อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

จีวรํ วินทฺธิตสุตฺตกํ ๑- ฯ วินทฺธิตฺวา ๒-  จีวรํ สิพฺเพตุนฺติ เตน สุตฺตเกน
ตตฺถ จีวรํ วินทฺธิตฺวา ๒- สิพฺเพตุํ ฯ วิสมา โหนฺตีติ กาจิ ขุทฺทกา
โหนฺติ กาจิ มหนฺตา ฯ กฬิมฺพกนฺติ ปมาณสญฺญากรณํ ยงฺกิญฺจิ
ตาลปณฺณาทึ ฯ โมฆสุตฺตกนฺติ วฑฺฒกีนํ ทารูสุ กาฬสุตฺเตน วิย
หลิทฺทิสุตฺเตน สญฺญากรณํ ฯ
     องฺคุลิยา ปฏิคฺคณฺหนฺตีติ สูจิมุขํ องฺคุลิยา ปฏิจฺฉนฺติ ฯ
ปฏิคฺคหนฺติ องฺคุลิโกสกํ ฯ {๒๕๗} อาเวสนวิตฺถกนฺนาม ยงฺกิญฺจิ
ปาติจงฺโคฏกาทิ ฯ อุจฺจวตฺถุกนฺติ ปํสุํ อากิริตฺวา อุจฺจวตฺถุกํ
กาตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ
     โอคุมฺเพตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุนฺติ ฉทนํ โอธุนิตฺวา
ฆนทณฺฑกํ กตฺวา อนฺโต จ พหิ จ มตฺติกาย ลิมฺเปตุนฺติ อตฺโถ ฯ
     โคฆํสิกายาติ เวฬุํ วา รุกฺขทณฺฑกํ วา อนฺโต กตฺวา เตน สทฺธึ
สงฺฆริตุนฺติ อตฺโถ ฯ พนฺธนรชฺชุนฺติ ตถา สงฺฆริตสฺส พนฺธนรชฺชุํ ฯ
     {๒๕๘} กฏจฺฉุปริสฺสาวนํ นาม ตีสุ ทณฺฑเกสุ วินทฺธิตฺวา ๒- กตํ ฯ
     {๒๕๙} โย น ทเทยฺยาติ อปริสฺสาวนกสฺเสว โย น ททาติ ตสฺเสว
อาปตฺติ ฯ โย ปน อตฺตโน หตฺเถ ปริสฺสาวเน วิชฺชมาเนปิ
ยาจติ ตสฺส น อกามา ทาตพฺพํ ฯ
     ทณฺฑกปริสฺสาวนนฺติ รชกานํ ขารปริสฺสาวนํ วิย จตูสุ ปาเทสุ
พนฺธนิสฺเสณิกาย สาฏกํ พนฺธิตฺวา มชฺเฌ ทณฺฑเก อุทกํ อาสิญฺจิตพฺพํ ฯ
ตํ อุโภปิ โกฏฺฐาเส ปูเรตฺวา ปริสฺสาวติ ฯ โอตฺถริกํ
@เชิงอรรถ: ๑. วินนฺธิตุํ สุตฺตกํ อิติปิ ฯ  ๒. วินนฺธิตฺวา ฯ
นาม ยํ อุทเก โอตฺถริตฺวา ฆเฏน อุทกํ คณฺหนฺติ ฯ ตํ หิ
จตูสุ ทณฺฑเกสุ วตฺถํ พนฺธิตฺวา อุทเก จตฺตาโร ขาณุเก นิกฺขนิตฺวา
เตสุ พนฺธิตฺวา สพฺเพ ปริยนฺเต อุทกโต โมเจตฺวา มชฺเฌ โอตฺถริตฺวา
ฆเฏน อุทกํ คณฺหนฺติ ฯ
     มกสกุฏิกาติ จีวรกุฏิกา วุจฺจติ ฯ
     {๒๖๐} อภิสนฺนกายาติ เสมฺหาทิโทสาภิสนฺนกายา ฯ
     อคฺคฬวฏฺฏิ นาม ทฺวารพาหาย สมปฺปมาโณเยว อคฺคฬตฺถมฺโภ
วุจฺจติ ยตฺถ ตีณิ จตฺตาริ ฉิทฺทานิ กตฺวา สูจิโย เทนฺติ ฯ
กปิสีสกํ นาม ทฺวารพาหํ วิชฺฌิตฺวา ตตฺถ ปเวสิโต อคฺคฬปาสโก
วุจฺจติ ฯ สูจิกาติ ตตฺถ มชฺเฌ ฉิทฺทํ กตฺวา ปเวสิตา ฯ
ฆฏิกาติ อุปริ โยชิตา ฯ มณฺฑลิกํ กาตุนฺติ นีจวตฺถุกํ จินิตุํ  ฯ
ธูมเนตฺตนฺติ ธูมนิกฺขมนฉิทฺทํ ฯ
     วาเสตุนฺติ คนฺเธหิ วาเสตุํ ฯ
     อุทกนิธานนฺติ อุทกฏฺฐปนฏฺฐานํ ตตฺถ ฆเฏน อุทกํ ฐเปตฺวา
สราวเกน วลญฺเชตพฺพํ ฯ
     โกฏฺฐโกติ ทฺวารโกฏฺฐโก ฯ
     {๒๖๑} ติสฺโส ปฏิจฺฉาทิโยติ เอตฺถ ชนฺตาฆรปฏิจฺฉาทิ จ อุทก-
ปฏิจฺฉาทิ จ ปริกมฺมํ กโรนฺตสฺเสว วฏฺฏติ เสเสสุ อภิวาทนาทีสุ
น วฏฺฏติ ฯ วตฺถปฏิจฺฉาทิ สพฺพกมฺเมสุ วฏฺฏติ ฯ อุทกํ น โหตีติ
นหานอุทกํ น โหติ ฯ
     {๒๖๒} ตุลนฺติ ปณฺณิกานํ วิย อุทกอุพฺพาหนตุลํ ฯ กรกฏโกติ
วุจฺจติ โคเณ วา โยเชตฺวา หตฺเถหิ วา คเหตฺวา ทีฆวรตฺตาหิ
อากฑฺฒนยนฺตํ ฯ จกฺกวฏฺฏกนฺติ อรหฏฆฏิยนฺตํ ๑- ฯ จมฺมขณฺฑํ
นาม ตุลาย วา กรกฏเกน วา โยเชตพฺพกํ จมฺมภาชนํ ฯ
     ปากฏา โหตีติ อปริกฺขิตฺตา โหติ ฯ
     อุทกปุญฺฉนีติ ทนฺตมยาปิ วิสาณมยาปิ ทารุมยาปิ วฏฺฏติ ฯ
ตสฺสา อสติ โจฬเกน อุทกํ ปจฺจุทฺธริตุํ วฏฺฏติ ฯ
     {๒๖๓} อุทกมาติกนฺติ อุทกสฺส อาคมนมาติกํ ฯ
     นิลฺเลขํ ชนฺตาฆรนฺนาม อาวิทฺธปกฺขปาสกํ วุจฺจติ ฯ โคปานสีนํ
อุปริมณฺฑเล ปกฺขปาสเก ฐเปตฺวา กตกูฏจฺฉทนสฺเสตํ นามํ ฯ
     จาตุมาสํ นิสีทเนนาติ นิสีทเนน จตฺตาโร มาเส น
วิปฺปวาสิตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ
     {๒๖๔} ปุปฺผาภิกิณฺเณสูติ ปุปฺเผหิ สณฺฐิเตสุ ฯ
     นมตกนฺติ เอฬกโลเมหิ กตํ อวายิมํ จมฺมขณฺฑปริหาเรน
ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ
     อาสิตฺตกูปธานนฺนาม ตมฺพโลเหน วา รชเตน วา กตาย
เปลาย เอตํ อธิวจนํ ฯ ปฏิกฺขิตฺตตฺตา ปน ทารุมยาปิ น
วฏฺฏติ ฯ
     มโฬริกนฺติ ๒- ทณฺฑาธารโก วุจฺจติ ฯ ยฏฺฐิอาธารกปตฺตา-
ธารกปจฺฉิกปิฏฺฐานิปิ เอตฺเถว ปวิฏฺฐานิ ฯ อาธารกสงฺเขปคมนโต
หิ ปฏฺฐาย ฉิทฺทํ วิทฺธํปิ อาวิทฺธํปิ วฏฺฏติเยว ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. อรหตฺถฆฏิยนฺตํ อิติปิ ฯ  ๒. มลฺโลริกนฺตีติปิ ฯ ม. มโฬริกาติ ฯ
     เอกภาชเนติ เอตฺถ สเจ เอโก ภิกฺขุ ภาชนโต ผลํ วา
ปูวํ วา คเหตฺวา คจฺฉติ ตสฺมึ ภิกฺขุมฺหิ อปคเต อิตรสฺส เสสกํ
ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ อิตรสฺสาปิ ตสฺมึ ขเณ ปุน คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ
     {๒๖๕} อฏฺฐหงฺเคหีติ เอตฺถ เอเกเกนปิ องฺเคน สมนฺนาคตสฺส
อนฺโตสีมาย วา นิสฺสีมํ คนฺตฺวา นทีอาทีสุ วา นิกฺกุชฺชิตุํ วฏฺฏติเยว ฯ
เอวํ นิกฺกุชฺชิเต ปน ปตฺเต ตสฺส เคเห โกจิ เทยฺยธมฺโม
น คเหตพฺโพ ฯ อสุกสฺส เคเห ภิกฺขํ มา คณฺหถาติ อญฺเญสุปิ
วิหาเรสุ เปเสตพฺพํ ฯ อุกฺกุชฺชนกาเล ปน ยาวตติยํ ยาจาเปตฺวา
หตฺถปาสํ วิชหาเปตฺวา ญตฺติทุติยกมฺเมน อุกฺกุชฺชิตพฺโพ ฯ
     {๒๖๘} ปุรกฺขิตฺวาติ อคฺคโต กตฺวา ฯ สํหรนฺตูติ สํหริยนฺตุ ฯ
เจฬปฏิกนฺติ เจฬสนฺถรํ ฯ โส กิร สเจ อหํ ปุตฺตํ ลจฺฉามิ
อกฺกมิสฺสติ เม ภควา เจฬปฏิกนฺติ อิมินา อชฺฌาสเยน สนฺถริ ฯ
อภพฺโพ เจส ปุตฺตปฏิลาภสฺส ตสฺมา ภควา น อกฺกมิ ฯ ยทิ
อกฺกเมยฺย ปจฺฉา ปุตฺตํ อลภนฺโต นายํ สพฺพญฺญูติ ทิฏฺฐึ
คณฺเหยฺย อิทนฺตาว ภควโต อนกฺกมเน การณํ ฯ ยสฺมา ปน
ภิกฺขูปิ เย อชานนฺตา อกฺกเมยฺยุํ เต คิหีนํ ปริภูตา ภเวยฺยุํ
ตสฺมา ภิกฺขู ปริภวโต โมเจตุํ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสิ ฯ อิทํ
สิกฺขาปทปญฺญาปเน การณํ ฯ
     มงฺคลตฺถาย ยาจิยมาเนนาติ อปคตคพฺภา วา โหตุ
ครุคพฺภา วา เอวรูเปสุ ฐาเนสุ มงฺคลตฺถาย ยาจิยมาเนน อกฺกมิตุํ
วฏฺฏติ ฯ โธตปาทกนฺนาม ปาทโธวนฏฺฐาเน โธเตหิ ปาเทหิ
อกฺกมนตฺถาย ปจฺจตฺถรณํ อตฺถตํ โหติ ตํ อกฺกมิตุํ วฏฺฏติ ฯ
     {๒๖๙} กตกนฺนาม ปทุมกณฺณิกาการํ ปาทฆํสนตฺถํ กณฺฏเก
อุฏฺฐาเปตฺวา กตํ ตํ วตฺตํ วา โหตุ จตุรสฺสาทิเภทํ วา พาหุลฺลิกานุ-
โยคตฺตา ปฏิกฺขิตฺตเมว เนว ปฏิคฺคเหตุํ น ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ
     สกฺขราติ ปาสาโณ วุจฺจติ ฯ ปาสาณเผนโกปิ วฏฺฏติ ฯ
     วิธูปนนฺติ วีชนี วุจฺจติ ฯ ตาลวณฺฏํ ปน ตาลปณฺเณหิ
วา กตํ โหตุ เวฬุทนฺตวิลิเวหิ วา โมรปิญฺเชหิ วา จมฺมวิกตีหิ
วา สพฺพํ วฏฺฏติ ฯ
     มกสวีชนีติ ทนฺตมยวิสาณมยทณฺฑกาปิ วฏฺฏติ ฯ วากมยวีชนิยา
เกตกปาโรหกณฺฑลปณฺณาทิมยาปิ สงฺคหิตา ฯ
     {๒๗๐} คิลานสฺส ฉตฺตนฺติ เอตฺถ ยสฺส กายทาโห วา จิตฺตโกโป
วา โหติ จกฺขุํ วา ทุพฺพลํ อญฺโญ วา โกจิ อาพาโธ วินา
ฉตฺเตน อุปฺปชฺชติ ฯ ตสฺส คาเม วา อรญฺเญ วา ฉตฺตํ วฏฺฏติ ฯ
วสฺเส ปน จีวรคุตฺตตฺถํ วาฬมิคโจรภเยสุ จ อตฺตคุตฺตตฺถํปิ วฏฺฏติ ฯ
เอกปณฺณฉตฺตมฺปน สพฺพตฺเถว วฏฺฏติ ฯ
     อสิสฺสาติ อสิ อสฺส ฯ วิโชตลตีติ วิโชเตติ ฯ
     ทณฺฑสมฺมตินฺติ เอตฺถ ปมาณยุตฺโต จตุหตฺโถเยว ทณฺโฑ
สมฺมนฺนิตฺวา ทาตพฺโพ ฯ ตโต โอนาติริตฺโต วินาปิ สมฺมติยา
สพฺเพสํ วฏฺฏติ ฯ
     สิกฺกา ปน อคิลานสฺส น วฏฺฏติ ฯ คิลานสฺสาปิ สมฺมนฺนิตฺวาว
ทาตพฺพา ฯ
     {๒๗๓} โรมฏฺฐกสฺสาติ เอตฺถ ฐเปตฺวา โรมฏฺฐกํ เสสานํ อุคฺคารํ
มุเข สนฺถาเรตฺวา คิลนฺตานํ อาปตฺติ ฯ สเจ ปน อสนฺถริตเมว
ปรคลํ คจฺฉติ วฏฺฏติ ฯ
     ยํ ทียมานนฺติ อิทํ โภชนวคฺเค วณฺณิตเมว ฯ
     {๒๗๔} กุปฺปํ กริสฺสามีติ สทฺทํ กริสฺสามิ ฯ นขาทีหิ นขจฺเฉทเน
อาปตฺติ นตฺถิ ฯ อตฺตานุรกฺขนตฺถํ ปน นขจฺเฉทนํ อนุญฺญาตํ ฯ
     วีสติมฏฺฐนฺติ วีสติปิ นเข ลิขิตมฏฺเฐ การาเปนฺติ ฯ
มลมตฺตนฺติ นขโต มลมตฺตํ อปกฑฺฒิตุํ อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ
     {๒๗๕} ขุรสิปาฏิกนฺติ ขุรโกสกํ ฯ
     มสฺสุํ กปฺปาเปนฺตีติ กตฺตริยา มสฺสุํ เฉทาเปนฺติ ฯ มสฺสุํ
วฑฺฒาเปนฺตีติ มสฺสุํ ทีฆํ การาเปนฺติ ฯ โคโลมิกนฺติ หนุกมฺหิ
ทีฆํ กตฺวา ฐปิตํ เอฬกมสฺสุกํ วุจฺจติ ฯ จตุรสฺสกนฺติ จตุกฺโกณํ ฯ
ปริมุขนฺติ อุเร โลมราชิสํหรณํ ฯ อฑฺฒรุกนฺติ อุทเร
โลมราชิฐปนํ ฯ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ มสฺสุกปฺปนาทีสุ สพฺพตฺถ
อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ฯ
     อาพาธปฺปจฺจยา สมฺพาเธ โลมนฺติ คณฺฑวณรุจิอาทิ-
อาพาธปฺปจฺจยา ๑- ฯ
     อาพาธปฺปจฺจยา กตฺตริกายาติ คณฺฑวณรุจิสีสโรคาพาธปฺปจฺจยา ๑- ฯ
     สกฺขราทีหิ นาสิกโลมคาหาปเน อาปตฺติ นตฺถิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. รุธิ อิติปิ ฯ
     อตฺตานุรกฺขนตฺถมฺปน สณฺฑาโส อนุญฺญาโต ฯ
     น ภิกฺขเว ปลิตํ คาหาเปตพฺพนฺติ เอตฺถ ยํ ภมุกายํ วา
ลลาเฏ วา ทาฐิกาย วา อุคฺคนฺตฺวา วิภจฺฉํ ฐิตํ ตาทิสํ โลมํ
วา ปลิตํ วา อปลิตํ วา คาเหตุํ วฏฺฏติ ฯ
     {๒๗๗} กํสปตฺถริกาติ กํสภณฺฑพาณิชา ฯ
     พนฺธนมตฺตนฺติ วาสิกตฺตรยฏฺฐิกาทีนํ พนฺธนมตฺตํ ฯ
     {๒๗๘} น ภิกฺขเว อกายพนฺธเนนาติ เอตฺถ อพนฺธิตฺวา นิกฺขมนฺเตน
ยตฺถ สรติ ตตฺถ พนฺธิตพฺพํ ฯ อาสนสาลาย พนฺธิสฺสามีติ คนฺตุํ
วฏฺฏติ ฯ สริตฺวา ยาว น พนฺธติ น ตาว ปิณฺฑาย จริตพฺพํ ฯ
     กลาพุกนฺนาม พหุรชฺชุกํ ฯ เทฑฺฑุภกนฺนาม อุทกสปฺปสีสสทิสํ ฯ
มุรชฺชนฺนาม มุรชฺชวฏฺฏสณฺฐานํ เวเฐตฺวา กตํ ฯ มทฺทวีณนฺนาม
ปามงฺคสณฺฐานํ ฯ อีทิสํ หิ เอกมฺปิ น วฏฺฏติ ปเคว พหูนิ ฯ
ปฏฺฏิกํ สูกรนฺตกนฺติ เอตฺถ ปกติวีตา วา มจฺฉกณฺฏกวายิมา วา
ปฏฺฏิกา วฏฺฏติ ฯ เสสา กุญฺชรจฺฉิกาทิเภทา น วฏฺฏติ ฯ
สูกรนฺตกนฺนาม สูกรวฏฺฏิกุญฺจิกโกสกสณฺฐานํ โหติ ฯ เอกรชฺชุกมฺปน
มุทฺทิกกายพนฺธนญฺจ สูกรนฺตกํ อนุโลเมติ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว
มุรชฺชํ มทฺทวีณนฺติ อิทํ ทสาสุเยว อนุญฺญาตํ ฯ ปามงฺคทสา
เจตฺถ จตุนฺนํ อุปริ น วฏฺฏติ ฯ โสภกนฺนาม เวเฐตฺวา
มุขวฏฺฏิสิพฺพนํ ฯ คุณกนฺนาม มุทฺทิกสณฺฐาเนน สิพฺพนํ ฯ เอวํ
สิพฺพิตา หิ อนฺตา ถิรา โหนฺติ ฯ ปวนนฺโตติ ปาสนฺโต
วุจฺจติ ฯ
     {๒๘๐} หตฺถิโสณฺฑิกนฺนาม นาภีมูลโต หตฺถิโสณฺฑสณฺฐานํ โอลมฺพกํ
กตฺวา นิวตฺถํ โจฬกอิตฺถีนํ นิวาสนํ วิย ฯ มจฺฉวาฬกนฺนาม เอกโต
ทสนฺตํ เอกโต ปาสนฺตํ โอลมฺพิตฺวา นิวตฺถํ ฯ จตุกณฺณกนฺนาม
อุปริ เทฺว เหฏฺฐโต เทฺวติ เอวํ จตฺตาโร กณฺเณ ทสฺเสตฺวา
นิวตฺถํ ฯ ตาลวณฺฏกนฺนาม ตาลวณฺฏากาเรน สาฏกํ โอลมฺเพตฺวา
นิวาสนํ ฯ สตวลฺลิกนฺนาม ทีฆสาฏกํ อเนกกฺขตฺตุํ โอภญฺชิตฺวา
โอวฏฺฏิกํ กโรนฺเตน นิวตฺถํ ฯ วามทกฺขิณปสฺเสสุ วา นิรนฺตรํ
วลฺลิโย ทสฺเสตฺวา นิวตฺถํ ฯ สเจ ปน ชานุโต ปฏฺฐาย เอกา วา
เทฺว วา วลฺลิโย ปญฺญายนฺติ วฏฺฏติ ฯ
     สํเวลิยํ นิวาเสนฺตีติ มลฺลกมฺมกราทโย วิย กจฺฉํ พนฺธิตฺวา
นิวาเสนฺติ ฯ เอวํ นิวาเสตุํ คิลานสฺสาปิ มคฺคปฏิปนฺนสฺสาปิ
น วฏฺฏติ ฯ ยํปิ มคฺคํ คจฺฉนฺตา เอกํ วา เทฺว วา โกเณ
อุกฺขิปิตฺวา อนฺตรวาสกสฺส อุปริ ลคฺเคนฺติ อนฺโต วา เอกํ
กาสาวํ ตถา นิวาเสตฺวา พหิ อปรํ นิวาเสนฺติ สพฺพํ น วฏฺฏติ ฯ
คิลาโน ปน อนฺโต กาสาวสฺส โอวฏฺฏิกํ ทสฺเสตฺวา อปรํปิ อุปริ
นิวาเสตุํ ลภติ ฯ อคิลาเนน เทฺว นิวาเสนฺเตน สคุณํปิ กตฺวา
นิวาเสตพฺพานิ ฯ อิติ ยญฺจ อิธ ปฏิกฺขิตฺตํ ยญฺจ เสขิยวณฺณนายํ
ตํ สพฺพํ วชฺเชตฺวา นิพฺพิการํ ติมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาเทนฺเตน ปริมณฺฑลํ
นิวาเสตพฺพํ ฯ โส ยงฺกิญฺจิ วิการํ กโรนฺโต ทุกฺกฏา น มุจฺจติ ฯ น
ภิกฺขเว คิหิปารุตํ ปารุปิตพฺพนฺติ เอวํ ปฏิกฺขิตฺตํ คิหิปารุปนํ
อปารุปิตฺวา อุโภ กณฺเณ สมํ กตฺวา ปารุปนํ ปริมณฺฑลปารุปนนฺนาม ฯ
ตํ ปารุปิตพฺพํ ฯ ตตฺถ ยงฺกิญฺจิ เสตปฏปารุปนํ ปริพฺพาชกปารุตํ
เอกสาฏกปารุตํ โสณฺฑปารุตํ อนฺเตปุริกาปารุตํ มหาเชฏฺฐกปารุตํ
กุฏิปฺปเวสกปารุตํ พฺราหฺมณปารุตํ ปาลิการกปารุตนฺติเอวมาทิ-
ปริมณฺฑลลกฺขณโต อญฺญถา ปารุตํ สพฺพเมตํ คิหิปารุตํ นาม ฯ
ตสฺมา ยถา เสตปฏา อฑฺฒปาลิกา นิคณฺฐา ปารุปนฺติ ยถา จ
เอกจฺเจ ปริพฺพาชกา อุรํ วิวริตฺวา ทฺวีสุ อํสกูเฏสุ ปารุปนํ ฐเปนฺติ
ยถา จ เอกสาฏกา มนุสฺสา นิวตฺถสาฏกสฺส เอเกน อนฺเตน ปิฏฺฐึ
ปารุปิตฺวา อุโภ กณฺเณ อุโภสุ อํสกูเฏสุ ฐเปนฺติ ยถา จ
สุราโสณฺฑาทโย สาฏเกน คีวํ ปริกฺขิปนฺตา อุโภ อนฺเต อุทเร
วา โอลมฺพนฺติ ปิฏฺฐิยํ วา ขิปนฺติ ยถา จ อนฺเตปุริกาทโย
อกฺขิตารกมตฺตํ ทสฺเสตฺวา โอคุณฺฐิกํ ปารุปนฺติ ยถา จ มหาเชฏฺฐกา
ทีฆสาฏกํ นิวาเสตฺวา ตสฺเสว เอเกน อนฺเตน สกลสรีรํ
ปารุปนฺติ ยถา จ กสกา เขตฺตกุฏึ ปวิสนฺตา สาฏกํ ปลิเวเฐตฺวา
อุปกจฺฉเก ปกฺขิปิตฺวา ตสฺเสว เอเกน อนฺเตน สรีรํ ปารุปนฺติ
ยถา จ พฺราหฺมณา อุภินฺนํ อุปกจฺฉกานํ อนฺตเรน สาฏกํ ปเวเสตฺวา
อํสกูเฏสุ ปกฺขิปนฺติ ยถา จ ปาลิการโก ภิกฺขุ เอกํสปารุปเนน
ปารุตํ วามพาหุํ วิวริตฺวา จีวรํ อํสกูฏํ อาโรเปติ เอวเมว
อปารุปิตฺวา สพฺเพปิ เอเต อญฺเญ จ เอวรูเป ปารุปนโทเส
วชฺเชตฺวา นิพฺพิการํ ปริมณฺฑลํ ปารุปิตพฺพํ ฯ ตถา อปารุเปตฺวา
อาราเม วา อนฺตรฆเร วา อนาทเรน ยงฺกิญฺจิ วิการํ กโรนฺตสฺส
ทุกฺกฏํ ฯ
     {๒๘๑} มุณฺฑวฏฺฏีติ ยถา รญฺโญ กุหิญฺจิ คจฺฉโต ปริกฺขารภณฺฑวหมนุสฺสาติ
อธิปฺปาโย ฯ
     อนฺตรากาชนฺติ มชฺเฌ ลคฺเคตฺวา ทฺวีหิ วหิตพฺพภารํ ฯ
     {๒๘๒} อจกฺขุสฺสนฺติ จกฺขูนํ หิตํ น โหติ ปริหานึ ชเนติ ฯ น
ฉาเทตีติ น รุจฺจติ ฯ
     อฏฺฐงฺคุลปรมนฺติ มนุสฺสานํ ปมาณงฺคุเลน อฏฺฐงฺคุลปรมํ ฯ
     อติมนฺทาหกนฺติ อติขุทฺทกํ ฯ
     {๒๘๓} ทยํ อาเฬเปนฺตีติ ติณวนาทีสุ อคฺคึ เทนฺติ ฯ
     ปฏคฺคินฺติ ปฏิอคฺคึ ทาตุํ ฯ ปริตฺตนฺติ อปหริตกรเณน วา
ปริกฺขาขณเนน วา ปริตฺตานํ ฯ เอตฺถ ปน อนุปสมฺปนฺเน สติ
สยํ อคฺคึ ทาตุํ น ลภติ อสติ อคฺคึปิ ทาตุํ ภูมึ ตจฺเฉตฺวา
ติณานิปิ หริตุํ ปริกฺขํปิ ขณิตุํ อลฺลสาขํ ภญฺชิตฺวา อคฺคึ
นิพฺพาเปตุํปิ ลภติ ฯ เสนาสนํ ปตฺตํ วา อปฺปตฺตํ วา ตถา
นิพฺพาเปตุํ ลภติเยว ฯ อุทเกน ปน กปฺปิเยเนว ลภติ น อิตเรน ฯ
     {๒๘๔} สติ กรณีเยติ สุกฺขกฏฺฐาทิคฺคหณกิจฺเจ สติ ฯ โปริสิยนฺติ
ปุริสปฺปมาณํ ฯ อาปทาสูติ วาฬมิคาทโย วา ทิสฺวา มคฺคมูฬฺโห
วา ทิสา โอโลเกตุกาโม หุตฺวา ทวทาหํ วา อุทโกฆํ อาคจฺฉนฺตํ
วา ทิสฺวา เอวรูปาสุ อาปทาสุ อติอุจฺจมฺปิ รุกฺขํ อาโรหิตุํ วฏฺฏติ ฯ
     {๒๘๕} กลฺยาณวากฺกรณาติ มธุรสทฺทา ฯ ฉนฺทโส อาโรเปมาติ
เวทํ วิย สกฺกฏภาสาย วาจนามคฺคํ อาโรเปม ฯ สกาย นิรุตฺติยาติ
เอตฺถ สกา นิรุตฺติ นาม สมฺมาสมฺพุทฺเธน วุตฺตปฺปกาโร
มาคธิกโวหาโร ฯ {๒๘๖} โลกายตํ นาม สพฺพํ อุจฺฉิฏฺฐํ สพฺพํ อนุจฺฉิฏฺฐํ
เสโต กาโก กาโฬ พโก อิมินา จ อิมินา จ การเณนาติ-
เอวมาทินิรตฺถกการณปฏิสํยุตฺตํ ติตฺถิยสตฺถํ ฯ
     {๒๘๘} อนฺตรา อโหสีติ อนฺตริกา อโหสิ ปฏิจฺฉนฺนา ฯ
     {๒๘๙} อาพาธปฺปจฺจยาติ ยสฺส อาพาธสฺส ลสุณํ เภสชฺชํ ตปฺปจฺจยาติ
อตฺโถ ฯ
     {๒๙๐} ปสฺสาวปาทุกนฺติ เอตฺถ ปาทุกา อิฏฺฐกาหิปิ สิลาหิปิ ทารูหิปิ
กาตุํ วฏฺฏติ ฯ วจฺจปาทุกายปิ. เอเสว นโย ฯ
     ปริเวณนฺติ วจฺจกุฏิปริกฺเขปพฺภนฺตรํ ฯ
     {๒๙๓} ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพติ ทุกฺกฏวตฺถุมฺหิ ทุกฺกเฏน ปาจิตฺติยวตฺถุมฺหิ
ปาจิตฺติเยน กาเรตพฺโพ ฯ
     ปหรณตฺถํ กตํ ปหรณีติ วุจฺจติ ฯ ยสฺส กสฺสจิ อาวุธ-
สงฺขาตสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ ตํ ฐเปตฺวา อญฺญํ สพฺพํ โลหภณฺฑํ
อนุชานามีติ อตฺโถ ฯ กตกญฺจ กุมฺภการิกญฺจาติ เอตฺถ กตกํ
วุตฺตเมว ฯ กุมฺภการิกาติ ธนิยสฺเสว สพฺพมตฺติกามยกุฏี วุจฺจติ ฯ
เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ
               ขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๓๔๒-๓๕๒.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=7002&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=7002&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=7&i=1
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=7&A=1
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=7&A=1
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=7&A=1
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_7