บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๓

หน้าที่ ๓๖๘.

เอวํ เถโร อิมาหิ คาถาหิ ปเร ปาปโต ปริโมเจนฺโต ปริตฺตกิริยํ นาม กตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปกาเสนฺโต "อุทกํ หี"ติ คาถมาห. ตตฺถ ปฐวิยา ถลฏฺฐานํ ขณิตฺวา นินฺนฏฺฐานํ ปูเรตฺวา มาติกํ วา กตฺวา รุกฺขโทณึ วา ฐเปตฺวา อตฺตนา อิจฺฉิติจฺฉิตฏฺฐานํ อุทกํ เนนฺตีติ เนตฺติกา, อุทกหาริโน. เตชนนฺติ กณฺฑํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- เนตฺติกา อตฺตโน รุจิยา อุทกํ นยนฺติ, อุสุการาปิ ตาเปตฺวา วงฺกาภาวํ หรนฺตา เตชนํ อุสุํ ทมยนฺติ อุชุกํ กโรนฺติ, ตจฺฉกาปิ เนมิอาทีนํ อตฺถาย ตจฺฉนฺตา ทารุํ ทมยนฺติ อตฺตโน รุจิยา อุชุํ วา วงฺกํ วา กโรนฺติ. เอวํ เอตฺตกํ อารมฺมณํ กตฺวา ปณฺฑิตา สปฺปญฺญา อริยมคฺคํ อุปฺปาเทนฺตา อตฺตานํ ทเมนฺติ, อรหตฺตปฺปตฺตา ปน เอกนฺตทนฺตา นาม โหนฺตีติ. อิทานิ ปุริสทมฺมสารถินา สตฺถารา อตฺตโน ทมิตาการํ กตญฺญุตญฺจ ปกาเสนฺโต "ทณฺเฑเนเก"ติอาทิกา ปญฺจ คาถา อภาสิ. ตตฺถ ทณฺเฑเนเก ทมยนฺตีติ ราชราชมหามตฺตาทโย ทณฺเฑน หตฺถิอสฺสาทินา พลกาเยน จ ปจฺจตฺถิกาทิเก ทเมนฺติ, โคปาลาทโย จ คาวาทิเก ทณฺเฑน ยฏฺฐิยา ทเมนฺติ. หตฺถาจริยา หตฺถึ องฺกุเสหิ อสฺสาจริยา อสฺเส กสาหิ จ ทเมนฺติ. อทณฺเฑน อสตฺเถน, อหํ ทนฺโตมฺหิ ตาทินาติ อหํ ปน อิฏฺฐาทีสุ ^๑- ตาทิภาวปฺปตฺเตน สมฺมาสมฺพุทฺเธน วินา เอว ทณฺเฑน, วินา สตฺเถน, นิหิตทณฺฑนิหิตสตฺถภาเวน ทนฺโต ทมิโต นิพฺพิเสวโน คโต อมฺหิ. อหึสโกติ เม นามํ, หึสกสฺส ปุเร สโตติ สตฺถารา สมาคมโต ปุพฺเพ หึสกสฺส เม สมานสฺส อหึสโกติ นามมตฺตํ อโหสิ. อชฺชาหนฺติ อิทานิ ปนาหํ, "อหึสโก"ติ สจฺจนาโม อวิตถนาโม อมฺหิ, ตสฺมา น นํ หึสามิ กญฺจิปิ สตฺตํ น หึสามิ น พาเธมิ, นนฺติ นิปาตมตฺตํ. วิสฺสุโตติ "ปาณาติปาตี ลุทฺโธ โลหิตปาณี"ติอาทินา ปญฺญาโต. มโหเฆนาติ กาโมฆาทินา มหตา โอเฆน, ตสฺส โอฆสฺส วิจฺเฉทกรํ พุทฺธํ สรณํ พุทฺธสงฺขาตํ สรณํ อคมํ อุปคจฺฉึ. ^๒- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อิฏฺฐานิฏฺฐาทีสุ อารมฺมเณสุ ^๒ สี. อุปคญฺฉึ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖๙.

โลหิตปาณีติ ปาณมติปาตเนน ปเรสํ โลหิเตน รุหิเรน มกฺขิตปาณิ. สรณคมนํ ปสฺสาติ มหปฺผลํ นาม สรณคมนํ ปสฺสาติ อตฺตานเมวาลปติ. ตาทิสํ กมฺมนฺติ อเนกสตปุริสวธํ ทารุณํ ตถารูปํ ปาปกมฺมํ. ผุฏฺโฐ กมฺม- วิปาเกนาติ ปุพฺเพ กตสฺส ปาปกมฺมสฺส วิปาเกน ผุฏฺโฐ, สพฺพโส ปหีนกมฺโม วิปากมตฺตํ ปจฺจนุโภนฺโต. อถวา ผุฏฺโฐ กมฺมวิปาเกนาติ อุปนิสฺสยภูตสฺส กุสล- กมฺมสฺส ผลภูเตน โลกุตฺตรมคฺเคน โลกุตฺตรกมฺมสฺเสว วา ผเลน วิมุตฺติสุเขน ผุฏฺโฐ. สพฺพโส กิเลสานํ ^๑- ขีณตฺตา อนโณ ภุญฺชามิ โภชนํ, โภชนาปเทเสน จตฺตาโรปิ ปจฺจเย วทติ. อิทานิ ปุพฺเพ อตฺตโน ปมาทวิหารํ ครหามุเขน ปจฺฉา อปฺปมาทปฏิปตฺตึ ปสํสนฺโต ตตฺถ จ ปเรสํ อุสฺสาหํ ชเนนฺโต "ปมาทมนุยุญฺชนฺตี"ติอาทิกา คาถา อภาสิ. ตตฺถ พาลาติ พาเลฺยน สมนฺนาคตา อิธโลกปรโลกตฺถํ อชานนฺตา. ทุมฺเมธิโนติ นิปฺปญฺญา, เต ปมาเท อาทีนวํ อปสฺสนฺตา ปมาทํ อนุยุญฺชนฺติ ปวตฺเตนฺติ, ปมาเทเนว ^๒- กาลํ วีตินาเมนฺติ. เมธาวีติ ธมฺโมชปญฺญาย สมนฺนาคโต ปน ปณฺฑิโต กุลวํสาคตํ เสฏฺฐํ อุตฺตมํ สตฺตรตนธนํ วิย อปฺปมาทํ รกฺขติ. ยถา หิ "อุตฺตมํ ธนํ นิสฺสาย โภคสมฺปตฺตึ ปาปุณิสฺสาม, ปุตฺตทารํ โปเสสฺสาม, สุคติมคฺคํ ^๓- โสเธสฺสามา"ติ ธเน อานิสํสํ ปสฺสนฺตา ธนํ รกฺขนฺติ, เอวํ ปณฺฑิโตปิ "อปฺปมาทํ นิสฺสาย ปฐมชฺฌานาทีนิ ปฏิลภิสฺสามิ, มคฺคผลานิ ปาปุณิสฺสามิ, ติสฺโส วิชฺชา ฉ อภิญฺญา สมฺปาเทสฺสามี"ติ อปฺปมาเท อานิสํสํ ปสฺสนฺโต ธนํ เสฏฺฐํว อปฺปมาทํ รกฺขตีติ อตฺโถ. มา ปมาทนฺติ ปมาทํ มา อนุยุญฺเชถ ปมาเทน กาลํ มา วีตินามยิตฺถ. กามรติสนฺถวนฺติ วตฺถุกาเมสุ กิเลสกาเมสุ จ รติสงฺขาตํ ตณฺหาสนฺถวมฺปิ มา @เชิงอรรถ: ^๑ สี. สพฺพกิเลสานํ ^๒ สี. ปมาเทน ^๓ สี. สุคติคมนมคฺคํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๗๐.

อนุยุญฺเชถ มา วินฺทิตฺถ มา ปฏิลภิตฺถ. อปฺปมตฺโต หีติ อุปฏฺฐิตสติตาย อปฺปมตฺโต ปุคฺคโล ฌายนฺโต ฌายนปฺปสุโต ปรมํ อุตฺตมํ นิพฺพานสุขํ ปาปุณาติ. สฺวาคตํ นาปคตนฺติ ยํ ตทา มม สตฺถุ สนฺติเก อาคตํ อาคมนํ สตฺถุ วา ตสฺมึ มหาวเน อาคมนํ, ตํ สฺวาคตํ สฺวาคมนํ, นาปคตํ อตฺถโต อเปตํ วิคตํ น โหติ. เนตํ ทุมฺมนฺติตํ มมาติ ยํ ตทา มยา "สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิสฺสามี"ติ มนฺติตํ, อิทมฺปิ มม น ทุมฺมนฺติตํ, สุมนฺติตเมว. กสฺมา? สวิภตฺเตสุ ธมฺเมสูติ สาวชฺชานวชฺชาทิวเสน ปการโต วิภตฺเตสุ ธมฺเมสุ ยํ เสฏฺฐํ อุตฺตมํ ^๑- ปวรํ นิพฺพานํ. ตทุปาคมํ ตเทว อุปคจฺฉินฺติ อตฺโถ. "ยทา ปุถุชฺชนกาเล ปโยคาสยวิปนฺนตาย อรญฺญาทีสุ ทุกฺขํ วิหาสึ, อิทานิ ปโยคาสยสมฺปนฺนตาย ตตฺถ สุขํ วิหรามี"ติ สุขวิหารภาวญฺเจว "ปุพฺเพ ชาติมตฺเตน พฺราหฺมโณ, อิทานิ สตฺถุ โอรสปุตฺตตาย พฺราหฺมโณ"ติ ปรมตฺถพฺราหฺมณภาวญฺจ ทสฺเสนฺโต "อรญฺเญ"ติอาทิมาห. ตตฺถ สุขํ สยามีติ สยนฺโตปิ สุขํ สุเขน นิทุกฺเขน จิตฺตุตฺราสาทีนํ อภาเวน เจโตทุกฺขรหิโต ^๒- สยามิ. ฐายามีติ ติฏฺฐามิ. ^๓- อหตฺถปาโส มารสฺสาติ กิเลสมาราทีนํ อโคจโร. อโห สตฺถานุกมฺปิโตติ สตฺถารานุกมฺปิโต อโห. พฺรหฺมชจฺโจติ พฺราหฺมณชาติโก. อุทิจฺโจ อุภโตติ มาติโต จ ปิติโต จ อุภโต อุทิโต สํสุทฺธคหณิโก. เสสํ ตตฺถ ตตฺถ วุตฺตนยเมว. องฺคุลิมาลตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๓๖๘-๓๗๐. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=33&A=8476&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=8476&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=392 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7765 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7877 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7877 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26