บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๙

หน้าที่ ๒๔๑.

[๕๑๑] เอวํ โส พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ ปสํสิตฺวา ทกฺขิเณยฺยสมฺปทาย ยญฺญสมฺปทํ ญตฺวา ทายกสมฺปทายปิ ตํ ฉฬงฺคปริปูรํ ยญฺญสมฺปทํ โสตุกาโม "ยาจโยโค"ติ ^๑- อุตฺตริ ปญฺหํ ปุจฺฉิ. ตตฺรายํ โยชนา:- โย ยาจโยโค ททํ ปเรสํ ยชติ, ตสฺส อกฺขาหิ เม ภควา ยญฺญสมฺปทนฺติ. [๕๑๒] อถสฺส ภควา ทฺวีหิ คาถาหิ อกฺขาสิ. ตตฺถ อยํ อตฺถโยชนา:- ยชสฺสุ มาฆ, ยชมาโน จ สพฺพตฺถ วิปฺปสาเทหิ จิตฺตํ, ตีสุปิ กาเลสุ จิตฺตํ ปสาเทหิ. เอวํ เต ยายํ:- "ปุพฺเพว ทานา สุมโน ททํ จิตฺตํ ปสาทเย ทตฺวา อตฺตมโน โหติ เอสา ยญฺญสฺส สมฺปทา"ติ ^๒- ยญฺญสมฺปทา วุตฺตา, ตาย สมฺปนฺโน ยญฺโญ ภวิสฺสติ. ตตฺถ สิยา "กถํ จิตฺตํ ปสาเทตพฺพนฺ"ติ? โทสปฺปหาเนน. กถํ โทสปฺปหานํ โหติ? ยญฺญารมฺมณตาย. อยํ หิ อารมฺมณํ ยชมานสฺส ยญฺโญ เอตฺถ ปติฏฺฐาย ชหาติ โทสํ, อยํ หิ สตฺเตสุ เมตฺตาปุพฺพงฺคเมน สมฺมาทิฏฺฐิปทีปวิหตโมหนฺธกาเรน จิตฺเตน ยชมานสฺส เทยฺยธมฺมสงฺขาโต ยญฺโญ อารมฺมณํ โหติ, โส เอตฺถ ยญฺเญ อารมฺมณวเสน ปวตฺติยา ปติฏฺฐาย เทยฺยธมฺมปจฺจยํ โลภํ, ปฏิคฺคาหกปจฺจยํ โกธํ, ตทุภยนิทานํ โมหนฺติ เอวํ ติวิธมฺปิ ชหาติ โทสํ. โส เอวํ โภเคสุ วีตราโค สตฺเตสุ จ วิเหยฺย ^๓- โทสํ ตปฺปหาเรเนว ปหีนปญฺจนีวรโณ อนุกฺกเมน อุปจารปฺปนาเภทํ อปริมาณสตฺตผรเณน เอกสตฺเต วา อนวเสสผรเณน อปฺปมาณํ เมตฺตจิตฺตํ ภาเวนฺโต ปุน ภาวนาย เวปุลฺลตฺถํ รตฺตินฺทิวํ สสตํ สพฺพอิริยาปเถสุ อปฺปมตฺโต หุตฺวา ตเมว เมตฺตชฺฌานสงฺขาตํ สพฺพา ทิสา ผรเต อปฺปมญฺญนฺติ. [๕๑๔] อถ พฺราหฺมโณ ตํ เมตฺตํ "พฺรหฺมโลกมคฺโค อยนฺ"ติ อชานนฺโต เกวลํ อตฺตโน วิสยาตีตํ เมตฺตาภาวนํ สุตฺวา สุฏฺฐุตรํ สญฺชาตสพฺพญฺญุสมฺภาวโน @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.,อิ. โย ยาจโยโคติ ^๒ องฺ.ฉกฺก. ๒๒/๓๐๘/๓๗๗ (สฺยา) ^๓ ฉ.ม. ปวิเนยฺย, @อิ. ปฏิวิเนยฺย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๒.

ภควติ อตฺตนา ^๑- พฺรหฺมโลกาธิมุตฺตตฺตา พฺรหฺมโลกูปปตฺติเมว จ สุทฺธึ มุตฺติญฺจ มญฺญมาโน พฺรหฺมโลกมคฺคํ ปุจฺฉนฺโต "โก สุชฺฌตี"ติ คาถมาห. ตตฺร จ พฺรหฺมโลกคามึ ปุญฺญํ กโรนฺตํ สนฺธายาห "โก สุชฺฌติ มุจฺจตี"ติ, อกโรนฺตํ สนฺธาย "พชฺฌตี จา"ติ. เกนตฺตนาติ. ^๒- เกน การเณน. สกฺขิ พฺรหฺมชฺชทิฏฺโฐติ พฺรหฺมา อชฺช สกฺขิ ทิฏฺโฐ. สจฺจนฺติ ภควโต พฺรหฺมสมตฺตํ อารพฺภ อจฺจาทเรน ปุจฺฉํ ^๓- กโรติ. กถํ อุปปชฺชตีติ อจฺจาทเรเนว ปุนปิ ปุจฺฉติ. ชุติมาติ ภควนฺตํ อาลปติ. ตตฺถ ยสฺมา โย ภิกฺขุ เมตฺตาย ติกจตุกฺกชฺฌานํ อุปฺปาเทตฺวา ตเมว ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนฺโต อรหตฺตํ ปาปุณาติ, โส สุชฺฌติ มุจฺจติ จ, ตถารูโป จ พฺรหฺมโลกํ น คจฺฉติ. โย ปน เมตฺตาย ติกจตุกฺกชฺฌานํ อุปฺปาเทตฺวา "สนฺตา เอสา สมาปตฺตี"ติอาทินา นเยน ตํ อสฺสาเทติ, โส พชฺฌติ, ตถา ^๔- อปริหีนชฺฌาโน จ เตเนว ฌาเนน พฺรหฺมโลกํ คจฺฉติ, ตสฺมา ภควา โย สุชฺฌติ มุจฺจติ จ, ตสฺมา ^๕- พฺรหฺมโลกคมนํ อนนุชานนฺโต อนามสิตฺวาว ตํ ปุคฺคลํ โย พชฺฌติ, ตสฺส เตน ฌาเนน พฺรหฺมโลกคมนํ ทสฺเสนฺโต พฺรหฺมณสฺส สปฺปาเยน นเยน "โย ยชตี"ติ อิมํ คาถมาห. [๕๑๕] ตตฺถ ติวิธนฺติ ติกาลปฺปสาทํ สนฺธายาห. เตน ทายกโต องฺคตฺตยํ ทสฺเสติ. อาราธเย ทกฺขิเณยฺเยหิ ตาทีติ ตญฺจ โส ตาทิโส ติวิธยญฺญ- สมฺปตฺติสาธโก ^๖- ปุคฺคโล ติวิธํ ยญฺญสมฺปทํ ทกฺขิเณยฺเยหิ ขีณาสเวหิ สาเธยฺย สมฺปาเทยฺย. อิมินา ปฏิคฺคาหกโต องฺคตฺตยํ ทสฺเสติ. เอวํ ยชิตฺวา สมฺมา ยาจโยโค เอวํ เมตฺตชฺฌานปทฏฺฐานภาเวน ฉฬงฺคสมนฺนาคตํ ยญฺญํ สมฺมา ยชิตฺวา โส ยาจโยโค เตน ฉฬงฺคยญฺญูปนิสฺสเยน เมตฺตชฺฌาเนน อุปปชฺชติ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อตฺตโน ^๒ ม. เกนตฺเถนาติ, อิ. เกนาติ ^๓ ฉ.ม.,อิ สปถํ @^๔ ฉ.ม.,อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ ^๕ ฉ.ม.,อิ ตสฺส ^๖ ฉ.ม. ติวิธสมฺปตฺติสาธโก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๓.

พฺรหฺมโลกนฺติ พฺรูมีติ พฺราหฺมณํ สมุสฺสาเหนฺโต เทสนํ สมาเปสิ. เสสํ สพฺพคาถาสุ อุตฺตานตฺถเมว, อิโต ปรญฺจ ปุพฺเพ วุตฺตนยเมวาติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย มาฆสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๒๔๑-๒๔๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=5435&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=5435&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=361 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8679 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8710 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8710 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25