พระไตรปิฎกเล่มที่ ๔๓  พระอภิธรรมปิฎกเล่มที่ ๑๐
ปัฏฐานปกรณ์ ภาค ๔

อรูปาวจรทุกะ
ปฏิจจวาร
             [๗๘๒] อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม.
             อรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
             ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒
ฯลฯ หทัยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทัยวัตถุ มหาภูตรูป ๑ ฯลฯ.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ฯลฯ
             [๗๘๓] 	ในเหตุปัจจัย    	มีวาระ ๕
                          ในอารัมมณปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในอธิปติปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในอนันตรปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในสมนันตรปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในสหชาตปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในอัญญมัญญปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในนิสสยปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในอุปนิสสยปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในปุเรชาตปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในอาเสวนปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในกัมมปัจจัย   	มี  "  ๕
                          ในวิปากปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในอาหารปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในอวิคตปัจจัย	มี  "  ๕.
             [๗๘๔] ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่
เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ
ขันธ์ ๒ ฯลฯ อเหตุกปฏิสนธิ ตลอดถึงอสัญญสัตว์ โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคต
ด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ.
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะอารัมมณปัจจัย มี ๓ นัย.
             [๗๘๕] อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย
             คือ อธิปติธรรมที่เป็นอรูปาวจรธรรม อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๓
อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก ขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อธิปติปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
ปฏิสนธิ ตลอดจนถึงสัญญสัตว์.
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะอนันตรปัจจัย
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะอุปนิสสยปัจจัย.
             [๗๘๖] อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะปุเรชาตปัจจัย
             คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอรูปาวจรธรรม ปฏิสนธิ.
พึงกระทำมูล
             จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
ปุเรชาตปัจจัย
             คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ
ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม
เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะปุเรชาตปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะปัจฉาชาตปัจจัย.
             [๗๘๗] อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอาเสวนปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบากขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอาเสวนปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อาเสวนปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม
เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอาเสวนปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
ฯลฯ
             [๗๘๘] 	ในปัจจัยที่ไม่ใช่เหตุปัจจัย    	มีวาระ ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อารัมมณปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อนันตรปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สมนันตรปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อัญญมัญญปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อุปนิสสยปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปุเรชาตปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปัจฉาชาตปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อาเสวนปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่กัมมปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปากปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อาหารปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อินทริยปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ฌานปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่มัคคปัจจัย	มีวาระ ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สัมปยุตตปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปปยุตตปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่นัตถิปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิคตปัจจัย	มี  "  ๓.
การนับทั้งสอง นอกจากนี้ก็ดี สหชาตวารก็ดี พึงกระทำ.
ปัจจยวาร
             [๗๘๙] อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัยมี ๓ นัย เหมือน
กับปฏิจจวาร.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ตลอดถึงอัชฌัตติกมหาภูตรูป.
             อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม อาศัยหทัยวัตถุ.
             อรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยหทัยวัตถุ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยมหาภูต-
*รูปทั้งหลาย.
             อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอรูปาวจรธรรม และหทัยวัตถุ ขันธ์ ๒ ฯลฯ.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
             อรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่
อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นอรูปาวจรธรรม และหทัยวัตถุ ขันธ์ ๒ ฯลฯ จิตตสมุฏ-
*ฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
             [๗๙๐] 	ในเหตุปัจจัย    	มีวาระ ๙
                          ในอารัมมณปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในอธิปติปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในอนันตรปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในสมนันตรปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในสหชาตปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในอัญญมัญญปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในนิสสยปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในอุปนิสสยปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในปุเรชาตปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในอาเสวนปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในกัมมปัจจัย   	มี  "  ๙
                          ในวิปากปัจจัย	มี  "  ๒ ฯลฯ
                          ในอวิคตปัจจัย	มี  "  ๙.
             [๗๙๑] ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่
เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ ตลอดถึงอสัญญสัตว์ จักขุวิญญาณ
อาศัยจักขายตนะ กายายตนะ ฯลฯ ขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ อาศัย
หทัยวัตถุ โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่สหรคต
ด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ.
             ฯลฯ ไม่ใช่อารัมมณปัจจัย	มี ๓ นัย.
             [๗๙๒] อรูปาวจรธรรม อาศัยอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย
             คือ อธิปติธรรมที่เป็นอรูปาวจรธรรม อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๑
ที่เป็นอรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก ฯลฯ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อธิปติปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ฯลฯ ปฏิสนธิ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
             [๗๙๓] 	ในปัจจัยที่ไม่ใช่เหตุปัจจัย    	มีวาระ ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อารัมมณปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อนันตรปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สมนันตรปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อัญญมัญญปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อุปนิสสยปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปุเรชาตปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปัจฉาชาตปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อาเสวนปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่กัมมปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปากปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อาหารปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อินทริยปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ฌานปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่มัคคปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สัมปยุตตปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปปยุตตปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่นัตถิปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิคตปัจจัย	มี  "  ๓
การนับทั้งสอง นอกจากนี้ก็ดี นิสสยวารก็ดี พึงกระทำ.
สังสัฏฐวาร
             [๗๙๔] อรูปาวจรธรรม คลุกเคล้ากับอรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ คลุกเคล้ากับขันธ์ ๑ ที่เป็นอรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม คลุกเคล้ากับธรรมที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ คลุกเคล้ากับขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่อรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ
             [๗๙๕] 	ในเหตุปัจจัย    	มีวาระ ๒
                          ในอวิคตปัจจัย	มี  "  ๒.

             เนื้อความพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔๓ บรรทัดที่ ๑๓๓๐๓-๑๓๔๗๑ หน้าที่ ๕๒๐-๕๒๗.
https://84000.org/tipitaka/read/v.php?B=43&A=13303&Z=13471&pagebreak=0
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=43&item=782&items=14
             อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็น เกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=43&item=782&items=14&mode=bracket
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/pali/pali_item.php?book=43&item=782&items=14
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=43&item=782&items=14
             ศึกษาอรรถกถานี้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=43&i=782
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔๓
https://84000.org/tipitaka/read/?index_43
https://84000.org/tipitaka/english/?index_43