พระไตรปิฎกเล่มที่ ๔๒  พระอภิธรรมปิฎกเล่มที่ ๙
มหาปัฏฐานปกรณ์ ภาค ๓

             [๗๒๔] 	ในปัจจัยที่ไม่ใช่เหตุปัจจัย	มีหัวข้อปัจจัย ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อารัมมณปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อนันตรปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สมนันตรปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สหชาตปัจจัย	มี   "     ๕
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อัญญมัญญปัจจัย	มี   "     ๕
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่นิสสยปัจจัย	มี   "     ๕
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อุปนิสสยปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปุเรชาตปัจจัย	มี   "     ๖
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปัจฉาชาตปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยทั้งปวง		มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่มัคคปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สัมปยุตตปัจจัย	มี   "     ๕
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปปยุตตปัจจัย	มี   "     ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อัตถิปัจจัย	มี   "     ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่นัตถิปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิคตปัจจัย	มี   "     ๗
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อวิคตปัจจัย	มี   "     ๔
             [๗๒๕] 	ในปัจจัยที่ไม่ใช่อารัมมณปัจจัย
                          กับเหตุปัจจัย		มีหัวข้อปัจจัย ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อนันตรปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สมนันตรปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มีหัวข้อปัจจัย ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อัญญมัญญปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๒
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อุปนิสสยปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๔
                          ในปัจจัยทั้งปวง กับ ฯลฯ	มี   "     ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่มัคคปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สัมปยุตตปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๒
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปปยุตตปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๒
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่นัตถิปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิคตปัจจัย
                          กับ ฯลฯ			มี   "     ๔
             [๗๒๖] 	ในอารัมมณปัจจัย
                          กับปัจจัยที่ไม่ใช่เหตุปัจจัย	มีหัวข้อปัจจัย ๔
                          ในอธิปติปัจจัย กับ ฯลฯ	มี   "     ๕
พึงกระทำอนุโลมมาติกา
                          ในอวิคตปัจจัย
                          กับปัจจัยที่ไม่ใช่เหตุปัจจัย	มีหัวข้อปัจจัย ๗
ปรามาสสัมปยุตตทุกะ จบ
ปรามาสปรามัฏฐทุกะ
ปฏิจจวาร
             [๗๒๗] ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม อาศัยธรรม
ที่เป็นทั้งปรามาสธรรม และปรามัฏฐธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ สัมปยุตตขันธ์ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยปรามาสธรรม
             ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรมแต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม อาศัยธรรมที่เป็น
ปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นปรามัฏฐ-
*ธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ ในปฏิสนธิขณะ ตลอดถึง
อัชฌัตติกมหาภูตรูป
             ธรรมที่เป็นทั้งปรามาสธรรมและปรามัฏฐธรรม อาศัยธรรมที่เป็นปรามัฏฐ-
*ธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ปรามาสธรรม อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่
ปรามาสธรรม
             ธรรมที่เป็นทั้งปรามาสธรรมและปรามัฏฐธรรม และธรรมที่เป็นปรามัฏฐ-
*ธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม อาศัยธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาส-
*ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และปรามาสธรรม และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑
ที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
             ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม อาศัยธรรมที่เป็น
ทั้งปรามาสธรรม และปรามัฏฐธรรม และธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่
ปรามาสธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นปรามัฏฐ-
*ธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม และปรามาสธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
ฯลฯ
             วาระทั้งหมดพึงกระทำเหมือนกับปรามาสทุกะ ไม่มีแตกต่างกัน
ปัญหาวาร
             [๗๒๘] ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัย
แก่ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม โดยเหตุปัจจัย
             คือ เหตุทั้งหลายที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัย
แก่สัมปยุตตขันธ์ และจิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย โดยเหตุปัจจัย ปฏิสนธิ
             ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่เป็นทั้งปรามาสธรรมและปรามัฏฐธรรม โดยเหตุปัจจัย
             คือ เหตุทั้งหลายที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัย
แก่ปรามาสธรรม โดยเหตุปัจจัย
             ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
เป็นทั้งปรามาสธรรม และปรามัฏฐธรรม และธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่
ปรามาสธรรม โดยเหตุปัจจัย
             คือ เหตุทั้งหลายที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัย
แก่สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย และปรามาสธรรม และจิตตสมุฏฐานรูปทั้งหลาย
โดยเหตุปัจจัย
             [๗๒๙] ธรรมที่เป็นทั้งปรามาสธรรม และปรามัฏฐธรรม เป็นปัจจัยแก่
ธรรมที่เป็นทั้งปรามาสธรรมและปรามัฏฐธรรม โดยอารัมมณปัจจัย
             มี ๓ นัย พึงกระทำว่าปรารภ เหมือนกับปรามาสทุกะ
             ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม โดยอารัมมณปัจจัย
             คือ ทาน ฯลฯ ศีล ฯลฯ บุคคลกระทำอุโบสถกรรม แล้วพิจารณากุศลกรรม
นั้น พิจารณาแล้ว ย่อมยินดี ย่อมเพลิดเพลินยิ่ง เพราะปรารภกุศลกรรมนั้น
ราคะ วิจิกิจฉา อุทธัจจะ โทมนัส เกิดขึ้น
             กุศลกรรมทั้งหลายที่เคยสั่งสมไว้แล้วในกาลก่อน ฯลฯ
             จากฌาน ฯลฯ
             พระอริยะทั้งหลายพิจารณาโคตรภู พิจารณาโวทาน กิเลสที่ละแล้ว ฯลฯ
กิเลสที่ข่มแล้ว ฯลฯ กิเลสทั้งหลายที่เคยเกิดขึ้นแล้วในกาลก่อน ฯลฯ
             จักขุ ฯลฯ หทัยวัตถุ ฯลฯ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่
ไม่ใช่ปรามาสธรรม โดยความเป็นของไม่เที่ยง ฯลฯ โทมนัส เกิดขึ้น
             บุคคลเห็นรูปด้วยทิพยจักขุ ตลอดถึงอาวัชชนะ พึงกระทำทั้งหมด
             ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่เป็นทั้งปรามาสธรรม และปรามัฏฐธรรม โดยอารัมมณปัจจัย
             คือ ทาน ฯลฯ ศีล ฯลฯ อุโบสถกรรม ฯลฯ
             กุศลกรรมทั้งหลายที่เคยสั่งสมไว้แล้วในกาลก่อน ฯลฯ
             จากฌาน ฯลฯ
             จักขุ ฯลฯ หทัยวัตถุ ฯลฯ บุคคลย่อมยินดี ย่อมเพลิดเพลินยิ่ง ซึ่งขันธ์
ทั้งหลายที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เพราะปรารภจักขุเป็นต้นนั้น
ทิฏฐิ ฯลฯ
             ธรรมที่เป็นปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม เป็นปัจจัยแก่ธรรม
ที่เป็นทั้งปรามาสธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรมและปรามัฏฐธรรม และธรรม
ที่เป็นปรามัฏฐธรรม โดยอารัมมณปัจจัย
             คือ ทาน ฯลฯ ศีล ฯลฯ อุโบสถกรรม ฯลฯ
             กุศลกรรมทั้งหลายที่เคยสั่งสมไว้แล้วในกาลก่อน ฯลฯ
             จากฌาน ฯลฯ
             จักขุ ฯลฯ หทัยวัตถุ ฯลฯ บุคคลพิจารณาเห็นขันธ์ทั้งหลายที่เป็น
ปรามัฏฐธรรม แต่ไม่ใช่ปรามาสธรรม โดยความเป็นของไม่เที่ยง ฯลฯ ย่อมยินดี
ย่อมเพลิดเพลินยิ่ง เพราะปรารภจักขุเป็นต้นนั้น ปรามาสธรรม และสัมปยุตต-
*ขันธ์ทั้งหลาย เกิดขึ้น
             ทั้ง ๓ นัยแม้นอกนี้ พึงกระทำว่าเพราะปรารภ
             ทุกะนี้ เหมือนกับปรามาสทุกะ โลกุตตระไม่ได้ในที่ใด ก็ไม่พึงกระทำ
ในที่นั้น
ปรามาสปรามัฏฐทุกะ จบ
ปรามาสวิปปยุตตปรามัฏฐทุกะ
ปฏิจจวาร
             [๗๓๐] ปรามาสวิปปยุตตปรามัฏฐธรรม อาศัยปรามาสวิปปยุตตปรามัฏฐ
ธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นปรามาสวิปปยุตต-
*ปรามัฏฐธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
             ปรามาสวิปปยุตตอปรามัฏฐธรรม อาศัยปรามาสวิปปยุตตอปรามัฏฐธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
ฯลฯ
โลกิยทุกะในจูฬันตรทุกะฉันใด พึงกระทำฉันนั้น ไม่มีแตกต่างกัน
ปรามาสวิปปยุตตปรามัฏฐทุกะ จบ
อนุโลมทุกปัฏฐาน จบ
-----------------------------------------------------
             เนื้อความพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔๒ บรรทัดที่ ๑๓๑๙๓-๑๓๓๓๒ หน้าที่ ๕๓๙-๕๔๔.
https://84000.org/tipitaka/read/v.php?B=42&A=13193&Z=13332&pagebreak=0
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=42&item=724&items=7&mode=bracket
             อ่านโดยใช้เนื้อความเป็น เกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=42&item=724&items=7
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/pali/pali_item.php?book=42&item=724&items=7&mode=bracket
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=42&item=724&items=7&mode=bracket
             ศึกษาอรรถกถานี้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=42&i=724
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔๒
https://84000.org/tipitaka/read/?index_42
https://84000.org/tipitaka/english/?index_42