อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

หน้าที่ ๔๒๙.
      [๙๘๙-๙๙๑] อนุชานาหีติ อนุมญฺญาหิ สทฺทหาหิ. สตฺตธาติ สตฺตวิเธน.
อภิสงฺขริตฺวาติ โคมยวนปุปฺผกุสติณาทีนิ อาทาย สีฆํ สีฆํ พาวริสฺส อสฺสมทฺวารํ
คนฺตฺวา โคมเยน ภูมึ อุปลิมฺปิตฺวา ๑- ปุปฺผานิ วิกฺกิริตฺวา ติณานิ สนฺถริตฺวา
วามปาทํ กมณฺฑลูทเกน โธวิตฺวา สตฺตปาทมตฺตํ คนฺตฺวา อตฺตโน ปาทตเล
ปรามสนฺโต เอวรูปํ กุหนํ กตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. เภรวํ โส อกิตฺตยีติ ภยชนกํ
วจนํ อกิตฺตยิ, "สเจ เม ยาจมานสฺสา"ติ อิมํ คาถมภาสีติ อธิปฺปาโย.
ทุกฺขิโตติ โทมนสฺสชาโต.
      [๙๙๒-๙๙๔] อุสฺสุสฺสตีติ ตสฺส ตํ วจนํ กทาจิ สจฺจํ ภเวยฺยาติ มญฺญมาโน
สุสฺสติ. เทวตาติ อสฺสเม อธิวตฺถา เทวตา เอว. มุทฺธนิ มุทฺธปาเต วาติ ๒-
มุทฺเธ วา มุทฺธปาเต วา.
      [๙๙๕-๙๙๖] โภตี จรหิ ชานาตีติ โภตี เจ ชานาติ. มุทฺธาธิปาตญฺจาติ
มุทฺธปาตญฺจ. ญาณเมตฺถาติ ญาณํ เม เอตฺถ.
      [๙๙๘] ปุราติ เอกูนตึสวสฺสวยกาเล. พาวริพฺราหฺมเณ ปน โคธาวรีตีเร
วสมาเน อฏฺฐนฺนํ วสฺสานํ อจฺจเยน พุทฺโธ โลเก อุทปาทิ. อปจฺโจติ
อนุวํโส.
      [๙๙๙] สพฺพาภิญฺญาพลปฺปตฺโตติ สพฺพาภิญฺญาย พลปฺปตฺโต, สพฺพา
วา อภิญฺญาโย จ พลานิ จ ปตฺโต. วิมุตฺโตติ อารมฺมณํ กตฺวา ปวตฺติยา
วิมุตฺตจิตฺโต.
      [๑๐๐๑-๑๐๐๓] โสกสฺสาติ โสโก อสฺส. ปหูตปญฺโญติ มหาปญฺโญ.
วรภูริเมธโสติ อุตฺตมวิปุลปญฺโญ, ภูเต อภิรตวรปญฺโญ วา. วิธุโรติ วิคตธุโร,
อปฺปฏิโมติ วุตฺตํ โหติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. โอปุญฺฉิตฺวา  ๒ ก. มุทฺธาธิปาเต จาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๐.
      [๑๐๐๔-๑๐๐๙] มนฺตปารเคติ เวทปารเค. ปสฺสวฺโหติ ปสฺสถ. อชานตนฺติ
อชานนฺตานํ. ลกฺขณาติ ลกฺขณานิ. พฺยากฺขาตาติ กถิตานิ, วิตฺถาริตานีติ
วุตฺตํ โหติ. สมตฺตาติ สมตฺตานิ, ปริปุณฺณานีติ วุตฺตํ โหติ. ธมฺเมน มนุสาสตีติ
ธมฺเมน อนุสาสติ.
      [๑๐๑๑] ชาตึ โคตฺตญฺจ ลกฺขณนฺติ "กีวจิรํ ชาโต"ติ มม ชาติญฺจ
โคตฺตญฺจ ลกฺขณญฺจ. มนฺเต สิสฺเสติ มยา ปริจิตเวเท ๑- จ มม สิสฺเส จ.
มนสาเยว ปุจฺฉถาติ อิเม สตฺต ปเญฺห จิตฺเตเนว ปุจฺฉถ.
      [๑๐๑๓-๑๐๑๘] ติสฺสเมตฺเตยฺโยติ เอโกเยว เอส นามโคตฺตวเสน วุตฺโต.
ทุภโยติ อุโภ. ปจฺเจกคณิโนติ วิสุํ วิสุํ คณวนฺโต. ปุพฺพวาสนวาสีตาติ ปุพฺเพ
กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน ปพฺพชิตฺวา คตปจฺจาคตวตฺตปุญฺญวาสนาย วาสิตจิตฺตา.
ปุรมาหิสฺสตินฺติ มาหิสฺสตินามิกํ ปุรํ, นครนฺติ ๒- วุตฺตํ โหติ. ตญฺจ นครํ
ปวิฏฺฐาติ อธิปฺปาโย, เอวํ สพฺพตฺถ. โคนทฺธนฺติ โคธปุรสฺส ๓- นามํ. วนสวฺหยนฺติ
ปวนนครํ ๔- วุจฺจติ, "วนสาวตฺถินฺ"ติ เอเก. เอวํ วนสาวตฺถิโต โกสมฺพึ,
โกสมฺพิโต จ สาเกตํ อนุปฺปตฺตานํ กิร เตสํ โสฬสนฺนํ ชฏิลานํ ฉโยชนมตฺตา
ปริสา อโหสิ.
      [๑๐๑๙] อถ ภควา "พาวริสฺส ชฏิลา มหาชนํ สํวฑฺเฒนฺตา อาคจฺฉนฺติ,
น จ ตาว เนสํ อินฺทฺริยานิ ปริปากํ คจฺฉนฺติ, นาปิ อยํ เทโส สปฺปาโย,
มคธเขตฺเต ปน เตสํ ปาสาณกเจติยํ สปฺปายํ. ตตฺร หิ มยิ ธมฺมํ เทเสนฺเต
มหาชนสฺส ธมฺมาภิสมโย ภวิสฺสติ, สพฺพนครานิ จ ปวิสิตฺวา อาคจฺฉนฺตา
พหุตเรน ชเนน อาคมิสฺสนฺตี"ติ ภิกฺขุสํฆปริวุโต สาวตฺถิโต ราชคหาภิมุโข
@เชิงอรรถ: ๑ ก. กถิตเวเท  ๒ สี.,อิ. มาหิสฺสตินฺติ มาหิสฺสตินามิกํ ปุริมนครนฺติ
@๓ ม. โคนทฺธปุรสฺส  ๔ สี. ภุมฺพวนครํ, อิ. ตุมฺพวนครํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๑.
อคมาสิ. เตปิ ชฏิลา สาวตฺถึ อาคนฺตฺวา วิหารํ ปวิสิตฺวา "โก พุทฺโธ กุหึ
พุทฺโธ"ติ วิจินนฺตา คนฺธกุฏิมูลํ คนฺตฺวา ภควโต ปทนิกฺเขปํ ทิสฺวา "รตฺตสฺส
หิ อุกฺกุฏิกํ ปทํ ภเว ฯเปฯ วิวฏจฺฉทสฺส อิทมีทิสํ ปทนฺ"ติ ๑- "สพฺพญฺญู
พุทฺโธ"ติ นิฏฺฐํ คตา. ภควาปิ อนุปุพฺเพน เสตพฺยกปิลวตฺถุอาทีนิ นครานิ
ปวิสิตฺวา มหาชนํ สํวฑฺเฒนฺโต ปาสาณกเจติยํ คโต. ชฏิลาปิ ตาวเทว
สาวตฺถิโต นิกฺขมิตฺวา สพฺพานิ ตานิ นครานิ ปวิสิตฺวา ปาสาณกเจติยเมว
อคมํสุ. เตน วุตฺตํ "โกสมฺพิญฺจาปิ สาเกตํ, สาวตฺถิญฺจ ปุรุตฺตมํ. เสตพฺยํ
กปิลวตฺถุนฺ"ติอาทิ.
      [๑๐๒๐] ตตฺถ มาคธํ ปุรนฺติ มคธปุรํ, ราชคหนฺติ อธิปฺปาโย. ปาสาณกํ
เจติยนฺติ มหโต ๒- ปาสาณสฺส อุปริ ปุพฺเพ เทวฏฺฐานํ อโหสิ, อุปฺปนฺเน ปน
ภควติ วิหาโร ชาโต. โส เตเนว ปุริมโวหาเรน "ปาสาณกํ เจติยนฺ"ติ
วุจฺจติ.
      [๑๐๒๑] ตสิโตวุทกนฺติ เต หิ ชฏิลา เวคสา ภควนฺตํ อนุพนฺธมานา
สายํ คตมคฺคํ ปาโต, ปาโต คตมคฺคญฺจ สายํ คจฺฉนฺตา "เอตฺถ ภควา"ติ
สุตฺวา อติวิย ปีติปาโมชฺชชาตา ตํ เจติยมภิรุหึสุ. เตน วุตฺตํ "ตุริตา
ปพฺพตมารุหุนฺ"ติ.
      [๑๐๒๔] เอกมนฺตํ ฐิโต หฏฺโฐติ ตสฺมึ ปาสาณเก เจติเย สกฺเกน
มาปิตมหามณฺฑเป นิสินฺนํ ภควนฺตํ ทิสฺวา "กจฺจิ อิสโย ขมนียนฺ"ติอาทินา
นเยน ภควตา ปฏิสมฺโมทนีเย กเต "ขมนียํ โภ โคตมา"ติอาทีหิ สยมฺปิ
ปฏิสนฺถารํ กริตฺวา อชิโต เชฏฺฐนฺเตวาสี เอกมนฺตํ ฐิโต หฏฺฐจิตฺโต หุตฺวา
มโนปเญฺห ปุจฺฉิ. ๓-
@เชิงอรรถ: ๑ มโน.ปู. ๑/๓๘๒, ธมฺมปท.อ. ๒/๔๐ (สฺยา), วิสุทฺธิ. ๑/๑๓๒ (สฺยา)
@๒ ก. พหุโน  ๓ ก. อปุจฺฉิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๒.
      [๑๐๒๕] ตตฺถ อาทิสฺสาติ "กติวสฺโส"ติ ๑- เอวํ อุทฺทิสฺส. ชมฺมนนฺติ ๒-
"อมฺหากํ อาจริยสฺส ชาตึ พฺรูหี"ติ ปุจฺฉติ. ปารมินฺติ นิฏฺฐาคมนํ.
      [๑๐๒๖-๑๐๒๗] วีสํ วสฺสสตนฺติ วีสติวสฺสาธิกํ วสฺสสตํ. ลกฺขเณติ
มหาปุริสลกฺขเณ, เอตสฺมึ อิโต ปเรสุ จ อิติหาสาทีสุ อนวโยติ อธิปฺปาโย. ปรปทํ
วา อาเนตฺวา เตสุ ปารมึ คโตติ โยเชตพฺพํ. ปญฺจสตานิ วาเจตีติ
ปกติอลสทุมฺเมธมาณวกานํ ปญฺจสตานิ สยํ มนฺเต วาเจติ. สธมฺเมติ สเก
พฺราหฺมณธมฺเม, เตวิชฺชเก ปาวจเนติ วุตฺตํ โหติ.
      [๑๐๒๘] ลกฺขณานํ ปวิจยนฺติ ลกฺขณานํ วิตฺถารํ, "กตมานิ ตานิสฺส
คตฺเต ตีณิ ลกฺขณานี"ติ ปุจฺฉติ.
      [๑๐๓๐-๓๑] ปุจฺฉญฺหีติ ปุจฺฉมานํ. กเมตํ ปฏิภาสตีติ เทวาทีสุ กํ
ปุคฺคลํ เอตํ ปญฺหวจนํ ปฏิภาสติ. ๓-
      [๑๐๓๒-๓๓] เอวํ พฺราหฺมโณ ปญฺจนฺนํ ปญฺหานํ เวยฺยากรณํ สุตฺวา
อวเสเส เทฺว ปุจฺฉนฺโต "มุทฺธํ มุทฺธาธิปาตญฺจา"ติ อาห. อถสฺส ภควา เต
พฺยากโรนฺโต "อวิชฺชา มุทฺธา"ติ คาถมาห. ตตฺถ ยสฺมา จตูสุ สจฺเจสุ
อญฺญาณภูตา อวิชฺชา สํสารสฺส สีสํ, ตสฺมา "อวิชฺชา มุทฺธา"ติ อาห. ยสฺมา
จ อรหตฺตมคฺควิชฺชา อตฺตนา สหชาเตหิ สทฺธาสติสมาธิกตฺตุกมฺยตาฉนฺทวีริเยหิ
สมนฺนาคตา อินฺทฺริยานํ เอกรสฏฺฐภาวมุปคตตฺตา ตํ มุทฺธํ อธิปาเตติ, ตสฺมา
"วิชฺชา มุทฺธาธิปาตินี"ติอาทิมาห.
      [๑๐๓๔-๓๘] ตโต เวเทน มหตาติ อถ อิมํ ปญฺหเวยฺยากรณํ สุตฺวา
อุปฺปนฺนาย มหาปีติยา สนฺถมฺภิตฺวา อลีนภาวํ, กายจิตฺตานํ โอทคฺคํ ปตฺวาติ
อตฺโถ. ปติตฺวา จ "พาวรี"ติ อิมํ คาถมาห, อถ นํ อนุกมฺปมาโน ภควา
@เชิงอรรถ: ๑ ก. ติสฺโส ปุสฺโสติ  ๒ ม. ชปฺปนนฺติ  ๓ ฉ.ม.,อิ. ปฏิภาสตีติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๓๓.
"สุขิโต"ติ คาถมาห. วตฺวา จ "พาวริสฺส จา"ติ สพฺพญฺญุปวารณํ ปวาเรสิ.
ตตฺถ สพฺเพสนฺติ อนวเสสานํ โสฬสสหสฺสานํ. ตตฺถ ปุจฺฉิ ตถาคตนฺติ ตตฺถ
ปาสาณเก เจติเย, ตตฺถ วา ปริสาย, เตสุ วา ปวาริเตสุ อชิโต ปฐมํ
ปญฺหํ ปุจฺฉีติ. เสสํ สพฺพคาถาสุ ปากฏเมวาติ.
                     ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย
               ๑- อยํ ตาเวตฺถ ๑- วตฺถุคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๔๒๙-๔๓๓.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=9652&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=9652&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=424
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=10810
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=10877
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=10877
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25