อรรถกถาเล่มที่ ๔๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๗ วีสติ-จตฺตาฬีส

หน้าที่ ๓๔๙.
        อปิ เจ ลภติ มนฺโท      ผีตํ ผรณิมุตฺตมํ
        อกามสฺส ปสยฺหํ วา      อญฺโญ ตํ ปฏิปชฺชติ ฯ
        อภิชาโตปิ เจ โหติ      รชฺชํ ลทฺธาน ขตฺติโย
        ทุปฺปญฺโญ หิ กาสิปติ      สพฺเพนปิ น ชีวติ ฯ
        ปญฺญา สุตวินิจฺฉินี        ปญฺญา (กิตฺติ) สิโลกวฑฺฒนี
        ปญฺญาสหิโต นโร อิธ     (อปิ) ทุกฺเข สุขานิ วินฺทติ ฯ
        ปญฺญญฺจ โข อสุสฺสูสํ      น โกจิ อธิคจฺฉติ
        พหุสฺสุตํ อนาคมฺม        ธมฺมฏฺฐํ อวินิพฺภชํ ฯ
        โย จ ธมฺมวิภงฺคญฺญู      กาลุฏฺฐายี อตนฺทิโต
        อนุฏฺฐหติ กาเลน        กมฺมผลํ ตสฺส อิชฺฌติ ฯ
        อนายตนสีลสฺส          อนายตนเสวิโน
        น นิพฺพินฺทิยการิสฺส       สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติ ฯ
        อชฺฌตฺตญฺจ ปยุตฺตสฺส      ตถายตนเสวิโน
        อนิพฺพินฺทิยการิสฺส        สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติ ฯ
        โยคปฺปโยคสงฺขาตํ       สมฺภตสฺสานุรกฺขนํ
        ตานิ ตฺวํ ตาต เสวสฺสุ    มา อกมฺมาย รนฺธยิ
        อกมฺมุนา จ ทุมฺเมโธ     นฬาคารํว สีทตีติ ฯ
     ตตฺถ มหคฺคเตติ มหาราช อิมสฺมึ สตฺตโลเก มหชฺฌาสเย
ปุริเส ปญฺจวิธํ พลํ โหติ ฯ พาหุพลนฺติ กายพลํ ฯ จริมนฺติ ตํ
อติมหนฺตํปิ สมานํ ลามกเมว ฯ กึการณาติ ฯ อนฺธพาลภาเวน ฯ
สเจ หิ กายพลํ มหนฺตํ นาม ภเวยฺย ฯ วารณพลโต ลฏุกิกาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๐.
พลํ ขุทฺทกํ ภเวยฺย ฯ วารณพลํ ปน อนฺธพาลภาเวน มรณสฺส
ปจฺจยํ ชาตํ ฯ ลฏุกิกา อตฺตโน ญาณกุสลตาย วารณํ ชีวิตกฺขยํ
ปาเปสีติ ฯ อิมสฺมึ ปนตฺเถ นเหว สพฺพตฺถ พเลน กิจฺจํ พลํ
หิ พาลสฺส วธาย โหตีติ สุตฺตํ อาหริตพฺพํ ฯ โภคพลนฺติ
อุปตฺถมฺภนวเสน สพฺพํ หิรญฺญสุวณฺณาทิอุปโภคชาตํ โภคพลํ นาม
ตํ กายพลโต มหนฺตตรํ ฯ อมจฺจพลนฺติ อเภชฺชมนฺตสฺส สูรสฺส
สุหทยสฺส อมจฺจมณฺฑลสฺส อตฺถิตา ตํ พลํ สงฺคามสูรตาย
ปุริเมหิ พเลหิ มหนฺตตรํ ฯ อภิชจฺจพลนฺติ ตีณิ กุลานิ อติกฺกมิตฺวา
ขตฺติยกุลวเสน ชาติสมฺปตฺติ ตํ อิตเรหิ พเลหิ มหนฺตตรํ ฯ
ชาติสมฺปนฺนา เอว หิ สุชฺฌนฺติ น อิตเรติ ฯ ยานิ เจตานีติ
ยานิ จ เอตานิ จตฺตาริปิ พลานิ ปณฺฑิโต ยสฺสานุภาเวน อธิคณฺหาติ
อภิภวติ ตํ สพฺพพลานํ ปญฺญาพลํ เสฏฺฐนฺติ จ อคฺคนฺติ จ
วุจฺจติ ฯ กึการณา ฯ เตน หิ พเลนูปตฺถมฺโภ ปณฺฑิโต อตฺถํ
วินฺทติ วุฑฺฒึ ปาปุณาติ ฯ ตทตฺถโชตนตฺถํ ปุณฺณ นทึ เยน
จ เปยฺยมาหูติ ปุณฺณนทีชาตกสิริกาฬกณฺณิปญฺหปญฺจปณฺฑิต-
ปญฺหสตฺตุภสฺตชาตกสมฺภวชาตกสรภงฺคชาตกาทีนิ กเถตพฺพานิ ฯ มนฺโทติ
มนฺทปญฺโญ พาโล ฯ ผีตนฺติ ตาต มนฺทปญฺโญ ปุคฺคโล สตฺตรตนปุณฺณํ
เจปิ อุตฺตมํ ธรณึ ลภติ ตสฺส อนิจฺฉมานสฺเสว ปสยฺหาการํ
วา ปน กตฺวา อญฺโญ ปญฺญาสมฺปนฺโน ตํ ปฏิปชฺชติ มนฺโท
หิ ลทฺธํ ยสํ รกฺขิตุํ กุลสนฺตกํ วา ปน ปเวณิอาคตํปิ รชฺชํ ผีตํ
อธิคนฺตุํ น สกฺโกติ ฯ ตทตฺถโชตนตฺถํ อทฺธา ปาทญฺชลี สพฺเพ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๑.
ปญฺญาย อติโรจตีติ ปาทญฺชลิชาตกํ กเถตพฺพํ ฯ ลทฺธานาติ
ชาติสมฺปตฺตึ นิสฺสาย กุลสนฺตกํ รชฺชํ ลภิตฺวาปิ ฯ สพฺเพนปีติ
เตน สกเลนปิ รชฺเชน น ชีวติ อนุปายกุสลตาย ทุคฺคโตว โหตีติ ฯ
เอวํ มหาสตฺโต เอตฺตเกน ฐาเนน อปณฺฑิตสฺส อคุณํ กเถตฺวา
อิทานิ ปญฺญํ ปสํสนฺโต ปญฺญาติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ สุตนฺติ
สุตปริยตฺติ ฯ ตญฺหิ ปญฺญาว วินิจฺฉินติ ฯ กิตฺติสิโลกวฑฺฒนีติ
กิตฺติโฆสสฺส จ ลาภสกฺการสฺส จ วฑฺฒนี ฯ ทุกฺเข สุขานิ วินฺทตีติ
ทุกฺเข อุปฺปนฺเนปิ นิพฺภโย หุตฺวา อุปายกุสลตาย สุขํ ปฏิลภติ ฯ
ตทตฺถทีปนตฺถํ
     ยสฺเสเต จตุโร ธมฺมา    วานรินฺท ยถา ตว
     อลเมเตหิ อมฺเพหิ       ชมฺพูหิ ปนเสหิ จาติ
อาทีนิ ชาตกานิ กเถตพฺพานิ ฯ อสุสฺสูสนฺติ ปณฺฑิตปุคฺคเล
อปยิรุปาสนฺโต อสุณนฺโต ฯ พหุสฺสุตํ อนาคมฺมาติ ตสฺส อสทฺทหนฺโต ฯ
ธมฺมฏฺฐนฺติ สภาวการเณ ฐิตํ ฯ อวินิพฺภชนฺติ อตฺถานตฺถํ
การณาการณํ อโนคาหนฺโต อตีเรนฺโต น โกจิ ปญฺญํ อธิคจฺฉติ ตาตาติ ฯ
ธมฺมวิภงฺคญฺญูติ ทสกุสลกมฺมปถวิภงฺคกุสโล ฯ กาลุฏฺฐายีติ วิริยํ
กาตุํ ยุตฺตกาเล วิริยสฺส การโก ฯ อนุฏฺฐหตีติ ตสฺมึ ตสฺมึ กาเล
ตํ ตํ กิจฺจํ กโรติ ฯ ตสฺสาติ ตสฺส ปุคฺคลสฺส กมฺมผลํ สมิชฺฌติ
นิปฺผชฺชติ ฯ อนายตนสีลสฺสาติ อนายตนํ วุจฺจติ ลาภยสสุขานํ
อนากโร ทุสฺสีลฺยกมฺมํ ตํสีลสฺส เตน ทุสฺสีลฺยกมฺเมน สมนฺนาคตสฺส
อนายตนภูตเมว ทุสฺสีลปุคฺคลํ เสวนฺตสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๒.
กรณกาเล นิพฺพินฺทิยการิสฺสาติ นิพฺพินฺทิตฺวา อุกฺกณฺฐิตฺวา กโรนฺตสฺส ฯ
เอวรูปสฺส ตาต ปุคฺคลสฺส กมฺมานํ อตฺโถ สมฺมา น วิปจฺจติ น
สมฺปชฺชติ ตีณิ กุลคฺคานิ ฉ กามสคฺคานิ น อุปเนตีติ อตฺโถ ฯ
อชฺฌตฺตญฺจาติ อตฺตโน นิยกชฺฌตฺตํ อนิจฺจภาวนาทิวเสน ปยุตฺตสฺส ฯ
ตถายตนเสวิโนติ ตเถว สีลวนฺเต ปุคฺคเล เสวมานสฺส ฯ วิปจฺจตีติ
สมฺปชฺชติ มหนฺตํ ยสํ เทติ ฯ โยคปฺปโยคสงฺขาตนฺติ โยเค
ยุญฺชิตพฺพยุตฺตเก การเณ ปโยคโกฏฺฐาสภูตํ ปญฺญํ ฯ สมฺภตสฺสาติ
ราสีกตสฺส ธนสฺส อนุรกฺขนํ ฯ ตานิ ตฺวนฺติ เอตานิ จ เทฺว ปุริมานิ
จ มยา วุตฺตการณานิ สพฺพานิ ตาต เสวสฺสุ มยา วุตฺตํ โอวาทํ
หทเย กตฺวา อตฺตโน ฆเร ธนํ รกฺข ฯ มา อกมฺมาย รนฺธยีติ
อยุตฺเตน อการเณน มา รนฺธยิ ตํ ธนํ มา ฌาปยิ มา
นาสยิ ฯ กึการณา ฯ อกมฺมุนาติ อยุตฺตกมฺมกรเณน ทุมฺเมโธ
ปุคฺคโล สกํ ธนํ นาเสตฺวา ปจฺฉา ทุคฺคโต ฯ นฬาคารํว สีทตีติ
ยถา นฬาคารํ มูลโต ปฏฺฐาย ชีรมานํ อปฺปติฏฺฐํ ปตติ เอวํ
อการเณน ธนํ นาเสตฺวา อปาเยสุ นิพฺพตฺตติ ฯ
     เอวํปิ โพธิสตฺโต เอตฺตเกน ฐาเนน ปญฺจ พลานิ วณฺเณตฺวา
ปญฺญาพลํ อุกฺขิปิตฺวา จนฺทมณฺฑลํ ปริหรนฺโต วิย กเถตฺวา
อิทานิ ทสหิ คาถาหิ รญฺโญ โอวาทํ เทนฺโต อาห
        ธมฺมญฺจร มหาราช     มาตาปิตูสุ ขตฺติย
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๓.
        ธมฺมญฺจร มหาราช     ปุตฺตทาเรสุ ขตฺติย
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
        ธมฺมญฺจร มหาราช     มิตฺตามจฺเจสุ ขตฺติย
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
        ธมฺมญฺจร มหาราช     พาหเนสุ พเลสุ จ
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
        ธมฺมญฺจร มหาราช     คาเมสุ นิคเมสุ จ
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
        ธมฺมญฺจร มหาราช     รฏฺเฐสุ ชนปเทสุ จ
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
        ธมฺมญฺจร มหาราช     สมเณ พฺราหฺมเณสุ จ
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
        ธมฺมญฺจร มหาราช     มิคปกฺขีสุ ขตฺติย
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
        ธมฺมญฺจร มหาราช     ธมฺโม จิณฺโณ สุขาวโห
        อิธ ธมฺมญฺจริตฺวาน     ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
        ธมฺมญฺจร มหาราช     อินฺทา เทวา สพฺรหฺมกา
        สุจิณฺเณน ทิวํ ปตฺตา    มา ธมฺมํ ราช ปมาโทติ ฯ
     ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาว ฯ อิธ ธมฺมนฺติ มาตุปฏฺฐานปิตุปฏฺฐานธมฺมํ ฯ
ตํ กาลสฺเสว วุฏฺฐาย มุโขทกทนฺตกฏฺฐานิ อาทึ กตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๔.
สพฺพสรีรกิจฺจปริหรณํ กโรนฺโตว ปูเรหีติ วทติ ฯ ปุตฺตทาเรสูติ
ปุตฺตธีตโร ตาว ปาปา นิวาเรตฺวา กลฺยาเณ นิเวเสนฺโต สิปฺปํ
อุคฺคณฺหาเปนฺโต วยปฺปตฺตกาเล ปฏิรูปกุลวเยน อาวาหวิวาหํ กโรนฺโต
สมเย ธนํ เทนฺโต ปุตฺเตสุ ธมฺมํ จรติ นาม ฯ ภริยํ สมฺมาเนนฺโต
อนติจรนฺโต อิสฺสริยํ โวสฺสชฺเชนฺโต อลงฺการํ อนุปฺปเทนฺโต ทาเรสุ
ธมฺมํ จรติ นาม ฯ มิตฺตามจฺเจสูติ มิตฺตามจฺเจ จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ
สงฺคณฺหนฺโต อวิสํวาเทนฺโต เอเตสุ ธมฺมญฺจรติ นาม ฯ พาหเนสุ
พเลสุ จาติ หตฺถิอสฺสาทีนํ วาหนานํ พลกายสฺส จ ทาตพฺพยุตฺตกํ
เทนฺโต สกฺการํ กโรนฺโต หตฺถิอสฺสาทโย มหลฺลกกาเล กมฺเมสุ
อโยเชนฺโต เตสุ ธมฺมํ จรติ นาม ฯ คาเมสุ นิคเมสุ จาติ
คามนิคมวาสิโน ทณฺฑพลีหิ อปีเฬนฺโตว เตสุ ธมฺมํ จรติ นาม ฯ
รฏฺเฐสุ ชนปเทสุ จาติ รฏฺฐญฺจ ชนปทญฺจ อการเณน กิลมนฺโต
หิตจิตฺตํ อปจฺจุปฏฺฐเปนฺโต ตตฺถ อธมฺมญฺจรติ นาม ฯ อปีเฬนฺโต
ปน หิตจิตฺเตน ปตฺถรนฺโต ตตฺถ ธมฺมญฺจรติ นาม ฯ สมเณ
พฺราหฺมเณสุ จาติ เตสํ จตฺตาโร ปจฺจเย เทนฺโตว เตสุ ธมฺมญฺจรติ
นาม ฯ มิคปกฺขีสุ จาติ สพฺพจตุปฺปทสกุณานํ อภยํ เทนฺโต เตสุ
ธมฺมญฺจรติ นาม ฯ ธมฺโม จิณฺโณติ สมจริยธมฺโม จิณฺโณ
นิสมฺมจริยธมฺโม จิณฺโณ ฯ สุขาวโหติ ตีสุ กุลสมฺปทาสุ ฉสุ
กามสคฺเคสุ จ สุขํ อาวหติ ฯ สุจิณฺเณนาติ อิธ จิณฺเณน
กายสุจริตาทินา สุจิณฺเณน ฯ ทิวํ ปตฺตาติ เทวโลกพฺรหฺมโลกสงฺขาตํ
ทิวํ คตา ตตฺถ ทิพฺพสมฺปตฺติลาภิโน ชาตา ฯ มา ธมฺมํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๕.
ราช ปมาโทติ ตสฺมา ตฺวํ มหาราช ชีวิตํ ชหนฺโตปิ ธมฺมํ มา
ปมชฺชาติ ฯ
     เอวํ ทสธมฺมจริยคาถาโย วตฺวา อุตฺตรึปิ โอวทนฺโต
โอสานคาถํ อาห
        ตตฺเถว เต วตฺตปทา     เอสาว อนุสาสนี
        สปฺปญฺญเสวิ กลฺยาณี      สมตฺตํ สาม ตํ วิทูติ ฯ
     ตตฺถ ตตฺเถว เต วตฺตปทาติ อิทํ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ ฯ
สปฺปญฺญเสวิ กลฺยาณี สมตฺตํ สาม ตํ วิทูติ มหาราช ตํ มยา วุตฺตํ
โอวาทํ ตฺวํ นิจฺจกาลํ สปฺปญฺญปุคฺคลํ เสวี กลฺยาณคุณสมนฺนาคโต
หุตฺวา สมตฺตํ ปริปุณฺณํ สามํ วิทู อตฺตปจฺจกฺขโตว ชานิตฺวา
ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชาหิ ฯ
     เอวํ มหาสตฺโต อากาสคงฺคํ โอตาเรนฺโต วิย พุทฺธลีลาย
ธมฺมํ เทเสสิ ฯ มหาชโน มหาสกฺการํ อกาสิ สาธุการสหสฺสานิ
อทาสิ ฯ ราชา ตุฏฺโฐ อมจฺเจ อามนฺเตตฺวา ปุจฺฉิ โภนฺโต
อมจฺจา มม ปุตฺเตน ตรุณชมฺพุผลสมานตุณฺเฑน ชมฺพุกปณฺฑิเตน
เอวํ กเถนฺเตน เกน กตฺตพฺพํ กิจฺจํ กตนฺติ ฯ เสนาปตินา เทวาติ ฯ
เตนหิสฺส เสนาปติฏฺฐานํ ทมฺมีติ ชมฺพุกํ ฐานนฺตเร ฐเปสิ ฯ โส
ตโต ปฏฺฐาย เสนาปติฏฺฐาเน ฐตฺวา ปิตุกมฺมานิ อกาสิ ฯ ติณฺณํ
สกุณานํ มหนฺโต สกฺกาโร อโหสิ ฯ ตโยปิ ชนา รญฺโญ
อตฺถญฺจ ธมมญฺจ อนุสาสึสุ ฯ มหาสตฺตสฺส โอวาเท ฐตฺวา ราชา
ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคปรายโน อโหสิ ฯ อมจฺจา รญฺโญ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๖.
สรีรกิจฺจํ กตฺวา สกุณานํ อาโรเจตฺวา สามิ ชมฺพุกสกุณ ราชา
ตุมฺหากํ ฉตฺตํ อุสฺสาเปตพฺพํ อกาสีติ วทึสุ ฯ มหาสตฺโต น
มยฺหํ รชฺเชนตฺโถ ตุมฺเห อปฺปมตฺตา กาเรถาติ มหาชนํ สีเลสุ
ปติฏฺฐเปตฺวา เอวํ วินิจฺฉยํ ปวตฺเตยฺยาถาติ วินิจฺฉยธมฺมํ
สุวณฺณปฏฺเฏ ลิขาเปตฺวา อรญฺญํ ปาวิสิ ฯ ตสฺโสวาโท
จตฺตาลีสวสฺสสหสฺสานิ ปวตฺตติ ฯ
     สตฺถา รญฺโญ โอวาทวเสน อิมํ ธมฺมเทสนํ เทเสตฺวา ชาตกํ
สโมธาเนสิ ตทา ราชา อานนฺโท อโหสิ กุณฺฑลินี อุปฺปลวณฺณา
อโหสิ เวสฺสนฺตโร สารีปุตฺโต อโหสิ ตทา ราชอมจฺจา
พุทฺธปริสา อเหสุํ ชมฺพุกสกุโณ ปน อหเมวาติ ฯ
                   เตสกุณชาตกํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                         ปฐมํ ฯ
                    --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๑ หน้า ๓๔๙-๓๕๖.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=41&A=7170&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=7170&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2438
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=10075
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=10929
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=10929
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27