีติ ตโต ยถาวุตฺตปารคมนโต อถ ปจฺฉา อชกลาปก เอตํ ตยา ทสฺสิตํ ปิสิตาสนตฺถมาคตํ ^๒- ปิสาจํ ภยชนนตฺถํ สมุฏฺฐาปิตํ อกฺกุลปกฺกุลิกญฺจ อติวตฺตติ อภิภวติ, ตํ น ภายตีติ อตฺโถ. อยมฺปิ คาถา อรหตฺตเมว อุลฺลปิตฺวา กถิตา. อถ อชกลาปโก อตฺตนา กเตน ตถารูเปนปิ ปฏิภยรูเปน วิภึสเนน อกมฺปิยภาวโต ^๓- ตํ ตาทิภาวํ ทิสฺวา "อโห อจฺฉริยมนุสฺโส วตายนฺ"ติ ปสนฺนมานโส โปถุชฺชนิกาย สทฺธาย อตฺตนิ นิวิฏฺฐภาวํ วิภาเวนฺโต สตฺถุ สมฺมุขา อุปาสกตฺตํ ปเวเทสิ. สตฺตมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. --------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๗๑-๗๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=1586&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=1586&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=44 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1549 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1549 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1549 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25