อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 เถรี.อ. (ปรมตฺถที.)

หน้าที่ ๒๘๕.
      [๓๑๒]  ตสฺส ปาทานิ วนฺทิตฺวา     กตฺวาน นํ ปทกฺขิณํ
             จาปาย อาทิสิตฺวาน       ปพฺพชิ ๑- อนคาริยํ
             ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา    กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ
อิมา คาถา อภาสิ.
      ตตฺถ ลฏฺฐิหตฺโถติ ทณฺฑหตฺโถ. ปุเรติ ปุพฺเพ ปริพฺพาชกกาเล จณฺฑโคณ-
กุกฺกุราทีนํ ปริหรณตฺถํ ทณฺฑํ หตฺเถน คเหตฺวา วิจรณโก อโหสิ. โส ทานิ
มิคลุทฺทโกติ โส ๒- อิทานิ มิคลุทฺทเกหิ สทฺธึ สมฺโภคสํวาเสหิ มิคลุทฺโท มาควิโก
ชาโต. อาสายาติ ตณฺหาย. "อาสยา"ติปิ ปาโฐ, อชฺฌาสยเหตูติ อตฺโถ. ปลิปาติ
กามปงฺกโต ทิฏฺฐิปงฺกโต จ. โฆราติ อวิทิตวิปุลานตฺถาวหตฺตา ทารุณโต โฆรา.
นาสกฺขิ ปารเมตเวติ ตสฺเสว ปลิปสฺส ปารภูตํ นิพฺพานํ เอตุํ คนฺตุํ นาสกฺขิ
น อภิสมฺภุนีติ อตฺตานเมว สนฺธาย อุปโก เอวํ วทติ.
      สุมตฺตํ มํ มญฺญมานาติ อตฺตนิ สุฏฺฐุ มตฺตํ มทปฺปตฺตํ กามเคธวเสน ลคฺคํ
วา ๓- ปมตฺตํ วา กตฺวา มํ สลฺลกฺขนฺตี. จาปา ปุตฺตมโตสยีติ มิคลุทฺทสฺส ธีตา
จาปา "อุปกาชีวกสฺส ๔- ปุตฺตา"ติอาทินา มํ ฆฏฺเฏนฺตี ปุตฺตํ โตเสสิ เกฬายสิ. ๕-
"สุปติ มํ มญฺญมานา"ติ จ ปฐนฺติ, สุปตีติ มํ มญฺญมานาติ อตฺโถ. จาปาย
พนฺธนํ เฉตฺวาติ จาปาย ตยิ อุปฺปนฺนํ กิเลสพนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา. ปพฺพชิสฺสํ
ปุโนปหนฺติ ปุน ทุติยวารํปิ อหํ ปพฺพชิสฺสามิ.
      อิทานิ ตสฺสา "มยฺหํ อตฺโถ นตฺถี"ติ วทติ, ตํ สุตฺวา จาปา ขมาเปนฺตี
"มา เม กุชฺฌี"ติ คาถมาห. ตตฺถ มา เม กุชฺฌีติ เกฬิกรณมตฺเตน มา มยฺหํ
กุชฺฌิ. มหาวีร มหามุนีติ อุปกํ อาลปติ. ตํ หิ สา "ปุพฺเพปิ ปพฺพชิโต, อิทานิปิ
ปพฺพชิตุกาโม"ติ กตฺวา ขนฺติญฺจ ปจฺจาสึสนฺตี  "มหามุนี"ติ อาห. เตเนวาห "น
หิ โกธปเรตสฺส, สุทฺธิ อตฺถิ กุโต ตโป"ติ, ตฺวํ เอตฺตกมฺปิ อสหนฺโต กถํ
จิตฺตํ ทเมสฺสสิ, กถํ วา ตปํ จริสฺสสีติ อธิปฺปาโย.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปพฺพชึ ๒ สี. โส เอโส ๓ ฉ.ม. วา-สทฺโท น ทิสฺสติ ๔ ฉ.ม. อาชีวกสฺส
@๕ สี. เกฬาปยิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๘๖.
      อถ นาฬํ คนฺตฺวา ชีวิตุกาโมสีติ จาปาย วุตฺโต อาห "ปกฺกมิสฺสญฺจ
นาฬาโต, โกธ นาฬาย วจฺฉตี"ติ โก อิธ นาฬาย วสิสฺสติ, นาฬาโตว อหํ
ปกฺกมิสฺสาเมว. โส หิ ตสฺส ชาตคาโม, ตโต นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิ, โส จ
มคธรฏฺเฐ โพธิมณฺฑสฺส อาสนฺนปเทเส, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ. พนฺธนฺตี อิตฺถิรูเปน,
สมเณ ธมฺมชีวิโนติ จาเป ตฺวํ ธมฺเมน ชีวนฺเต ธมฺมิเก ปพฺพชิเต อตฺตโน อิตฺถิ-
รูเปน อิตฺถิกุตฺตากปฺเปหิ พนฺธนฺตี ติฏฺฐสิ. เยนาหํ อิทานิ อีทิโส ชาโต, ตสฺมา
ตํ ปริจฺจชามีติ อธิปฺปาโย.
      เอวํ วุตฺเต จาปา ตํ นิวตฺเตตุกามา "เอหิ กาฬา"ติ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:-
กาฬวณฺณตาย กาฬ อุปก เอหิ นิวตฺตสฺสุ มา ปกฺกมิ, ปุพฺเพ วิย กาเม
ปริภุญฺช, อหํ จ เย จ เม สนฺติ ญาตกา, เต สพฺเพว ตุยฺหํ มา ๑- ปกฺกมิตุกามตาย
วสีกตา วสวตฺติโน กตาติ.
      ตํ สุตฺวา อุปโก "เอตฺโต จาเป"ติ คาถมาห. ตตฺถ จาเปติ อาลปนํ. ๒-
จาปสทิสองฺคลฏฺฐิตาย ๓- หิ สา จาปาติ นามํ ลภิ, ตสฺมา จาปาติ วุจฺจติ. ตฺวํ
จาเป ยถา ภาสสิ, อิทานิ ยาทิสํ กเถสิ, อิโต จตุพฺภาคเมว ปิยสมุทาจารํ
กเรยฺยาสิ. ตยิ รตฺตสฺส ราคาภิภูตสฺส ปุริสสฺส โอฬารํ วต ตํ สิยา, อหํ
ปเนตรหิ ตยิ กาเมสุ จ วิรตฺโต, ตสฺมา จาปาย วจเน น ติฏฺฐามีติ อธิปฺปาโย.
      ปุน จาปา อตฺตนิ ตสฺส อาสตฺตึ อุปฺปาเทตุกามา "กาฬงฺคินินฺ"ติอาทิมาห.
ตตฺถ กาฬาติ ตสฺสาลปนํ. องฺคินินฺติ องฺคลฏฺฐิสมฺปนฺนํ. อิวาติ อุปมาย นิปาโต.
ตกฺการึ ปุปฺผิตํ คิริมุทฺธนีติ ปพฺพตมุทฺธนิ ฐิตํ สุปุปฺผิตทาลิมลฏฺฐึ ๔- วิย.
"อุกฺกาคารินฺ"ติ ๕- จ เกจิ ปฐนฺติ, องฺคตฺถิลฏฺฐึ ๖- วิยาติ อตฺโถ.
คิริมุทฺธนีติ จ อิทํ เกนจิ อนุปหตโสภตาทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. เกจิ "กาลิงฺคินินฺ"ติ
ปาฐํ ๗- วตฺวา ตสฺส กุมฺภณฺฑลตาสทิสนฺติ อตฺถํ วทนฺติ. ผุลฺลํ ทาลิมลฏฺฐึวาติ
ปุปฺผิตํ พีชปูรลตํ วิย.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อิมาย  ๒ ฉ.ม. จาเป  ๓ สี. องฺกลฏฺฐิตาย, ม. องฺคสณฺฑิตาย
@๔ สี. สุปุปฺผิตคณิกาฬิกลฏฺฐึ  ๕ สี. อุกฺกาหารินฺติ  ๖ สี. อคฺคิลฏฺฐึ
@๗ สี. กกฺการินฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๘๗.
อนฺโตทีเปว ปาฏลินฺติ ทีปกพฺภนฺตเร ๑- ปุปฺผิตปาฏลิรุกฺขํ วิย, ทีปคฺคหณญฺเจตฺถ
โสภาปาฏิหาริยทสฺสนตฺถเมว.
      หริจนฺทนลิตฺตงฺคินฺติ โลหิตจนฺทเนน อนุลิตฺตสพฺพงฺคึ. กาสิกุตฺตมธารินินฺติ
อุตฺตมกาสิกวตฺถธรํ. ตํ มนฺติ ตาทิสํ มํ. รูปวตึ สนฺตินฺติ รูปสมฺปนฺนํ สมานํ.
กสฺส โอหาย คจฺฉสีติ กสฺส นาม สตฺตสฺส, กสฺส วา เหตุโน เกน การเณน
โอหาย ปหาย ปริจฺจชิตฺวา คจฺฉสิ.
      อิโต ปรมฺปิ เตสํ วจนปฏิวจนคาถาว ฐเปตฺวา ปริโยสาเน ติสฺโส คาถา.
ตตฺถ สากุณิโกวาติ สกุณลุทฺโท วิย. อาหริเมน รูเปนาติ เกสมณฺฑนาทินา
สรีรชคฺคเนน เจว วตฺถาภรณาทินา จ อภิสงฺขาริเกน รูเปน วณฺเณน กิตฺติเมน
จาตุริเยนาติ อตฺโถ. น มํ ตฺวํ พาธยิสฺสสีติ ปุพฺเพ วิย อิทานิ มํ ตฺวํ พาธิตุํ
น สกฺขิสฺสสิ.
      ปุตฺตผลนฺติ ปุตฺตสงฺขาตํ ผลํ ปุตฺตปสโว. สปฺปญฺญาติ ปญฺญวนฺโต, สํสาเร
อาทีนววิภาวินิยา ปญฺญาย สมนฺนาคตาติ อธิปฺปาโย. เต หิ อปฺปํ วา มหนฺตํ
วา ญาติปริวฏฺฏํ โภคกฺขนฺธํ วา ปหาย ปพฺพชนฺติ. เตนาห "ปพฺพชนฺติ มหาวีรา,
นาโค เฉตฺวาว พนฺธนนฺ"ติ, อยพนฺธนํ วิย หตฺถินาโค คิหิพนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา
มหาวีริยาว ปพฺพชนฺติ, น นิหีนวีริยาติ อตฺโถ.
      ทณฺเฑนาติ เยน เกนจิ ทณฺเฑน. ฉุริกายาติ ขุเรน. ๒- ภูมิยํว นิสุมฺเภยฺยนฺติ
ปฐวิยํ ปาเตตฺวา โปถนวิชฺชนาทินา วิพาธิสฺสามิ. ปุตฺตโสกา น คจฺฉสีติ
ปุตฺตโสกนิมิตฺตํ น คจฺฉิสฺสสิ.
      ปทาหิสีติ ทสฺสสิ. ปุตฺตกตฺเตติ ปุตฺตการณา. ชมฺมีติ ตสฺสา อาลปนํ, ลามเกติ
อตฺโถ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ทีปกสฺสนฺตเร  ๒ สี. ขุริยา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๘๘.
      อิทานิ ตสฺส คมนํ อนุชานิตฺวา คมนฏฺฐานํ ชานิตุํ "หนฺท โข"ติ คาถมาห.
      อิตโร ปุพฺเพ อหํ อนิยฺยานิกํ สาสนํ ปคฺคยฺห อฏฺฐาสึ, อิทานิ ปน นิยฺยานิเก
อนนฺตชินสฺส สาสเน ฐาตุกาโม, ตสฺมา ตสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามีติ ทสฺเสนฺโต
"อหุมฺหา"ติอาทิมาห. ตตฺถ คณิโนติ คณธรา. อสฺสมณาติ น สมิตปาปา. สมณ-
มานิโนติ สมิตปาปาติ เอวํ สญฺญิโน. วิจริมฺหาติ ปูรณาทีสุ อตฺตานํ ปกฺขิปิตฺวา
วทติ.
      เนรญฺชรํ ปตีติ เนรญฺชราย นทิยา สมีเป ตสฺสา ตีเร. พุทฺโธติ อภิสมฺโพธึ
ปตฺโต, อภิสมฺโพธึ ปตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต สพฺพกาลํ ภควา ตตฺเถว วสีติ
อธิปฺปาเยน วทติ.
      วนฺทนํ ทานิ เม วชฺชาสีติ มม วนฺทนํ วเทยฺยาสิ, มม วจเนน โลกนาถํ
อนุตฺตรํ วเทยฺยาสีติ อตฺโถ. ปทกฺขิณญฺจ กตฺวาน, อาทิเสยฺยาสิ ทกฺขิณนฺติ พุทฺธํ
ภควนฺตํ ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวาปิ จตูสุ ทิสาสุ ๑- วนฺทิตฺวา ตโต ปุญฺญโต มยฺหํ
ปตฺติทานํ เทนฺโต ปทกฺขิณํ อาทิเสยฺยาสิ พุทฺธคุณานํ สุตปุพฺพตฺตา เหตุสมฺปนฺนตาย
จ เอวํ วทติ. เอตํ โข ลพฺภํ อเมฺหหีติ เอตํ ปทกฺขิณกรณํ ปุญฺญํ อเมฺหหิ
ตว ทาตุํ สกฺกา, น นิวตฺตนํ, ปุพฺเพ วิย กามูปโภโค จ น สกฺกาติ อธิปฺปาโย. ๒-
เต วชฺชนฺติ ตว วนฺทนํ วชฺชํ วกฺขามิ.
      โสติ กาโฬ. อทฺทสาสีติ อทกฺขิ.
      สตฺถุเทสนายํ สจฺจกถาย ปธานตฺตา ตพฺพินิมุตฺตาย อภาวโต "ทุกฺขนฺ"ติอาทิ
วุตฺตํ. เสสํ วุตฺตนยเมว.
                     จาปาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ฐาเนสุ  ๒ ม. อธิปฺปาโย. ตฺวญฺจ เมติ ตฺวํ จาเป

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๒๘๕-๒๘๘.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=34&A=6103&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=6103&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=469
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9721
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9771
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9771
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26