|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ยถา ปลสตํ จมฺมํ โกนฺติมนฺตาสุนิฏฺฐิตํ อุเปติ ตนุตาณาย สรานํ ปฏิหนฺตเว สุขาวโห ทุกฺขนูโท เวเทหสฺส ยสสฺสิโน มตินฺเต ปฏิหญฺญามิ อุสุํ ปลสเตน วาติ ฯ ตตฺถ เฉทยิสฺสตีติ ปณฺฑิตสฺส กิร จูฬนินา หตฺถปาทา ฉินฺนาติ สุตฺวาว เฉทยิสฺสติ ฯ ปุตฺตทารสฺสาติ มม เอกสฺส ฉินฺนปจฺจยา ตว ทฺวินฺนํ ปุตฺตานญฺเจว อคฺคมเหสิยา จาติ ติณฺณมฺปิ ชนานํ อมฺหากํ ราชา เฉทยิสฺสติ ฯ เอวํ โน มนฺติตํ รโหติ มหาราช มยา จ วิเทหราเชน จ เอวํ รหสิ มนฺติตํ ยํ ยํ อิเธว มยฺหํ จูฬนีราชา กาเรสิ ตํ ตํ ตตฺถ ตสฺส ปุตฺตทารานํ กตฺตพฺพนฺติ ฯ ปลสตนฺติ ปลสตปฺปมาณํ พหู ขาเร ขาทาเปตฺวา มุทุภาวํ อุปนีตํ จมฺมํ ฯ โกนฺติมนฺตาสุนิฏฺฐิตนฺติ โกนฺติมนฺตา วุจฺจติ จมฺมการสตฺถํ ตาย โกนฺติมนฺตาย กนฺตนลิขิตานํ กตตฺตา สุฏฺฐุ นิฏฺฐิตํ ฯ ตนุตาณายาติ ยถา ตํ จมฺมํ สงฺคาเม สรานํ ปฏิหนฺตเว สริรตาณํ อุเปติ สเรปิ ปฏิหนิตฺวา สรีรํ รกฺขติ ฯ สุขาวโหติ มหาราช อหํปิ อมฺหากํ รญฺโญ ปจฺจามิตฺตานํ นิวารณตฺเถน ตสฺส สรปริตาณํ จมฺมํ วิย สุขาวโห ฯ ทุกฺขนูโทติ กายิกเจตสิกสุขํ อาวหามิ ทุกฺขํ นูเทมิ ฯ มตินฺเตติ ตสฺมา ตว มตึ ปญฺญํ อุสุํ เตน ปลสตจมฺเมน วิย อตฺตโน มติยา ปฏิหญฺญิสฺสามีติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา จินฺเตสิ คหปติปุตฺโต กึ เอวํ กเถสิ ยถา กิร อหํ เอตสฺส กมฺมกรณํ กโรมิ เอวํ วิเทหราชา มม--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๐.
ปุตฺตทารสฺส กมฺมกรณํ กริสฺสติ น ชานาติ เอส มม ปุตฺตทารานํ อารกฺขสฺส สุสํวิทหิตภาวํ อิทานิ มริสฺสติ มรณภเยเนว วิลปติ นาสฺส วจนํ สทฺทหามีติ ฯ มหาสตฺโต อยํ มํ ภเยน กเถตีติ มญฺญติ ชานาเปสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา อาห อิงฺฆ ปสฺส มหาราช สุญฺญํ อนฺเตปุรํ ตว โอโรธา จ กุมารา จ ตว มาตา จ ขตฺติย อุมฺมงฺคา นีหริตฺวาน เวเทหสฺสุปนามิตาติ ฯ ตตฺถ อุมฺมงฺคาติ มยา อตฺตโน มาณเว เปเสตฺวา ปาสาทา โอตาราเปตฺวา อุมฺมงฺเคเนว อาหราเปตฺวา มหาอุมฺมงฺคา นีหราเปตฺวา พนฺธวา เต เวเทหสฺส อุปนามิตาติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา จินฺเตสิ อยํ ปณฺฑิโต อติวิย ทฬฺหํ กตฺวา กเถสิ มยา จ รตฺติภาเค คงฺคาย ปสฺเสน นนฺทาเทวิยา วิย สทฺโท วิสฺสุโต อยํ ปณฺฑิโต มหาปญฺโญ กทาจิ สจฺจํ ภเณยฺยาติ อุปฺปนฺนพลวโสโก สตึ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา อโสจนฺโต วิย เอกํ อมจฺจํ ปกฺโกสาเปตฺวา ชานนตฺถาย เปเสนฺโต อิมํ คาถมาห อิงฺฆ อนฺเตปุรํ มยฺหํ คนฺตฺวาน วิจินาถ นํ ยถา อิมสฺส วจนํ สจฺจํ วา ยทิ วา มุสาติ ฯ โสปิ สปริวาโร ราชนิเวสนํ คนฺตฺวา ทฺวารํ วิวริตฺวา อนฺโต ปวิสิตฺวา หตฺถปาเท พนฺธิตฺวา มุขํ ปิทหิตฺวา นาคทนฺตเกสุ โอลคฺคิเต อนฺเตปุรปาลเก จ ขุชฺชวามนกาทโย จ มหานเส ภาชนานิ ภินฺนานิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๑.
ตตฺถ วิปฺปกิณฺณํ ขาทนียํ โภชนียํ รตนฆรทฺวารานิ วิวริตฺวา กตรตนวิโลปํ วิวฏทฺวารํ สิริคพฺภํ ทิสฺวา ยถาวิวเฏเหว ทฺวารวาตปาเนหิ ปวิสิตฺวา จรมานํ กากคณญฺจ ฉฑฺฑิตคามสทิสํ สุสานภูมึ วิย นิสฺสิรกํ ราชภวนํ ทิสฺวา ปุนาคนฺตฺวา รญฺโญ อาโรเจนฺโต อิมํ คาถมาห เอวเมตํ มหาราช ยถา อาห มโหสโถ สุญฺญํ อนฺเตปุรํ สพฺพํ กากปตนกํ ยถาติ ฯ ตตฺถ กากปตนกํ ยถาติ มจฺฉคนฺเธหิ อาคเตหิ กากคเณหิ สมากิณฺโณ สมุทฺทตีเร ฉฑฺฑิตคามโก วิย ฯ ตํ สุตฺวา ราชา จตุนฺนํ ชนานํปิ วิปฺปโยคสมฺภเวน โสเกน กมฺปมาโน อิทํ ทุกฺขํ มม คหปติปุตฺตํ นิสฺสาย อุปฺปนฺนนฺติ ทณฺเฑน ปหโต อาสีวิโส วิย โพธิสตฺตสฺส อติวิย กุชฺฌิ ฯ มหาสตฺโต ตสฺส โกธนาการํ ทิสฺวา อยํ ราชา มหายโส กทาจิ โกธวเสน กึ เม เอเตหีติ ขตฺติยมาเนน มํ วิเหเฐยฺย ยนฺนูนาหํ นนฺทาเทวึ อิมินา น ทิฏฺฐปุพฺพํ วิย กโรนฺโต ตสฺส สรีรวณฺณํ วณฺเณยฺยํ อถ โส ตํ อนุสฺสริตฺวา สจาหํ มโหสถํ มาเรสฺสามิ เอวรูปํ อิตฺถีรตนํ น ลภิสฺสามิ ตํ อมาเรนฺโต ปุน ตํ ลภิสฺสามีติ อตฺตโน ภริยาย สิเนเหน น กิญฺจิ มยฺหํ กริสฺสตีติ จินฺเตตฺวา อตฺตโน รกฺขนตฺถํ ปาสาเท ฐิโตว รตฺตกมฺพลนฺตเร สุวณฺณวณฺณํ พาหุํ นีหริตฺวา ตสฺสา คตมคฺคาจิกฺขนวเสเนว ตํ วณฺเณนฺโต อาห อิโต คตา มหาราช นารี สพฺพงฺคโสภนา โกสุมฺภผลกสุสฺโสณี หํสคคฺครภาณินี--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๒.
อิโต นีตา มหาราช นารี สพฺพงฺคโสภณา โกเสยฺยวสนา สามา ชาตรูปสุเมขลา สุรตฺตปาทา กลฺยาณี สุวณฺณมณิเมขลา ปาเรวตกฺขี สุตนู พิมฺโพฏฺฐา ตนุมชฺฌิมา สุชาตา ภุชคลฏฺฐีว เวทีว ตนุมชฺฌิมา ทีฆสฺสา เกสา อสิตา อีสกคฺคปเวลฺลิตา สุชาตา มิคจฺฉาปีว เหมนฺตคฺคิสิขาริว นทีว คิริทุคฺเคสุ สญฺฉนฺนา ขุทฺทเวฬุภิ นาคนาสูรุกลฺยาณี ปฐฺมา ติมฺพรุตฺถนี นาติทีฆา นาติรสฺสา นาติโลมา นาติโลมกาติ ตตฺถ อิโตติ อุมฺมงฺคํ ทสฺเสติ ฯ โกสุมฺภผลกสุสฺโสณีติ วิสาลกาญฺจนผลกา วิย สุนทรโสณี ฯ หํสคคฺครภาณินีติ โคจรตฺถาย จรนฺตานํ หํสโปตกานํ วิย คคฺคเรน มธุเรน สรภญฺเญน สมนฺนาคตา ฯ โกเสยฺยวสนาติ กาญฺจนขจิตโกเสยฺยวตฺถวสนา ฯ สามาติ สุวณฺณสรีรา ฯ ปาเรวตกฺขีติ ปญฺจสุ ปสาเทสุ อคฺคฏฺฐาเนสุ ปาเรวตสกุณสทิสกฺขี ฯ สุตนูติ โสภณสรีรา ฯ พิมฺโพฏฺฐาติ พิมฺพผลํ วิย สุมฏฺโฐฏฺฐปริโยสานา ฯ ตนุมชฺฌิมาติ กรมิตตนุมชฺฌิมา ฯ สุชาตา ภุชคลฏฺฐีวาติ วิชมฺภิตกาเล วาเตริตรตฺตปลฺลววิลาสินี สุชาตา ภุชฺคลตา วิย วิโรจติ ฯ เวทีวาติ กาญฺจนเวที วิย ตนุมชฺฌิมา ฯ อีสกคฺคปเวลฺลิตาติ อีสกํ อคฺเคสุ โอนตา อีสกคฺคปเวลฺลิตา โปตฺถนิยา อคฺคํ วิย วินตา ฯ มิคจฺฉาปีวาติ ปพฺพตสานุมฺหิ ชาตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๓.
เอกวสฺสิกา มิคโปตกา วิย วิสาลกฺขิยุตฺตา ฯ เหมนฺตคฺคิสิขาริวาติ โอภาสวนฺตตาย เหมนฺเต อคฺคิสิขา วิย โสภติ ฯ ขุทฺทเวฬุภีติ ยถา ขุทฺทกเวฬูหิ สญฺฉนฺนา สา นที โสภติ เอวํ ตนุโลมราชิยา โสภติ ฯ กลฺยาณีติ ฉวิมํสํ เกสนหารุอฏฺฐีนํ วเสน ปญฺจวิเธน กลฺยาเณน สมนฺนาคตา ฯ ปฐมา ติมฺพรุตฺถนีติ ปฐมา อุตฺตมา สุวณฺณผลเก ฐปิตํ สุวณฺณติมฺพรุผลทฺวยมิว ตสฺสา สณฺฐานสมฺปนฺนํ นิรนฺตรํ ถนยุคลํ ฯ เอวํ มหาสตฺเต ตสฺสา รูปสิรึ วณฺเณนฺเตเยว สา เตน ปุพฺเพ อทิฏฺฐปุพฺพา วิย อโหสิ ฯ ราชา พลวสิเนหํ อุปฺปาเทสิ ฯ อถสฺส สิเนหุปฺปตฺตึ ญตฺวา มหาสตฺโต อนนฺตรํ คาถมาห นนฺทาย นูน มรเณน นนฺทสิ สิริพาหน อหญฺจ นูน นนฺทา จ คจฺฉามิ ยมสาธนนฺติ ฯ ตตฺถ สิริพาหนาติ สิริสมฺปนฺนพาหน มหาราช นูน ตฺวํ เอวํ อุตฺตมรูปธราย นนฺทาย มรเณน นนฺทสีติ วทติ ฯ คจฺฉามาติ สเจ หิ ตฺวํ มํ มาเรสฺสสิ เอกํเสเนว อมฺหากํ ราชา นนฺทํ มาเรสฺสติ อิติ นนฺทาจ อหญฺจ ยมสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามิ ยโม อมฺเห อุโภ ทิสฺวา นนฺทํ มยฺหเมว ทสฺสติ ตสฺส มยฺหํ มริตฺวาปิ ตาทิสํ อิตฺถีรตนํ ลภนฺตสฺส กึ ฉิชฺชิสฺสติ นาหํ อตฺตโน มรเณน ปริหานึ ปสฺสามิ เทวาติ เอวํ กิร นํ อาห ฯ อิติ มหาสตฺโต เอตฺตเก ฐาเน นนฺทเมว วณฺเณสิ น อิตเร ตโย ชเน วณฺเณสิ ฯ กึ การณาติ ฯ สตฺตา หิ นาม ปิยกริยาย--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๔.
วิย เสสชเนสุ อาลยํ น กโรนฺติ น มาตรํ วา สรนฺตา ปุตฺตธีตโรปิ น สริสฺสนฺติ ตสฺมา ตเมว วณฺเณสิ ฯ ราชมาตรํ มหลฺลกภาเวน น วณฺเณสิ ฯ ญาณสมฺปนฺเน มหาสตฺเต มธุรสฺสเรน วณฺเณนฺเต เยว นนฺทา เทวี อาคนฺตฺวา รญฺโญ ปุรโต ฐิตา วิย อโหสิ ฯ ตโต ราชา จินฺเตสิ ฐเปตฺวา มโหสถปณฺฑิตํ อญฺโญ มม ปิยภริยํ อาเนตฺวา ทาตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถีติ ฯ อถสฺส นํ สรนฺตสฺเสว โสโก อุปฺปชฺชิ ฯ อถ นํ มหาสตฺโต มา จินฺตยิตฺถ มหาราช เทวี จ เต ปุตฺโต จ มาตา จ ตโย ชนาปิ อาคจฺฉิสฺสนฺติ มม คมนเมเวตฺถ ปมาณํ ตสฺมา ตฺวํ อสฺสาสํ ปฏิลภาหิ นรินฺทาติ ราชานํ อสฺสาเสสิ ฯ อถ ราชา จินฺเตสิ อหํ อตฺตโน นครํ สุรกฺขิตํ สุโคปิตํ กาเรตฺวา อิมํ อุปการนครํ เอตฺตเกน พลพาหเนน ปริกฺขิปิตฺวา ฐิโต อยํ ปณฺฑิโต เอวํ สุโคปิตาปิ มม นครา เทวิญฺจ เม ปุตฺตญฺจ มาตรญฺจ อาเนตฺวา เวเทหสฺส ทาเปสิ อมฺเหสุ จ เอวํ ปริวาเรตฺวา ฐิเตเสฺวว เอกสฺสาปิ อชานนฺตสฺส เวเทหํ สเสนาพาหนํ ปลาเปสิ กินฺนุ โข ทิพฺพมายํ ชานาติ อุทาหุ จกฺขุโมหนนฺติ ฯ อถ นํ ปุจฺฉนฺโต คาถมาห ทิพฺพํ อธิยเส มายํ อกาสิ จกฺขุโมหนํ โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ เวเทหํ ปริโมจสีติ ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต มหาราช อหํ ทิพฺพมายํ ชานามิ ปณฺฑิตา หิ ทิพฺพมายํ อุคฺคณฺหิตฺวา ภเย สมฺปตฺเต อตฺตานํปิ ปรํปิ ทุกฺขโต ปริโมเจนฺติเยวาติ วตฺวา อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๕.
อธิยนฺติ เว มหาราช ทิพฺพมายีธ ปณฺฑิตา เต โมจยนฺติ อตฺตานํ ปณฺฑิตา มนฺติโน ชนา สนฺติ มาณวปุตฺตา เม กุสลา สนฺธิเฉทกา เยสํ กเตน มคฺเคน เวเทโห มิถิลํ คโตติ ฯ ตตฺถ ทิพฺพมายีธาติ ทิพฺพมายํ อิธ ฯ มาณวปุตฺตาติ อุปฏฺฐากตรุณโยธา ฯ เยสํ กเตนาติ เยหิ กเตน ฯ มคฺเคนาติ อลงฺกตอุมฺมงฺเคน ฯ อิทํ ปน สุตฺวา ราชา อลงฺกตอุมฺมงฺเคน กิร เวเทโห คโตติ วทติ กีทิโส นุ โข อุมฺมงฺโคติ อุมฺมงฺคํ ทฏฺฐุกาโม อโหสิ ฯ อถสฺส อิจฺฉิตํ ญตฺวา มหาสตฺโต ราชา อุมฺมงฺคํ ทฏฺฐุกาโม ทสฺเสสฺสามิสฺส อุมงฺคนฺติ ทสฺเสนฺโต อิมํ คาถมาห อิงฺฆ ปสฺส มหาราช อุมฺมงฺคํ สาธุ มาปิตํ หตฺถีนํ อถ อสฺสานํ รถานํ อถ ปตฺตินํ อาโลกภูตํ ติฏฺฐนฺตํ อุมฺมงฺคํ สาธุ นิฏฺฐิตนฺติ ฯ ตตฺถ หตฺถีนนฺติ โปตฺถกมฺมจิตฺตกมฺมวเสน กตานํ เอเตสํ หตฺถิอาทีนํ ปนฺตีหิ อุปโสภิตํ อลงฺกตเทวสภาสทิสํ เอโกภาสํ หุตฺวา ติฏฺฐนฺตํ อุมฺมงฺคํ ปสฺส เทวาติ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาราช มม ปญฺญาย มาปิโต จนฺทสฺส สุริยสฺส จ อุฏฺฐิตฏฺฐาเน วิย ปากโฏ อลงฺกตอุมฺมงฺโค อสีติมหาทฺวารานิ จ จตุสฏฺฐี จุลฺลทฺวารานิ จ เอกสเต สยนคพฺเพ จ อเนกสเต ทีปคพฺเภ จ ปสฺส มยา สทฺธึ สมคฺโค สมฺโมทมาโน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๖.
หุตฺวา อตฺตโน ปริวาเรน สทฺธึ อุปการนครํ ปวิส เทวาติ นครทฺวารํ วิวราเปสิ ฯ ราชา เอกสตราชปริวุโต นครํ ปาวิสิ ฯ มหาสตฺโต ปาสาทา โอรุยฺห ราชานํ วนฺทิตฺวา ตํ สปริวารํ อาทาย อุมฺมงฺคํ ปาวิสิ ฯ ราชา อลงฺกตอุมฺมงฺคํ เทวสภํ วิย ทิสฺวา โพธิสตฺตสฺส คุณํ วณฺเณนฺโต อาห ลาภา วต วิเทหานํ ยสฺสิเม อีทิสา ปณฺฑิตา ฆเร วสนฺติ วิชิเต (รฏฺเฐ) ยถา ตฺวมสิ มโหสถาติ ฯ ตตฺถ วิเทหานนฺติ เอวรูปานํ ปณฺฑิตานํ อากรสฺส อุฏฺฐานภูตสฺส วิเทหานํ ชนปทสฺส ลาภา วต ฯ ยสฺสิเม อีทิสาติ ยสฺส อิเม เอวรูปา ปณฺฑิตา อุปายกุสลา เอกฆเร วา เอกปฺปเทเส วา เอกรฏฺเฐ วา วสนฺติ ตสฺส ลาภา วต ฯ ยถา ตฺวมสีติ ยถา ตฺวํ อสิ ตาทิเสน ปณฺฑิเตน สทฺธึเยว เอกรฏฺเฐ เอกชนปเท เอกนคเร เอกเคเห วสิตุํ ลภนฺติ เตสํ วิเทหรฏฺฐวาสีนญฺเจว มิถิลนครวาสีนญฺจ ตยา สทฺธึ เอกโต วสิตุํ ลภนฺตานํ ลาภาติ วทติ ฯ อถสฺส มหาสตฺโต เอกสตสยนคพฺเภ ทสฺเสสิ ฯ เอกสฺส ทฺวาเร วิวริเต สพฺเพ วิวรนฺติ ฯ เอกสฺส ทฺวาเร ปิทหิเต สพฺเพ ปิทหนฺติ ฯ ราชา อุมฺมงฺคํ โอโลเกนฺโต ปุรโต คจฺฉติ ปณฺฑิโต ปจฺฉโต ฯ สพฺพา เสนา อุมฺมงฺคเมว ปวิสึสุ ฯ ราชา อุมฺมงฺคโต นิกฺขมิ ฯ ปณฺฑิโต ตสฺส นิกฺขนฺตภาวํ ญตฺวา สยํ นิกฺขมิตฺวา อญฺเญสํ นิกฺขมิตุํ อทตฺวาว อุมฺมงฺคทฺวารํ ปิทหนฺโต อาณึ อกฺกมิ ฯ อสีติมหาทฺวารานิ จตุสฏฺฐีจุลฺลทฺวารานิ เอกสตสยนคพฺภทฺวารานิ จ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๗.
อเนกสตทีปคพฺภทฺวารานิ จ เอกปฺปหาเรเนว ปิถยึสุ ฯ สกโล อุมฺมงฺโค โลกนฺตนิรโย วิย อนฺธกาโร อโหสิ มหาชโน ภีตตสิโต มรณภยตชฺชิโต อโหสิ ฯ มหาสตฺโต หิยฺโย อุมฺมงฺคํ ปวิสนฺโต ยํ ขคฺคํ วาลุกํ วิยูหิตฺวา ฐเปสิ ตํ คเหตฺวา ภูมิโต อฏฺฐารสหตฺถุพฺเพธํ อากาสํ อุลฺลงฺฆิตฺวา ตโต โอรุยฺห ราชานํ หตฺเถ คเหตฺวา อสึ อุคฺคิริตฺวา ตาเสตฺวา มหาราช สกลชมฺพูทีปรชฺชํ กสฺสาติ ปุจฺฉิ ฯ โส ภีโต ตุยฺหํ ปณฺฑิตาติ วตฺวา อภยํ เม เทหีติ อาห ฯ ปณฺฑิโต มา ภายิ มหาราช นาหนฺตํ มาเรตุกามตาย ขคฺคํ ปรามสึ มม ปญฺญานุภาวํ ทสฺสตุํ ปรามสินฺติ วตฺวา ขคฺคํ รญฺโญ หตฺเถ อทาสิ ฯ อถ นํ ขคฺคํ คเหตฺวา ฐิตํ โส อาห สเจ มหาราช มํ มาเรตุกาโม อิทาเนว อิมินา ขคฺเคน มํ มาเรหิ สเจ อภยํ ทาตุกาโม อภยํ เม เทหีติ ฯ ปณฺฑิต มยา ตุยฺหํ อภยํ ทินฺนเมว ตฺวํ มา จินฺตยีติ อาจิกฺขิ ฯ อสึ คเหตฺวา อุโภปิ อญฺญมญฺญํ อทุพฺภตาย สปถํ กรึสุ ฯ อถ ราชา โพธิสตฺตํ อาห ปณฺฑิต เอวํ ปญฺญาพลสมฺปนฺโน หุตฺวา รชฺชํ กสฺมา น คณฺหสีติ ฯ มหาราช สจาหํ อิจฺฉนฺโต อชฺเชว สกลชมฺพูทีปราชาโน มาเรตฺวา รชฺชํ คณฺเหยฺยํ ปรํ มาเรตฺวา ยสคหณํ ปน ปณฺฑิเตหิ นปฺปสฏฺฐนฺติ ฯ อถ นํ ราชา อาห ปณฺฑิต มหาชโน ทฺวารํ อลภมาโน ปริเทวติ อุมฺมงฺคทฺวารํ วิวริตฺวา มหาชนสฺส ชีวิตทานํ เทหีติ ฯ โส ทฺวารํ วิวริ ฯ สกโล อุมฺมงฺโค เอโกภาโส อโหสิ ฯ มหาชโน อสฺสาสํ ปฏิลภิ ฯ สพฺเพ ราชาโน เสนาย สทฺธึ อุมฺมงฺคา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๘.
นิกฺขมิตฺวา ปณฺฑิตสฺส สนฺติกํ อคมํสุ มหาสตฺโต รญฺญา สทฺธึ วิสาลมาฬเก อฏฺฐาสิ ฯ อถ นํ เต ราชาโน อาหํสุ ปณฺฑิต ตํ นิสฺสาย ชีวิตํ โน ลทฺธํ สเจ มุหุตฺตํ อุมฺมงฺคทฺวารํ น วิวริยิตฺถ สพฺเพสํ โน ตตฺเถว มรณํ ภวิสฺสตีติ ฯ น มหาราชาโน อิทาเนว ตุมฺหากํ มํ นิสฺสาย ชีวิตํ ลทฺธํ ปุพฺเพปิ ตุมฺเห มมํเยว นิสฺสาย ชีวิตํ ลภิตฺถาติ ฯ กทา ปณฺฑิตาติ ฯ เตน หิ สุณาถ ฐเปตฺวา อมฺหากํ นครํ สกลชมฺพูทีเป รชฺชํ คเหตฺวา อุตรปญฺจาลนครํ คนฺตฺวา อุยฺยาเน ชยปานํ ปาตุํ สุราย ปฏิยตฺตกาลํ สรถาติ ฯ อาม ปณฺฑิตาติ ฯ ตทา เอส ราชา เกวฏฺเฏน สทฺธึ ทุมฺมนฺตินา วิสโยชิตาย สุราย เจว มจฺฉมํสาทีหิ จ ตุมฺเห มาเรตุํ ตํ กิจฺจํ กตฺวา ปโยเชสิ อถาหํ มา มยิ ธรนฺเตว อิเมสํ อนาถมรณํ โหตูติ จินฺเตตฺวา อตฺตโน ปุริเส เปเสตฺวา สพฺพภาชนานิ ภินฺทาเปตฺวา เอเตสํ มนฺตํ ภินฺทิตฺวา ตุมฺหากํ ชีวิตทานํ อทาสินฺติ ฯ เต สพฺเพปิ ตํ สุตฺวา อุพฺพิคฺคมานสา หุตฺวา จูฬนีราชานํ ปุจฺฉึสุ สจฺจํ กิร มหาราชาติ ฯ อาม มยา เกวฏฺฏสฺส กถํ คเหตฺวา เอวํ กตํ สจฺจเมว ปณฺฑิโต กเถสีติ ฯ เต สพฺเพปิ มหาสตฺตํ อาลิงฺคิตฺวา ปณฺฑิต สพฺเพสํ โน ตฺวํ ปติฏฺฐา ชาโตสิ ตํ นิสฺสาย มยํ ชีวิตํ ลภามาติ สพฺพปสาธเนหิ โพธิสตฺตสฺส ปูชํ กรึสุ ฯ ปณฺฑิโต ราชานํ เอวมาห มหาราช ตุมฺเห มา จินฺตยิตฺถ ปาปมิตฺตสํสคฺคสฺเสเวโส โทโส อิเม ราชาโน ขมาเปถาติ ฯ ราชา มยา ทุปฺปุริสํ นิสฺสาย ตุมฺหากํ เอวรูปํ กตํ เอส มยฺหํ โทโส ขมถ เม โทสํ น ปุนาหํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๙.
เอวรูปํ กริสฺสามีติ ขมาเปสิ ฯ เต อญฺญมญฺญํ อจฺจยํ เทเสตฺวา สมคฺคา สมฺโมทมานา อเหสุํ ฯ อถ ราชา พหุํ ขาทนียํ โภชนียํ ตุริยคนฺธมาลาทีนิ จ อาหราเปตฺวา เตหิ สพฺเพหิ สทฺธึ สตฺตาหํ อุมฺมงฺเคเยว กีฬิตฺวา นครํ ปวิสิตฺวา มหาสตฺตสฺส มหาสกฺการํ กาเรตฺวา เอกสตราชปริวุโต มหาตเล นิสีทิตฺวา ปณฺฑิตํ อตฺตโน สนฺติเก วสาเปตุกามตาย อาห วุตฺติญฺจ ปริหารญฺจ ทิคุณํ ภตฺตเวตนํ ททามิ วิปุเล โภเค ภุญฺช กาเม รมสฺสุ จ มา วิเทหํ ปจฺจุคฺคมา กึ วิเทโห กริสฺสตีติ ฯ ตตฺถ วุตฺตินฺติ ยสฺส นิสฺสิตํ ชีวิตวุตฺตึ ฯ ปริหารนฺติ คามนิคมทานํ ฯ ภตฺตนฺติ นิวาปํ ฯ เวตนนฺติ ปริพฺพยํ ฯ โภเคติ อญฺเญปิ เต วิปุเล โภเค ททามิ ฯ ปณฺฑิโต ปน ตํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห โย จเชถ มหาราช ภตฺตารํ ธนการณา อุภินฺนํ โหติ คาเรยฺโห อตฺตโน จ ปรสฺส จ ยาว ชีเวยฺย เวเทโห นาญฺญสฺส ปุริโส สิยํ โย จเชถ มหาราช ภตฺตารํ ธนการณา อุภินฺนํ โหติ คาเรยฺโห อตฺตโน จ ปรสฺส จ ยาว ติฏฺเฐยฺย เวเทโห นาญฺญสฺส วิชิเต วเสติ ฯ ตตฺถ อตฺตโน จ ปรสฺส จาติ เอวรูปํ หิ ธนการณา มยาว อตฺตโน ภตฺตารํ ปริจฺจชนฺเตน ปาปํ กตนฺติ อตฺตนา อตฺตานํปิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๐.
ครหติ อิมินา ธนการณา อตฺตโน ภตฺตารํ ปริจฺจชนฺโต ปาปธมฺโม อยนฺติ ปโรปิ ครหติ ตสฺมา น สกฺกา ตสฺมึ ธรนฺเต มยา อญฺญสฺส วิชิเต วสิตุนฺติ ฯ อถ นํ ราชา อาห เตน หิ ปณฺฑิต ตว รญฺโญ ทิวงฺคตกาเล อิธ อาคนฺตุํ ปฏิญฺญํ เทหีติ ฯ โส สาธุ เทว อหํ ชีวนฺโต อาคมิสฺสามีติ ปฏิชานาติ ฯ อถสฺส ราชา สตฺตาหํ มหาสกฺการํ กตฺวา สตฺตาหจฺจเยน ปุน อาปุจฺฉนกาเล อหํ เต ปณฺฑิต อิทญฺจิทญฺจ ทมฺมีติ วทนฺโต คาถมาห ทมฺมิ นิกฺขสหสฺสนฺเต คามาสีติญฺจ กาสิสุ ทาสีสตานิ จตฺตาริ ทมฺมิ ภริยาสตญฺจ เต สพฺพํ เสนางฺคมาทาย โสตฺถิ คจฺฉ มโหสถาติ ฯ ตตฺถ นิกฺขสหสฺสนฺติ ปญฺจสุวณฺเณน เอโก นิกฺโข นิกฺขานํ สหสฺสํ ฯ คาเมติ เย คามา สํวจฺฉเร สํวจฺฉเร สตสหสฺสุฏฺฐานสุงฺกา เต คาเม เต ทมฺมิ ฯ กาสิสูติ กาสิกรฏฺเฐสุ ฯ ตํ วิเทหรฏฺฐสฺส อาสนฺนํ ตสฺมา ตตฺถสฺส อสีติคาเม อทาสิ ฯ โสปิ ราชานํ อาห มหาราช ตุมฺเห พนฺธวานํ มา จินฺตยิตฺถ อหํ มม รญฺโญ คมนกาเลเยว มหาราช นนฺทาเทวึ มาตุฏฺฐาเน ฐเปยฺยาสิ ปญฺจาลจนฺทํ กนิฏฺฐภาติกฏฺฐาเนติ วตฺวา ธิตุยา โว อภิเสกํ ทาเปตฺวา ราชานํ อุยฺโยเชสึ มาตรญฺจ โว นนฺทาเทวิญฺจ ปุตฺตญฺจ สีฆเมว เปเสสฺสามีติ ฯ ราชา สาธุ ปณฺฑิตาติ อตฺตโน ธีตุยา ทาตพฺพานิ ทาสทาสีโคมหิสวตฺถาลงฺการานิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๑.
สุวณฺณหิรญฺญอลงฺกตหตฺถิอสฺสรถาทีนิ วา อิมานิ ตสฺสา ทเทยฺยาสีติ มหาสตฺตํ ปฏิจฺฉาเปตฺวา เสนาพาหนสฺส กตฺตพฺพกิจฺจํ วิจาเรนฺโต อาห ยาว ททนฺตุ หตฺถีนํ อสฺสานํ ทิคุณํ วิธํ ตปฺเปนฺตุ อนฺนปาเนน รถิเก ปตฺติการเกติ ฯ ตตฺถ ยาวาติ น เกวลํ ทิคุณเมว ยาว ปโหติ ตาว หตฺถีนญฺจ อสฺสานญฺจ ยาวโคธูมาทิวิธํ เทถาติ วทติ ฯ ตปฺเปนฺตูติ ยตฺตเกน อนฺตรามคฺเค อกิลมนฺตา คจฺฉนฺติ ตตฺตกํ ททนฺตา ตปฺเปนฺตูติ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา ปณฺฑิตํ อุยฺโยเชนฺโต อาห หตฺถี อสฺเส รเถ ปตฺตี คจฺเฉวาทาย ปณฺฑิต ปสฺสตุ ตํ มหาราชา เวเทโห มิถิลํ คตนฺติ ฯ ตตฺถ มิถิลํ คตนฺติ โสตฺถินา ตํ มิถิลนครํ สมฺปตฺตํ ปสฺสตุ ฯ อิติ โส ปณฺฑิตสฺส มหนฺตํ สกฺการํ กตฺวา อุยฺโยเชสิ ฯ เตปิ เอกสตราชาโน มหาสกฺการํ กตฺวา พหุํ ปณฺณาการํ อทํสุ ฯ เตสํ สนฺติเก อุปนิกฺขิตฺตกปุริสาปิ ปณฺฑิตเมว ปริวารยึสุ ฯ โส มหนฺเตน ปริวาเรน มคฺคํ ปฏิปชฺชิตฺวา อนฺตรามคฺเคเยว จูฬนีรญฺญา ทินฺนคาเมหิ อายํ หราเปตุํ ปุริสํ เปเสตฺวา เวเทหรฏฺฐํ สมฺปาปุณิ ฯ เสนโกปิ กิร อนฺตรามคฺเค ปุริสํ ฐเปตฺวา จูฬนีรญฺโญ อาคมนํ วา อนาคมนํ วา ชานิตฺวา ยสฺสกสฺสจิ อาคมนญฺจ มยฺหํ อาโรเจหีติ อาณาเปสิ ฯ โสปิ ติโยชนมตฺถเกเยว มหาสตฺตํ ทิสฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๒.
อาคนฺตฺวา ปณฺฑิโต กิร มหนฺเตน ปริวาเรน อาคจฺฉตีติ เสนกสฺส อาโรเจสิ ฯ โส ตํ สุตฺวา ราชกุลํ อคมาสิ ฯ ราชาปิ ปาสาทตเล ฐิโตว วาตปาเนน พหิ โอโลเกนฺโต มหตึ เสนํ ทิสฺวา มโหสถปณฺฑิตสฺส เสนา มนฺทา อยํ ปน อติวิย มหตี ทิสฺสติ กจฺจิ นุ โข จูฬนีราชา อาคโต สิยาติ ภีตตสิโต ตมตฺถํ ปุจฺฉนฺโต อาห หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี เสนา สา ทิสฺสเต มหา จตุรงฺคินี ภึสรูปา กินฺนุมญฺญนฺติ ปณฺฑิตาติ ฯ อถสฺส เสนโก ตมตฺถํ อาโรเจนฺโต อาห อานนฺโท เต มหาราช อุตฺตโม ปฏิทิสฺสติ สพฺพํ เสนางฺคมาทาย โสตฺถิปฺปตฺโต มโหสโถติ ฯ ตํ สฺตฺวา ราชา อาห เสนก ปณฺฑิตสฺส เสนา มนฺทา อยํ ปน มหตีติ ฯ มหาราช จูฬนีราชา เตน ปสาทิโต ภวิสฺสติ เตนสฺส ปสนฺเนน ทินฺนา เสนา ภวิสฺสตีติ ฯ ราชา นคเร เภริญฺจาราเปสิ นครํ อลงฺกริตฺวา ปณฺฑิตสฺส ปจฺจุคฺคมนํ กโรนฺตูติ ฯ นาครา ตถา กรึสุ ฯ ปณฺฑิโต นครํ ปวิสิตฺวา ราชกุลํ คนฺตฺวา ราชานํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ อถ นํ ราชา อุฏฺฐาย อลิงฺคิตฺวา ปลฺลํกวรคโต ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห ยถา เปตํ สุสานสฺมึ ฉฑฺเฑตฺวา จตุโร ชนา เอวํ กปิลิเย ตฺยมฺหา ฉฑฺฑยิตฺวา อิธาคตา อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน เกน วา ปน เหตุนา เกน วา อตฺถชาเตน อตฺตานํ ปริโมจยีติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๓.
ตตฺถ จตุโร ชนาติ ปณฺฑิต ยถา นาม กาลกตํ จตฺตาโร ชนา มญฺจเกน สุสานํ เนตฺวา ตตฺถ นํ ฉฑฺเฑตฺวา อนเปกฺขา คจฺฉนฺติ เอวํ กปิลรฏฺเฐ ตํ ฉฑฺเฑตฺวา มยํ อิธาคตาติ อตฺโถ ฯ วณฺเณนาติ การเณน ฯ เหตุนาติ ปจฺจเยน ฯ อตฺถชาเตนาติ อตฺเถน ฯ ปริโมจยีติ อมิตฺตหตฺถคโต เกน การเณน เกน ปจฺจเยน เกน อตฺเถน อตฺตานํ โมจสีติ ปุจฺฉติ ฯ ตโต มหาสตฺโต อาห อตฺถํ อตฺเถน เวเทห มนฺตํ มนฺเตน ขตฺติย ปริวารยิสฺสํ ราชานํ ชมฺพูทีปํว สาคโรติ ฯ ตสฺสตฺโถ อหํ มหาราช เตหิ จินฺติตํ อตฺถํ อตฺตนา จินฺติเตน อตฺเถน เตหิ มนฺติตํ มนฺตํ อตฺตโน มนฺเตน ปริวาเรสึ น เกวลญฺจ เอตฺตกเมว เอกสตราชปริวารํ ปน ตํปิ ราชานํ ชมฺพูทีปํ สาคโร วิย ปริวารยิสฺสนฺติ ฯ สพฺพํ อตฺตนา กตกมฺมํ วิตฺถาเรน กเถสิ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา ตุสิ ฯ อถสฺส ปณฺฑิโต จูฬนีรญฺญา อตฺตโน ทินฺนปณฺณาการํ อาจิกฺขนฺโต อาห ทินฺนํ นิกฺขสหสฺสํ เม คามาสีติญฺจ กาสิสุ ทาสีสตานิ จตฺตาริ ทินฺนํ ภริยาสตญฺจ เม สพฺพํ เม เสนางฺคมาทาย โสตฺถินมฺหิ อิธาคโตติ ฯ ตโต ราชา อติวิย ตุฏฺฐหฏฺโฐ มหาสตฺตสฺส คุณํ วณฺเณนฺโต ตเมว อุทานํ อุทาเนสิ สุสุขํ วต สํวาโส ปณฺฑิเตหีติ เสนก--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๔.
ปกฺขีว ปญฺชเร พนฺเธ มจฺเฉ ชาลคเตริว อมิตฺตหตฺถตฺถคเต โมจยิ โน มโหสโถติ ฯ เสนโกปิสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต ตเมว คาถมาห เอวเมว มหาราช ปณฺฑิตา หิ สุขาวหา ปกฺขีว ปญฺชเร พนฺเธ มจฺเฉ ชาลคเตริว อมิตฺตหตฺถตฺถคเต โมจยิ โน มโหสโถติ ฯ อถ ราชา นคเร ฉณเภริญฺจาราเปสิ สตฺตาหํ มหาฉณํ กโรนฺตุ เยสํ มยิ สิเนโห อตฺถิ สพฺเพ ปณฺฑิตสฺส สกฺการสมฺมานํ กโรนฺตูติ ฯ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อาหญฺญนฺตุ สพฺพวีณา เภริโย เทณฺฑิมานิ จ ธมนฺตุ มาคธา สํขา วคฺคู นทนฺตุ ทุนฺทุภีติ ฯ ตตฺถ อาหญฺญนฺตูติ วาทิยนฺตุ ฯ มาคธา สํขาติ มคธรฏฺเฐ สญฺชาตสํขา ฯ ทุนฺทุภีติ มหาเภริโย ฯ อถ เต นาครา จ ชานปทา จ ปกติยาว ปณฺฑิตสฺส สกฺการํ กตฺตุกามาว เภริสทฺทํ สุตฺวา อติเรกตรํ สกฺการํ กรึสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห โอโรธา จ กุมารา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํ หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา รถิกา ปตฺติการกา พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํ สมาคตา ชานปทา เนคมา จ สมาคตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๕.
พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํ พหุชฺชโน ปสนฺโนสิ ทิสฺวา ปณฺฑิตมาคเต ปณฺฑิตมฺหิ อนุปฺปตฺเต เจลุกฺเขโป ปวตฺตถาติ ฯ ตตฺถ โอโรธา จาติ อุทุมฺพราเทวึ อาทึ กตฺวา อนฺเตปุริกา ฯ อภิหารยุนฺติ อภิหราเปสุํ ปหิณึสูติ อตฺโถ ฯ พหุชฺชโนติ ภิกฺขเว นครวาสี จ จตุทฺวารคามวาสี จ ชนปทวาสี จ พหุชฺชโน ปสนฺโน อาสิ ฯ ทิสฺวา ปณฺฑิตมาคเตติ ปณฺฑิเต มิถิลํ อาคเต ตํ ทิสฺวา ฯ ปวตฺตถาติ ปณฺฑิตมฺหิ มิถิลํ อนุปฺปตฺเต อยํ โน ปฐมเมว ปจฺจามิตฺตวสงฺคตํ ราชานํ โมเจตฺวา เปเสตฺวา ปจฺฉา เอกสตราชาโน อญฺญมญฺญํ ขมาเปตฺวา สมคฺเค กตฺวา จูฬนีราชานํ ปสาเทตฺวา เตน ทินฺนทินฺนํ มหนฺตํ ยสํ อาทาย อาคโตติ วตฺวา ตุฏฺฐจิตฺเตน มหาชเนน ปวตฺติโต เจลุกฺเขโป ปวตฺตถ ฯ อถ มหาสตฺโต ฉณาวสาเน ราชกุลํ คนฺตฺวา มหาราช จูฬนีรญฺโญ มาตรญฺจ เทวิญฺจ ปุตฺตญฺจ สีฆเมว เปเสตุํ วฏฺฏตีติ อาห ฯ ราชา ตสฺส วจนํ สุตฺวา สาธุ ตาต เปเสหีติ อาห ฯ โส เตสํ ติณฺณํ ชนานํ มหนฺตํ สกฺการํ กตฺวา อตฺตนา สทฺธึ อาคตเสนายปิ สกฺการสมฺมานํ กตฺวา เตปิ ตโย ชเน มหนฺเตน ปริวาเรน อตฺตโน ปุริเสหิ สทฺธึ เปเสสิ ฯ รญฺญา อตฺตโน ทินฺนา สตภริยาโย จ จตฺตาริ ทาสีสตานิ จ นนฺทาเทวิยา สทฺธึ เปเสสิ อตฺตนา สทฺธึ อาคตเสนึปิ เตหิ สทฺธึ เปเสสิ ฯ นนฺทาเทวี ธีตรํ อาลิงฺคิตฺวา สีสํ จุมฺพิตฺวา อาปุจฺฉามิ ตุวํ อมฺม คมิสฺสามิ อมฺมาติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๖.
วตฺวา มหนฺเตน สทฺเทน ปริเทวิ ฯ ปญฺจาลจนฺทีปิ มาตรํ วนฺทิตฺวา อมฺม มา มํ ตาว ปชหาติ ปโรทิ ฯ เต มหนฺเตน ปริวาเรน นครา นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน อุตฺตรปญฺจาลนครํ สมฺปาปุณึสุ ฯ อถ ราชา มาตรํ ปุจฺฉิ กึ อมฺม วิเทหรญฺญา เต สงฺคโห กโตติ ฯ ตาต กึ กเถสิ โส มํ เทวตาฏฺฐาเน ฐเปตฺวา สกฺการมกาสิ นนฺทาเทวึปิ มาตุฏฺฐาเน ฐเปสิ ปญฺจาลจนฺทํ กนิฏฺฐํ ภาติกฏฺฐาเน ฐเปสีติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา อติวิย ตุสิตฺวา พหุปณฺณาการํ เปเสสิ ฯ เต ตโต ปฏฺฐาย อุโภปิ สมคฺคา สมฺโมทมานา วสึสูติ ฯ ฯ มหาอุมฺมงฺคขณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ ปญฺจาลจนฺที รญฺโญ ปิยา มนาปา อโหสิ ฯ สาปิ ทุติเย สํวจฺฉเร ปุตฺตํ วิชายิ ฯ ตสฺส ทสเม สํวจฺฉเร วิเทหราชา กาลมกาสิ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺเสว ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา เทว อหํ ตว อยฺยกสฺส จูฬนีรญฺโญ สนฺติกํ คมิสฺสามีติ อาปุจฺฉิ ฯ ปณฺฑิต มา มํ ทหรํ ฉทฺเฑตฺวา คมิตฺถ อหํ ตํ ปิตุฏฺฐาเน ฐเปตฺวา สกฺการํ กริสฺสามีติ ฯ ปญฺจาลจนฺทีปิ โพธิสตฺตํ ปณฺฑิต ตุมฺหากํ คตกาเล อญฺญํ ปฏิสรณํ นตฺถิ มา คมิตฺถาติ ยาจิ ฯ โสปิ มยา รญฺโญ ปฏิญฺญา ทินฺนา น สกฺกา มยา อคนฺตุนฺติ ฯ มหาชนสฺส อติกลูนํ ปริเทวนฺตสฺเสว อตฺตโน อุปฏฺฐาเก คเหตฺวา นครา นิกฺขมิตฺวา อุตฺตรปญฺจาลนครํ คโต ฯ ราชา ปณฺฑิตสฺส อาคมนํ สุตฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน นครํ ปเวเสตฺวา มหนฺตํ เคหํ ตสฺส ทตฺวา ฐเปตฺวา ปฐมทินฺเน อสีติคาเม อญฺญํ โภคํ อทาสิ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๗.
โส ตํ ราชานํ อุปฏฺฐาสิ ฯ ตทา เภรี นาม ปริพฺพาชิกา ราชเคเห ปริภุญฺชติ ฯ สา ปณฺฑิตา วฺยตฺตา ฯ ตาย มหาสตฺโต น ทิฏฺฐปุพฺโพ ฯ มโหสถปณฺฑิโต กิร ราชานํ อุปฏฺฐาตีติ สทฺทเมว สุณาติ ฯ เตนาปิ สา น ทิฏฺฐปุพฺพา ฯ เภรี นาม ปริพฺพาชิกา กิร ราชเคเห ภุญฺชตีติ สทฺทเมว สุณาติ ฯ นนฺทาเทวี ปน ปณฺฑิโต อมฺหากํ ปิยวิปฺปโยคํ กตฺวา อมฺเห กิลเมสีติ โพธิสตฺเต อนตฺตมนา อโหสิ ฯ สา ปญฺจสตา วลฺลภิตฺถิโย อาณาเปสิ ตุมฺเห มโหสถสฺส เอกํ โทสํ อุปจาเรตฺวา รญฺโญ อนฺตเร ปริภินฺทิตุํ วายมถาติ ฯ ตา ตสฺส อนฺตรํ โอโลเกนฺติโย วิจรนฺติ ฯ อเถกทิวสํ สา ปริพฺพาชิกา ภุญฺชิตฺวา นิกฺขมนฺตี โพธิสตฺตํ ราชูปฏฺฐานํ อาคจฺฉนฺตํ ราชงฺคเณ ปสฺสิ ฯ โส ตํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาฐิ ฯ สา จินฺเตสิ อยํ กิร ปณฺฑิโต ชานิสฺสาม ตาวสฺส ปณฺฑิตภาวํ วา อปณฺฑิตภาวํ วาติ ฯ หตฺถมุทฺทาย ปญฺหํ ปุจฺฉนฺตี โพธิสตฺตํ โอโลเกตฺวา หตฺถํ ปสาเรสิ ฯ สา กิร กีทิสํ ปณฺฑิตํ ราชา ปรเทสโต อาเญตฺวา อิทานิ ปฏิชคฺคติ น ปฏิชคฺคตีติ มนสาว ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ โพธิสตฺโต อยํ หตฺถมุทฺทาย มํ ปญฺหํ ปุจฺฉตีติ ญตฺวา ปญฺหํ วิสชฺเชนฺโต หตฺถมุฏฺฐิมกาสิ ฯ โส กิร อยฺเย ราชา มม ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ปกฺโกสาเปตฺวา อิทานิ ทฬฺหํ มุฏฺฐิว ชาโต น เม อทินฺนปุพฺพํ กิญฺจิ เทตีติ มนสาว ปญฺหํ วิสชฺเชสิ ฯ สา ตสฺส กถํ ญตฺวา หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา อตฺตโน สีสํ ปรามสิ ฯ เตน อิทํ ทสฺเสติ ปณฺฑิต สเจ กิลมสิ มยํ วิย กสฺมา น--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๘.
ปพฺพชิสฺสสีติ ฯ ตํ ญตฺวา มหาสตฺโต อตฺตโน กุจฺฉึ ปรามสิ ฯ เตน อิทํ ทสฺเสติ อยฺเย มม โปเสตพฺพา ปุตฺตทารา พหู เตน น ปพฺพชามีติ ฯ อิติ สา หตฺถมุทฺทาย ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา อตฺตโน อาวาสเมว อคมาสิ ฯ มหาสตฺโตปิ ตํ วนฺทิตฺวา ราชูปฏฺฐานํ คโต ฯ นนฺทาเทวิยา ปยุตฺตา วลฺลภิตฺถิโย สีหปญฺชเร ฐิตา ตํ กิริยํ ทิสฺวา จูฬนีรญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา เทว มโหสโถ เภรีปริพฺพาชิกาย สทฺธึ เอกโต หุตฺวา ตุมฺหากํ รชฺชํ คณฺหิตุกาโม ตุมฺหากํ ปจฺจตฺถิโก โหตีติ ปริภินฺทึสุ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา อาห กึ โว ทิฏฺฐํ วา สุตํ วาติ ฯ มหาราช ปริพฺพาชิกา ภุญฺชิตฺวา ปาสาทา โอตรนฺตี มโหสถํ ทิสฺวา ราชานํ หตฺถตลํ วิย ขลมณฺฑลํ วิย จ สมํ กตฺวา รชฺชํ อตฺตโน หตฺถคตํ กาตุํ สกฺโกสีติ หตฺถํ ปสาเรสิ มโหสโถปิ ขคฺคคหณาการํ ทสฺเสนฺโต กติปาหจฺจเยน รญฺโญ สีสํ ฉินฺทิตฺวา รชฺชํ อตฺตโน หตฺถคตํ กริสฺสามีติ มุฏฺฐิมกาสิ สา สีสเมวสฺส ฉินฺทาหีติ อตฺตโน หตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา สีสํ ปรามสิ มโหสโถ มชฺเฌเยว ตํ ฉินฺทิสฺสามีติ อุทรํ ปรามสิ มหาราช อปฺปมตฺตา โหถ ปฐมํ มโหสถํ ฆาเตตุํ วฏฺฏตีติ ฯ โส ตาสํ กถํ สุตฺวา จินฺเตสิ น สกฺกา ปณฺฑิเตน มยิ ทุสฺสิตุํ ปริพฺพาชิกํ ปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามีติ ฯ โส ปุน ทิวเส ปริพฺพาชิกาย ภุตฺตกาเล ตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ อยฺเย กจฺจิ โว มโหสถปณฺฑิโต ทิฏฺโฐติ ฯ อาม มหาราช หิยฺโย เม อิโต ภุญฺชิตฺวา นิกฺขมนฺติยา ทิฏฺโฐติ ฯ โกจิ ปน โว กถาสลฺลาโป อโหสีติ ฯ มหาราช อมฺหากํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๙.
สลฺลาโป นตฺถิ โส ปน ปณฺฑิโตติ สุตฺวา สเจ ปณฺฑิโต อิทํ ชานิสฺสตีติ หตฺถมุทฺทาย นํ ปญฺหํ ปุจฺฉึ ปณฺฑิต กจฺจิ เต ราชา ปสาริตหตฺโถ สํกุปิตหตฺโถ กจฺจิ ตํ สงฺคณฺหาติ น สํคญฺหาตีติ หตฺถํ ปสาเรสึ ปณฺฑิโต ราชา มม ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ปกฺโกสิตฺวา อิทานิ กิญฺจิ น เทตีติ มุฏฺฐิมกาสิ อถาหํ ตวํ สเจ กิลมสิ มยํ วิย กสฺมา น ปพฺพชสีติ สีสํ ปรามสึ โสปิ มม โปเสตพฺพา ปุตฺตทารา อติพหู พหูนิ อุทรานิ ปูเรตพฺพานิ เตน น ปพฺพชามีติ อตฺตโน กุจฺฉึ ปรามสีติ ฯ กึ ปณฺฑิโต อยฺเย มโหสโถติ ฯ อาม มหาราช ปฐวีตเล อญฺโญ ตาทิโส ปณฺฑิโต นาม นตฺถีติ อาห ฯ ราชา ตสฺสา กถํ สุตฺวา ตํ วนฺทิตฺวา อุยฺโยเชสิ ฯ ตสฺส คตกาเล ปณฺฑิโต ราชูปฏฺฐานํ ปวิฏฺโฐ ฯ อถ นํ ราชา ปุจฺฉิ กจฺจิ เต ปณฺฑิต เภรีปริพฺพาชิกา ทิฏฺฐาติ ฯ อาม มหาราช หิยฺโย อิโต นิกฺขมนฺตึ ตํ ปสฺสึ สา หตฺถมุทฺธาย เอวํ มํ ปญฺหํ ปุจฺฉิ อหํปิสฺสา ตเถว วิสชฺเชสินฺติ ตาย กถิตนิยาเมเนว กเถสิ ฯ ราชา ตํ ทิวสํ ปสีทิตฺวา ปณฺฑิตสฺส เสนาปติฏฺฐานํ อทาสิ ฯ สพฺพกิจฺจานิ ตเมว ปฏิจฺฉาเปสิ ฯ ตสฺส ยโส มหา อโหสิ ฯ รญฺญา ทินฺนยสานนฺตเรเยว โส จินฺเตสิ รญฺญา เอกปฺปหาเรเนว อติมหนฺตํ อิสฺสริยํ ทินฺนํ ราชาโน โข ปน มาเรตุกามาปิ เอวํ กโรนฺติเยว ยนฺนูนาหํ มม สุหทโย วา โน วาติ ราชานํ วีมํเสยฺยํ น โข ปน อญฺโญ ชานิตุํ สกฺขิสฺสติ เภรีปริพฺพาชิกา ญาณสมฺปนฺนา สา เอเกนุปาเยน ชานิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา พหูนิ คนฺธมาลาทีนิ คเหตฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๐.
ปริพฺพาชิกาย อาวาสํ คนฺตฺวา ตํ ปูเชตฺวา วนฺทิตฺวา อยฺเย ตุมฺเหหิ รญฺโญ มม คุณกถาย กถิตทิวสโต ปฏฺฐาย ราชา อชฺโฌตฺถริตฺวา วิย มยฺหํ อติมหนฺตํ ยสํ เทติ ตํ โข ปน สภาเวน วา โน สภาเวน วา เทตีติ น ชานามิ สาธุ วตสฺส ตุมฺเห เอเกนุปาเยน รญฺโญ มยิ สิเนหภาวํ ชาเนยฺยาถาติ อาห ฯ สา สาธูติ ปฏิสุณิตฺวา ปุน ทิวเส ราชเคหํ คจฺฉมานาว ทกรกฺขสปญฺหํ นาม จินฺเตสิ ฯ เอวํ กิรสฺสา อโหสิ อหํ จรปุริโส วิย หุตฺวา อุปา-เยน ราชานํ ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา ปณฺฑิตสฺส สุหทโย วา โน วาติ ชานิสฺสามิ นนฺติ ฯ สา คนฺตฺวา กตภตฺตกิจฺจา นิสีทิ ฯ ราชาปิ ตํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ ตสฺสา เอตทโหสิ สเจ ราชา ปณฺฑิตสฺส ทุหทโย ภวิสฺสติ ปญฺหํ เม ปุฏฺโฐ อตฺตโน ทุหทยภาวํ มหาชนสฺส มชฺเฌเยว กเถสฺสติ ตํ อยุตฺตํ เอกมนฺเต ตํ ปุจฺฉิสฺสามีติ ฯ สา รโห ปจฺจาสึสามิ มหาราชาติ อาห ฯ ราชา มนุสฺเส ปฏิกฺกมาเปสิ ฯ อถ นํ สา อาห มหาราช ปญฺหํ ตํ ปุจฺฉิจฺสามีติ ฯ ปุจฺฉถ อยฺเย ชานนฺโต กเถสฺสามีติ ฯ อถ สา ทกรกฺขสปญฺหํ ปุจฺฉนฺตี ปฐมํ คาถมาห สเจ โว วุยฺหมามานานํ สตฺตนฺนํ อุทกณฺณเว มนุสฺสพลิเมสาโน นาวํ คณฺเหยฺย รกฺขโส อนุปุพฺพํ กถํ ทตฺวา มุญฺเจสิ ทกรกฺขโตติ ฯ ตตฺถ สตฺตนฺนนฺติ ตุมฺหากํ มาตา จ นนฺทาเทวี จ ติขิณมนฺตีกุมาโร จ ธนุเสกฺขสหาโย จ ปุโรหิโต จ มโหสโถ จ ตุมฺเห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๑.
จาติ อิเมสํ สตฺตนฺนํ ฯ อุทกณฺณเวติ คมฺภีรวิตฺถเต อุทเก ฯ มนุสฺสพลิเมสาโนติ มนุสฺสพลึ คเวสนฺโต ฯ คณฺเหยฺยาติ ถามสมฺ ปนฺโน ทกรกฺขโส อุทกํ ทฺวิธา กตฺวา นิกฺขมิตฺวา ตํ นาวํ คณฺเหยฺย คเหตฺวา จ ปน อิเม ฉ ชเน มม อนุปฏิปาฏิยา เทหิ ตํ วิสชฺเชยฺยามีติ วเทยฺย อถ ตฺวํ อนุปุพฺพํ กถํ ทตฺวา ฯ มุญฺเจสิ ทกรกฺขโตติ กถํ ปฐมํ ทตฺวา ฉฏฺฐํ ฉฑฺเฑตฺวา ทกรกฺขสโต มุญฺเจยฺยาสีติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา อตฺตโน ยถาอชฺฌาสยํ กเถนฺโต อิมํ คาถมาห มาตรํ ปฐมํ ทชฺชํ ภริยํ ทตฺวาน ภาตรํ ตโต สหายํ ทตฺวาน ปญฺจมํ ทชฺช พฺรามฺมณํ ฉฏฺฐาหํ ทชฺชมตฺตานํ เนว ทชฺชํ มโหสถนฺติ ฯ ตตฺถ ฉฏฺฐาหนฺติ อยฺเย ปญฺจเม ขาทิเต อถาหํ โภ ทกรกฺขส มุขํ วิวราติ วตฺวา เตน วิวเฏ มุเข กจฺฉํ ทฬฺหํ พนฺธิตฺวา อิมํ รชฺชสิรึ อคเณตฺวา อิทานิ มํ ขาทาติ ตสฺส มุเข ปปเตยฺยํ น เตฺวว ชีวมาโน มโหสถปณฺฑิตํ ทเทยฺยนฺติ ฯ ฯ เอตฺตเกน อยํ ปญฺโห นิฏฺฐิโต ฯ เอวํ ญาตํ ปริพฺพาชิกาย รญฺโญ มหาสตฺเต สุหทยตฺตํ ฯ น ปน เอตฺตเกเนว ปณฺฑิตสฺส คุโณ ปากโฏ อโหสิ ฯ เตนสฺสา เอตทโหสิ อหํ มหาชนสฺส มชฺเฌ เอเตสํ คุณํ กเถยฺยามิ ราชา เตสํ อคุณํ กเถตฺวา ปณฺฑิตสฺส คุณํ กเถสฺสติ เอวํ ปณฺฑิตสฺส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๒.
คุโณ นเภ ปุณฺณจนฺโท วิย ปากโฏ ภวิสฺสตีติ ฯ สา สพฺพํ อนฺเตปุรชนํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อาทิโต ปฏฺฐาย ปุน ราชานํ ตเมว ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา เตน รญฺญา ตเถว วุตฺเต มหาราช ตฺวํ ปฐมํ มาตรํ ทสฺสามีติ วทสิ มาตา จ นาม มหาคุณา ตุยฺหญฺจ มาตา น อญฺเญสํ มาตุสทิสา พหูปการา เต เอสาติ ตสฺสา คุณํ กเถนฺตี คาถทฺวยมาห โปเสตา เต ชเนตฺตี จ ทีฆรตฺตานุกมฺปิกา ฉพฺภิ ตยิ ปทุฏฺฐาสิ ปณฺฑิตา อตฺถทสฺสินี อญฺญํ อุปนิสํ กตฺวา วธา ตํ ปริโมจยิ ตํ ตาทิสึ ปาณททึ โอรสํ คพฺภธารินึ มาตรํ เกน โทเสน ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ โปเสตาติ ทหรกาเลเยว เทฺว ตโย วาเร นหาเปตฺวา ปาเยตฺวา โภเชตฺวา ตํ โปเสสิ ฯ ทีฆรตฺตานุกมฺปิกาติ จิรํ กาลํ มุทุนา จิตฺเตน อนุกมฺปิกา ฯ ฉพฺภิ ตยิ ปทุฏฺฐาสีติ ยทา ตยิ ฉพฺภิ นาม พฺราหฺมโณ ปทุสฺสิ ตทา ตสฺมึ ตยิ ปทุฏฺเฐ สา มาตา ปณฺฑิตา อตฺถทสฺสินี อญฺญํ ตว ปฏิรูปกํ กตฺวา ตํ วธโต ปริโมจยิ ฯ จูฬนิสฺส กิร มหาจูฬนี นาม ปิตา อโหสิ ฯ สา อิมสฺส ทหรกาเล เตน พฺราหฺมเณน สทฺธึ เมถุนํ ปฏิเสวิตฺวา ตํ ราชานํ วิเสน มาเรตฺวา พฺราหฺมณสฺส ฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา ตสฺส อคฺคมเหสี หุตฺวา เอกทิวสํ อมฺม ฉาโตมฺหีติ วุตฺเต ปุตฺตสฺส ผาณิเตน ขชฺชกํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๓.
ทาเปสิ ฯ อถ นํ มกฺขิกา ปริวารยึสุ ฯ โส อิมํ นิมฺมกฺขิกํ กตฺวา ขาทิสฺสามีติ โถกํ ปฏิกฺกมิตฺวา ภูมิยํ ผาณิตพินฺทุํ นิปาเตตฺวา อตฺตโน สนฺติเก มกฺขิเก โปเถตฺวา ปลาเปสิ ฯ ตา คนฺตฺวา อิตรํ ผาณิตํ ปริวารยึสุ ฯ โส นิมฺมกฺขิกํ กตฺวา ขชฺชกํ ขาทิตฺวา หตฺเถ โธวิตฺวา มุขํ วิกฺขาเลตฺวา ปกฺกามิ ฯ พฺราหฺมโณ ตสฺส กิริยํ ทิสฺวา จินฺเตสิ อยํ อิทาเนว นิมฺมกฺขิกํ ผาณิตํ ขาทติ วุฑฺฒิปฺปตฺโต มม รชฺชํ น ทสฺสติ อิทาเนว นํ มาเรสฺสามีติ ฯ โส ตมตฺถํ สลากเทวิยา อาโรเจสิ ฯ สา สาธุ เทว อหํ ตยิ สิเนเหน อตฺตโน สามิกํปิ มาราเปสึ อิทานิปิ อิมินา เม โก อตฺโถ มหาชนํ อชานาเปตฺวา รหสฺเสน นํ มาเรสฺสามีติ พฺราหฺมณํ วญฺเจตฺวา อตฺเถโส อุปาโยติ ฯ สา ปณฺฑิตา อุปายกุสลา ภตฺตการกํ ปกฺโกสาเปตฺวา สมฺม มม ปุตฺโต จูฬนีกุมาโร จ ตว ปุตฺโต ธนุเสขกุมาโร จ เต ภเว เอกทิวสํ สญฺชาตา เอกโตว กุมารปริวาเรน วฑฺฒิตฺวา ปิยสาหยกา อิทานิ ฉพฺภิ พฺราหฺมโณ มม ปุตฺตํ มาเรตุกาโม ตฺวํ ตสฺส ชีวิตทานํ เทหีติ วตฺวา สาธุ เทวิ กึ กริสฺสามีติ วุตฺเต มม ปุตฺโต อภิญฺหํ ตว เคเห โหตุ ตฺวญฺจ โส จ ตว ปุตฺโต จ กติปาหํ นิราสงฺกภาวตฺถาย มหานเสเยว สยิตฺวา เตสํ ตโต นิราสงฺกภาวํ ญตฺวา ตุมฺหากํ สยนฏฺฐาเน เอฬกฏฺฐีนิ ฐเปตฺวา มนุสฺสานํ นิปชฺชนเวลายํ มหานเส อคฺคึ ทตฺวา กิณฺจิ อชานาเปตฺวา มม ปุตฺตญฺจ ตว ปุตฺตญฺจ คเหตฺวา จูฬทฺวาเรเนว นิกฺขมิตฺวา ตีโรรฏฺฐํ คนฺตฺวา มม ปุตฺตสฺส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๔.
ราชปุตฺตภาวํ อนาจิกฺขิตฺวา ตสฺส ชีวิตํ อนุรกฺขาหีติ อาห ฯ โส สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ อถสฺส สา รตนสารํ อทาสิ ฯ โส ตถา กตฺวา อตฺตโน ปุตฺตญฺจ ราชกุมารญฺจ อาทาย มทฺทรฏฺเฐ สากลนครํ คนฺตฺวา ราชานํ อุปฏฺฐหิ ฯ โส ราชา โปราณกภตฺตการกํ อปเนตฺวา ตสฺส ตํ ฐานํ อทาสิ ฯ เทฺวปิ กุมารา เตน สทฺธึเยว ราชนิเวสนํ คจฺฉนฺติ ฯ ราชา กสฺเสเต ปุตฺตาติ ปุจฺฉิ ฯ ภตฺตการโก มยฺหํ ปุตฺตาติ อาห ฯ นนุ วิสทิสาติ ฯ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ ปุตฺตา เทวาติ ฯ เต คจฺฉนฺเต กาเล วิสฺสาสิกา หุตฺวา มทฺทรญฺโญ ธีตุยา สทฺธึ ราชนิเวสเนเยว กีฬนฺติ ฯ อถ จูฬนีกุมาโร จ ราชธีตา จ อภิณฺหทสฺสเนน อญฺญมญฺญํ ปฏิพทฺธจิตฺตา อเหสุํ ฯ กีฬนฏฺฐาเน จูฬนีกุมาโร ราชธีตรํ เคณฺฑุกํปิ ปาสกํปิ อาหราเปสิ ฯ อนาหรนฺตึ สีเส ปหรติ ฯ สา โรทติ ฯ อถสฺสา สทฺทํ สุตฺวา ราชา เกน เม ธีตา ปหตาติ วทติ ฯ ธาติโย อาคนฺตฺวา กุมาริเก เกน ตฺวํ ปหตาติ ปุจฺฉนฺติ ฯ กุมาริกา สจาหํ อิมินา ปหตามฺหีติ วกฺขามิ ปิตา เม เอตสฺส ราชทณฺฑํ กริสฺสตีติ จินฺเตตฺวา ตสฺมึ สิเนเหน น กุมารสฺส ปหรณภาวํ กเถสิ ฯ นาหํ เกนจิ ปหตาติ วทติ ฯ อเถกทิวสํ มทฺทราชา ตํ ปหรนฺตํ อทฺทส ฯ ทิสฺวา ปนสฺส เอตทโหสิ อยํ กุมาโร น ภตฺตการเกน สทิโส อภิรูโป ปาสาทิโก อติวิย อจฺฉมฺภีโต น อิมินา เอตสฺส ปุตฺเตน ภวิตพฺพนฺติ ฯ โส ตโต ปฏฺฐาย ตํ ปริคณฺหิ ฯ ธาติโย กีฬนฏฺฐาเน ขาทนียํ อาหริตฺวา ราชธีตาย เทนฺติ ฯ สาปิ อญฺเญสํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๕.
ทารกานํ เทติ ฯ เต ชาณุนา ปติฏฺฐาย โอณตา คณฺหนฺติ ฯ จูฬนีกุมาโร ปน ฐิตโกว ตสฺสา หตฺถโต อจฺฉินฺทิตฺวา คณฺหติ ฯ ราชาปิ ตสฺส ตํ กิริยํ อทฺทส ฯ อเถกสฺมึ ทิวเส จูฬนีกุมารสฺส เคณฺฑุโก รญฺโญ จุลฺลสยนสฺส เหฏฺฐา ปาวิสิ ฯ จฬนีกุมาโร ตํ คณฺหนฺโต อตฺตโน อิสฺสริยมาเนน อิมสฺส ปจฺจนฺตรญฺโญ น เหฏฺฐาสยเน ปวิสิสฺสามีติ ตํ ทณฺฑเกน นีหริตฺวา คณฺหติ ฯ ราชาปิ ตํ กิริยํ ทิสฺวา นิจฺจเยเนส ๑- น ภตฺตการสฺส ปุตฺโตติ ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา กสฺเสเต ปุตฺตาติ ปุจฺฉิ ฯ มยฺหํ ปุตฺตา เทวาติ ฯ อหํ ตว ปุตฺตญฺจ อปุตฺตญฺจ ชานามิ สภาวเมว กเถหิ โน เจ กเถสิ ชิวิตนฺเต นตฺถีติ ตชฺเชนฺโต ขคฺคํ อุคฺคิริ ฯ โส มรณภยภีโต กเถมิ เทว รโห ปน ปจฺจาสึสามีติ วตฺวา รญฺญา โอกาเส กเต อภยํ ยาจิตฺวา ยถาภูตํ อาโรเจสิ ฯ ราชา ตตฺตโต ญตฺวา อตฺตโน ธีตรํ อลงฺกริตฺวา ตสฺส ปาทปริจาริกํ กตฺวา อทาสิ ฯ อิตเรสํ ปน ปลาตทิวเส ภตฺตการโก จ จูฬนีกุมาโร จ ภตฺตการกปุตฺโต จ มหานเส อาทิตฺเต อนฺโตเยว ทฑฺฒาติ สกลนคเร เอกโกลาหลํ อโหสิ ฯ สลากเทวี ตํ ปวุตฺตึ ญตฺวา พฺราหฺมณสฺส อาโรเจสิ ฯ เทว ตุมฺหากํ มโนรโถ มตฺถกํ ปตฺโต เต กิร ตโยปิ ชนา ภตฺตเคเหเยว ทฑฺฒาติ ฯ โส ตุฏฺฐหฏฺโฐ อโหสิ ฯ สลากเทวีปิ จูฬนีกุมารสฺส อฏฺฐีนีติ เอฬกฏฺฐีนิ อาหราเปตฺวา พฺราหฺมณสฺส ทสฺเสตฺวา ฉฑฺฑาเปสิ ฯ อิมมตฺถํ สนฺธาย ปริพฺพาชิกา อญฺญํ อุปนิสํ กตฺวา @เชิงอรรถ: ๑ นิสฺสํสเยเนวาติปิ ปาโฐ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๖.
วธา ปริโมจยีติ อาห ฯ สา หิ เอฬกฏฺฐีนิ มนุสฺสฏฺฐีนีติ ทสฺเสตฺวา ตํ วธาย โมจสิ ฯ โอรสนฺติ ยาย ตฺวํ อุเร กตฺวา วฑฺฒิโต ตํ โอรสํ ปิยํ มนาปํ ฯ คพฺภธารินินฺติ ยาย ตฺวํ กุจฺฉินา ธาริโต ตํ เอวรูปํ มาตรํ เตน โทเสน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสสีติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา อยฺเย พหู มม มาตุ คุณา อหญฺจสฺสา มม อุปการภาวํ ชานามิ ตโตปิ มเมว คุณา พหุตราติ มาตุ อคุณํ กเถนฺโต อิมํ คาถทฺวยมาห ทหรา วิย อลงฺการํ ธาเรติ อปิลนฺธนํ โทวาริเก อนีกฏฺเฐ อติเวลํ ปชคฺฆติ ตโตปิ ปฏิราชานํ สยํ ทูตานิ สาสติ มาตรํ เตน โทเสน ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ ทหรา วิยาติ มหลฺลิกาปิ หุตฺวา ตรุณี วิย อลงฺการํ ธาเรติ ปิลนฺธติ ฯ อปิลนฺธนนฺติ ปิลนฺธิตุํ อยุตฺตํ ฯ สา กิร วชิรปูริตํ กาญฺจนเมขลํ ปิลนฺธิตฺวา รญฺโญ อมจฺเจหิ สทฺธึ มหาตเล นิสินฺนกาเล อปราปรํ จงฺกมติ ฯ เมขลาสทฺเทน สกลราชนิเวสนํ เอกนินฺนาทํ อโหสิ ฯ ปชคฺฆตีติ เอเต โทวาริกาทิเปตเก หตฺถาจริยาทิเก อนีกฏฺเฐ จ เย เอติสฺสา อุฉิฏฺฐกํปิ ภุญฺชิตุํ อยุตฺตรูปา เต อามนฺเตตฺวา เตหิ สทฺธึ อติเวลํ มหาหสิตํ หสติ ฯ ปฏิราชานนฺติ ปฏิราชูนํ ฯ สยํ ทูตานิ สาสตีติ มม วจเนน สยํ ปณฺณํ ลิขิตฺวา ทูเต เปเสสิ มม มาตา กาเม ปริภุญฺชนวยสฺมิเยว ฐิตา อสุกราชา กิร อาคนฺตฺวา ตํ เนตูติ ฯ เต มยํ รญฺโญ อุปฏฺฐากา กสฺมา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๗.
โน เอวํ วเทสีติ ปฏิปณฺณานิ เปเสนฺติ ฯ เตสุ ปริสมชฺเฌ วาจิยมาเนสุ มม สีสํ ฉินฺทนกาโล วิย อโหสิ ฯ เตน นํ โทเสน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสามีติ ฯ เภรี ตสฺส วจนํ สุตฺวา มหาราช มาตรํ ตาว อิมินา โทเสน เทหิ ภริยา ปน เต คุณวตีติ ตสฺสา กเถนฺตี เทฺว คาถา อภาสิ อิตฺถีคุมฺพสฺส ปวรา อจฺจนฺตํ ปิยภาณินี อนุพฺพตา สีลวตี ฉายาว อนุปายินี อกฺโกธนา ปุญฺญวตี ปณฺฑิตา อตฺถทสฺสินี อุพฺพรึ เกน โทเสน ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ อิตฺถีคุมฺพสฺสาติ อิตฺถีคณสฺส ฯ อนุพฺพตาติ ทหรกาลโต ปฏฺฐาย อนุพฺพตา อนุคตา สีลวตี ฉายาว อนุปายินี ฯ อกฺโกธนาติ อาทิโต ปนสฺสา คุเณ กเถนฺตี มทฺทรฏฺเฐ สากลนคเร วสนกาเล ตยา ปหตาปิ ตว อาณากรณภเยน ตยิ สิเนเหน มาตาปิตูนํ น กเถสิ เอวเมสา อกฺโกธนา ปุญฺญวตี ปณฺฑิตา อตฺถทสฺสินีติ อิทํ ทหรกาเล อกฺโกธนาทิภาวํ สนฺธายาห ฯ อุพฺพรินฺติ โอโรธํ ฯ เอวํ คุณสมฺปนฺนํ นนฺทาเทวึ เกน โทเสน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสสีติ วทติ ฯ โส ตสฺสา อคุณํ กเถนฺโต อิมํ คาถมาห ขิฑฺฑารติสมาปนฺนํ อนตฺถวสมาคตํ สา มํ สกานํ ปุตฺตานํ อยาจํ ยาจเต ธนํ โสหํ ททามิ สารโต พหุํ อุจฺจาวจํ ธนํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๘.
สุทุจฺจชํ จชิตฺวาน ปจฺฉา โสจามิ ทุมฺมโน อุพฺพรึ เตน โทเสน ทชฺชามิ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ อนตฺถวสมาคตนฺติ ตาย ขิฑฺฑารติยา กามกีฬาย อนตฺถการกานํ กิเลสานํ วสํ อาคตํ มํ วิทิตฺวา ฯ สา มนฺติ สา นนฺทาเทวี มํ ฯ สกานํ ปุตฺตานนฺติ ยํ มยา อตฺตโน ปุตฺตานญฺจ ธีตานญฺจ ภริยานญฺจ ทินฺนํ ปิลนฺธนํ ตํ อยาจิตพฺพรูปํปิ มยฺหํ เทหีติ ยาจติ ฯ ปจฺฉา โสจามีติ สา ทุติยทิวเส อิมานิ ปิลนฺธนานิ รญฺญา มม ทินฺนานิ อาหรเถตานีติ เตสํ โรทนฺตานํ โอมุญฺจิตฺวา คณฺหติ อถาหํ เต โรทมาเน มม สนฺติเก อาคเต ทิสฺวา ปจฺฉา โสจามิ เอวํ โทสการิกา เอสา อิมินา นํ โทเสน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสามีติ ฯ อถ นํ ปริพฺพาชิกา อิมํ ตาว อิมินา โทเสน เทหิ กนิฏฺโฐ ปน เต ติขิณมนฺตี กุมาโร อุปการโก ตํ เกน โทเสน ทสฺสสีติ ปุตฺฉนฺตี คาถมาห เยโนจิตา ชานปทา อานีตา จ ปฏิคฺคหํ อาภฏํ ปรรชฺเชภิ อภิฏฺฐาย พหุธนํ ธนุคฺคหานํ ปวรํ สูรํ ติขิณมนฺตินํ ภาตรํ เกน โทเสน ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ เยโนจิตาติ เยน วฑฺฒิตา ฯ ปฏิคฺคหนฺติ เยน จ ตุมฺเห ปรเทเส วสนฺตา ปุน เคหํ อานีตา ฯ อภิฏฺฐายาติ อภิภวิตฺวา ฯ ติขิณมนฺตินนฺติ ติขิณปญฺญํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๙.
โส กิร มาตุ พฺราหฺมเณน สทฺธึ วสนกาเล ชาโต ฯ อถสฺส วุฑฺฒิปฺปตฺตสฺส พฺราหฺมโณ ขคฺคํ หตฺเถ ทตฺวา อิมํ คเหตฺวา มํ อุปฏฺฐาหีติ อาห ฯ โส พฺราหฺมณํ ปิตา เมติ สญฺญาย อุปฏฺฐาติ ฯ อถ นํ เอโก อมจฺโจ ราชกุมาร น ตฺวํ เอตสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต ตว กุจฺฉิคตกาเล สลากเทวี ราชานํ มาราเปตฺวา เอตสฺส ฉตฺตํ อุสฺสาเปสิ ตฺวํ มหาจูฬลนีรญฺโญ ปุตฺโตติ อาห ฯ โส ตํ สุตฺวา กุชฺฌิตฺวา โหตุ เอเกนุปาเยน นํ มาเรสฺสามีติ ราชกุลํ ปวิสนฺโต ตํ ขคฺคํ เอกสฺส ปาทมูลิกสฺส ทตฺวา อปรํ ตฺวํ ราชทฺวาเร ฐตฺวา มเมส ขคฺโคติ อิมินา สทฺธึ วิวาทํ กเรยฺยาสีติ วตฺวา ปาวิสิ ฯ เต อุโภ กลหํ กรึสุ ฯ โส กึ เอส กลโหติ เอกํ ปุริสํ เปเสสิ ฯ โส อาคนฺตฺวา ขคฺคตฺถายาติ อาห ฯ อถ นํ พฺราหฺมโณ ตํ สุตฺวา กึ เอตนฺติ ปุจฺฉิ ฯ โส กิร ตุมฺเหหิ มม ทินฺนขคฺโค อญฺญสฺส สนฺตโกติ ฯ กึ วเทสิ ตาต เตน หิ อาหราเปหิ สญฺชานิสฺสามิ นนฺติ อาหราเปสิ ฯ กุมาโร ตํ อาหราเปตฺวา โกสโต นิกฺกฑฺฒิตฺวา ปสฺสถาติ สญฺชานาเปนฺโต วิย ตํ อุปคนฺตฺวา เอกปฺปหาเรเนวสฺส สีสํ ฉินฺทิตฺวา อตฺตโน ปาทมูเล ปาเตสิ ฯ ตโต ราชเคหโต นีหริตฺวา ราชเคหํ ปฏิชคฺคิตฺวา นครํ อลงฺกริตฺวา ตสฺส อภิเสเก อุปนีเต มาตา จูฬนีกุมารสฺส มทฺทรฏฺเฐ วสนภาวํ อาจิกฺขิ ฯ ตํ สุตฺวา ราชกุมาโร เสนางฺคปริวุโต ตตฺถ คนฺตฺวา ภาตรํ อาเนตฺวา รชฺเช ปติฏฺฐาเปสิ ฯ ตโต ปฏฺฐาย นํ ติขิณมนฺตีติ สญฺชานึสุ ฯ ปริพฺพาชิกา ตํ เอวรูปํ ภาตรํ เกน โทเสน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสสีติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๐.
ปุจฺฉิ ฯ ราชา ตสฺส โทสํ กเถนฺโต อาห มโยจิตา ชานปทา อานีตา จ ปฏิคฺคหํ อาภฏํ ปรรชฺเชภิ อภิฏฺฐาย พหุธนํ ธนุคฺคหานํ ปวโร สูโร ติขิณมนฺตี จ มยายํ สุขิโต ราชา อิติ มญฺญติ ทารโก อุปฏฺฐานํปิ เม อยฺเย น โส เอติ ยถาปุเร ภาตรํ เตน โทเสน ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ ปรรชฺเชภีติ อิมสฺส มยา ปรรชฺชโต พหุธนํ อาภฏํ สยญฺจ ปรรชฺเช วสนฺโต ปุน อิมํ เคหํ อาเนตฺวา เอส มยา มหติยเส ปติฏฺฐาปิโตติ วทติ ฯ ยถาปุเรติ ปุพฺเพ ปาโตว อาคจฺฉติ อิทานิ ปเนส น ตถา เอติ อิมินา นํ โทเสน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสามีติ ฯ ปริพฺพาชิกา มหาราช ภาตุ ตาว โทโส โหตุ ธนุเสกฺขกุมาโร ปน ตยิ สิเนเหน คุณยุตฺโต พหูปกาโรติ ตสฺส คุณํ กเถนฺตี อาห เอกรตฺเตน อุภโย ตวญฺเจว ธนุเสขวา อุโภ ชาเตตฺถ ปญฺจาลา สหายา สุสมาวยา จริยา ตํ อนุพนฺธิตฺโถ เอกทุกฺขสุโข ตว อุสฺสุกฺโก เต ทิวารตฺตึ สพฺพกิจฺเจสุ ปาวโต สหายํ เกน โทเสน ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ ธนุเสขวาติ ธนุเสขตาย ธนุเสขกุมาโรติ อตฺโถ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๑.
เอตฺถาติ อิเธว นคเร ฯ ปญฺจาลาติ อุตฺตรปญฺจาลนคเร ชาตตฺตา เอวํ โวหารา ฯ สุสมาวยาติ สุฏฺฐุ สมาวยา ฯ จริยา ตํ อนุพนฺธิตฺโถติ ทหรกาเล ชนปทจาริกาย ปกฺกนฺตํ ตํ อนุพนฺธิตฺถ กิมิว ฉายาว น วิชหีติ ฯ อุสฺสุกฺโก เตติ ตว กิจฺเจสุ รตฺตินฺทิวํ อุสฺสุกฺโก ฉนฺทชาโต นิจฺจํ ปาวโต ตํ เกน โทเสน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสสีติ ฯ อถสฺส ราชา โทสํ กเถนฺโต อาห จริยา มํ อยํ อยฺเย สญฺชคฺฆิตฺโถ มยา สมา อชฺชาปิ เตน วณฺเณน อติเวลํ ปชคฺฆติ อุพฺพริยาปิ เม อยฺเย มนฺตยามิ รโหคโต อนามนฺโต ปวิสติ ปุพฺเพ อปฺปฏิเวทิโต ลทฺธทฺวาโร กโตกาโส อหิริกํ อนาทรํ สหายํ เตน โทเสน ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ อชฺชาปิ เตน วณฺเณนาติ ยถา จริยาย ปุพฺเพ มํ อนุพนฺธนฺโต มยา อนาเถน สทฺธึ เอกโต ภุญฺชนฺโต สยนฺโต หตฺถํ ปหริตฺวา มหาหสิตํ หสิ อชฺชาปิ ตเถว หสติ ทุคฺคตกาเล วิย มํ ปสฺสติ ฯ อนามนฺโตติ รโห นนฺทาเทวิยา สทฺธึ มนฺเตนฺเตปิ มยิ อชานาเปตฺวาว สหสา ปวิสติ อิมินา โทเสน ตํ อหิริกํ อนาทรํ ทกรกฺขสสฺส ทสฺสามีติ ฯ อถ นํ ปริพฺพาชิกา มหาราช เอตสฺส ตาเวส โทโส โหตุ ปุโรหิโต ปน เต พหูปกาโรติ ตสฺส คุณํ กเถนฺตี อาห กุสโล สพฺพนิมิตฺตานํ รุทญฺญู อาคตาคโม--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๒.
อุปฺปาเท สุปิเน ยุตฺโต นิยฺยาเน จ ปเวสเน ปโฐ ภุมฺมนฺตลิกฺขสฺมึ นกฺขตฺตปทโกวิโท พฺราหฺมณํ เกน โทเสน ทชฺชาสิ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ สพฺพนิมิตฺตานนฺติ อิมินา นิมิเตน อิทํ ภวิสฺสติ อิมินา อิทนฺติ เอวํ สพฺพนิมิตฺเตสุ กุสโล ฯ รุทญฺญูติ สพฺพรวํ ชานาติ ฯ อุปฺปาเทติ จนฺทคฺคาหสุริยคฺคาหอุกฺกาปาตทิสาทาหาทิเก อุปฺปาเท ฯ สุปิเน ยุตฺโตติ สุปิเน จ ตสฺส นิปฺผตฺติ ชานนวเสน ยุตฺโต ฯ นิยฺยาเน จ ปเวสเนติ อิมินา นกฺขตฺเตน นิยฺยานิตพฺพํ อิมินา ปวิสิตพฺพนฺติ ชานาติ ฯ ปโฐ ภุมฺมนฺตลิกฺขสฺมินฺติ เฉโก ปฏิพโล ภูมิยญฺจ อนฺตลิกฺเข จ โทสคุเณ ชานิตุํ สมตฺโถ ฯ นกฺขตฺตปทโกวิโทติ อฏฺฐวีสติยา นกฺขตฺตโกฏฺฐาเสสุ เฉโก ฯ ตํ เกน โทเสน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสสีติ ฯ ราชา ตสฺส โทสํ กเถนฺโต อาห ปริสายํปิ เม อยฺเย อุมฺมิลิตฺวา อุทิกฺขติ ตสฺมา อจฺจภมุํ ลุทฺทํ ทชฺชาหํ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตสฺสตฺโถ อยฺเย เอส มํ ปริสมชฺเฌ โอโลเกนฺโตปิ อกฺขีนิ อุมฺมิลิตฺวา กุทฺโธ วิย อุทกฺขติ ตสฺมา เอตํ อุมฺมิลิตฺวา ฐิตภมุ โทเสน อุขิตฺตภมุํ วิย ลุทฺทํ พฺยานกํ อหํ ทกรกฺขิโน ทสฺสามีติ ฯ ตโต ปริพฺพาชิกา มหาราช ตฺวํ มาตรํ อาทึ กตฺวา อิเม ปญฺจ ชเน ทกรกฺขสสฺส ทสฺสามีติ วทสิ เอวรูปญฺจ สิริวิภวํ อคเณตฺวา อตฺตโน ชีวิตํ มโหสถปณฺฑิตสฺส ทมฺมีติ วทสิ กึ ตสฺส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๓.
คุณํ ปสฺสสีติ ปุจฺฉนฺตี อิมา คาถา อภาสิ สสมุทฺทปริสาสํ มหิสาครกุณฺฑลํ พสุนฺธรํ อาวสสิ อมจฺจปริวาริโต จาตุรนฺโต มหารฏฺโฐ วิชิตาวี มหพฺพโล ปฐพฺยา เอกราชาสิ ยโส เต วิปุลํ คโต โสฬสิตฺถีสหสฺสานิ อามุตฺตมณิกุณฺฑลา นานาชนปทา นารี เทวกญฺญูปมา สุภา เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ สพฺพกามสมิทฺธินํ สุขิตานํ ปิยํ ทีฆํ ชีวิตํ อาหุ ขตฺติย อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน เกน วา ปน เหตุนา ปณฺฑิตํ อนุรกฺขนฺโต ปาณํ จชสิ ทุจฺจชนฺติ ฯ ตตฺถ สสมุทฺทปริสาสนฺติ สมุทฺทปริขาสํขาเตน สมุทฺทปริกฺเขเปน สมนฺนาคตํ ฯ สาครกุณฺฑลนฺติ ตํ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตสฺส สาครสฺส กุณฺฑลภูตํ ฯ วิชิตาวีติ วิชิตสงฺคาโม ฯ เอกราชาติ อญฺญสฺส อตฺตโน สทิสสฺส รญฺโญ อภาวโต เอโกว ราชา ฯ สพฺพกามสมิทฺธินนฺติ สพฺเพสํปิ วตฺถุกามกิเลสกามานํ สมิทฺธิยา สมนฺนาคตํ ฯ สุขิตานนฺติ เอวรูปานํ สุขิตานํ สตฺตานํ เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ ชีวิตํ ทีฆเมว ปิยํ น เต อปฺปํ ชีวิตมิจฺฉนฺตีติ ปณฺฑิตา วทนฺติ ฯ ปาณนฺติ เอวรูปํ อตฺตโน ชีวิตํ กสฺมา ปณฺฑิตํ อนุรกฺขนฺโต จชสีติ ฯ โส ตสฺสา กถํ สุตฺวา ปณฺฑิตสฺส คุเณ กเถนฺโต อิมา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๔.
คาถา อภาสิ ยโตปิ อาคโต อยฺเย มม อตฺถํ มโหสโถ นาภิชานามิ ธีรสฺส อนุมตฺตํปิ ทุกฺกฏํ สเจปิ กิมฺหิจิ กาเล มรณํ เม ปุเร สิยา ปุตฺเต จ เม ปปุตฺเตจ สุขาเปยฺย มโหสโถ อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ สพฺพมตฺถํ วิปสฺสติ อนาปราธกมฺมนฺตํ น ทชฺชํ ทกรกฺขิโนติ ฯ ตตฺถ กิมฺหิจิ กาเลติ กิสฺสมิญฺจิ กาเล ฯ สุขาเปยฺยาติ สุขสฺมึเยว ปติฏฺฐเปยฺย ฯ สพฺพมตฺถนฺติ เอวํ อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ว อตีตํ วา สพฺพมตฺถํ สพฺพญฺญู พุทฺโธ วิย วิปสฺสติ ฯ อนาปราธกมฺมนฺตนฺติ กายกมฺมาทีสุ อปราธรหิตํ ฯ น ทชฺชนฺติ อยฺเย เอวํ อสมธุรํ ปณฺฑิตํ นาหํ ทกรกฺขสสฺส ทสฺสามีติ ฯ เอวํ ราชา มหาสตฺตสฺส คุเณ จนฺทมณฺฑลํ อุทฺธรนฺโต วิย อุกฺขิปิตฺวา กเถสิ ฯ อิติ อิมํ ชาตกํ ยถา อนุสนฺธิปฺปตฺตํ โหติ ฯ อถ ปริพฺพาชิกา จินฺเตสิ เอตฺตเกนาปิ ปณฺฑิตสฺส คุณา ปากฏา น โหนฺติ สกลนครวาสีนํ มชฺเฌเยว สาครปิฏฺเฐ อาสิตฺตเตลํ วิย วิปฺปกีรณํ ปณฺฑิตสฺส คุเณ ปากเฏ กริสฺสามีติ ฯ ราชานํ คเหตฺวา ปาสาทา โอรุยฺห ราชงฺคเณ อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา ตตฺถ นิสีทิตฺวา นาคเร สนฺนิปาตาเปตฺวา ปุน ราชานํ อาทิโต ปฏฺฐาย ทกรกฺขสปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา เตน เหฏฺฐา กถิตนเยเนว กถิตกาเล นาคเร อามนฺเตตฺวา อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๕.
อิทํ สุณาถ ปญฺจาลา จูฬเนยฺยสฺส ภาสิตํ ปณฺฑิตํ อนุรกฺขนฺโต ปาณํ จชติ ทุจฺจชํ มาตุ ภริยาย ภาตุ จ สขิโน พฺราหฺมณสฺส จ อตฺตโน วาปิ ปญฺจาโล ฉนฺนํ จชติ ชีวิตํ เอวํ มหตฺถิยา ปญฺญา นิปุณา สาธุจินฺตินี ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย สมฺปราเย สุขาย จาติ ฯ ตตฺถ มหตฺถิยาติ มหนฺตํ อตฺถํ คเหตฺวา ฐิตา ฯ ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถายาติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว หิตตฺถาย ปรโลเก สุขตฺถาย จ โหติ ฯ อิติ สา รตนฆรสฺส มณิกฺขนฺเธน กูฏํ คณฺหนฺตี วิย มหาสตฺตสฺส คุเณหิ ธมฺมเทสนาย กูฏํ คณฺหติ ฯ ทกรกฺขสปญฺโห นิฏฺฐิโต ฯ นิฏฺฐิตา จ สพฺพโส มหาอุมฺมงฺคชาตกวณฺณนา ฯ อิติ สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนนฺโต น ภิกฺขเว อิทาเนว ตถาคโต ปญฺญวา ปรปฺปวาทมทฺทโน อตีเต อปริปกฺเก ญาเณ โพธิญาณตฺถาจริยํ จรนฺโตปิ ปญฺญวาเยวาติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ เสนโก กสฺสโป อาสิ กามินฺโท อมฺพฏฺโฐ จาปิ ปุกกุโส โปฏฺฐปาโท ปญฺจาลจนฺโท อนุรุทฺโธ เทวินฺโท โสณทณฺฑโก เกวฏฺโฏ เทววตฺโต จ สลากา ถูลนนฺทิกา อนุเกวฏฺโฏ โมคฺคลฺลาโน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๖.
สุนฺทรี ปญฺจาลจนฺที จ มลฺลิกา จ สาลิกา อุทุมฺพรเทวี โคตมี เวเทโห กาฬุทายี จ เภรี อุปฺปลฺลวณฺณาสิ ปิตา สุทฺโธทโน อหุ มาตา อาสิ มหามายา อมรา พิมฺพสุนฺทรี ติขิณกุมาโร จ ฉนฺโน ธนุเสโข จ ราหุโล สุโว อโหสิ อานนฺโท สาริปุตฺโต จ จูฬนี มโหสโถ โลกนาโถ เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติ ฯ มโหสถปณฺฑิตชาตกํ ปญฺจมํ นิฏฺฐิตํ ฯอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๓ หน้า ๔๑๙-๔๕๖. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=43&A=8669&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=43&A=8669&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=600 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=3861 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=4644 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=4644 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_28
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]