[๗๓๗] อจฺฉริยญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อจฺฉริยคามิญฺจ
มคฺคํ ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว อจฺฉริยํ ฯเปฯ
[๗๓๘] อพฺภุตญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อพฺภุตคามิญฺจ
มคฺคํ ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว อพฺภุตํ ฯเปฯ
[๗๓๙] อนีติกญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อนีติกคามิญฺจ
มคฺคํ ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว อนีติกํ ฯเปฯ
[๗๔๐] อนีติกธมฺมญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อนีติกธมฺมคามิญฺจ
มคฺคํ ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว อนีติกธมฺมํ ฯเปฯ
[๗๔๑] นิพฺพานญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ นิพฺพานคามิญฺจ
มคฺคํ ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว นิพฺพานํ ฯเปฯ
[๗๔๒] อพฺยาปชฺฌญฺจ ๑- โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ
อพฺยาปชฺฌคามิญฺจ ๒- มคฺคํ ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว
อพฺยาปชฺฌํ ฯเปฯ
[๗๔๓] วิราคญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ วิราคคามิญฺจ มคฺคํ
ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว วิราโค ฯเปฯ
[๗๔๔] สุทฺธิญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ สุทฺธิคามิญฺจ มคฺคํ ตํ
สุณาถ ฯ กตมา จ ภิกฺขเว สุทฺธิ ฯเปฯ
[๗๔๕] มุตฺติญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ มุตฺติคามิญฺจ มคฺคํ
ตํ สุณาถ ฯ กตมา จ ภิกฺขเว มุตฺติ ฯเปฯ
[๗๔๖] อนาลยญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อนาลยคามิญฺจ
มคฺคํ ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อนาลโย ฯเปฯ
[๗๔๗] ทีปญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ ทีปคามิญฺจ มคฺคํ
ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว ทีปํ ฯเปฯ
[๗๔๘] เลณญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ เลณคามิญฺจ มคฺคํ
ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว เลณํ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อพฺยาพชฺฌญฺจ ฯ ๒ ม. อพฺยาพชฺฌคามิญฺจ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
[๗๔๙] ตาณญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ ตาณคามิญฺจ มคฺคํ
ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว ตาณํ ฯเปฯ
[๗๕๐] สรณญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ สรณคามิญฺจ มคฺคํ
ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว สรณํ ฯเปฯ
[๗๕๑] ปรายนญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ ปรายนคามิญฺจ มคฺคํ
ตํ สุณาถ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว ปรายนํ ฯ โย ภิกฺขเว ราคกฺขโย
โทสกฺขโย โมหกฺขโย ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปรายนํ ฯ กตโม
จ ภิกฺขเว ปรายนคามิมคฺโค ฯ กายคตาสติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ปรายนคามิมคฺโค ฯ อิติ โข ภิกฺขเว เทสิตํ โว มยา ปรายนํ
เทสิโต ปรายนคามิมคฺโค ฯ ยํ ภิกฺขเว สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ
หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย กตํ โว ตํ มยา ฯ
เอตานิ ภิกฺขเว รุกฺขมูลานิ เอตานิ สุญฺญาคารานิ ฯ ฌายถ ภิกฺขเว
มา ปมาทตฺถ มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถ ฯ อยํ โว
อมฺหากํ อนุสาสนีติ ฯ (ยถา อสงฺขตํ วิตฺถาริตํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ) ฯ
ทุติโย วคฺโค สมตฺโต ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
อสงฺขตํ อนตํ อนาสวํ สจฺจญฺจ ปารํ นิปุณํ สุทุทฺทสํ
อชชฺชรนฺตํ ๑- ธุวํ อปโลกินํ อนิทสฺสนํ นิปฺปปญฺจสนฺตํ ฯ
อมตํ ปณีตญฺจ สิวญฺจ เขมํ ตณฺหกฺขโย อจฺฉริยญฺจ อพฺภุตํ
อนีติกํ อนีติกธมฺมํ นิพฺพานเมตํ สุคเตน เทสิตํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อชชฺชรํ ฯ
อพฺยาปชฺโฌ วิราโค จ สุทฺธิ มุตฺติ อนาลโย
ทีปํ เลณญฺจ ตาณญฺจ สรณญฺจ ปรายนนฺติ ฯ
อสงฺขตสํยุตฺตํ สมตฺตํ ฯ
------
อพฺยากตสํยุตฺตํ
[๗๕๒] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส
อาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน เขมา ภิกฺขุนี โกสเลสุ จาริกํ
จรมานา อนฺตรา จ สาวตฺถึ อนฺตรา จ สาเกตํ โตรณวตฺถุสฺมึ
วาสํ อุปคตา โหติ ฯ อถ โข ราชา ปเสนทิโกสโล สาเกตา
สาวตฺถึ คจฺฉนฺโต อนฺตรา จ สาวตฺถึ อนฺตรา จ สาเกตํ ๑-
โตรณวตฺถุสฺมึ เอกรตฺติวาสํ อุปคจฺฉติ ๒- ฯ อถ โข ราชา
ปเสนทิโกสโล อญฺญตรํ ปุริสํ อามนฺเตสิ เอหิ ตฺวํ อมฺโภ
ปุริส โตรณวตฺถุสฺมึ ตถารูปํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา ชาน
ยมหํ อชฺช ปยิรุปาเสยฺยนฺติ ฯ เอวํ เทวาติ โข โส ปุริโส
รญฺโญ ปเสนทิโกสลสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เกวลกปฺปํ โตรณวตฺถุํ ๓-
อาหิณฺฑนฺโต นาทฺทส ตถารูปํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา ยํ
ราชา ปเสนทิโกสโล ปยิรุปาเสยฺย ฯ
[๗๕๓] อทฺทสา โข โส ปุริโส เขมํ ภิกฺขุนึ โตรณวตฺถุสฺมึ
วาสํ อุปคตํ ทิสฺวาน เยน ราชา ปเสนทิโกสโล เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ ปเสนทิโกสลํ เอตทโวจ นตฺถิ โข เทว
โตรณวตฺถุสฺมึ ตถารูโป สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ยํ เทโว
ปยิรุปาเสยฺย ฯ อตฺถิ จ โข เทว เขมา นาม ภิกฺขุนี ตสฺส
ภควโต สาวิกา อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ ตสฺสา โข ปน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อนฺตรา จ สาเกตํ อนฺตรา จ สาวตฺถึ ฯ ๒ ม. ยุ. อุปคจฺฉิ ฯ
@๓ ยุ. โตรณวตฺถุสฺมึ ฯ
อยฺยาย เอวํกลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต ปณฺฑิตา
พฺยตฺตา เมธาวินี พหุสฺสุตา จิตฺตกถี ๑- กลฺยาณปฏิภาณาติ ฯ
ตํ เทโว ปยิรุปาสตูติ ฯ
[๗๕๔] อถ โข ราชา ปเสนทิโกสโล เยน เขมา ภิกฺขุนี
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เขมํ ภิกฺขุนึ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ราชา ปเสนทิโกสโล เขมํ ภิกฺขุนึ
เอตทโวจ กึ นุ โข อยฺเย โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
อพฺยากตํ โข เอตํ มหาราช ภควตา โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
กึ ปนยฺเย น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข มหาราช
อพฺยากตํ ภควตา น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ กึ นุ
โข อยฺเย โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
อพฺยากตํ โข เอตํ มหาราช ภควตา โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ ฯ กึ ปนยฺเย เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข มหาราช อพฺยากตํ ภควตา เนว
โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
[๗๕๕] กึ นุ โข อยฺเย โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ
ปุฏฺฐา สมานา อพฺยากตํ โข เอตํ มหาราช ภควตา โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯ กึ ปนยฺเย น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
อิติ ปุฏฺฐา สมานา เอตมฺปิ โข มหาราช อพฺยากตํ ภควตา น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯ กึ นุ โข อยฺเย โหติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จิตฺตกถา ฯ
จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ ปุฏฺฐา สมานา
อพฺยากตํ โข เอตํ มหาราช ภควตา โหติ จ น จ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯ กึ ปนยฺเย เนว โหติ น น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ ปุฏฺฐา สมานา เอตมฺปิ โข
มหาราช อพฺยากตํ ภควตา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติ วเทสิ ฯ โก นุ โข อยฺเย เหตุ โก ปจฺจโย เยเนตํ
อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ
[๗๕๖] เตนหิ มหาราช ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ ยถา เต
ขเมยฺย ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ มหาราช อตฺถิ เต
โกจิ คณโก วา มุทฺทิโก วา สงฺขายโก วา โย ปโหติ คงฺคาย
วาลิกํ คเณตุํ เอตฺตกา วาลิกา อิติ วา เอตฺตกานิ วาลิกสตานิ
อิติ วา เอตฺตกานิ วาลิกสหสฺสานิ อิติ วา เอตฺตกานิ
วาลิกสตสหสฺสานิ อิติ วาติ ฯ โน เหตํ อยฺเย ฯ อตฺถิ ปน เต
โกจิ คณโก วา มุทฺทิโก วา สงฺขายโก วา โย ปโหติ มหาสมุทฺเท
อุทกํ คเณตุํ เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกานิ อิติ วา เอตฺตกานิ
อุทกาฬฺหกสตานิ อิติ วา เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสหสฺสานิ อิติ
วา เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสตสหสฺสานิ อิติ วาติ ฯ โน เหตํ
อยฺเย ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ มหยฺเย สมุทฺโท คมฺภีโร อปฺปเมยฺโย
ทุปฺปริโยคาโหติ ๑- ฯ
[๗๕๗] เอวเมว โข มหาราช เยน รูเปน ตถาคตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ทุปฺปริโยคาโฬฺหติ วา ปาโฐ ฯ
ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปยฺย ๑- ตํ รูปํ ตถาคตสฺส ปหีนํ
อุจฺฉินฺนมูลํ ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวงฺคตํ อายตึ อนุปฺปาทธมฺมํ ฯ
รูปสงฺขฺยา วิมุตฺโต โข มหาราช ตถาคโต คมฺภีโร อปฺปเมยฺโย
ทุปฺปริโยคาโห เสยฺยถาปิ มหาราช ๒- มหาสมุทฺโท ฯ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ
น อุเปติ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ ฯ
{๗๕๗.๑} ยาย เวทนาย ตถาคตํ ปญฺญาปยมาโน
ปญฺญเปยฺย สา เวทนา ตถาคตสฺส ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา
ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา ฯ
เวทนาสงฺขฺยา วิมุตฺโต โข มหาราช ตถาคโต คมฺภีโร
อปฺปเมยฺโย ทุปฺปริโยคาโห เสยฺยถาปิ มหาราช มหาสมุทฺโท ฯ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิ น อุเปติ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ
น อุเปติ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ ฯ
{๗๕๗.๒} ยาย สญฺญาย ตถาคตํ ฯเปฯ เยหิ สงฺขาเรหิ
ตถาคตํ ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปยฺย เต สงฺขารา ตถาคตสฺส
ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา อายตึ
อนุปฺปาทธมฺมา ฯ สงฺขารสงฺขฺยา วิมุตฺโต โข มหาราช
ตถาคโต คมฺภีโร อปฺปเมยฺโย ทุปฺปริโยคาโห
เสยฺยถาปิ มหาราช มหาสมุทฺโท ฯ โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิ น อุเปติ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปญฺญาเปยฺย ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อุเปติ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ ฯ
เยน วิญฺญาเณน ตถาคตํ ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปยฺย
ตํ วิญฺญาณํ ตถาคตสฺส ปหีนํ อุจฺฉินฺนมูลํ ตาลาวตฺถุกตํ
อนภาวงฺคตํ อายตึ อนุปฺปาทธมฺมํ ฯ วิญฺญาณสงฺขฺยา
วิมุตฺโต โข มหาราช ตถาคโต คมฺภีโร อปฺปเมยฺโย
ทุปฺปริโยคาโห เสยฺยถาปิ มหาราช มหาสมุทฺโท ฯ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิ น อุเปติ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิ น อุเปติ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิ น อุเปตีติ ฯ อถ โข ราชา ปเสนทิโกสโล
เขมาย ภิกฺขุนิยา ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา เขมํ ภิกฺขุนึ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา
ปกฺกามิ ฯ
[๗๕๘] อถ โข ราชา ปเสนทิโกสโล อปเรน สมเยน เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ราชา ปเสนทิโกสโล
ภควนฺตํ เอตทโวจ กึ นุ โข ภนฺเต โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
อพฺยากตํ โข เอตํ มหาราช มยา โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
กึ ปน ภนฺเต น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข
มหาราช อพฺยากตํ มยา น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
กึ นุ โข ภนฺเต โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ มหาราช มยา โหติ จ น
จ โหติ ตถาคโต ปรํ มาณาติ ฯ กึ ปน ภนฺเต เนว โหติ
น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข มหาราช
อพฺยากตํ มยา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
กึ นุ โข ภนฺเต โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ ปุฏฺโฐ
สมาโน อพฺยากตํ โข เอตํ มหาราช มยา โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯเปฯ กึ ปน ภนฺเต เนว โหติ น น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน เอตมฺปิ โข
มหาราช อพฺยากตํ มยา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย
เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ
[๗๕๙] เตนหิ มหาราช ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ ยถา
เต ขเมยฺย ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ มหาราช
อตฺถิ เต โกจิ คณโก วา มุทฺทิโก วา สงฺขายโก วา โย
ปโหติ คงฺคาย วาลิกํ คเณตุํ เอตฺตกา วาลิกา อิติ วา ฯเปฯ
เอตฺตกานิ วาลิกสตสหสฺสานิ อิติ วาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
อตฺถิ ปน เต โกจิ คณโก วา มุทฺทิโก วา สงฺขายโก วา
โย ปโหติ มหาสมุทฺเท อุทกํ คเณตุํ เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกานิ
อิติ วา ฯเปฯ เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสตสหสฺสานิ อิติ วาติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ มหา หิ ๑- ภนฺเต สมุทฺโท
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. หิสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
คมฺภีโร อปฺปเมยฺโย ทุปฺปริโยคาโหติ ฯ
[๗๖๐] เอวเมว โข มหาราช เยน รูเปน ตถาคตํ
ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปยฺย ตํ รูปํ ตถาคตสฺส ปหีนํ
อุจฺฉินฺนมูลํ ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวงฺคตํ อายตึ อนุปฺปาทธมฺมํ ฯ
รูปสงฺขฺยา วิมุตฺโต โข มหาราช ตถาคโต คมฺภีโร อปฺปเมยฺโย
ทุปฺปริโยคาโห เสยฺยถาปิ มหาราช สมุทฺโท ฯ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ ฯ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ
น อุเปติ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ ฯ ยาย
เวทนาย ฯ ยาย สญฺญาย ฯ เยหิ สงฺขาเรหิ ฯ
{๗๖๐.๑} เยน วิญฺญาเณน ตถาคตํ ปญฺญาปยมาโน
ปญฺญเปยฺย ตํ วิญฺญาณํ ตถาคตสฺส ปหีนํ อุจฺฉินฺนมูลํ
ตาลาวตฺถุกตํ อนภาวงฺคตํ อายตึ อนุปฺปาทธมฺมํ ฯ
วิญฺญาณสงฺขฺยา วิมุตฺโต โข มหาราช ตถาคโต คมฺภีโร
อปฺปเมยฺโย ทุปฺปริโยคาโห เสยฺยถาปิ มหาราช มหาสมุทฺโท ฯ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิ น อุเปติ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิ น อุเปติ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิ น อุเปตีติ ฯ
[๗๖๑] อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภุตํ ภนฺเต ยตฺร หิ นาม สตฺถุ
เจว สาวิกาย จ อตฺเถน อตฺโถ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ
สํสนฺทิสฺสติ สเมสฺสติ น วิหายิสฺสติ ๑- ยทิทํ อคฺคปทสฺมึ ฯ
เอกมิทาหํ ภนฺเต สมยํ เขมํ ภิกฺขุนึ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ
อปุจฺฉึ ฯ สาปิ เม อยฺยา เอเตหิ ปเทหิ เอเตหิ พฺยญฺชเนหิ
เอตมตฺถํ พฺยากาสิ เสยฺยถาปิ ภควา ฯ อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภุตํ
ภนฺเต ยตฺร หิ นาม สตฺถุ เจว สาวิกาย จ อตฺเถน อตฺโถ
พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ สํสนฺทิสฺสติ สเมสฺสติ น วิหายิสฺสติ
ยทิทํ อคฺคปทสฺมึ ฯ หนฺททานิ มยํ ภนฺเต คจฺฉาม พหุกิจฺจา
มยํ พหุกรณียาติ ฯ ยสฺสทานิ ตฺวํ มหาราช กาลํ มญฺญสีติ ฯ
อถ โข ราชา ปเสนทิโกสโล ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา
อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ
กตฺวา ปกฺกามีติ ฯ ปฐมํ ฯ
[๗๖๒] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ
มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา
อนุราโธ ภควโต อวิทูเร อรญฺญกุฏิกายํ วิหรติ ฯ อถ โข
สมฺพหุลา อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เยนายสฺมา อนุราโธ
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อนุราเธน สทฺธึ สมฺโมทึสุ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อายสฺมนฺตํ
อนุราธํ เอตทโวจุํ โย โส อาวุโส อนุราธ ตถาคโต อุตฺตมปุริโส
ปรมปุริโส ปรมปตฺติปตฺโต ตํ ตถาคโต อิเมสุ จตูสุ ฐาเนสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. น วิโรธยิสฺสติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปติ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา
น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา โหติ จ น จ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วาติ ฯ โย โส อาวุโส ตถาคโต อุตฺตมปุริโส
ปรมปุริโส ปรมปตฺติปตฺโต ตํ ตถาคโต อญฺญตฺร อิเมหิ จตูหิ
ฐาเนหิ ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปติ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
วา น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา โหติ จ น จ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติ ฯ
[๗๖๓] เอวํ วุตฺเต เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อายสฺมนฺตํ
อนุราธํ เอตทโวจุํ โส จายํ ภิกฺขุ นโว ภวิสฺสติ อจิรปพฺพชิโต
เถโร วา ปน พาโล อพฺยตฺโตติ ฯ อถ โข เต อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา อายสฺมนฺตํ อนุราธํ นววาเทน จ พาลวาเทน จ
อปสาเทตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกมึสุ ฯ
{๗๖๓.๑} อถ โข อายสฺมโต อนุราธสฺส อจิรปกฺกนฺเตสุ
อญฺญติตฺถิเยสุ ปริพฺพาชเกสุ เอตทโหสิ สเจ โข มํ เต
อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อุตฺตรึ ปุจฺเฉยฺยุํ กถํ พฺยากรมาโน
นุ ขฺวาหํ เตสํ อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ วุตฺตวาที เจว
ภควโต อสฺสํ น จ ภควนฺตํ อภูเตน อพฺภาจิกฺเขยฺยํ ธมฺมสฺส
จานุธมฺมํ พฺยากเรยฺยํ น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุปาโต
คารยฺหํ ฐานํ อาคจฺเฉยฺยาติ ฯ
[๗๖๔] อถ โข อายสฺมา อนุราโธ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข อายสฺมา อนุราโธ ภควนฺตํ เอตทโวจ อิธาหํ
ภนฺเต ภควโต อวิทูเร อรญฺญกุฏิกายํ วิหรามิ ฯ อถ โข ภนฺเต
สมฺพหุลา อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เยนาหํ เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา มยา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข ภนฺเต
เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา มํ เอตทโวจุํ โย โส อาวุโส
อนุราธ ตถาคโต อุตฺตมปุริโส ปรมปุริโส ปรมปตฺติปตฺโต ตํ
ตถาคโต อิเมสุ จตูสุ ฐาเนสุ ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปติ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติ ฯ เอวํ วุตฺโตหํ ภนฺเต เต
อญฺญติตฺถิเย ปริพฺพาชเก เอตทโวจํ โย โส อาวุโส ตถาคโต
อุตฺตมปุริโส ปรมปุริโส ปรมปตฺติปตฺโต ตํ ตถาคโต อญฺญตฺร
อิเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปติ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วาติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภนฺเต เต อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา มํ เอตทโวจุํ โส จายํ ภิกฺขุ นโว ภวิสฺสติ
อจิรปพฺพชิโต เถโร วา ปน พาโล อพฺยตฺโตติ ฯ อถ โข มํ
ภนฺเต เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา นววาเทน จ พาลวาเทน
จ อปสาเทตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกมึสุ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต
อจิรปกฺกนฺเตสุ เตสุ อญฺญติตฺถิเยสุ ปริพฺพาชเกสุ เอตทโหสิ
สเจ โข มํ เต อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อุตฺตรึ ปุจฺเฉยฺยุํ กถํ
พฺยากรมาโน นุ ขฺวาหํ เตสํ อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ
วุตฺตวาที เจว ภควโต อสฺสํ น จ ภควนฺตํ อภูเตน
อพฺภาจิกฺเขยฺยํ ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากเรยฺยํ น จ โกจิ
สหธมฺมิโก วาทานุปาโต คารยฺหํ ฐานํ คจฺเฉยฺยาติ ฯ
[๗๖๕] ตํ กึ มญฺญสิ อนุราธ รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ
อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ
ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ
ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ เวทนา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯเปฯ
สญฺญา ฯ สงฺขารา ฯ วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ
อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ
ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ
สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ
[๗๖๖] ตสฺมาติห อนุราธ ยงฺกิญฺจิ รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ
อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา สุขุมํ วา หีนํ วา
ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา สพฺพํ รูปํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ
น เมโส อตฺตาติ ฯ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย
ทฏฺฐพฺพํ ฯ ยา กาจิ เวทนา อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนา ฯ
ยา กาจิ สญฺญา ฯ เย เกจิ สงฺขารา ฯ ยงฺกิญฺจิ วิญฺญาณํ
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา โอฬาริกํ วา
สุขุมํ วา หีนํ วา ปณีตํ วา ยํ ทูเร สนฺติเก วา สพฺพํ วิญฺญาณํ
เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ ฯ เอวเมตํ ยถาภูตํ
สมฺมปฺปญฺญาย ทฏฺฐพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ อนุราธ สุตวา อริยสาวโก
รูปสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ เวทนายปิ นิพฺพินฺทติ สญฺญายปิ นิพฺพินฺทติ
สงฺขาเรสุปิ นิพฺพินฺทติ วิญฺญาณสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ
วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติ ฯ
ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ
ปชานาติ ฯ
[๗๖๗] ตํ กึ มญฺญสิ อนุราธ รูปํ ตถาคโตติ สมนุปสฺสสีติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ เวทนํ ตถาคโตติ สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
สญฺญํ ตถาคโตติ สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ สงฺขาเร
ตถาคโตติ สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ วิญฺญาณํ ตถาคโตติ
สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
[๗๖๘] ตํ กึ มญฺญสิ อนุราธ รูปสฺมึ ตถาคโตติ
สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อญฺญตฺร รูปา ตถาคโตติ
สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เวทนาย ตถาคโตติ
สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อญฺญตฺร เวทนาย ฯเปฯ
สญฺญาย ฯเปฯ อญฺญตฺร สญฺญาย ฯเปฯ สงฺขาเรสุ ฯเปฯ
อญฺญตฺร สงฺขาเรหิ ฯเปฯ วิญฺญาณสฺมึ ตถาคโตติ สมนุปสฺสสีติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ อญฺญตฺร วิญฺญาณา ตถาคโตติ สมนุปสฺสสีติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ
[๗๖๙] ตํ กึ มญฺญสิ อนุราธ รูปํ เวทนํ สญฺญํ สงฺขาเร
วิญฺญาณํ ตถาคโตติ สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
[๗๗๐] ตํ กึ มญฺญสิ อนุราธ ยํ โส อรูปี อเวทโน อสญฺญี
อสงฺขาโร อวิญฺญาโณ ตถาคโตติ สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ
ภนฺเต ฯ เอตฺถ จ เต อนุราธ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สจฺจโต ๑- วา
ตถโต วา อนุปลพฺภิยมาโน กลฺลํ นุ เต ตํ เวยฺยากรณํ โย
โส อาวุโส ตถาคโต อุตฺตมปุริโส ปรมปุริโส ปรมปตฺติปตฺโต
ตํ ตถาคโต อญฺญตฺริเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปติ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ สาธุ สาธุ
อนุราธ ปุพฺเพ จาหํ อนุราธ เอตรหิ จ ทุกฺขญฺเจว ปญฺญเปมิ
ทุกฺขสฺส จ นิโรธนฺติ ฯ ทุติยํ ฯ
[๗๗๑] เอกํ สมยํ อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ มหาโกฏฺฐิโต ๒-
พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเย ฯ อถ โข อายสฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สจฺจโต เถตโต ตถาคโต อนุปลพฺภิยมาโน ฯ ๒ ม. ยุ. มหาโกฏฺฐิโก ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
มหาโกฏฺฐิโต สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนายสฺมา
สารีปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สารีปุตฺเตน
สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ
{๗๗๑.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มหาโกฏฺฐิโต
อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ เอตทโวจ กึ นุ โข อาวุโส สารีปุตฺต โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ อาวุโส ภควตา โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ กึ ปนาวุโส น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข อาวุโส อพฺยากตํ ภควตา น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ กึ นุ โข อาวุโส โหติ จ น จ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ อาวุโส ภควตา
โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ กึ ปนาวุโส เนว
โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข อาวุโส
อพฺยากตํ ภควตา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
{๗๗๑.๒} กึ นุ โข อาวุโส โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ
ปุฏฺโฐ สมาโน อพฺยากตํ โข เอตํ อาวุโส ภควตา โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯเปฯ กึ ปนาวุโส เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน เอตมฺปิ โข อาวุโส
อพฺยากตํ ภควตา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
วเทสิ ฯ โก นุ โข อาวุโส เหตุ โก ปจฺจโย เยเนตํ ๑- อพฺยากตํ
ภควตาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. เยน ตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
[๗๗๒] โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ โข อาวุโส รูปคตเมตํ ฯ
น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ รูปคตเมตํ ฯ โหติ จ น จ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ รูปคตเมตํ ฯ เนว โหติ น
น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ รูปคตเมตํ ฯ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ โข อาวุโส เวทนาคตเมตํ ฯ น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ เวทนาคตเมตํ ฯ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ เวทนาคตเมตํ ฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ เวทนาคตเมตํ ฯ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
โข อาวุโส สญฺญาคตเมตํ ฯ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
สญฺญาคตเมตํ ฯ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
สญฺญาคตเมตํ ฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
สญฺญาคตเมตํ ฯ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ โข อาวุโส
สงฺขารคตเมตํ ฯ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ สงฺขารคตเมตํ ฯ
โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ สงฺขารคตเมตํ ฯ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ สงฺขารคตเมตํ ฯ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ โข อาวุโส วิญฺญาณคตเมตํ ฯ
น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วิญฺญาณคตเมตํ ฯ โหติ จ น
จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วิญฺญาณคตเมตํ ฯ เนว โหติ
น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วิญฺญาณคตเมตํ ฯ อยํ โข
อาวุโส เหตุ อยํ ปจฺจโย เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ ตติยํ ฯ
[๗๗๓] เอกํ สมยํ อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ
มหาโกฏฺฐิโต พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเย ฯเปฯ
สาเยว ปุจฺฉา ฯ โก นุ โข อาวุโส เหตุ โก ปจฺจโย เยเนตํ
อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ
[๗๗๔] รูปํ โข อาวุโส อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ รูปสมุทยํ
อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ รูปนิโรธํ อชานโต อปสฺสโต
ยถาภูตํ รูปนิโรธคามินีปฏิปทํ อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิสฺส โหติ ฯ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
โหติ ฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
โหติ ฯ เวทนํ ฯ สญฺญํ ฯ สงฺขาเร ฯ วิญฺญาณํ อชานโต อปสฺสโต
ยถาภูตํ วิญฺญาณสมุทยํ อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ วิญฺญาณนิโรธํ
อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ วิญฺญาณนิโรธคามินีปฏิปทํ
อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
โหติ ฯ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ โหติ
จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ เนว โหติ
น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ
[๗๗๕] รูปญฺจ โข อาวุโส ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ รูปสมุทยํ
ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ รูปนิโรธํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ
รูปนิโรธคามินีปฏิปทํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ น เวทนํ ฯ สญฺญํ ฯ สงฺขาเร ฯ
วิญฺญาณํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ วิญฺญาณสมุทยํ ชานโต
ปสฺสโต ยถาภูตํ วิญฺญาณนิโรธํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ
วิญฺญาณนิโรธคามินีปฏิปทํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
น โหติ ฯ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
น โหติ ฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
น โหติ ฯ อยํ โข อาวุโส เหตุ อยํ ปจฺจโย เยเนตํ อพฺยากตํ
ภควตาติ ฯ จตุตฺถํ ฯ
[๗๗๖] เอกํ สมยํ อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ
มหาโกฏฺฐิโต พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเย ฯเปฯ
สาเยว ปุจฺฉา ฯ โก นุ โข อาวุโส เหตุ โก ปจฺจโย เยเนตํ
อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ
[๗๗๗] รูเป โข อาวุโส อวิคตราคสฺส อวิคตจฺฉนฺทสฺส
อวิคตเปมสฺส อวิคตปิปาสสฺส อวิคตปริฬาหสฺส อวิคตตณฺหสฺส
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ เวทนาย ฯ สญฺญาย ฯ
สงฺขาเรสุ ฯ วิญฺญาเณ อวิคตราคสฺส อวิคตจฺฉนฺทสฺส อวิคตเปมสฺส
อวิคตปิปาสสฺส อวิคตปริฬาหสฺส อวิคตตณฺหสฺส โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ
[๗๗๘] รูเป จ โข อาวุโส วิคตราคสฺส ฯเปฯ เวทนาย ฯ
สญฺญาย ฯ สงฺขาเรสุ ฯ วิญฺญาเณ วิคตราคสฺส วิคตจฺฉนฺทสฺส
วิคตเปมสฺส วิคตปิปาสสฺส วิคตปริฬาหสฺส วิคตตณฺหสฺส โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯ อยํ โข อาวุโส
เหตุ อยํ ปจฺจโย เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ ปญฺจมํ ฯ
[๗๗๙] เอกํ สมยํ อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ
มหาโกฏฺฐิโต พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเย ฯ อถ โข
อายสฺมา สารีปุตฺโต สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต
เยนายสฺมา มหาโกฏฺฐิโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา
มหาโกฏฺฐิเตน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สารีปุตฺโต
อายสฺมนฺตํ มหาโกฏฺฐิตํ เอตทโวจ กึ นุ โข อาวุโส
มหาโกฏฺฐิตา โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯเปฯ กึ ปนาวุโส เนว
โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน
เอตมฺปิ โข อาวุโส อพฺยากตํ ภควตา เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯ โก นุ โข อาวุโส เหตุ โก
ปจฺจโย เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ
[๗๘๐] รูปารามสฺส โข อาวุโส รูปรตสฺส รูปสมฺมุทิตสฺส
รูปนิโรธํ อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิสฺส โหติ ฯ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ
โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ เนว โหติ
น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ เวทนารามสฺส
โข อาวุโส เวทนารตสฺส เวทนาสมฺมุทิตสฺส เวทนานิโรธํ อชานโต
อปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯเปฯ
สญฺญารามสฺส โข อาวุโส ฯ สงฺขารารามสฺส โข อาวุโส ฯ
วิญฺญาณารามสฺส โข อาวุโส วิญฺญาณรตสฺส วิญฺญาณสมฺมุทิตสฺส
วิญฺญาณนิโรธํ อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิสฺส โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ
[๗๘๑] น รูปารามสฺส โข อาวุโส น รูปรตสฺส น รูปสมฺมุทิตสฺส
รูปนิโรธํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
น โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯ
น เวทนารามสฺส โข อาวุโส ฯ น สญฺญารามสฺส โข อาวุโส ฯ
น สงฺขารารามสฺส โข อาวุโส ฯ น วิญฺญาณารามสฺส โข อาวุโส
น วิญฺญาณรตสฺส น วิญฺญาณสมฺมุทิตสฺส วิญฺญาณนิโรธํ ชานโต
ปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯ น โหติ
ตถาคโต ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
น โหติ ฯ อยมฺปิ ๑- โข อาวุโส เหตุ อยํ ปจฺจโย
เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ
[๗๘๒] สิยา ปนาวุโส อญฺโญปิ ปริยาโย เยน ปริยาเยเนตํ ๒-
อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ สิยา อาวุโส ฯ ภวารามสฺส โข อาวุโส
ภวรตสฺส ภวสมฺมุทิตสฺส ภวนิโรธํ อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ
[๗๘๓] น ภวารามสฺส โข อาวุโส น ภวรตสฺส น ภวสมฺมุทิตสฺส
ภวนิโรธํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
น โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส
น โหติ ฯ อยมฺปิ โข อาวุโส ปริยาโย เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ
[๗๘๔] สิยา ปนาวุโส อญฺโญปิ ปริยาโย เยเนตํ อพฺยากตํ
ภควตาติ ฯ สิยา อาวุโส ฯ อุปาทานารามสฺส โข อาวุโส
อุปาทานรตสฺส อุปาทานสมฺมุทิตสฺส อุปาทานนิโรธํ อชานโต
อปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯเปฯ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ
[๗๘๕] น อุปาทานารามสฺส โข อาวุโส น อุปาทานรตสฺส
น อุปาทานสมฺมุทิตสฺส อุปาทานนิโรธํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ โข ฯ ๒ ม. เยเนตํ ฯ ยุ. เยน เอตํ ฯ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯเปฯ เนว โหติ
น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯ อยมฺปิ โข
อาวุโส ปริยาโย เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ
[๗๘๖] สิยา ปนาวุโส อญฺโญปิ ปริยาโย เยเนตํ อพฺยากตํ
ภควตาติ ฯ สิยา อาวุโส ฯ ตณฺหารามสฺส โข อาวุโส ตณฺหารตสฺส
ตณฺหาสมฺมุทิตสฺส ตณฺหานิโรธํ อชานโต อปสฺสโต ยถาภูตํ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น
น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส โหติ ฯ
[๗๘๗] น ตณฺหารามสฺส โข อาวุโส น ตณฺหารตสฺส น
ตณฺหาสมฺมุทิตสฺส ตณฺหานิโรธํ ชานโต ปสฺสโต ยถาภูตํ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯเปฯ เนว โหติ น น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิสฺส น โหติ ฯ อยํ โข อาวุโส
ปริยาโย เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ สิยา ปนาวุโส อญฺโญปิ
ปริยาโย เยเนตํ อพฺยากตํ ภควตาติ ฯ เอตฺถทานิ อาวุโส
สารีปุตฺต อิโต อุตฺตรึ กึ อิจฺฉสิ ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺตสฺส อาวุโส
สารีปุตฺต ภิกฺขุโน วตฺตํ ๑- นตฺถิ ปญฺญาปนายาติ ฯ ฉฏฺฐํ ฯ
[๗๘๘] อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน สทฺธึ
สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วฏฺฏํ ฯ
อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ กึ นุ โข โภ โมคฺคลฺลาน
สสฺสโต โลโกติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ ภควตา สสฺสโต
โลโกติ ฯ กึ ปนาวุโส โภ โมคฺคลฺลาน อสสฺสโต โลโกติ ฯ เอตมฺปิ
โข วจฺฉ อพฺยากตํ ภควตา อสสฺสโต โลโกติ ฯ กึ นุ โข โภ
โมคฺคลฺลาน อนฺตวา โลโกติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ ภควตา
อนฺตวา โลโกติ ฯ กึ ปน โภ โมคฺคลฺลาน อนนฺตวา โลโกติ ฯ
เอตมฺปิ โข วจฺฉ อพฺยากตํ ภควตา อนนฺตวา โลโกติ ฯ กึ
นุ โข โภ โมคฺคลฺลาน ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ
วจฺฉ ภควตา ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ ฯ กึ ปน โภ โมคฺคลฺลาน
อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ ฯ เอตมฺปิ โข วจฺฉ อพฺยากตํ
ภควตา อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ ฯ กึ ปน โภ โมคฺคลฺลาน
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ ภควตา
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ กึ ปน โภ โมคฺคลฺลาน น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข วจฺฉ อพฺยากตํ
ภควตา น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ กึ นุ โข โภ
โมคฺคลฺลาน โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ ภควตา โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ ฯ กึ ปน โภ โมคฺคลฺลาน เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข วจฺฉ อพฺยากตํ ภควตา
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
[๗๘๙] โก นุ โข โภ โมคฺคลฺลาน เหตุ โก ปจฺจโย เยน
อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ ปุฏฺฐานํ เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ
สสฺสโต โลโกติ วา อสสฺสโต โลโกติ วา อนฺตวา โลโกติ วา
อนนฺตวา โลโกติ วา ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ
สรีรนฺติ วา โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วา โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
วา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา ฯ โก ปน
โภ โมคฺคลฺลาน เหตุ โก ปจฺจโย เยน สมณสฺส โคตมสฺส เอวํ
ปุฏฺฐสฺส น เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติปิ อสสฺสโต
โลโกติปิ อนฺตวา โลโกติปิ อนนฺตวา โลโกติปิ ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติปิ
อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติปิ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติปิ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปีติ ฯ
[๗๙๐] อญฺญติตฺถิยา จ ๑- โข วจฺฉ ปริพฺพาชกา จกฺขุํ เอตํ
มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสนฺติ ฯเปฯ ชิวฺหํ
เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสนฺติ ฯเปฯ
มนํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสนฺติ ฯ
ตสฺมา อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ ปุฏฺฐานํ เอวํ เวยฺยากรณํ
โหติ สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วา ฯ ตถาคโต จ โข วจฺฉ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
จกฺขุํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสติ ฯเปฯ
ชิวฺหํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสติ ฯเปฯ
มนํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสติ ฯ
ตสฺมา ตถาคตสฺส เอวํ ปุฏฺฐสฺส น เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต
โลโกติปิ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปีติ ฯ
[๗๙๑] อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก อุฏฺฐายาสนา เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ กึ นุ โข โภ
โคตม สสฺสโต โลโกติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ มยา สสฺสโต
โลโกติ ฯเปฯ กึ ปน โภ โคตม เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข วจฺฉ อพฺยากตํ มยา เนว
โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ โก นุ โข โภ โคตม
เหตุ โก ปจฺจโย เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ
ปุฏฺฐานํ เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ เนว
โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา ฯ โก ปน โภ โคตม
เหตุ โก ปจฺจโย เยน โภโต โคตมสฺส เอวํ ปุฏฺฐสฺส น เอวํ
เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติปิ ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติปีติ ฯ
[๗๙๒] อญฺญติตฺถิยา โข วจฺฉ ปริพฺพาชกา จกฺขุํ เอตํ มม
เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสนฺติ ฯเปฯ ชิวฺหํ เอตํ
มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสนฺติ ฯเปฯ มนํ
เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสนฺติ ฯ ตสฺมา
อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ ปุฏฺฐานํ เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ
สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วา ฯ ตถาคโต จ โข วจฺฉ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
จกฺขุํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสติ ฯเปฯ
ชิวฺหํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสติ ฯเปฯ
มนํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสติ ฯ
ตสฺมา ตถาคตสฺส เอวํ ปุฏฺฐสฺส น เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ
สสฺสโต โลโกติปิ อสสฺสโต โลโกติปิ อนฺตวา โลโกติปิ อนนฺตวา
โลโกติปิ ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติปิ อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติปิ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ
โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ เนว โหติ น น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปีติ ฯ
[๗๙๓] อจฺฉริยํ โภ โคตม อพฺภุตํ โภ โคตม ยตฺร หิ นาม
สตฺถุ จ สาวกสฺส จ อตฺเถน อตฺโถ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ สํสนฺทิสฺสติ
สเมสฺสติ น วิหายิสฺสติ ๑- ยทิทํ อคฺคปทสฺมึ ฯ อิทานาหํ
โภ โคตม สมณํ มหาโมคฺคลฺลานํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ
อปุจฺฉึ สมโณปิ เม มหาโมคฺคลฺลาโน เอเตหิ ปเทหิ เอเตหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. น วิโรธยิสฺสติ ฯ
พฺยญฺชเนหิ เอตมตฺถํ ๑- พฺยากาสิ เสยฺยถาปิ ภวํ โคตโม ฯ
อจฺฉริยํ โภ โคตม อพฺภุตํ โภ โคตม ยตฺร หิ นาม สตฺถุ จ
สาวกสฺส จ อตฺเถน อตฺโถ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ สํสนฺทิสฺสติ
สเมสฺสติ น วิหายิสฺสติ ยทิทํ อคฺคปทสฺมินฺติ ฯ สตฺตมํ ฯ
[๗๙๔] อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ กึ นุ โข โภ
โคตม สสฺสโต โลโกติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ มยา สสฺสโต
โลโกติ ฯเปฯ กึ ปน โภ โคตม เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข วจฺฉ อพฺยากตํ มยา
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ โก นุ โข
โภ โคตม เหตุ โก ปจฺจโย เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ
เอวํ ปุฏฺฐานํ เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา ฯ โก ปน
โภ โคตม เหตุ โก ปจฺจโย เยน โภโต โคตมสฺส เอวํ
ปุฏฺฐสฺส น เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติปิ ฯเปฯ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปีติ ฯ
[๗๙๕] อญฺญติตฺถิยา โข วจฺฉ ปริพฺพาชกา รูปํ อตฺตโต
สมนุปสฺสนฺติ รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ อตฺตนิ วา รูปํ รูปสฺมึ วา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตมตฺถํ ฯ
อตฺตานํ ฯ เวทนํ อตฺตโต สมนุปสฺสนฺติ ฯเปฯ สญฺญํ สงฺขาเร
วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสนฺติ วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ
อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ วิญฺญาณสฺมึ วา อตฺตานํ ฯ ตสฺมา
อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ ปุฏฺฐานํ เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ
สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วา ฯ ตถาคโต จ โข วจฺฉ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
น รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ น รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ น อตฺตนิ
วา รูปํ น รูปสฺมึ วา อตฺตานํ น เวทนํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ ฯเปฯ
น สญฺญํ ฯ น สงฺขาเร ฯ น วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ
น วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ น อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ น
วิญฺญาณสฺมึ วา อตฺตานํ ฯ ตสฺมา ตถาคตสฺส เอวํ ปุฏฺฐสฺส
น เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติปิ ฯเปฯ เนว โหติ
น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปีติ ฯ
[๗๙๖] อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก อุฏฺฐายาสนา
เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา
มหาโมคฺคลฺลาเนน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต
ปริพฺพาชโก อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ กึ นุ โข
โภ โมคฺคลฺลาน สสฺสโต โลโกติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ
ภควตา สสฺสโต โลโกติ ฯเปฯ กึ ปน โภ โมคฺคลฺลาน
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข
วจฺฉ อพฺยากตํ ภควตา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติ ฯ โก นุ โข โภ โมคฺคลฺลาน เหตุ โก ปจฺจโย
เยน อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ ปุฏฺฐานํ เอวํ
เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ เนว โหติ
น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา ฯ โก ปน โภ
โมคฺคลฺลาน เหตุ โก ปจฺจโย เยน สมณสฺส โคตมสฺส
เอวํ ปุฏฺฐสฺส น เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติปิ
ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปีติ ฯ
[๗๙๗] อญฺญติตฺถิยา โข วจฺฉ ปริพฺพาชกา รูปํ อตฺตโต
สมนุปสฺสนฺติ รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ อตฺตนิ วา รูปํ รูปสฺมึ วา
อตฺตานํ ฯ เวทนํ อตฺตโต สมนุปสฺสนฺติ ฯเปฯ สญฺญํ ฯ สงฺขาเร ฯ
วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสนฺติ วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ
อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ วิญฺญาณสฺมึ วา อตฺตานํ ฯ ตสฺมา
อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ ปุฏฺฐานํ เอวํ เวยฺยากรณํ โหติ
สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติ วา ฯ ตถาคโต จ โข วจฺฉ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ น
รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ น รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ น อตฺตนิ วา
รูปํ น รูปสฺมึ วา อตฺตานํ ฯ น เวทนํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ ฯเปฯ
น สญฺญํ ฯ น สงฺขาเร ฯ น วิญฺญาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ น
วิญฺญาณวนฺตํ วา อตฺตานํ น อตฺตนิ วา วิญฺญาณํ น วิญฺญาณสฺมึ
วา อตฺตานํ ฯ ตสฺมา ตถาคตสฺส เอวํ ปุฏฺฐสฺส น เอวํ
เวยฺยากรณํ โหติ สสฺสโต โลโกติปิ อสสฺสโต โลโกติปิ อนฺตวา
โลโกติปิ อนนฺตวา โลโกติปิ ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติปิ อญฺญํ ชีวํ
อญฺญํ สรีรนฺติปิ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติปิ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปิ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติปีติ ฯ
[๗๙๘] อจฺฉริยํ โภ โมคฺคลฺลาน อพฺภุตํ โภ โมคฺคลฺลาน
ยตฺถ หิ นาม สตฺถุ เจว สาวกสฺส จ อตฺเถน อตฺโถ พฺยญฺชเนน
พฺยญฺชนํ สํสนฺทิสฺสติ สเมสฺสติ น วิหายิสฺสติ ยทิทํ อคฺคปทสฺมึ ฯ
อิทานาหํ โภ โมคฺคลฺลาน สมณํ โคตมํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ
อปุจฺฉึ สมโณปิ เม โคตโม เอเตหิ ปเทหิ เอเตหิ พฺยญฺชเนหิ
เอตมตฺถํ พฺยากาสิ เสยฺยถาปิ ภวํ โมคฺคลฺลาโน ฯ อจฺฉริยํ โภ
โมคฺคลฺลาน อพฺภุตํ โภ โมคฺคลฺลาน ยตฺถ หิ นาม สตฺถุ
เจว สาวกสฺส จ อตฺเถน อตฺโถ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ สํสนฺทิสฺสติ
สเมสฺสติ น วิหายิสฺสติ ยทิทํ อคฺคปทสฺมินฺติ ฯ อฏฺฐมํ ฯ
[๗๙๙] อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ปุริมานิ โภ
โคตม ทิวสานิ ปุริมตรานิ สมฺพหุลานํ อญฺญติตฺถิยานํ ๑-
สมณพฺราหฺมณปริพฺพาชกานํ กุตุหลสาลายํ สนฺนิสินฺนานํ
สนฺนิปติตานํ อยมนฺตรากถา อุทปาทิ อยํ โข ปูรโณ กสฺสโป
สงฺฆี เจว คณี จ คณาจริโย จ ญาโต ยสสฺสี ติตฺถกโร สาธุสมฺมโต
พหุชนสฺส โส ๒- สาวกํ อพฺภตีตํ กาลกตํ อุปปตฺตีสุ พฺยากโรติ
อสุ อมุตฺร อุปปนฺโน อสุ อมุตฺร อุปปนฺโนติ ฯ โยปิสฺส สาวโก
อุตฺตมปุริโส ปรมปุริโส ปรมปตฺติปตฺโต ตมฺปิ สาวกํ อพฺภตีตํ
กาลกตํ อุปปตฺตีสุ พฺยากโรติ อสุ อมุตฺร อุปปนฺโน อสุ อมุตฺร
อุปปนฺโนติ ฯ
{๗๙๙.๑} อยมฺปิ โข มกฺขลิ โคสาโล ฯ อยมฺปิ โข นิคณฺโฐ
นาฏปุตฺโต ฯ อยมฺปิ โข สญฺชโย ๓- เวลฏฺฐปุตฺโต ฯ อยมฺปิ โข
ปกุโธ กจฺจาโน ๔- ฯ อยมฺปิ โข อชิโต เกสกมฺพโล สงฺฆี เจว
คณี จ คณาจริโย จ ญาโต ยสสฺสี ติตฺถกโร สาธุสมฺมโต พหุชนสฺส
โสปิ สาวกํ อพฺภตีตํ กาลกตํ อุปฺปตฺตีสุ พฺยากโรติ อสุ อมุตฺร
อุปปนฺโน อสุ อมุตฺร อุปปนฺโนติ ฯ โยปิสฺส สาวโก อุตฺตมปุริโส
ปรมปุริโส ปรมปตฺติปตฺโต ตํปิ สาวกํ อพฺภตีตํ กาลกตํ อุปปตฺตีสุ
พฺยากโรติ อสุ อมุตฺร อุปปนฺโน อสุ อมุตฺร อุปปนฺโนติ ฯ
{๗๙๙.๒} อยมฺปิ โข สมโณ โคตโม สงฺฆี เจว คณี จ คณาจริโย
จ ญาโต ยสสฺสี ติตฺถกโร สาธุสมฺมโต พหุชนสฺส โสปิ สาวกํ
อพฺภตีตํ กาลกตํ อุปปตฺตีสุ พฺยากโรติ อสุ อมุตฺร อุปปนฺโน อสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นานาติตฺถิยานํ ฯ ๒ ม. ยุ. โสปิ ฯ ๓ ม. สญฺจโย ฯ ๔ ยุ. ปกุทฺโธ
@กจฺจายโน ฯ
อมุตฺร อุปปนฺโนติ ฯ โย จ ขฺวสฺส ๑- สาวโก อุตฺตมปุริโส ฯเปฯ
อสุ อมุตฺร อุปปนฺโน อสุ อมุตฺร อุปปนฺโนติ ฯ อปิจ โข นํ เอวํ
พฺยากโรติ อจฺเฉชฺชิ ตณฺหํ วิวตฺตยิ สญฺโญชนํ สมฺมามานาภิสมยา
อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ ตสฺส มยฺหํ โภ โคตม อหุเทว กงฺขา อหุ
วิจิกิจฺฉา กถญฺหิ ๒- นาม สมณสฺส โคตมสฺส ธมฺโม อภิญฺเญยฺโยติ ๓- ฯ
[๘๐๐] อลญฺหิ เต วจฺฉ กงฺขิตุํ อลํ วิจิกิจฺฉิตุํ กงฺขานิเย
จ ปน เต ฐาเน วิจิกิจฺฉา อุปฺปนฺนา ฯ สอุปาทานสฺส ขฺวาหํ
วจฺฉ อุปปตฺตึ ปญฺญเปมิ โน อนุปาทานสฺส ฯ เสยฺยถาปิ วจฺฉ
อคฺคิ สอุปาทาโน ชลติ โน อนุปาทาโน เอวเมว ขฺวาหํ วจฺฉ
สอุปาทานสฺส อุปปตฺตึ ปญฺญเปมิ โน อนุปาทานสฺสาติ ฯ
ยสฺมึ โภ โคตม สมเย อจฺจิ วาเตน ขิตฺตา ทูรํปิ คจฺฉติ อิมิสฺสา
ปน ภวํ โคตโม กึ อุปาทานสฺมึ ปญฺญเปตีติ ฯ ยสฺมึ โข วจฺฉ
สมเย อจฺจิ วาเตน ขิตฺตา ทูรํ คจฺฉติ ตมหํ วาตุปาทานํ
ปญฺญเปมิ วาโต หิสฺส วจฺฉ ตสฺมึ สมเย อุปาทานํ โหตีติ ฯ
ยสฺมึ ๔- โภ โคตม สมเย อิมญฺจ กายํ นิกฺขิปติ สตฺโต จ อญฺญตรํ
กายํ อนุปปนฺโน โหติ ฯ อิมสฺส ปน ภวํ โคตโม กึ อุปาทานสฺมึ
ปญฺญเปตีติ ฯ ยสฺมึ โข วจฺฉ สมเย อิมญฺจ กายํ นิกฺขิปติ สตฺโต จ
อญฺญตรํ กายํ อนุปปนฺโน โหติ ตมหํ ตณฺหุปาทานํ วทามิ
ตณฺหา หิสฺส วจฺฉ ตสฺมึ สมเย อุปาทานํ โหตีติ ฯ นวมํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โย ปิสฺส สาวโก ฯ ๒ ม. กถํ นาม ฯ ๓ ยุ. ธมฺมาภิญฺเญยฺยาติ ฯ
@๔ ม. ยสฺมึ จ ปน โภ ... ฯ ยุ. ยสฺมึ ปน โภ ฯ
[๘๐๑] อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ กึ นุ โข โภ
โคตม อตฺถตฺตาติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภควา ตุณฺหี อโหสิ ฯ กึ ปน
โภ โคตม นตฺถตฺตาติ ฯ ทุติยมฺปิ โข ภควา ตุณฺหี อโหสิ ฯ
อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ
[๘๐๒] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท อจิรปกฺกนฺเต วจฺฉโคตฺเต
ปริพฺพาชเก ภควนฺตํ เอตทโวจ กึ นุ โข ภนฺเต ภควา
วจฺฉโคตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส ปญฺหํ ปุฏฺโฐ น พฺยากาสีติ ฯ
อหญฺจานนฺท วจฺฉโคตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส อตฺถตฺตาติ
ปุฏฺโฐ สมาโน อตฺถตฺตาติ พฺยากเรยฺยํ ฯ เย เต อานนฺท
สมณพฺราหฺมณา สสฺสตวาทา เตสเมตํ สทฺธึ อภวิสฺส ฯ
อหญฺจานนฺท วจฺฉโคตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส นตฺถตฺตาติ
ปุฏฺโฐ สมาโน นตฺถตฺตาติ พฺยากเรยฺยํ ฯ เย เต อานนฺท
สมณพฺราหฺมณา อุจฺเฉทวาทา เตสเมตํ สทฺธึ อภวิสฺส ฯ
อหญฺจานนฺท วจฺฉโคตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส อตฺถตฺตาติ
ปุฏฺโฐ สมาโน อตฺถตฺตาติ พฺยากเรยฺยํ ฯ อปิ นุ เมตํ อานนฺท
อนุโลมํ อภวิสฺส ญาณสฺส อุปฺปาทาย สพฺเพ ธมฺมา
อนตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อหญฺจานนฺท วจฺฉโคตฺตสฺส
ปริพฺพาชกสฺส นตฺถตฺตาติ ปุฏฺโฐ สมาโน นตฺถตฺตาติ
พฺยากเรยฺยํ ฯ สมฺมูฬฺหสฺส อานนฺท วจฺฉโคตฺตสฺส
ปริพฺพาชกสฺส ภิยฺโยสมฺโมหาย อภวิสฺส อหุ วา เม
นูน ปุพฺเพ อตฺตา โส เอตรหิ นตฺถีติ ฯ ทสมํ ฯ
[๘๐๓] เอกํ สมยํ อายสฺมา สภิโย กจฺจาโน ญาติเก วิหรติ
คิญฺชกาวสเถ ฯ อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก เยนายสฺมา
สภิโย กจฺจาโน เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา
สภิเยน กจฺจาเนน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก อายสฺมนฺตํ สภิยํ กจฺจานํ เอตทโวจ
กึ นุ โข โภ กจฺจาน โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ อพฺยากตํ
โข เอตํ วจฺฉ ภควตา โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ กึ ปน
โก กจฺจาน น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข
วจฺฉ อพฺยากตํ ภควตา น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ
กึ นุ โข โภ กจฺจาน โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติ ฯ อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ ภควตา โหติ จ น จ
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ กึ ปน โภ กจฺจาน เนว
โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ ฯ เอตมฺปิ โข
วจฺฉ อพฺยากตํ ภควตา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ ฯ กึ นุ โข โภ กจฺจาน โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน อพฺยากตํ โข
เอตํ วจฺฉ ภควตา โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
วเทสิ ฯ กึ ปน โภ กจฺจาน น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ
อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ ภควตา น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯ กึ นุ โข โภ กจฺจาน
โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน
อพฺยากตํ โข เอตํ วจฺฉ ภควตา โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต
ปรํ มรณาติ วเทสิ ฯ กึ ปน โภ กจฺจาน เนว โหติ น น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน เอตมฺปิ โข
วจฺฉ อพฺยากตํ ภควตา เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณาติ วเทสิ ฯ โก นุ โข โภ กจฺจาน เหตุ โก ปจฺจโย
เยเนตํ อพฺยากตํ สมเณน โคตเมนาติ ฯ โย จ วจฺฉ เหตุ
โย จ ปจฺจโย ปญฺญาปนาย รูปีติ วา อรูปีติ วา สญฺญีติ
วา อสญฺญีติ วา เนวสญฺญินาสญฺญีติ วา โส จ เหตุ โส
จ ปจฺจโย สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ อปริเสสํ นิรุชฺเฌยฺย ฯ
เกน นํ ปญฺญาปยมาโน ปญฺญเปยฺย รูปีติ วา อรูปีติ วา
สญฺญีติ วา อสญฺญีติ วา เนวสญฺญินาสญฺญีติ วาติ ฯ กีวจิรํ
ปพฺพชิโตสิ โภ กจฺจานาติ ฯ น จิรํ อาวุโส ตีณิ วสฺสานีติ ฯ
ยสฺสปสฺส อาวุโส เอตฺตเกน ๑- เอตฺตกเมว ตํปสฺส
พหุ โก ปน วาโท เอวํ ๒- อภิกฺกนฺเตติ ฯ เอกาทสมํ ฯ
อพฺยากตสํยุตฺตํ สมตฺตํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เอตเมตฺตเกน ฯ ๒ ยุ. เอว ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
เขมา เถรี อนุราโธ สารีปุตฺตาติ ๑- โกฏฺฐิโต
โมคฺคลฺลาโน จ วจฺโฉ จ กุตุหลสาลานนฺโท
สภิโย เอกาทสมนฺติ ฯ
สฬายตนวคฺคสํยุตฺตํ สมตฺตํ ๒- ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สฬายตนเวทนา มาตุคาโม ชมฺพุขาทโก
สามณฺฑโก โมคฺคลฺลาโน จิตฺโต คามณฺยสงฺขตํ ๓-
อพฺยากตนฺติ ทส จาติ ๔- ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สารีปุตฺโตติ ฯ ๒ ม. สฬายตนวคฺโค จตุตฺโถ ฯ ๓ ม. ยุ. คามณิ
@สงฺขตํ ฯ ๔ ม. ยุ. ทสธาติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๘ หน้าที่ ๔๕๑-๔๘๙.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=18&item=737&items=67
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=18&item=737&items=67&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=18&item=737&items=67
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=18&item=737&items=67
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=737
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘
https://84000.org/tipitaka/read/?index_18
https://84000.org/tipitaka/english/?index_18
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
