อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

ฐสฺสตีติ เอวํ ปฐมํ วุตฺตํ วสฺสสหสฺสเมว ฐสฺสตีติ ฯ วสฺสสหสฺสนฺติ
เจตํ ปฏิสมฺภิทปฺปเภทปตฺตขีณาสววเสเนว วุตฺตํ ฯ ตโต ปน
อุตฺตรึปิ สุกฺขวิปสฺสกขีณาสววเสน วสฺสสหสฺสํ อนาคามิวเสน
วสฺสสหสฺสํ สกทาคามิวเสน วสฺสสหสฺสํ โสตาปนฺนวเสน
วสฺสสหสฺสนฺติ เอวํ ปญฺจ วสฺสสหสฺสานิ ปฏิเวธสทฺธมฺโม ฐสฺสติ ฯ
ปริยตฺติธมฺโมปิ ตานิเยว ฯ น หิ ปริยตฺติยา อสติ ปฏิเวโธ อตฺถิ
นาปิ ปริยตฺติยา สติ ปฏิเวโธ น โหติ ฯ ลิงฺคํ ปน ปริยตฺติยา
อนฺตรหิตายปิ จิรํ ปวตฺติสฺสตีติ ฯ {๔๐๔} อนุชานามิ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ
ภิกฺขุนิโย อุปสมฺปาเทตุนฺติ อิมาย อนุญตฺติยา ภิกฺขู ปญฺจสตา
สากิยานิโย มหาปชาปติยา สทฺธึ วิหารินิโย กตฺวา อุปสมฺปาเทสุํ ฯ
อิติ ตา สพฺพาปิ เอกโต อุปสมฺปนฺนา นาม อเหสุํ ฯ เย โข
ตฺวํ โคตมีติ อิมินา โอวาเทน โคตมี อรหตฺตํ ปตฺตา ฯ {๔๐๙} กมฺมํ
น กริยตีติ ตชฺชนียาทิ สตฺตวิธํปิ กมฺมํ น กริยติ ฯ ขมาเปนฺตีติ
น ปุน เอวรูปํ กริสฺสามาติ ขมาเปนฺติ ฯ {๔๑๐} อนุชานามิ ภิกฺขเว
ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีนํ กมฺมํ อาโรเปตฺวา ภิกฺขุนีนํ นิยฺยาเทตุนฺติ เอตฺถ
ตชฺชนียาทีสุ อิทํ นาม กมฺมํ เอติสฺสา กาตพฺพนฺติ เอวํ อาโรเปตฺวา
ตํทานิ ตุมฺเหว กโรถาติ นิยฺยาเทตพฺพํ ฯ สเจ ปน อญฺญสฺมึ
อาโรปิเต อญฺญํ กโรนฺติ ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสกมฺมํ
กโรนฺตีติ เอตฺถ วุตฺตนเยเนว กาเรตพฺพตํ อาปชฺชนฺติ ฯ {๔๑๑} กทฺทโมทเกนาติ
เอตฺถ น เกวลํ กทฺทโมทเกน วิปฺปสนฺนอุทกรชนกทฺทมาทีสุปิ
เยนเกนจิ โอสิญฺจนฺตสฺส ทุกฺกฏเมว ฯ อวนฺทิโย โส ภิกฺขเว
ภิกฺขุ ภิกฺขุนีสงฺเฆน กาตพฺโพติ ภิกฺขุนีอุปสฺสเย สนฺนิปติตฺวา
อสุโก นาม อยฺโย ภิกฺขุนีนํ อปาสาทนียํ ทสฺเสติ เอตสฺส อยฺยสฺส
อวนฺทิยกรณํ รุจฺจตีติ เอวํ ติกฺขตฺตุํ สาเวตพฺพํ ฯ เอตฺตาวตา
อวนฺทิโย กโต โหติ ฯ ตโต ปฏฺฐาย ยถา สามเณรํ ทิสฺวา
น วนฺทนฺติ เอวเมว ทิสฺวาปิ น วนฺทิตพฺโพ ฯ เตน ภิกฺขุนา
สมฺมา วตฺตนฺเตน ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ อคนฺตฺวา วิหาเรเยว สงฺฆํ วา
เอกปุคฺคลํ วา อุปสงฺกมิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวา
ภิกฺขุนีสงฺโฆ มยฺหํ ขมตูติ ขมาเปตพฺพํ ฯ เตน ภิกฺขุนา ภิกฺขุนีนํ
สนฺติกํ คนฺตฺวา เอโส ภิกฺขุ ตุมฺเห ขมาเปตีติ วตฺตพฺพํ ฯ ตโต
ปฏฺฐาย โส วนฺทิตพฺโพ ฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป ฯ วิตฺถารํ ปน
กมฺมวิภงฺเค วกฺขาม ฯ โอภาเสนฺตีติ อสทฺธมฺเมน โอภาเสนฺติ ฯ
ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ สมฺปโยเชนฺตีติ ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ ปุริเส อสทฺธมฺเมน
สมฺปโยเชนฺติ ฯ อวนฺทิยกรณํ วุตฺตนยเมว ฯ อาวรณนฺติ
วิหารปฺปเวสนนิวารณตฺตาทิกํ อาวรณํ ฯ น อาทิยนฺตีติ น สมฺมา
สมฺปฏิจฺฉนฺติ ฯ โอวาทํ ฐเปตุนฺติ เอตถ น ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ
คนฺตฺวา ฐเปตพฺโพ โอวาทนตฺถาย ปนาคตา ภิกฺขุนิโย วตฺตพฺพา
อสุกา นาม ภิกฺขุนี สาปตฺติกา อสฺสา โอวาทํ ฐเปมิ มา
ตาย สทฺธึ อุโปสถํ กริตฺถาติ ฯ กายวิวรณาทีสุปิ ทณฺฑกมฺมํ
วุตฺตนยเมว ฯ {๔๑๓} น ภิกฺขเว ภิกฺขุนิยา โอวาโท น คนฺตพฺโพติอาทิ
ภิกฺขุนีวิภงฺควณฺณนายํ วุตฺตเมว ฯ ผาสุเก นเมนฺตีติ คิหิทาริกาโย
วิย ถนปฏเกน กายพนฺธเนน ผาสุเก นมนตฺถาย พนฺธนฺติ ฯ
เอกปริยายกตนฺติ เอกวารํ ปริกฺขิปนกํ ฯ วิลีเวน ปฏฺเฏนาติ สณฺเหหิ
เวฬุวิลีเวหิ กตปฏฺเฏน ฯ ทุสฺสปฏฺเฏนาติ เสตวตฺถปฏฺเฏน ฯ
ทุสฺสเวณิยาติ ทุสฺเสน กตเวณิยา ฯ ทุสฺสวฏฺฏิยาติ ทุสฺเสน
กตวฏฺฏิยา ฯ โจฬปฏฺฏาทีสุ โจฬกาสาวํ โจฬนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
     อฏฺฐิลฺเลนาติ โคชงฺฆฏฺฐิเกน ฯ ชฆนนฺติ กฏิปฺปเทโส วุจฺจติ ฯ
หตฺถํ โกฏฺฏาเปนฺตีติ อคฺคพาหํ โกฏฺฏาเปตฺวา โมรปตฺตาทีหิ
จิตฺตกํ กโรนฺติ ฯ หตฺถโกจฺฉนฺติ ปิฏฺฐิหตฺถํ ฯ ปาทนฺติ ชงฺฆํ ฯ
ปาทโกจฺฉนฺติ ปิฏฺฐิปาทํ ฯ {๔๑๗} มุขลิมฺปนาทีนิ วุตฺตนยาเนว ฯ อวงฺคํ ๑-
กโรนฺตีติ อกฺขิอญฺชนิโย อวงฺคเทเส อโธมุขํ เลขํ กโรนฺติ ฯ
วิเสสกนฺติ คณฺฑปฺปเทเส วิจิตฺรสณฺฐานํ วิเสสกํ กโรนฺติ ฯ
โอโลกนเกนาติ วาตปานํ วิวริตฺวา วีถึ โอโลเกนฺติ ฯ สาโลเก
ติฏฺฐนฺตีติ ทฺวารํ วิวริตฺวา อุปฑฺฒกายํ ทสฺเสนฺติโย ติฏฺฐนฺติ ฯ
สนจฺจนฺติ นฏสมชฺชํ กาเรนฺติ ฯ เวสึ วุฏฺฐาเปนฺตีติ คณิกํ
วุฏฺฐาเปนฺติ ฯ ปานาคารํ ฐเปนฺตีติ สุรํ วิกฺกีณนฺติ ฯ สูนํ ฐเปนฺตีติ
มํสํ วิกฺกีณนฺติ ฯ อาปณนฺติ นานาภณฺฑานํ อเนกวิธํ อาปณํ
ปสาเรนฺติ ฯ ทาสํ อุปฏฺฐาเปนฺตีติ ทาสํ คเหตฺวา เตน อตฺตโน
เวยฺยาวจฺจํ กาเรนฺติ ฯ ทาสีอาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ หริตกปตฺติกํ ๒-
ปกิณนฺตีติ หริตกญฺเจว ปกฺกญฺจ ปกิณนฺติ ฯ ปกิณฺณกาปณํ
ปสาเรนฺตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ {๔๑๘} สพฺพนีลกาทิกถา กถิตาเยว ฯ {๔๑๙} ภิกฺขุนี
เจ ภิกฺขเว กาลํ กโรนฺตีติอาทีสุ อยํ ปาลิมุตฺตกวินิจฺฉโย ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. อวงฺกํ อิติปิ ฯ  ๒. ปตฺติกญฺจ อิติปิ ฯ
สเจ หิ ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสุ โย โกจิ กาลํ กโรนฺโต มมจฺจเยน
มยฺหํ ปริกฺขาโร อุปชฺฌายสฺส โหตุ อาจริยสฺส โหตุ สทฺธิวิหาริกสฺส
โหตุ อนฺเตวาสิกสฺส โหตุ มาตุ โหตุ ปิตุ โหตุ อญฺญสฺส วา
กสฺสจิ โหตูติ วทติ ฯ เตสํ น โหติ สงฺฆสฺเสว โหติ ฯ
น หิ ปญฺจนฺนํ สหธมฺมิกานํ อจฺจยทานํ รูหติ คิหีนํ ปน
รูหติ ฯ ภิกฺขุ ภิกฺขุนีวิหาเร กาลํ กโรติ ตสฺส ปริกฺขาโร
ภิกฺขูนํเยว โหติ ฯ ภิกฺขุนี ภิกฺขุวิหาเร กาลํ กโรติ ตสฺสา
ปริกฺขาโร ภิกฺขุนีนํเยว โหติ ฯ {๔๒๐} ปุราณมลฺลีติ ปุราเณ คิหิกาเล
มลฺลสฺส ภริยา ฯ ปุริสพฺยญฺชนนฺติ ปุริสนิมิตฺตํ ฉินฺนํ วา โหตุ
อจฺฉินฺนํ วา ปฏิจฺฉนฺนํ วา อปฺปฏิจฺฉนฺนํ วา ฯ สเจ เอตสฺมึ
ฐาเน ปุริสพฺยญฺชนนฺติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา อุปนิชฺฌายติ ทุกฺกฏํ ฯ
     {๔๒๑} อตฺตโน ปริโภคตฺถาย ทินฺนํ นาม ยํ ตุมฺเห เอว ปริภุญฺชถาติ
วตฺวา ทินฺนํ ตํ อญฺญสฺส ททโต ทุกฺกฏํ ฯ อคฺคํ คเหตฺวา
ปน ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ อสปฺปายํ สพฺพํปิ อปเนตุํ วฏฺฏติ ฯ
จีวรํ เอกาหํ วา ทฺวีหํ วา ปริภุญฺชิตฺวา ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ
ปตฺตาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีหิ ปฏิคฺคหาเปตฺวาติ หิยฺโย
ปฏิคฺคเหตฺวา ฐปิตามิสํ อชฺช อญฺญสฺมึ อนุปสมฺปนฺเน อสติ ภิกฺขูหิ
ปฏิคฺคหาเปตฺวา ภิกฺขุนีหิ ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ ภิกฺขูหิ ปฏิคฺคหิตํ หิ
ภิกฺขุนีนํ อปฏิคฺคหิตฏฺฐาเน ติฏฺฐติ ฯ ภิกฺขูนํปิ ภิกฺขุนีสุ เอเสว
นโย ฯ {๔๒๖} อาสนํ สงฺคายนฺติโยติ อาสนํ สงฺคาเหนฺติโย ฯ กาลํ
วีตินาเมสุนฺติ อญฺญํปิ วุฏฺฐาเปตฺวา อญฺญํ นิสีทาเปนฺติโย โภชนกาลํ
อติกฺกาเมสุํ ฯ อฏฺฐนฺนํ ภิกฺขุนีนํ ยถาวุฑฺฒนฺติ เอตฺถ สเจ
ธุเร อฏฺฐสุ นิสินฺนาสุ ตาสํ อพฺภนฺตริมา อญฺญา อาคจฺฉติ
สา อตฺตโน นวกตรํ อุฏฺฐาเปตฺวา นิสีทิตุํ ลภติ ฯ ยา ปน
อฏฺฐหิปิ นวกตรา สา สเจปิ สฏฺฐิวสฺสา โหติ อาคตปฏิปาฏิยาว
นิสีทิตุํ ลภติ ฯ อญฺญตฺถ ยถาวุฑฺฒํ น ปฏิพาหิตพฺพนฺติ ฐเปตฺวา
ภตฺตคฺคํ อญฺญสฺมึ จตุปจฺจยภาชนิยฏฺฐาเน อหํ ปุพฺเพ อาคตาติ
วุฑฺฒํ ปฏิพาหิตฺวา กิญฺจิ น คเหตพฺพํ ฯ ยถาวุฑฺฒเมว วฏฺฏติ ฯ
ปวารณากถา กถิตาเยว ฯ {๔๒๙} อิตฺถียุตฺตนฺติอาทีหิ สพฺพยานานิ
อนุญฺญาตานิ ฯ ปาฏงฺกินฺติ ปฏโปฏลิกํ ฯ {๔๓๐} ทูเตน อุปสมฺปทา
ทสนฺนํ อนฺตรายานํ เยนเกนจิ วฏฺฏติ ฯ กมฺมวาจาปริโยสาเน
สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีอุปสฺสเย ฐิตา วา โหตุ นิสินฺนา วา ชาครา
วา นิทฺทํ โอกฺกนฺตา วา อุปสมฺปนฺนาว โหติ ฯ ตาวเทว ฉายาติ-
อาทีนิ อาคตาย ทูตภิกฺขุนิยา อาจิกฺขิตพฺพานิ ฯ {๔๓๑} อุทฺโทสิโตติ
ภณฺฑสาลา ฯ น สมฺมตีติ นปฺปโหติ ฯ อุปสฺสยนฺติ ฆรํ ฯ
นวกมฺมนฺติ สงฺฆสฺสตฺถาย ภิกฺขุนิยา นวกมฺมํ กาตุํ อนุชานามีติ
อตฺโถ ฯ {๔๓๒} ตสฺสา ปพฺพชิตายาติ ตสฺสา ปพฺพชิตกาเล ฯ ยาว โส
ทารโก วิญฺญุตํ ปาปุณาตีติ ยาว ขาทิตุํ ภุญฺชิตุํ นหายิตุํ จ
อตฺตโน ธมฺมตาย สกฺโกตีติ อตฺโถ ฯ ฐเปตฺวา สาคารนฺติ
สหาคารเสยฺยมตฺตํ ฐเปตฺวา ฯ ยถา อญฺญสฺมึ ปุริเส เอวํ ทุติยิกาย
ภิกฺขุนิยา ตสฺมึ ทารเก ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ ทสฺเสติ ฯ ตํ มาตา
นหาเปตุํ ปาเยตุํ โภเชตุํ มณฺฑิตุํ อุเร กตฺวา สยิตุํ จ ลภติ ฯ
     {๔๓๔} ยเทว สา วิพฺภนฺตาติ ยสฺมา สา วิพฺภนฺตา อตฺตโน รุจิยา
ขนฺติยา โอทาตานิ วตฺถานิ นิวาเสติ ตสฺมาเยว สา อภิกฺขุนี
น สิกฺขาปจฺจกฺขาเนนาติ ทสฺเสติ ฯ สา ปุน อุปสมฺปทํ น ลภติ ฯ
     สา อาคตา น อุปสมฺปาเทตพฺพาติ น เกวลญฺจ น อุปสมฺปาเทตพฺพา
ปพฺพชฺชํปิ น ลภติ ฯ โอทาตานิ คเหตฺวา วิพฺภนฺตา ปน
ปพฺพชฺชามตฺตํ ลภติ ฯ อภิวาทนนฺติอาทีสุ ปุริสา ปาเท
สมฺพาหนฺตา วนฺทนฺติ เกเส ฉินฺทนฺติ นเข ฉินฺทนฺติ วณปฏิกมฺมํ
กโรนฺติ ตํ สพฺพํ กุกฺกุจฺจายนฺตา น สาทิยนฺตีติ อตฺโถ ฯ ตตฺร เกจิ
อาจริยา สเจ เอกโต วา อุภโต วา อวสฺสุตา โหนฺติ สารตฺตา
ยถาวตฺถุกเมว ฯ เอเก อาจริยา นตฺถิ เอตฺถ อาปตฺตีติ วทนฺติ ฯ
เอวํ อาจริยวาทํ ทสฺเสตฺวา อิทํ อุทฺทิสฺส อนุญฺญาตํ วฏฺฏตีติ
อฏฺฐกถาสุ วุตฺตํ ฯ ตํ ปมาณํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว สาทิยิตุนฺติ หิ
วจเนเนว ตํ กปฺปิยํ ฯ {๔๓๕} ปลฺลงฺเกน นิสีทนฺตีติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา
นิสีทนฺติ ฯ อฑฺฒปลฺลงฺกนฺติ เอกํ ปาทํ อาภุชิตฺวา กตปลฺลงฺกํ ฯ
เหฏฺฐาวิวเฏ อุปริปฏิจฺฉนฺเนติ เอตฺถ สเจ กูโป ขณิโต ๑- อุปริ
ปน ปทรมตฺตเมว สพฺพทิสาสุ ปญฺญายติ เอวรูเปปิ วฏฺฏติ ฯ {๔๓๖} กุกฺกุสํ
มตฺติกนฺติ กุณฺฑกญฺเจว มตฺติกญฺจ ฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ
                ภิกฺขุนิกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
                       ---------
@เชิงอรรถ: ๑. ขโต ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๔๔๙-๔๕๔.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=9198&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=9198&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=7&i=513
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=7&A=6118
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=7&A=6427
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=7&A=6427
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_7