สุตฺตนฺตปิฏเก มชฺฌิมนิกายสฺส
ปฐโม ภาโค
-------
มูลปณฺณาสกํ
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
มูลปริยายวคฺโค
-------
มูลปริยายสุตฺตํ
[๑] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา อุกฺกฏฺฐายํ วิหรติ
สุภควเน สาลราชมูเล ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา
เอตทโวจ สพฺพธมฺมมูลปริยายํ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ ๑- ตํ
สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวมฺภนฺเตติ โข เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
[๒] ภควา เอตทโวจ อิธ ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน
อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท อริยธมฺเม อวินีโต
สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท สปฺปุริสธมฺเม
อวินีโต ปฐวึ ปฐวิโต สญฺชานาติ ปฐวึ ปฐวิโต สญฺญตฺวา
ปฐวึ มญฺญติ ปฐวิยา มญฺญติ ปฐวิโต มญฺญติ ปฐวิมฺเมติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เทเสสฺสามิ ฯ
มญฺญติ ปฐวึ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
{๒.๑} อาปํ อาปโต สญฺชานาติ อาปํ อาปโต สญฺญตฺวา
อาปํ มญฺญติ อาปสฺมึ มญฺญติ อาปโต มญฺญติ อาปมฺเมติ
มญฺญติ อาปํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
{๒.๒} เตชํ เตชโต สญฺชานาติ เตชํ เตชโต สญฺญตฺวา เตชํ
มญฺญติ เตชสฺมึ มญฺญติ เตชโต มญฺญติ เตชมฺเมติ มญฺญติ
เตชํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๓} วายํ วายโต สญฺชานาติ วายํ วายโต สญฺญตฺวา วายํ
มญฺญติ วายสฺมึ มญฺญติ วายโต มญฺญติ วายมฺเมติ มญฺญติ
วายํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๔} ภูเต ภูตโต สญฺชานาติ ภูเต ภูตโต สญฺญตฺวา ภูเต
มญฺญติ ภูเตสุ มญฺญติ ภูตโต มญฺญติ ภูเต เมติ มญฺญติ ภูเต
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๕} เทเว เทวโต สญฺชานาติ เทเว เทวโต สญฺญตฺวา เทเว
มญฺญติ เทเวสุ มญฺญติ เทวโต มญฺญติ เทเว เมติ มญฺญติ เทเว
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๖} ปชาปตึ ปชาปติโต สญฺชานาติ ปชาปตึ ปชาปติโต
สญฺญตฺวา ปชาปตึ มญฺญติ ปชาปติสฺมึ มญฺญติ ปชาปติโต
มญฺญติ ปชาปติมฺเมติ มญฺญติ ปชาปตึ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส
เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๗} พฺรหฺมํ พฺรหฺมโต สญฺชานาติ พฺรหฺมํ พฺรหฺมโต สญฺญตฺวา พฺรหฺมํ
มญฺญติ พฺรหฺมนิ มญฺญติ พฺรหฺมโต มญฺญติ พฺรหฺมํ เมติ
มญฺญติ พฺรหฺมํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
{๒.๘} อาภสฺสเร อาภสฺสรโต สญฺชานาติ อาภสฺสเร อาภสฺสรโต
สญฺญตฺวา อาภสฺสเร มญฺญติ อาภสฺสเรสุ มญฺญติ อาภสฺสรโต
มญฺญติ อาภสฺสเร เมติ มญฺญติ อาภสฺสเร อภินนฺทติ ฯ ตํ
กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๙} สุภกิเณฺห ๑- สุภกิณฺหโต สญฺชานาติ สุภกิเณฺห
สุภกิณฺหโต สญฺญตฺวา สุภกิเณฺห มญฺญติ สุภกิเณฺหสุ มญฺญติ
สุภกิณฺหโต มญฺญติ สุภกิเณฺห เมติ มญฺญติ สุภกิเณฺห
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๑๐} เวหปฺผเล เวหปฺผลโต สญฺชานาติ เวหปฺผเล
เวหปฺผลโต สญฺญตฺวา เวหปฺผเล มญฺญติ เวหปฺผเลสุ มญฺญติ
เวหปฺผลโต มญฺญติ เวหปฺผเล เมติ มญฺญติ เวหปฺผเล
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๑๑} อภิภุํ อภิภูโต สญฺชานาติ อภิภุํ อภิภูโต สญฺญตฺวา
อภิภุํ มญฺญติ อภิภุสฺมึ มญฺญติ อภิภูโต มญฺญติ อภิภุมฺเมติ
มญฺญติ อภิภุํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
{๒.๑๒} อากาสานญฺจายตนํ อากาสานญฺจายตนโต สญฺชานาติ
อากาสานญฺจายตนํ อากาสานญฺจายตนโต สญฺญตฺวา
อากาสานญฺจายตนํ มญฺญติ อากาสานญฺจายตนสฺมึ มญฺญติ
อากาสานญฺจายตนโต มญฺญติ อากาสานญฺจายตนมฺเมติ
มญฺญติ อากาสานญฺจายตนํ อภินนฺทติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สุภกิณฺเณ ฯ สพฺพตฺถา อีทิสเมว ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๑๓} วิญฺญาณญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนโต
สญฺชานาติ วิญฺญาณญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนโต
สญฺญตฺวา วิญฺญาณญฺจายตนํ มญฺญติ วิญฺญาณญฺจายตนสฺมึ
มญฺญติ วิญฺญาณญฺจายตนโต มญฺญติ วิญฺญาณญฺจายตนมฺเมติ
มญฺญติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๑๔} อากิญฺจญฺญายตนํ อากิญฺจญฺญายตนโต
สญฺชานาติ อากิญฺจญฺญายตนํ อากิญฺจญฺญายตนโต
สญฺญตฺวา อากิญฺจญฺญายตนํ มญฺญติ อากิญฺจญฺญายตนสฺมึ
มญฺญติ อากิญฺจญฺญายตนโต มญฺญติ อากิญฺจญฺญายตนมฺเมติ
มญฺญติ อากิญฺจญฺญายตนํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๑๕} เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ เนวสญฺญานาสญฺญายตนโต
สญฺชานาติ เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ เนวสญฺญานาสญฺญายตนโต
สญฺญตฺวา เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ มญฺญติ เนวสญฺญานาสญฺญายตนสฺมึ
มญฺญติ เนวสญฺญานาสญฺญายตนโต มญฺญติ เนวสญฺญานาสญฺญายตนมฺเมติ
มญฺญติ เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๑๖} ทิฏฺฐํ ทิฏฺฐโต สญฺชานาติ ทิฏฺฐํ ทิฏฺฐโต
สญฺญตฺวา ทิฏฺฐํ มญฺญติ ทิฏฺฐสฺมึ มญฺญติ ทิฏฺฐโต มญฺญติ
ทิฏฺฐมฺเมติ มญฺญติ ทิฏฺฐํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ
ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๑๗} สุตํ สุตโต สญฺชานาติ สุตํ สุตโต สญฺญตฺวา
สุตํ มญฺญติ สุตสฺมึ มญฺญติ สุตโต มญฺญติ สุตมฺเมติ
มญฺญติ สุตํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ
วทามิ ฯ
{๒.๑๘} มุตํ มุตโต สญฺชานาติ มุตํ มุตโต สญฺญตฺวา มุตํ
มญฺญติ มุตสฺมึ มญฺญติ มุตโต มญฺญติ มุตมฺเมติ มญฺญติ
มุตํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๑๙} วิญฺญาตํ วิญฺญาตโต สญฺชานาติ วิญฺญาตํ วิญฺญาตโต
สญฺญตฺวา วิญฺญาตํ มญฺญติ วิญฺญาตสฺมึ มญฺญติ วิญฺญาตโต
มญฺญติ วิญฺญาตมฺเมติ มญฺญติ วิญฺญาตํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส
เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๒๐} เอกตฺตํ เอกตฺตโต สญฺชานาติ เอกตฺตํ เอกตฺตโต
สญฺญตฺวา เอกตฺตํ มญฺญติ เอกตฺตสฺมึ มญฺญติ เอกตฺตโต มญฺญติ
เอกตฺตมฺเมติ มญฺญติ เอกตฺตํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๒๑} นานตฺตํ นานตฺตโต สญฺชานาติ นานตฺตํ นานตฺตโต
สญฺญตฺวา นานตฺตํ มญฺญติ นานตฺตสฺมึ มญฺญติ นานตฺตโต
มญฺญติ นานตฺตมฺเมติ มญฺญติ นานตฺตํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส
เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๒๒} สพฺพํ สพฺพโต สญฺชานาติ สพฺพํ สพฺพโต
สญฺญตฺวา สพฺพํ มญฺญติ สพฺพสฺมึ มญฺญติ สพฺพโต มญฺญติ
สพฺพมฺเมติ มญฺญติ สพฺพํ อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ
อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
{๒.๒๓} นิพฺพานํ นิพฺพานโต สญฺชานาติ นิพฺพานํ
นิพฺพานโต สญฺญตฺวา นิพฺพานํ มญฺญติ นิพฺพานสฺมึ
มญฺญติ นิพฺพานโต มญฺญติ นิพฺพานมฺเมติ มญฺญติ นิพฺพานํ
อภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
ปุถุชฺชนวเสน ปฐมนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
[๓] โยปิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ เสโข อปฺปตฺตมานโส อนุตฺตรํ
โยคกฺเขมํ ปตฺถยมาโน วิหรติ ฯ โสปิ ปฐวึ ปฐวิโต อภิชานาติ
ปฐวึ ปฐวิโต อภิญฺญาย ปฐวึ มามญฺญิ ปฐวิยา มามญฺญิ
ปฐวิโต มามญฺญิ ปฐวิมฺเมติ มามญฺญิ ปฐวึ มาภินนฺทิ ๑- ฯ ตํ
กิสฺส เหตุ ฯ ปริญฺเญยฺยํ ตสฺสาติ วทามิ ฯเปฯ อาปํ เตชํ วายํ
ภูเต เทเว ปชาปตึ พฺรหฺมํ อาภสฺสเร สุภกิเณฺห เวหปฺผเล
อภิภุํ อากาสานญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ เอกตฺตํ นานตฺตํ
สพฺพํ นิพฺพานํ นิพฺพานโต อภิชานาติ นิพฺพานํ นิพฺพานโต
อภิญฺญาย นิพฺพานํ มามญฺญิ นิพฺพานสฺมึ มามญฺญิ นิพฺพานโต
มามญฺญิ นิพฺพานมฺเมติ มามญฺญิ นิพฺพานํ มาภินนฺทิ ฯ ตํ
กิสฺส เหตุ ฯ ปริญฺเญยฺยํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
เสขวเสน ทุติยนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
[๔] โยปิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา
กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน
สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต โสปิ ปฐวึ ปฐวิโต อภิชานาติ ปฐวึ
@เชิงอรรถ: ๑ กตฺถจิ มาภินนฺทติ ฯ
ปฐวิโต อภิญฺญาย ปฐวึ น มญฺญติ ปฐวิยา น มญฺญติ
ปฐวิโต น มญฺญติ ปฐวิมฺเมติ น มญฺญติ ปฐวึ นาภินนฺทติ ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯเปฯ อาปํ เตชํ
วายํ ภูเต เทเว ปชาปตึ พฺรหฺมํ อาภสฺสเร สุภกิเณฺห เวหปฺผเล
อภิภุํ อากาสานญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ เอกตฺตํ นานตฺตํ
สพฺพํ นิพฺพานํ นิพฺพานโต อภิชานาติ นิพฺพานํ นิพฺพานโต
อภิญฺญาย นิพฺพานํ น มญฺญติ นิพฺพานสฺมึ น มญฺญติ นิพฺพานโต
น มญฺญติ นิพฺพานมฺเมติ น มญฺญติ นิพฺพานํ นาภินนฺทติ ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ปริญฺญาตํ ตสฺสาติ วทามิ ฯ
ขีณาสววเสน ตติยนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
[๕] โยปิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา
กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน
สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต โสปิ ปฐวึ ปฐวิโต อภิชานาติ ปฐวึ
ปฐวิโต อภิญฺญาย ปฐวึ น มญฺญติ ปฐวิยา น มญฺญติ
ปฐวิโต น มญฺญติ ปฐวิมฺเมติ น มญฺญติ ปฐวึ นาภินนฺทติ ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา ฯเปฯ อาปํ เตชํ
วายํ ภูเต เทเว ปชาปตึ พฺรหฺมํ อาภสฺสเร สุภกิเณฺห เวหปฺผเล
อภิภุํ อากาสานญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ เอกตฺตํ นานตฺตํ
สพฺพํ นิพฺพานํ นิพฺพานโต อภิชานาติ นิพฺพานํ นิพฺพานโต
อภิญฺญาย นิพฺพานํ น มญฺญติ นิพฺพานสฺมึ น มญฺญติ นิพฺพานโต
น มญฺญติ นิพฺพานมฺเมติ น มญฺญติ นิพฺพานํ นาภินนฺทติ ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา ฯ
ขีณาสววเสน จตุตฺถนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
[๖] โยปิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา
กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน
สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต โสปิ ปฐวึ ปฐวิโต อภิชานาติ ปฐวึ
ปฐวิโต อภิญฺญาย ปฐวึ น มญฺญติ ปฐวิยา น มญฺญติ
ปฐวิโต น มญฺญติ ปฐวิมฺเมติ น มญฺญติ ปฐวึ นาภินนฺทติ ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา ฯเปฯ อาปํ เตชํ
วายํ ภูเต เทเว ปชาปตึ พฺรหฺมํ อาภสฺสเร สุภกิเณฺห เวหปฺผเล
อภิภุํ อากาสานญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ เอกตฺตํ นานตฺตํ
สพฺพํ นิพฺพานํ นิพฺพานโต อภิชานาติ นิพฺพานํ นิพฺพานโต
อภิญฺญาย นิพฺพานํ น มญฺญติ นิพฺพานสฺมึ น มญฺญติ
นิพฺพานโต น มญฺญติ นิพฺพานมฺเมติ น มญฺญติ นิพฺพานํ
นาภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา ฯ
ขีณาสววเสน ปญฺจมนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
[๗] โยปิ โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา
กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน
สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต โสปิ ปฐวึ ปฐวิโต อภิชานาติ ปฐวิ
ปฐวิโต อภิญฺญาย ปฐวึ น มญฺญติ ปฐวิยา น มญฺญติ
ปฐวิโต น มญฺญติ ปฐวิมฺเมติ น มญฺญติ ปฐวึ นาภินนฺทติ ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา ฯเปฯ อาปํ เตชํ
วายํ ภูเต เทเว ปชาปตึ พฺรหฺมํ อาภสฺสเร สุภกิเณฺห เวหปฺผเล
อภิภุํ อากาสานญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ เอกตฺตํ นานตฺตํ
สพฺพํ นิพฺพานํ นิพฺพานโต อภิชานาติ นิพฺพานํ นิพฺพานโต อภิญฺญาย
นิพฺพานํ น มญฺญติ นิพฺพานสฺมึ น มญฺญติ นิพฺพานโต น
มญฺญติ นิพฺพานมฺเมติ น มญฺญติ นิพฺพานํ นาภินนฺทติ ฯ ตํ
กิสฺส เหตุ ฯ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา ฯ
ขีณาสววเสน ฉฏฺฐนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
[๘] ตถาคโตปิ ภิกฺขเว อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปฐวึ ปฐวิโต
อภิชานาติ ปฐวึ ปฐวิโต อภิญฺญาย ปฐวึ น มญฺญติ ปฐวิยา
น มญฺญติ ปฐวิโต น มญฺญติ ปฐวิมฺเมติ น มญฺญติ
ปฐวึ นาภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ปริญฺญาตนฺตํ ตถาคตสฺสาติ
วทามิ ฯเปฯ อาปํ เตชํ วายํ ภูเต เทเว ปชาปตึ พฺรหฺมํ
อาภสฺสเร สุภกิเณฺห เวหปฺผเล อภิภุํ อากาสานญฺจายตนํ
วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ เอกตฺตํ นานตฺตํ สพฺพํ นิพฺพานํ
นิพฺพานโต อภิชานาติ นิพฺพานํ นิพฺพานโต อภิญฺญาย นิพฺพานํ
น มญฺญติ นิพฺพานสฺมึ น มญฺญติ นิพฺพานโต น มญฺญติ
นิพฺพานมฺเมติ น มญฺญติ นิพฺพานํ นาภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส
เหตุ ฯ ปริญฺญาตนฺตํ ตถาคตสฺสาติ วทามิ ฯ
สตฺถุวเสน ๑- สตฺตมนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
[๙] ตถาคโตปิ ภิกฺขเว อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปฐวึ ปฐวิโต
อภิชานาติ ปฐวึ ปฐวิโต อภิญฺญาย ปฐวึ น มญฺญติ ปฐวิยา
น มญฺญติ ปฐวิโต น มญฺญติ ปฐวิมฺเมติ น มญฺญติ
ปฐวึ นาภินนฺทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ นนฺทิ ๒- ทุกฺขสฺส มูลนฺติ
อิติ วิทิตฺวา ภวา ชาติ ภูตสฺส ชรา มรณนฺติ ฯ ตสฺมาติห ภิกฺขเว
ตถาคโต สพฺพโส ตณฺหานํ ขยา วิราคา นิโรธา จาคา ปฏินิสฺสคฺคา
อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ วทามิ ฯเปฯ อาปํ เตชํ
วายํ ภูเต เทเว ปชาปตึ พฺรหฺมํ อาภสฺสเร สุภกิเณฺห เวหปฺผเล
อภิภุํ อากาสานญฺจายตนํ วิญฺญาณญฺจายตนํ อากิญฺจญฺญายตนํ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ เอกตฺตํ นานตฺตํ
สพฺพํ นิพฺพานํ นิพฺพานโต อภิชานาติ นิพฺพานํ นิพฺพานโต
อภิญฺญาย นิพฺพานํ น มญฺญติ นิพฺพานสฺมึ น มญฺญติ นิพฺพานโต
น มญฺญติ นิพฺพานมฺเมติ น มญฺญติ นิพฺพานํ นาภินนฺทติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สตฺถารวเสน ฯ ม. ตถาคตวเสน ฯ ๒ ม. ยุ. นนฺที ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ นนฺทิ ทุกฺขสฺส มูลนฺติ อิติ วิทิตฺวา ภวา
ชาติ ภูตสฺส ชรา มรณนฺติ ฯ ตสฺมาติห ภิกฺขเว ตถาคโต สพฺพโส
ตณฺหานํ ขยา วิราคา นิโรธา จาคา ปฏินิสฺสคฺคา อนุตฺตรํ
สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ วทามีติ ฯ
สตฺถุวเสน อฏฺฐมนยภูมิปริจฺเฉโท ฯ
อิทมโวจ ภควา น อตฺตมนา ๑- เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
มูลปริยายสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ปฐมํ ฯ
--------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
สพฺพาสวสํวรสุตฺตํ
[๑๐] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
ภควา เอตทโวจ สพฺพาสวสํวรปริยายํ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ ๑-
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวมฺภนฺเตติ โข เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
[๑๑] ภควา เอตทโวจ ชานโต อหํ ภิกฺขเว ปสฺสโต
อาสวานํ ขยํ วทามิ โน อชานโต โน อปสฺสโต ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว
ชานโต กึ ๒- ปสฺสโต อาสวานํ ขโย ๓- โหติ ฯ โยนิโส จ มนสิการํ
อโยนิโส จ มนสิการํ ฯ อโยนิโส ภิกฺขเว มนสิกโรโต อนุปฺปนฺนา
เจว อาสวา อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ อาสวา ปวฑฺฒนฺติ ฯ โยนิโส
จ ๔- ภิกฺขเว มนสิกโรโต อนุปฺปนฺนา เจว อาสวา น อุปฺปชฺชนฺติ
อุปฺปนฺนา จ อาสวา ปหิยฺยนฺติ ฯ อตฺถิ ภิกฺขเว อาสวา ทสฺสนา
ปหาตพฺพา อตฺถิ อาสวา สํวรา ปหาตพฺพา อตฺถิ อาสวา
ปฏิเสวนา ปหาตพฺพา อตฺถิ อาสวา อธิวาสนา ปหาตพฺพา อตฺถิ
อาสวา ปริวชฺชนา ปหาตพฺพา อตฺถิ อาสวา วิโนทนา ปหาตพฺพา
อตฺถิ อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา ฯ
[๑๒] กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา ทสฺสนา ปหาตพฺพา ฯ อิธ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เทเสสฺสามิ ฯ ๒ ม. กิญฺจ ฯ ๓ ม. ขยํ วทามิ ฯ ๔ กตฺถจิ จ โขติ อตฺถิ ฯ
ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท
อริยธมฺเม อวินีโต สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท
สปฺปุริสธมฺเม อวินีโต มนสิกรณีเย ธมฺเม นปฺปชานาติ อมนสิกรณีเย
ธมฺเม นปฺปชานาติ ฯ โส มนสิกรณีเย ธมฺเม อปฺปชานนฺโต
อมนสิกรณีเย ธมฺเม อปฺปชานนฺโต เย ธมฺมา น มนสิกรณียา
เต ธมฺเม มนสิกโรติ เย ธมฺมา มนสิกรณียา เต ธมฺเม น
มนสิกโรติ ฯ
{๑๒.๑} กตเม จ ภิกฺขเว ธมฺมา น มนสิกรณียา เย ธมฺเม
มนสิกโรติ ฯ ยสฺส ภิกฺขเว ธมฺเม มนสิกโรโต อนุปฺปนฺโน วา
กามาสโว อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา กามาสโว ปวฑฺฒติ อนุปฺปนฺโน
วา ภวาสโว อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา ภวาสโว ปวฑฺฒติ อนุปฺปนฺโน
วา อวิชฺชาสโว อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา อวิชฺชาสโว ปวฑฺฒติ
อิเม ธมฺมา น มนสิกรณียา เย ธมฺเม มนสิกโรติ ฯ
{๑๒.๒} กตเม จ ภิกฺขเว ธมฺมา มนสิกรณียา เย ธมฺเม น
มนสิกโรติ ฯ ยสฺส ภิกฺขเว ธมฺเม มนสิกโรโต อนุปฺปนฺโน วา
กามาสโว น อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา กามาสโว ปหิยฺยติ
อนุปฺปนฺโน วา ภวาสโว น อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา ภวาสโว
ปหิยฺยติ อนุปฺปนฺโน วา อวิชฺชาสโว น อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน
วา อวิชฺชาสโว ปหิยฺยติ อิเม ธมฺมา มนสิกรณียา เย ธมฺเม
น มนสิกโรติ ฯ
{๑๒.๓} ตสฺส อมนสิกรณียานํ ธมฺมานํ มนสิการา มนสิกรณียานํ
ธมฺมานํ อมนสิการา อนุปฺปนฺนา เจว อาสวา อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ
อาสวา ปวฑฺฒนฺติ ฯ
{๑๒.๔} โส เอวํ อโยนิโส มนสิกโรติ อโหสึ นุ โข อหํ
อตีตมทฺธานํ น นุ โข อโหสึ อตีตมทฺธานํ กึ นุ โข อโหสึ
อตีตมทฺธานํ กถํ นุ โข อโหสึ อตีตมทฺธานํ กึ หุตฺวา กึ อโหสึ
นุ โข อหํ อตีตมทฺธานํ ภวิสฺสามิ นุ โข อหํ อนาคตมทฺธานํ
น นุ โข ภวิสฺสามิ อนาคตมทฺธานํ กึ นุ โข ภวิสฺสามิ
อนาคตมทฺธานํ กถํ นุ โข ภวิสฺสามิ อนาคตมทฺธานํ กึ
หุตฺวา กึ ภวิสฺสามิ นุ โข อหํ อนาคตมทฺธานนฺติ เอตรหิ
วา ปจฺจุปฺปนฺนมทฺธานํ อารพฺภ ๑- อชฺฌตฺตํ กถํกถี โหติ
อหํ นุ โขสฺมิ โน นุ โขสฺมิ กึ นุ โขสฺมิ กถํ นุ โขสฺมิ อยํ นุ
โข สตฺโต กุโต อาคโต โส กุหึ คามี ภวิสฺสตีติ ฯ
{๑๒.๕} ตสฺส เอวํ อโยนิโส มนสิกโรโต ฉนฺนํ ทิฏฺฐีนํ
อญฺญตรา ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ ฯ อตฺถิ เม อตฺตาติ วาสฺส สจฺจโต
เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ ฯ นตฺถิ เม อตฺตาติ วาสฺส สจฺจโต เถตโต
ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ ฯ อตฺตนาว อตฺตานํ สญฺชานามีติ วาสฺส สจฺจโต
เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ ฯ อตฺตนาว อนตฺตานํ สญฺชานามีติ วาสฺส
สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ ฯ อนตฺตนาว อตฺตานํ สญฺชานามีติ
วาสฺส สจฺจโต เถตโต ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ ฯ อถ วา ปนสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ
โหติ โย เม อยํ อตฺตาว เวเทยฺโย ตตฺร ตตฺร กลฺยาณปาปกานํ
กมฺมานํ วิปากํ ปฏิสํเวเทติ โส โข ปน เม อยํ อตฺตา นิจฺโจ ธุโว
สสฺสโต อวิปริณามธมฺโม สสฺสติสมํ ตเถว ฐสฺสตีติ ฯ อิทํ วุจฺจติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ภิกฺขเว ทิฏฺฐิคตํ ทิฏฺฐิคหณํ ทิฏฺฐิกนฺตาโร ๑- ทิฏฺฐิวิสูกํ ทิฏฺฐิวิปฺผนฺทิตํ
ทิฏฺฐิสํโยชนํ ฯ ทิฏฺฐิสํโยชนสํยุตฺโต ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน น
ปริมุจฺจติ ชาติยา ชราย มรเณน โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาเสหิ ๒-
น ปริมุจฺจติ ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
{๑๒.๖} สุตวา จ โข ภิกฺขเว อริยสาวโก อริยานํ ทสฺสาวี
อริยธมฺมสฺส โกวิโท อริยธมฺเม สุวินีโต สปฺปุริสานํ ทสฺสาวี
สปฺปุริสธมฺมสฺส โกวิโท สปฺปุริสธมฺเม สุวินีโต มนสิกรณีเย
ธมฺเม ปชานาติ อมนสิกรณีเย ธมฺเม ปชานาติ ฯ โส มนสิกรณีเย
ธมฺเม ปชานนฺโต อมนสิกรณีเย ธมฺเม ปชานนฺโต เย ธมฺมา
น มนสิกรณียา เต ธมฺเม น มนสิกโรติ ฯ เย ธมฺมา มนสิกรณียา
เต ธมฺเม มนสิกโรติ ฯ
{๑๒.๗} กตเม จ ภิกฺขเว ธมฺมา น มนสิกรณียา เย ธมฺเม
น มนสิกโรติ ฯ ยสฺส ภิกฺขเว ธมฺเม มนสิกโรโต อนุปฺปนฺโน วา
กามาสโว อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา กามาสโว ปวฑฺฒติ อนุปฺปนฺโน
วา ภวาสโว อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา ภวาสโว ปวฑฺฒติ อนุปฺปนฺโน
วา อวิชฺชาสโว อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา อวิชฺชาสโว ปวฑฺฒติ
อิเม ธมฺมา น มนสิกรณียา เย ธมฺเม น มนสิกโรติ ฯ
{๑๒.๘} กตเม จ ภิกฺขเว ธมฺมา มนสิกรณียา เย ธมฺเม มนสิกโรติ ฯ
ยสฺส ภิกฺขเว ธมฺเม มนสิกโรโต อนุปฺปนฺโน วา กามาสโว น อุปฺปชฺชติ
อุปฺปนฺโน วา กามาสโว ปหิยฺยติ อนุปฺปนฺโน วา ภวาสโว น
@เชิงอรรถ: ๑ เยภุยฺเยน ทิฏฺฐิกนฺตารํ ฯ ๒ ม. ยุ. โสเกหิ ฯเปฯ อุปายาเสหิ ฯ
อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา ภวาสโว ปหิยฺยติ อนุปฺปนฺโน วา
อวิชฺชาสโว น อุปฺปชฺชติ อุปฺปนฺโน วา อวิชฺชาสโว ปหิยฺยติ
อิเม ธมฺมา มนสิกรณียา เย ธมฺเม มนสิกโรติ ฯ
{๑๒.๙} ตสฺส อมนสิกรณียานํ ธมฺมานํ อมนสิการา
มนสิกรณียานํ ธมฺมานํ มนสิการา อนุปฺปนฺนา เจว อาสวา
น อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ อาสวา ปหิยฺยนฺติ ฯ
{๑๒.๑๐} โส อิทํ ทุกฺขนฺติ โยนิโส มนสิกโรติ อยํ
ทุกฺขสมุทโยติ โยนิโส มนสิกโรติ อยํ ทุกฺขนิโรโธติ โยนิโส
มนสิกโรติ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ โยนิโส มนสิกโรติ ฯ
ตสฺส เอวํ โยนิโส มนสิกโรโต ตีณิ สํโยชนานิ ปหิยฺยนฺติ
สกฺกายทิฏฺฐิ วิจิกิจฺฉา สีลพฺพตปรามาโส ฯ อิเม วุจฺจนฺติ
ภิกฺขเว อาสวา ทสฺสนา ปหาตพฺพา ฯ
[๑๓] กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา สํวรา ปหาตพฺพา ฯ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส จกฺขุนฺทฺริยสํวรสํวุโต วิหรติ ฯ ยญฺหิสฺส
ภิกฺขเว จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ อสํวุตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา
วิฆาตปริฬาหา จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ สํวุตสฺส วิหรโต เอวํส เต อาสวา
วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ฯ ปฏิสงฺขา โยนิโส โสตินฺทฺริยสํวรสํวุโต
วิหรติ ฯเปฯ ปฏิสงฺขา โยนิโส ฆานินฺทฺริยสํวรสํวุโต วิหรติ
ฯเปฯ ปฏิสงฺขา โยนิโส ชิวฺหินฺทฺริยสํวรสํวุโต วิหรติ ฯเปฯ
ปฏิสงฺขา โยนิโส กายินฺทฺริยสํวรสํวุโต วิหรติ ฯเปฯ
ปฏิสงฺขา โยนิโส มนินฺทฺริยสํวรสํวุโต วิหรติ ฯ ยญฺหิสฺส
ภิกฺขเว มนินฺทฺริยสํวรํ อสํวุตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา
วิฆาตปริฬาหา มนินฺทฺริยสํวรํ สํวุตสฺส วิหรโต เอวํส เต อาสวา
วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ฯ ยญฺหิสฺส ภิกฺขเว สํวรํ อสํวุตสฺส
วิหรโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา สํวรํ สํวุตสฺส
วิหรโต เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ฯ อิเม
วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา สํวรา ปหาตพฺพา ฯ
[๑๔] กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา ปฏิเสวนา ปหาตพฺพา ฯ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส จีวรํ ปฏิเสวติ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตาย
อุณฺหสฺส ปฏิฆาตาย ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ๑-
ปฏิฆาตาย ยาวเทว หิริโกปินปฏิจฺฉาทนตฺถํ ฯ
{๑๔.๑} ปฏิสงฺขา โยนิโส ปิณฺฑปาตํ ปฏิเสวติ เนว ทวาย น
มทาย น มณฺฑนาย น วิภูสนาย ยาวเทว อิมสฺส กายสฺส ฐิติยา
ยาปนาย วิหึสุปรติยา พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย อิติ ปุราณญฺจ เวทนํ
ปฏิหงฺขามิ นวญฺจ เวทนํ น อุปฺปาเทสฺสามิ ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ
อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ ๒- ฯ
{๑๔.๒} ปฏิสงฺขา โยนิโส เสนาสนํ ปฏิเสวติ ยาวเทว สีตสฺส
ปฏิฆาตาย อุณฺหสฺส ปฏิฆาตาย ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ๑-
ปฏิฆาตาย ยาวเทว อุตุปริสฺสยวิโนทนํ ปฏิสลฺลานารามตฺถํ ฯ
{๑๔.๓} ปฏิสงฺขา โยนิโส คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ปฏิเสวติ
ยาวเทว อุปฺปนฺนานํ เวยฺยาพาธิกานํ เวทนานํ ปฏิฆาตาย
อพฺยาปชฺฌปรมตาย ฯ
{๑๔.๔} ยญฺหิสฺส ภิกฺขเว อปฺปฏิเสวโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ..สิรีสป.. ฯ ๒ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
อาสวา วิฆาตปริฬาหา ปฏิเสวโต เอวํส เต อาสวา
วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา
ปฏิเสวนา ปหาตพฺพา ฯ
[๑๕] กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา อธิวาสนา ปหาตพฺพา ฯ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส ขโม โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส
ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ
ทุราคตานํ วจนปถานํ อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ
ติปฺปานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ
อธิวาสกชาติโก โหติ ฯ ยญฺหิสฺส ภิกฺขเว อนธิวาสยโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ
อาสวา วิฆาตปริฬาหา อธิวาสยโต เอวํส เต อาสวา
วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา
อธิวาสนา ปหาตพฺพา ฯ
[๑๖] กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา ปริวชฺชนา ปหาตพฺพา ฯ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส จณฺฑํ หตฺถึ ปริวชฺเชติ
จณฺฑํ อสฺสํ ปริวชฺเชติ จณฺฑํ โคณํ ปริวชฺเชติ จณฺฑํ กุกฺกุรํ
ปริวชฺเชติ อหึ ขาณุํ กณฺฏกฏฺฐานํ ๑- โสพฺภํ ปปาตํ จนฺทนิกํ
โอฬิคลฺลํ ฯ ยถารูเป อนาสเน นิสินฺนํ ยถารูเป อโคจเร จรนฺตํ
ยถารูเป ปาปเก มิตฺเต ภชนฺตํ วิญฺญู สพฺรหฺมจารี ปาปเกสุ
ฐาเนสุ โอกปฺเปยฺยุํ ฯ โส ตญฺจ อนาสนํ ตญฺจ อโคจรํ เต
@เชิงอรรถ: ๑ สี. กณฺฏกธานํ ฯ
จ ปาปเก มิตฺเต ปฏิสงฺขา โยนิโส ปริวชฺเชติ ฯ ยญฺหิสฺส
ภิกฺขเว อปฺปริวชฺชยโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา
ปริวชฺชยโต เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ฯ
อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา ปริวชฺชนา ปหาตพฺพา ฯ
[๑๗] กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา วิโนทนา ปหาตพฺพา ฯ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ
ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ ๑- อนภาวงฺคเมติ อุปฺปนฺนํ
พฺยาปาทวิตกฺกํ ฯเปฯ อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ ฯเปฯ อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน
ปาปเก อกุสเล ธมฺเม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ
อนภาวงฺคเมติ ฯ ยญฺหิสฺส ภิกฺขเว อวิโนทยโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ
อาสวา วิฆาตปริฬาหา วิโนทยโต เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา
น โหนฺติ ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา วิโนทนา ปหาตพฺพา ฯ
[๑๘] กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา ฯ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ
วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ ปฏิสงฺขา โยนิโส
ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯเปฯ วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯเปฯ
ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯเปฯ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯเปฯ
สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯเปฯ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ
วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ ฯ ยญฺหิสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. พฺยนฺติกโรติ ฯ
ภิกฺขเว อภาวยโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา ภาวยโต
เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ฯ อิเม วุจฺจนฺติ
ภิกฺขเว อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา ฯ
[๑๙] ยโต จ ๑- โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เย อาสวา ทสฺสนา
ปหาตพฺพา เต ทสฺสนา ปหีนา โหนฺติ ฯ เย อาสวา สํวรา
ปหาตพฺพา เต สํวรา ปหีนา โหนฺติ ฯ เย อาสวา ปฏิเสวนา
ปหาตพฺพา เต ปฏิเสวนา ปหีนา โหนฺติ ฯ เย อาสวา อธิวาสนา
ปหาตพฺพา เต อธิวาสนา ปหีนา โหนฺติ ฯ เย อาสวา ปริวชฺชนา
ปหาตพฺพา เต ปริวชฺชนา ปหีนา โหนฺติ ฯ เย อาสวา วิโนทนา
ปหาตพฺพา เต วิโนทนา ปหีนา โหนฺติ ฯ เย อาสวา ภาวนา
ปหาตพฺพา เต ภาวนา ปหีนา โหนฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ สพฺพาสวสํวรสํวุโต วิหรติ อจฺเฉจฺฉิ ตณฺหํ วิวตฺตยิ ๒-
สํโยชนํ สมฺมา มานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ
อิทมโวจ ภควา อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
สพฺพาสวสํวรสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํ ฯ
-------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ สี. ยุ. อาวตฺตยิ ฯ
ธมฺมทายาทสุตฺตํ
[๒๐] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
[๒๑] ภควา เอตทโวจ ธมฺมทายาทา เม ภิกฺขเว ภวถ
มา อามิสทายาทา อตฺถิ เม ตุเมฺหสุ อนุกมฺปา กินฺติ เม
สาวกา ธมฺมทายาทา ภเวยฺยุํ โน อามิสทายาทาติ ฯ ตุเมฺห จ เม
ภิกฺขเว อามิสทายาทา ภเวยฺยาถ โน ธมฺมทายาทา ตุเมฺหปิ เตน
อาทิสฺสา ๑- ภเวยฺยาถ อามิสทายาทา สตฺถุ สาวกา วิหรนฺติ โน
ธมฺมทายาทาติ ฯ อหมฺปิ เตน อาทิสฺโส ภเวยฺยํ อามิสทายาทา
สตฺถุ สาวกา วิหรนฺติ โน ธมฺมทายาทาติ ฯ ตุเมฺห จ เม
ภิกฺขเว ธมฺมทายาทา ภเวยฺยาถ โน อามิสทายาทา ตุเมฺหปิ
เตน น อาทิสฺสา ภเวยฺยาถ ธมฺมทายาทา สตฺถุ สาวกา วิหรนฺติ
โน อามิสทายาทาติ ฯ อหมฺปิ เตน น อาทิสฺโส ภเวยฺยํ
ธมฺมาทายาทา สตฺถุ สาวกา วิหรนฺติ โน อามิสทายาทาติ ฯ
ตสฺมาติห เม ภิกฺขเว ธมฺมทายาทา ภวถ มา อามิสทายาทา
อตฺถิ เม ตุเมฺหสุ อนุกมฺปา กินฺติ เม สาวกา ธมฺมาทายาทา
ภเวยฺยุํ โน อามิสทายาทาติ ฯ
[๒๒] อิธาหํ ภิกฺขเว ภุตฺตาวี อสฺสํ ปวาริโต ปริปุณฺโณ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อาทิยา ฯ
ปริโยสิโต สุหิโต ยาวทตฺโถ สิยา จ เม ปิณฺฑปาโต อติเรกธมฺโม
ฉฑฺฑิยธมฺโม ๑- ฯ อถ เทฺว ภิกฺขู อาคจฺเฉยฺยุํ ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยปเรตา ๒-
ตฺยาหํ เอวํ วเทยฺยํ อหํ โขมฺหิ ภิกฺขเว ภุตฺตาวี ปวาริโต ปริปุณฺโณ
ปริโยสิโต สุหิโต ยาวทตฺโถ อตฺถิ จ เม อยํ ปิณฺฑปาโต อติเรกธมฺโม
ฉฑฺฑิยธมฺโม สเจ อากงฺขถ ภุญฺชถ สเจ ๓- ตุเมฺห น ภุญฺชิสฺสถ
อิทานาหํ อปหริเต วา ฉฑฺเฑสฺสามิ อปฺปาณเก วา อุทเก
โอปิลาเปสฺสามีติ ฯ ตตฺเถกสฺส ๔- ภิกฺขุโน เอวมสฺส ภควา โข
ภุตฺตาวี ปวาริโต ปริปุณฺโณ ปริโยสิโต สุหิโต ยาวทตฺโถ อตฺถิ
จายํ ภควโต ปิณฺฑปาโต อติเรกธมฺโม ฉฑฺฑิยธมฺโม สเจ มยํ
น ภุญฺชิสฺสาม อิทานิ ภควา อปฺปหริเต วา ฉฑฺเฑสฺสติ
อปฺปาณเก วา อุทเก โอปิลาเปสฺสติ วุตฺตํ โข ปเนตํ ภควตา
ธมฺมทายาทา เม ภิกฺขเว ภวถ มา อามิสทายาทาติ
อามิสญฺญตรํ โข ปเนตํ ยทิทํ ปิณฺฑปาโต ยนฺนูนาหํ อิมํ
ปิณฺฑปาตํ อภุญฺชิตฺวา อิมินาว ชิฆจฺฉาทุพฺพเลฺยน เอวํ
อิมํ รตฺตินฺทิวํ วีตินาเมยฺยนฺติ ฯ
{๒๒.๑} โส ตํ ปิณฺฑปาตํ อภุญฺชิตฺวา เตเนว ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺเยน
เอวํ ตํ รตฺตินฺทิวํ วีตินาเมยฺย ฯ อถ ทุติยสฺส ภิกฺขุโน เอวมสฺส ภควา
โข ภุตฺตาวี ปวาริโต ปริปุณฺโณ ปริโยสิโต สุหิโต ยาวทตฺโถ อตฺถิ
จายํ ภควโต ปิณฺฑปาโต อติเรกธมฺโม ฉฑฺฑิยธมฺโม สเจ
มยํ น ภุญฺชิสฺสาม อิทานิ ภควา อปฺปหริเต วา ฉฑฺเฑสฺสติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ฉฑฺฑนียธมฺโม ฯ ๒ สี. ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺลปเรตา ฯ ยุ. ...ทุพฺพล... ฯ
@๓ ม. โน เจ ตุเมฺห ภุญฺชิสฺสถ ฯ ๔ ม. ยุ. ตเตฺรกสฺส ฯ
อปฺปาณเก วา อุทเก โอปิลาเปสฺสติ ยนฺนูนาหํ อิมํ ปิณฺฑปาตํ
ภุญฺชิตฺวา ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยํ ปฏิวิโนเทตฺวา ๑- เอวํ อิมํ รตฺตินฺทิวํ
วีตินาเมยฺยนฺติ ฯ โส ตํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชิตฺวา ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยํ
ปฏิวิโนเทตฺวา เอวํ ตํ รตฺตินฺทิวํ วีตินาเมยฺย ฯ กิญฺจาปิ โส
ภิกฺขเว ภิกฺขุ ตํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชิตฺวา ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยํ
ปฏิวิโนเทตฺวา เอวํ ตํ รตฺตินฺทิวํ วีตินาเมยฺย ฯ
{๒๒.๒} อถ โข อสุเยว เม ปุริโม ภิกฺขุ ปุชฺชตโร จ ปาสํสตโร
จ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ตญฺหิ ตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ทีฆรตฺตํ อปฺปิจฺฉตาย
สนฺตุฏฺฐิยา สลฺเลขาย สุภรตาย วิริยารมฺภาย สํวตฺติสฺสติ ฯ
ตสฺมาติห เม ภิกฺขเว ธมฺมทายาทา ภวถ มา อามิสทายาทา อตฺถิ
เม ตุเมฺหสุ อนุกมฺปา กินฺติ เม สาวกา ธมฺมทายาทา ภเวยฺยุํ โน
อามิสทายาทาติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน ๒- สุคโต
อุฏฺฐายาสนา วิหารํ ปาวิสิ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๑-๒๓.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=12&item=1&items=22
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=12&item=1&items=22&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=12&item=1&items=22
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=12&item=1&items=22
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=1
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒
https://84000.org/tipitaka/read/?index_12
https://84000.org/tipitaka/english/?index_12
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
