ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
 ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าNext itemLast item chage to ENGLISH letter
TIPITAKA Volume 28 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 20 : Sutta. Khu. Jā.(2): paññāsa-Mahānipātajātakaṃ
                   Suttantapiṭake khuddakanikāyassa jātakaṃ
                              dutiyo bhāgo
                                ---------
                           paññāsanipātaṃ
                          1 naḷinikājātakaṃ
     [1] Uddayhate 1- janapado            raṭṭhañcāpi vinassati
           ehi naḷinike gaccha                   taṃ me brāhmaṇamānaya.
     [2] Nāhaṃ dukkhakkhamā rāja               nāhaṃ addhānakovidā
           kathaṃ ahaṃ gamissāmi                   vanaṃ kuñjarasevitaṃ.
     [3] |3.1| Phītaṃ janapadaṃ gantvā         hatthinā ca rathena ca
                   dārusaṅghāṭayānena          evaṃ gaccha naḷinike.
        |3.2| Hatthī assā rathā 2- pattī   gacchevādāya khattiye
                   taveva vaṇṇarūpena            vasaṃ tamānayissasi.
     [4] |4.1| Kadaliddhajapaññāṇo       ābhujiparivārito
                    eso padissati rammo       isisiṅgassa assamo.
            |4.2| Eso aggissa saṅkhāto   eso dhūmo padissati
                    maññe no aggiṃ hāpeti  isisiṅgo mahiddhiko.
@Footnote: 1 Sī. Yu. uḍḍayhate .   2 Ma. hatthiassarathe.
     [5] |5.1| Tañca disvāna āyantiṃ    āmuttamaṇikuṇḍalaṃ
                    isisiṅgo pāvisi bhīto       assamaṃ paṇṇachādanaṃ.
           |5.2| Assamassa ca sā dvāre    geṇḍukenassa kīḷati
                    vidaṃsayantī aṅgāni           guyhaṃ pakāsitāni ca.
            |5.3| Tañca disvāna kīḷantiṃ     paṇṇasālagato jaṭī
                     assamā nikkhamitvāna     idaṃ vacanamabravi.
     [6] Ambho ko nāma so rukkho          yassa tevaṃ gataṃ phalaṃ
           dūrepi khittaṃ pacceti                   na taṃ ohāya gacchati.
     [7] Assamassa mama brahme             samīpe gandhamādane
            bahavo 1- tādisā rukkhā          yassa tevaṃ gataṃ phalaṃ
            dūrepi khittaṃ pacceti                 na maṃ ohāya gacchati.
            [8] Etu bhavaṃ assamimaṃ adetu
                  pajjañca bhakkhañca paṭiccha dammi
                  idamāsanaṃ atra bhavaṃ nisīdatu
                  ito bhavaṃ mūlaphalāni bhuñjatu 2-.
            [9] Kinte idaṃ ūrūnamantarasmiṃ
                  supicchitaṃ kaṇharivappakāsati
                  akkhāhi me pucchito etamatthaṃ
                  kose nu te uttamaṅgaṃ paviṭṭhaṃ.
     [10] |10.1| Ahaṃ vane mūlaphalesanaṃ caraṃ
@Footnote: 1 Sī. pabbate .      2 Sī. khādatu.
                  Asādayiṃ acchaṃ sughorarūpaṃ
                  so maṃ patitvā sahasajjhappatto
                  panujja maṃ abbuhi uttamaṅgaṃ.
       |10.2| Svāyaṃ vaṇo khajjati kaṇḍuvāyati
                  sabbañca kālaṃ na labhāmi sātaṃ
                  paho bhavaṃ kaṇḍumimaṃ vinetuṃ
                  kurutaṃ bhavaṃ yācito brāhmaṇatthaṃ.
     [11] Gambhīrarūpo te vaṇo salohito
                  apūtiko pannagandho 1- mahā ca
                  karomi te kiñci kasāyayogaṃ
                  yathā bhavaṃ paramasukhī bhaveyya.
     [12] Na mantayogā na kasāyayogā
                  na osadhā brahmacāri kamanti
                  ghaṭṭe mudukena aṅgena 2- vinehi kaṇḍuṃ 3-
                  yathā ahaṃ paramasukhī bhaveyyaṃ.
     [13] Ito nu bhoto katamena assamo
                  kacci bhavaṃ abhiramasi araññe
                  kacci nu te mūlaphalaṃ pahūtaṃ
                  kacci bhavantaṃ na vihiṃsanti vāḷā.
@Footnote: 1 Sī. pakkagandho. Ma. vaṇagandho .   2 Sī. yaṃ te mudu tena .  3 Yu. kaṇḍūkaṃ.
     [14] |14.1| Ito ujuṃ uttarāyaṃ disāyaṃ
                  khemā nadī himavantā pabhāti
                  tassā tīre assamo mayha rammo
                  aho bhavaṃ assamaṃ mayha passe.
       |14.2| Ambā ca sālā tilakā 1- ca jambuyo
                  uddālakā pāṭaliyo ca phullā
                  samantato kiṃpurisābhigītaṃ
                  aho bhavaṃ assamaṃ mayha passe.
       |14.3| Tālā ca mūlā ca phalā ca mettha
                  vaṇṇena gandhena upetarūpaṃ
                  taṃ bhūmibhāgehi upetarūpaṃ
                  aho bhavaṃ assamaṃ mayha passe.
       |14.4| Phalā ca mūlā ca pahūtamettha
                  vaṇṇena gandhena rasenupetā
                  āyanti ca luddakā taṃ padesaṃ
                  mā me tato mūlaphalaṃ ahāsuṃ.
     [15] Pitā mama mūlaphalesanaṃ gato
                  idāni āgacchati sāyakāle
                  ubhova gacchāmase assamantaṃ
@Footnote: 1 tiṇḍukātipi.
                  Yāva pitā mūlaphalato etu.
     [16] Aññe bahū isayo sādhurūpā
                  rājīsayo anumagge vasanti
                  teyeva pucchesi mamassamantaṃ
                  te taṃ nayissanti mamaṃ sakāse.
     [17] |17.1| Na te kaṭṭhāni bhinnāni   na te udakamābhataṃ
                  aggipi te na hāpito         kinnu mandova jhāyasi.
      |17.2| Bhinnāni kaṭṭhāni huto ca aggi
                  tapanīpi te samitā brahmacārī
                  pīṭhañca mayhaṃ udakañca hoti
                  ramasi tuvaṃ brahmabhūto puratthā.
      |17.3| Abhinnakaṭṭhosi anābhatodako
                  ahāsitaggīsi asiddhabhojano
                  na me tuvaṃ ālapasi mamajja
                  naṭṭhaṃ nu kiṃ cetasikañca dukkhaṃ.
     [18] |18.1| Idhāgamā jaṭilo brahmacārī
                  sudassaneyyo sutanū vineti
                  nevātidīgho na panātirasso
                  sukaṇhakaṇhacchadanehi bhoto.
      |18.2| Amassujāto apurāṇavaṇṇī
                  ādhārarūpañca panassa kaṇṭhe
                  dve yamā 1- gaṇḍā ure sujātā 2-
                  suvaṇṇatiṇḍusannibhā 3- pabhassarā.
      |18.3| Mukhañca tassa bhusadassaneyyaṃ
                  kaṇṇesu lambanti ca kuñcitaggā
                  te jotare carato māṇavassa
                  suttañca yaṃ saṃyamānaṃ jaṭānaṃ
      |18.4| aññā ca tassa saṃyamāni catasso
                  nīlā pītā lohitakā ca setā
                  tā saṃsare carato māṇavassa
                  tiriṭisaṅghāriva pāvusamhi.
      |18.5| Na mekhalaṃ muñjamayaṃ dhāreti
                  na santhare no pana pabbajassa
                  tā jotare jaṅghanantare 4- vilaggā
                  sateritā 5- vijjurivantalikkhe.
       |18.6| Akhilakāni ca avaṇṭakāni
                  heṭṭhā nabhyā kaṭisamohitāni
                  aghaṭṭitā niccakīḷaṃ karonti
                  hantāta kiṃ rukkhaphalāni tāni.
@Footnote: 1 Sī. dvepassa. Yu. dvāssa. 2 Ma. uresu jātā .  3 Ma. suvaṇṇatindukanibhā.
@Yu. sovaṇṇapiṇḍūpanibhā .  4 Ma. jaghanantare .   5 Ma. sateratā.
      |18.7| Jaṭā ca tassa bhusadassaneyyā
                  parosataṃ vellitaggā sugandhā
                  dvedhāsiro sādhuvibhattarūpo
                  aho nukho mayha tathā jaṭāssu.
       |18.8| Yadā ca so pakirati tā jaṭāyo
                  vaṇṇena gandhena upetarūpā
                  nīluppalaṃ vātasameritaṃva
                  tatheva saṃvāyati 1- panassamo ayaṃ.
      |18.9| Paṅko ca tassa bhusadassaneyyo
                  netādiso yādiso mayha kāyo 2-
                  so vāyati erito mālutena
                  vanaṃ yathā aggagimhe suphullaṃ.
    |18.10| Nihanti so rukkhaphalaṃ paṭhabyā
                  sucittarūpaṃ ruciraṃ dassaneyyaṃ
                  khittañca tassa punareti hatthaṃ
                  hantāta kiṃ rukkhaphalaṃ nukho taṃ.
    |18.11| Dantā ca tassa bhusadassaneyyā
                  suddhā samā saṅkhavarūpapannā
                  mano pasādenti vivariyamānā
                  na hi 3- nūna so sākamakhādi tehi.
@Footnote: 1 Ma. saṃvāti .  2 Ma. mayhaṃ kāye .   3 Sī. Yu. sabbattha na ha....
    |18.12| Akakkasaṃ aggaḷitaṃ muhuṃ muduṃ
                  ujuṃ anuddhataṃ acapalamassa bhāsitaṃ
                  rudaṃ manuññaṃ karavīkasussaraṃ
                  hadayaṅgamaṃ rañjayateva me mano.
    |18.13| Bindussaro nātivissaṭṭhavākyo 1-
                  na nūna sajjhāyamatippayutto
                  icchāmi kho 2- taṃ punadeva daṭṭhuṃ
                  mittañhi 3- me māṇavāhu 4- puratthā.
    |18.14| Susandhi sabbattha vimaṭṭhimaṃ vaṇaṃ
                  puthu sujātaṃ kharapattasannibhaṃ
                  teneva maṃ uttariyāna māṇavo
                  vivariya ūraṃ jaghanena pīḷayi.
    |18.15| Tapanti ābhanti virocare ca
                  sateritā 5- vijjurivantalikkhe
                  bāhā mudū añjanalomasadisā
                  vicitravaṭṭaṅgulikassa sobhare.
    |18.16| Akakkasaṅgo na ca dīghalomo
                  nakhassa dīghā api lohitaggā
                  mudūhi bāhāhi palissajanto
                  kalyāṇarūpo ramayaṃ upaṭṭhahi.
@Footnote: 1 Ma. nātivisaḷavākyo .   2 Ma. bho .  3 Ma. mitto hi .  4 Ma. māṇavohu.
@5 Ma. sateratā.
    |18.17| Dumassa tūlūpanibhā pabhassarā
                  suvaṇṇakambūtalavaṭṭasucchavī
                  hatthā mudū tehi maṃ saṃphusitvā
                  ito gato tena maṃ dahanti tāta.
    |18.18| Na nūna so khārividhaṃ ahāsi
                  na nūna so kaṭṭhāni sayaṃ abhañji
                  na nūna so hanti dume kuṭhāriyā
                  napissa hatthesu khilāni atthi.
   |18.19| Acchova kho tassa vaṇaṃ akāsi
                  so maṃ bravī sukhitaṃ maṃ karohi
                  tāhaṃ kariṃ tena mamāpi 1- sokhyaṃ
                  so ca bravī sukhitosmīti brahme.
    |18.20| Ayañca te māluvapaṇṇasanthatā
                  vikiṇṇarūpāva mayā ca tena ca
                  kilantarūpā udake ramitvā
                  punappunaṃ paṇṇakuṭiṃ vajāma.
    |18.21| Na majja mantā paṭibhanti tāta
                  na aggihuttaṃ napi yañña tatra 2-
                  na cāpi te mūlaphalāni bhuñje
@Footnote: 1 Ma. mamāsi .  2 Sī. yaññatantraṃ. Ma. yaññatantaṃ.
                  Yāva na passāmi taṃ brahmacāriṃ.
   |18.22| Addhā pajānāsi tuvaṃpi tāta
                  yassaṃ disāyaṃ 1- vasate brahmacārī
                  taṃ maṃ disaṃ pāpaya tāta khippaṃ
                  mā te ahaṃ amarimassamamhi.
   |18.23| Vicitraphullañhi 2- vanaṃ sutaṃ mayā
                  dijābhighuṭṭhaṃ dijasaṅghasevitaṃ
                  taṃ maṃ vanaṃ pāpaya tāta khippaṃ
                  purā te pāṇaṃ vijahāmi assame.
     [19] |19.1| Imasmāhaṃ jotirase vanamhi
                   gandhabbadevaccharasaṅghasevite
                   isīnamāvāse sanantanamhi
                   netādisaṃ aratiṃ pāpuṇetha.
       |19.2| Bhavanti mittāni atho na honti
                   ñātīsu mittesu karonti pemaṃ
                   ayañca jammo kissa divā 3- niviṭṭho
                   yo neva jānāti kutomhi āgato.
       |19.3| Saṃvāsena hi mittāni             sandhiyanti punappunaṃ
                   sveva mitto 4- asaṅgantu     asaṃvāsena jīrati.
@Footnote: 1 Ma. disaṃ. 2 Sī.Yu. vicitarapupphaṃ .  3 Sī. rivā. Ma. vā .  4 Yu. sā ca metti.
       |19.4| Sace tuvaṃ dakkhasi brahmacāriṃ
                  sace tuvaṃ sallape 1- brahmacārinā
                  sampannasassaṃva mahodakena
                  tapoguṇaṃ khippamimaṃ pahassasi.
      |19.5| Punapi ce dakkhasi brahmacāriṃ
                  punapi ce sallape 2- brahmacārinā
                  sampannasassaṃva mahodakena
                  usmāgataṃ khippamimaṃ pahassasi.
      |19.6| Bhūtāni hetāni caranti tāta
                  virūparūpena manussaloke
                  na tāni sevetha naro sapañño
                  āsajjanaṃ 3- nassati brahmacārīti.
                     Naḷinikājātakaṃ paṭhamaṃ.
                           --------------
                      Ummādantījātakaṃ
     [20] |20.1| Nivesanaṃ kassa nudaṃ sunanda
                  pākārena paṇḍumayena guttaṃ
                  kā dissati aggisikhāva dūre
                  vehāyasaṃ 4- pabbataggeva acci.
@Footnote: 1-2 Yu. sallapi .  3 Ma. āsajja naṃ .  4 Sī. Yu. vehāsayaṃ.
       |20.2| Dhītā nvāyaṃ kassa sunanda hoti
                  suṇisā nvāyaṃ kassa athopi bhariyā
                  akkhāhi me khippamidheva puṭṭho
                  avāvatā yadi vā atthi bhattā.
     [21] |21.1| Ahaṃ hi jānāmi janinda etaṃ
                  matyā ca petyā ca athopi assā
                  taveva so puriso bhūmipāla
                  rattindivaṃ appamatto tavatthe.
      |21.2| Iddho ca phīto ca suvaḍḍhito ca
                  amacco ca te aññataro janinda
                  tadseva sā bhariyā abhipārakassa
                  ummādantīti nāmadheyyena rāja.
     [22] Ambho ambho nāmamidaṃ imissā
                  matyā ca petyā ca kataṃ susādhu
                  tathāhi mayhaṃ avalokayantī
                  ummattakaṃ ummādantī akāsi.
     [23] |23.1| Yā puṇṇamāse migamandalocanā
                  upāvisī puṇḍarīkattacaṅgī
                  dve puṇṇamāyo tadahū amaññiṃ
                  disvāna pārāvaṭarattavāsiniṃ.
       |23.2| Aḷārapamhehi subhehi vaggubhi
                  palobhayantī maṃ yadā udikkhati
                  vijamhamānā 1- harateva me mano
                  jātā vane kiṃpurisīva pabbate.
      |23.3| Tadā hi brahatī sāmā    āmuttamaṇikuṇḍalā
                  ekaccavasanā nārī        migī bhantāvudikkhati.
      |23.4| Kadāssu maṃ tambanakhā sulomā
                  bāhāmudū candanasāralittā
                  vaṭṭaṅgulī sannatadhīrakuttiyā
                  nārī upaññissati sīsato subhā.
      |23.5| Kadāssu maṃ kāñcanajāluracchadā
                  dhītā tirīṭissa vilākamajjhā 2-
                  mudūhi bāhāhi palissajissati
                  brahāvane jātadumaṃva māluvā.
      |23.6| Kadāssu maṃ 3- lākhārasarattasucchavī
                  bindutthanī puṇḍarīkattacaṅgī
                  mukhaṃ mukhena upanāmayissati
                  soṇḍova soṇḍassa surāya thālaṃ.
      |23.7| Yadāddasaṃ taṃ tiṭṭhantiṃ    sabbagattaṃ 4- manoramaṃ
@Footnote: 1 Ma. vijmbhamānā. 2 Ma. vilaggamajjhā .  3 Ma. ayaṃ pāṭho natthi .  4 Ma. sabbabhaddaṃ.
                 Tato sakassa cittassa             nāvabodhāmi kañci naṃ.
      |23.8| Ummādantī mayā diṭṭhā 1-  āmuttamaṇikuṇḍalā
                  na suppāmi divārattiṃ           sahassaṃva parājito.
      |23.9| Sakko ce 2- me varaṃ dajjā     so ca labbhetha me varo
                  ekarattaṃ dvirattaṃ vā            bhaveyya 3- abhipārako
                  ummādantyā ramitvāna      sīvirājā tato siyā 4-.
     [24] Bhūtāni me bhūtapatī namassato
                  āgamma yakkho idametadabravi
                  rañño mano ummādantyā niviṭṭho
                  dadāmi te taṃ paricārayassu.
     [25] Puññā ca dhaṃse 5- amaro na camhi
                  jano ca me pāpamidañca jaññā
                  bhuso ca tyassa manaso vighāto
                  datvā piyaṃ ummādantiṃ adiṭṭhā 6-.
     [26] Janinda nāññatra tayā mayā vā
                  sabbāpi kammassa katassa jaññā
                  yante mayā ummādantī padinnā
                  bhusehi rājā vanathaṃ sajāhi.
     [27] |27.1| Yo pāpakaṃ kamma karaṃ manusso
@Footnote: 1 Ma. ummādantimahaṃ diṭṭhā .  2 Sī. Yu. ca .  3 Ma. bhaveyyaṃ .  4 Ma. siyaṃ.
@5 Ma. Yu. puññā vidhaṃse. 6 Ma. adaṭṭhā. ito paraṃ īdisameva.
                  So maññati māyidaṃ 1- maññiṃsu aññe
                  passanti bhūtāni karontametaṃ
                  yuttā ca ye honti narā paṭhabyā.
       |27.2| Añño nu te koci naro paṭhabyā
                  saddheyya 2- lokasmi na me piyāti
                  bhuso ca tyassa manaso vighāto
                  datvā piyaṃ ummādantiṃ adiṭṭhā.
     [28] Addhā piyā mayha janinda esā
                  na sā mamaṃ appiyā bhūmipāla
                  gaccheva tvaṃ ummādantiṃ bhaddante 3-
                  sīhova selassa guhaṃ upeti.
     [29] Na pīḷitā attadukkhena dhīrā
                  sukhapphalaṃ kamma pariccajanti
                  sammohitā vāpi sukhena mattā
                  na pāpakammañca samācaranti.
     [30] Tuvañhi mātā ca pitā ca mayhaṃ
                  bhattā patī posako devatā ca
                  dāso ahaṃ tuyha saputtadāro
                  yathāsukhaṃ sīvi 4- karohi kāmaṃ.
     [31] Yo issaromhīti karoti pāpaṃ
@Footnote: 1 Ma. māyida .  2 Sī. Ma. saddaheyya. ito paraṃ īdisameva .  3 Ma. bhadante.
@4 Ma. sāmi.
                  Katvā ca so nuttapate 1- paresaṃ
                  na tena so jīvati dīghamāyuṃ 2-
                  devāpi pāpena samekkhare naṃ.
     [32] Aññātakaṃ sāmikehi padinnaṃ
                  dhamme ṭhitā ye paṭicchanti dānaṃ
                  paṭicchakā dāyakā cāpi tattha
                  sukhapphalaññeva karonti kammaṃ.
     [33] Añño nu te koci naro paṭhabyā
                  saddheyya lokasmi na me piyāti
                  bhuso ca tyassa manaso vighāto
                  datvā piyaṃ ummādantiṃ adiṭṭhā.
     [34] Addhā piyā mayha janinda esā
                  na sā mamaṃ appiyā bhūmipāla
                  yante mayā ummādantī padinnā
                  bhusehi rājā vanathaṃ sajāhi.
     [35] Yo attadukkhena parassa dukkhaṃ
                  sukhena vā attasukhaṃ dahati 3-
                  yathevidaṃ mayha tathā paresaṃ
                  yo evaṃ pajānāti sa vedi dhammaṃ.
     [36] Añño nu te koci paro paṭhabyā
@Footnote: 1 nuttasatetipi .   2 Ma. dīghamāyu .  3 Ma. dahāti.
                  Saddheyya lokasmi na me piyāti
                  bhuso ca tyassa manaso vighāto
                  datvā piyaṃ ummādantiṃ adiṭṭhā.
     [37] Janinda jānāsi piyā mamesā
                  na sā mamaṃ appiyā bhūmipāla
                  piyena te dammi piyaṃ janinda
                  piyadāyino deva piyaṃ labhanti.
     [38] So nūnāhaṃ vadhissāmi      attānaṃ kāmahetukaṃ
               na hi dhammaṃ adhammena     ahaṃ vadhitumussahe.
     [39] Sace tuvaṃ mayha satiṃ janinda
                  na kāmayāsi naravīra seṭṭha
                  cajāmi naṃ sabbajanassa majjhe 1-
                  mayā pamuttaṃ tato avhayesi naṃ.
     [40] Adūsiyañce abhipāraka tuvaṃ
                  cajāsi katte ahitāya tyassa
                  mahā ca te upavādopi assa
                  na cāpi tyassa nagaramhi pakkho.
     [41] |41.1| Ahaṃ sahissaṃ upavādametaṃ
                  nindaṃ pasaṃsaṃ garahañca sabbaṃ
                  mametamāgacchatu bhūmipāla
@Footnote: 1 Yu. sibbayā.
                   Yathāsukhaṃ sīvi 1- karohi kāmaṃ.
      |41.2| Yo neva nindaṃ na punappasaṃsaṃ 2-
                  ādiyati garahaṃ nopi pūjaṃ
                  sirī ca lakkhī ca apeti tamhā
                  āpo suvuṭṭhīva yathā thalamhā.
      |41.3| Yaṅkiñci dukkhañca sukhañca etto
                  dhammātisārañca manovighātaṃ
                  urasā ahaṃ paṭicchissāmi 3- sabbaṃ
                  paṭhavī yathā thāvarānaṃ tasānaṃ.
     [42] Dhammātisārañca manovighātaṃ
                  dukkhañca nicchāmi ahaṃ paresaṃ
                  ekopimaṃ tārayissāmi 4- bhāraṃ
                  dhamme ṭhito kiñci ahāpayanto.
     [43] Saggūpagaṃ puññakammaṃ janinda
                  mā me tuvaṃ antarāyaṃ akāsi
                  dadāmi te ummādantiṃ pasanno
                  rājāva yaññe dhanaṃ brāhmaṇānaṃ.
     [44] Addhā tuvaṃ katte hitosi mayhaṃ
                  sakhā mamaṃ ummādantī tuvañca
                  nindeyyu devā pitaro ca sabbe
@Footnote: 1 Yu. sibba .  2 Ma. panappasaṃsaṃ .  3 Ma. paccuttarissāmi. Yu. paccupadissāmi.
@4 Ma. hārayissāmi.
                  Pāpañca passaṃ abhisamparāyaṃ.
     [45] Na hetaṃ dhammaṃ 1- sīvirāja vajjuṃ
                  sanegamā jānapadā ca sabbe
                  yante mayā ummādantī padinnā
                  bhusehi rājā vanathaṃ sajāhi.
     [46] Addhā tuvaṃ katte hitosi mayhaṃ
                  sakhā mamaṃ ummādantī tuvañca
                  satañca dhammāni sukittitāni
                  samuddavelāva duraccayāni.
     [47] Āhuneyyo mesi hitānukampī
                  dhātā vidhātā casi kāmapālo
                  tayī hutā rāja mahapphalā hi 2-
                  kāmena me ummādantiṃ paṭiccha.
     [48] Addhā hi sabbaṃ abhipāraka tuvaṃ
                  dhammaṃ acārī mama kattuputta
                  añño nu te ko idha sotthikattā
                  dvipado naro aruṇe jīvaloke.
     [49] Tvaṃ nu seṭṭho tvamanuttarosi
                  tvaṃ dhammagū dhammavidū sumedho
                  so dhammagutto cirameva jīva
@Footnote: 1 Ma. na hetadhammaṃ .  2 Yu. mahapphalā hi me.
                  Dhammañca me desaya dhammapāla.
     [50] |50.1| Tadiṅgha abhipāraka          suṇohi vacanaṃ mama
                      dhammante desayissāmi     sataṃ āsevitaṃ ahaṃ.
          |50.2| Sādhu dhammarucī rājā          sādhu paññāṇavā naro
                     sādhu mittānamaddubbho    pāpassākaraṇaṃ sukhaṃ.
          |50.3| Akkodhanassa vijite           ṭhitadhammassa rājino
                     sukhaṃ manussā āsetha         sītacchāyāya saṅghare.
            |50.4| Na cāhametaṃ abhirocayāmi
                        kammaṃ asamekkhakataṃ asādhu
                        yevāpi ñatvāna sayaṃ karonti
                        upamā imā mayha tuvaṃ suṇohi.
          |50.5| Gavañce taramānānaṃ          jimhaṃ gacchati puṅgavo
                      sabbā tā jimhaṃ gacchanti nette jimhaṃ gate sati.
          |50.6| Evameva manussesu            yo hoti seṭṭhasammato
                      so ce adhammaṃ carati          pageva itarā pajā
                      sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti      rājā ce hoti adhammiko.
          |50.7| Gavañce taramānānaṃ          ujuṃ gacchati puṅgavo
                      sabbā tā ujuṃ gacchanti   nette ujuṃ gate sati.
          |50.8| Evameva manussesu            yo hoti seṭṭhasammato
                      so cepi 1- dhammaṃ carati      pageva itarā pajā
@Footnote: 1 Ma. sace.
                       Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti        rājā ce hoti dhammiko.
           |50.9| Na cāpāhaṃ adhammena       amarattamabhipatthaye
                       imaṃ vā paṭhaviṃ sabbaṃ         vijetuṃ abhipāraka.
         |50.10| Yañhi kiñci manussesu     ratanaṃ idha vijjati
                       gāvo dāso hiraññañca  vatthiyaṃ haricandanaṃ.
         |50.11| Assitthiyo ca ratanaṃ maṇikañca
                        yañcāpime candasuriyā abhipālayanti
                        na tassa hetu visamaṃ careyya
                        majjhe sivīnaṃ usabhosmi jāto.
         |50.12| Netā hitā 1- uggato raṭṭhapālo
                        dhammaṃ sivīnaṃ apacāyamāno
                        so dhammamevānuvicintayanto
                        tasmā sake cittavase na vatto.
     [51] |51.1| Addhā tuvaṃ mahārāja       niccaṃ abyasanaṃ sivaṃ
                        karissasi ciraṃ rajjaṃ            paññā hi tava tādisī.
         |51.2| Etante anumodāma          yaṃ dhammaṃ nappamajjasi
                       dhammaṃ pamajja khattiyo       raṭṭhā 2- cavati issaro.
         |51.3| Dhammañcara 3- mahārāja      mātāpitūsu khattiya
                       idha dhammaṃ caritvāna          rāja saggaṃ gamissasi.
         |51.4| Dhammañcara mahārāja           puttadāresu khattiya
@Footnote: 1 Yu. pitā .  2 Sī. ṭhānā .  3 Ma. sabbattha dhammaṃ care....
                      Idha dhammaṃ caritvāna          rāja saggaṃ gamissasi.
         |51.5| Dhammañcara mahārāja          mittāmaccesu khattiya
                     idha dhammaṃ caritvāna           rāja saggaṃ gamissasi.
         |51.6| Dhammañcara mahārāja          vāhanesu balesu ca
                     idha dhammaṃ caritvāna           rāja saggaṃ gamissasi.
         |51.7| Dhammañcara mahārāja          gāmesu nigamesu ca
                     idha dhammaṃ caritvāna           rāja saggaṃ gamissasi.
         |51.8| Dhammañcara mahārāja          raṭṭhesu janapadesu ca
                     idha dhammaṃ caritvāna           rāja saggaṃ gamissasi.
         |51.9| Dhammañcara mahārāja          samaṇe brāhmaṇesu ca
                     idha dhammaṃ caritvāna           rāja saggaṃ gamissasi.
       |51.10| Dhammañcara mahārāja         migapakkhīsu khattiya
                     idha dhammaṃ caritvāna           rāja saggaṃ gamissasi.
       |51.11| Dhammañcara mahārāja         dhammo ciṇṇo sukhāvaho
                     idha dhammaṃ caritvāna           rāja saggaṃ gamissasi.
       |51.12| Dhammañcara mahārāja         indā devā sabrahmakā
                     suciṇṇena divaṃ pattā       mā dhammaṃ rāja pāmadoti.
                           Ummādantījātakaṃ dutiyaṃ.
                                   ---------
                          3 Mahābodhijātakaṃ
     [52] Kinnu daṇḍaṃ kimājinaṃ                kiṃ chattaṃ kiṃ upāhanaṃ
             kiṃ aṅkusañca pattañca              saṅghāṭiñcāpi brāhmaṇa
             taramānarūpo gaṇhāsi               kinnu patthayase disaṃ.
     [53] |53.1| Dvādasetāni vassāni   vasitāni tavantike
                        nābhijānāmi soṇena     piṅgalenābhikūjitaṃ.
             |53.2| Svāyaṃ dittova nadati      sukkadāṭhaṃ vidaṃsayaṃ
                         tava sutvā sabhariyassa     vītasaddhassa maṃ pati.
     [54] Ahu esa kato doso                    yathā bhāsasi brāhmaṇa
          esa bhiyyo pasīdāmi                    vasa brāhmaṇa mā gamā.
[55] |55.1| Sabbaseto pure āsi         tatopi sabalo ahu
                     sabbalohitakodāni          kālo pakkamituṃ mama.
          |55.2| Abbhantaraṃ pure āsi         tato majjhe tato bahi
                      purā niddhamanā hoti        sayameva vajāmahaṃ.
         |55.3| Vītasaddhaṃ na seveyya           udapānaṃvanodakaṃ
                     sacepi naṃ anukhaṇe             vārikaddamagandhikaṃ.
         |55.4| Pasannameva seveyya          appasannaṃ vivajjaye
                     pasannaṃ payirupāseyya       rahadaṃvudakatthiko.
         |55.5| Bhaje bhajantaṃ purisaṃ              abhajantaṃ na bhajjaye
                     asappurisadhammo so          yo bhajantaṃ na bhajjati.
         |55.6| Yo bhajantaṃ na bhajati            sevamānaṃ na sevati
                     save manussapāpiṭṭho        migo sākhassito yathā.
          |55.7| Accābhikkhaṇasaṃsaggā       asamo saraṇena ca
                     etena mittā jīranti        akāle yācanāya ca.
          |55.8| Tasmā nābhikkhaṇaṃ gacche   na ca gacche cirāciraṃ
                     kālena yācaṃ yāceyya       evaṃ mittā na jirare 1-.
           |55.9| Aticiraṃ nivāsena              piyo bhavati appiyo
                       āmanta kho taṃ gacchāma   purā te homa appiyā.
     [56] Evaṃ ce yācamānānaṃ                 añjaliṃ nāvabujjhasi
             paricārikānaṃ sattānaṃ 2-           vacanaṃ na karosi no
             evantaṃ abhiyācāma                  puna kayirāsi pariyāyaṃ.
     [57] Evañce no viharataṃ                   antarāyo na hessati
             tuyha vāpi 3- mahārāja            mayha vā 4- raṭṭhavaḍḍhana
             appeva nāma passema               ahorattānamaccaye.
     [58] |58.1| Udīraṇā ce saṅgatyā     bhāvāyamanuvattati.
                    Akāmā akaraṇīyaṃ vā         karaṇīyaṃ vāpi krubbati 5-
                    akāmakaraṇīyasmiṃ              kavidha pāpena limpati 6-.
         |58.2| So ce attho ca dhammo ca     kalyāṇo na ca pāpako
                     bhoto ce vacanaṃ saccaṃ          suhato vānaro mayā.
          |58.3| Attano ce hi vādassa      aparādhaṃ vijāniya 7-
@Footnote: 1 Ma. jīyare .  2 Ma. paricārakānaṃ sataṃ .  3 Sī. tumhañcāpi. Yu. tuyhañcāpi.
@4 Sī. amhaṃ vā. Yu. mayhañca .  5 Ma. kubbati .  6 Ma. lippati. ito paraṃ
@īdisameva. 7 Ma. vijāniyā.
                    Na maṃ tvaṃ garaheyyāsi         bhoto vādo hi tādiso.
     [59] |59.1| Issaro sabbalokassa    sace kappeti jīvitaṃ
                        iddhiṃ byasanabhāvañca    kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ
                        niddesakārī puriso        issaro tena limpati.
    |59.2| So ce attho ca dhammo ca          kalyāṇo na ca pāpako
                bhoto ce vacanaṃ saccaṃ               suhato vānaro mayā.
                Attano ce hi vādassa           aparādhaṃ vijāniya 1-
                na maṃ tvaṃ garaheyyāsi             bhoto vādo hi tādiso.
     [60] |60.1| Sace pubbekatahetu        sukhadukkhaṃ nigacchati
                        porāṇakaṃ kataṃ pāpaṃ       tameso muñcate iṇaṃ
                         porāṇakaiṇamokkho    kvidha pāpena limpati.
            |60.2| So ce attho ca dhammo ca  kalyāṇo na ca pāpako
                        bhoto ce vacanaṃ saccaṃ        suhato vānaro mayā.
             |60.3| Attano ce hi vādassa    aparādhaṃ vijāniya
                        na maṃ tvaṃ garaheyyāsi      bhoto vādo hi tādiso.
     [61] |61.1| Catunnaṃyevupādāya         rūpaṃ sambhoti pāṇinaṃ
                        yato ca rūpaṃ sambhoti        tatthevānupagacchati.
             |61.2| Idheva jīvati jīvo             pecca pecca vinassati
                        ucchijjati ayaṃ loko       ye bālā ye ca paṇḍitā
                        ucchijjamāne lokasmiṃ    kvidha pāpena limpati.
@Footnote: 1 Ma. vijāniyā. ito paraṃ īdisameva.
         |61.3| So ce attho ca dhammo ca     kalyāṇo na ca pāpako
                     bhoto ce vacanaṃ saccaṃ          suhato vānaro mayā.
         |61.4| Attano ce hi vādassa       aparādhaṃ vijāniya
                     na maṃ tvaṃ garaheyyāsi         bhoto vādo hi tādiso.
     [62] Āhu khattavidhā 1- loke             bālā paṇḍitamānino
             mātaraṃ pitaraṃ haññe                  atho jeṭṭhaṃpi bhātaraṃ
             haneyya puttadāre ca                attho ce tādiso siyā.
     [63] |63.1| Yassa rukkhassa chāyāya    nisīdeyya sayeyya vā
                        na tassa sākhaṃ bhañjeyya  mittadubbho 2- hi pāpako.
            |63.2| Atha atthe samuppanne     samūlamapi abbhuhe
                       attho me sambalenāpi    suhato vānaro mayā.
            |63.3| So ce attho ca dhammo ca  kalyāṇo na ca pāpako
                        bhoto ce vacanaṃ saccaṃ        suhato vānaro mayā.
            |63.4| Attano ce hi vādassa     aparādhaṃ vijāniya
                        na maṃ tvaṃ garaheyyāsi      bhoto vādo hi tādiso.
     [64] |64.1| Ahetuvādo puriso         yo ca issarakuttiko
                    pubbekatī ca ucchedī          yo ca khattavidho 3- naro.
    |64.2| Ete asappurisā loke           bālā paṇḍitamānino
                kareyya tādiso pāpaṃ             atho aññampi kāraye
@Footnote: 1 Ma. khattavidā .  2 Yu. mittadūbhī .  3 Ma. khattavido.
                 Asappurisasaṃsaggo                dukkhanto 1- kaṭukudrayo.
     [65] |65.1| Urabbharūpena bakāsu 2- pubbe
                  asaṅkito ajayūthaṃ upeti
                  hantvā uraṇiṃ ajiyaṃ 3- ajañca
                  hantvā sayitvā 4- yenakāmaṃ paleti.
       |65.2| Tathāvidheke samaṇabrāhmaṇāse
                  chadanaṃ katvā vañcayanti manusse
                  anāsakā thaṇḍilaseyyakā ca
                  rajojallaṃ ukkuṭikappadhānaṃ
                  pariyāyabhattañca apānakattā
                  pāpācārā arahanto vadānā.
       |65.3| Ete asappurisā loke        bālā paṇḍitamānino
                   kareyya tādiso pāpaṃ          atho aññampi kāraye
                   asappurisasaṃsaggo               dukkhanto kaṭukudrayo.
       |65.4| Yamāhu natthi vīriyanti           hetuñca apavadanti 5- ye
                   parakāraṃ attakārañca          ye tucchaṃ samavaṇṇayuṃ.
        |65.5| Ete asappurisā loke       bālā paṇḍitamānino
                    kareyya tādiso pāpaṃ         atho aññampi kāraye
                    asappurisasaṃsaggo             dukkhanto kaṭukudrayo.
        |65.6| Sace hi vīriyaṃ nāssa            kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ
@Footnote: 1 Sī. dukkaṭo. ito paraṃ īdisameva .  2 Ma. vakassu. Yu. vakāsu .  3 Ma.
@ajikaṃ .  4 Ma. utrāsayitvā .  5 Ma. ahetuñca pavadanti.
                    Na bhare vaḍḍhakiṃ rājā         napi yantāni kāraye.
        |65.7| Yasmā ca vīriyaṃ atthi            kammaṃ kalyāṇapāpakaṃ
                   tasmā yantāni kāreti        rājā bharati vaḍḍhakiṃ.
       |65.8| Yadi vassasataṃ devo               na vasse na himaṃ pate
                   ucchijjeyya ayaṃ loko         vinasseyya ayaṃ pajā.
        |65.9| Yasmā ca vassatī devo         himañcānuphusīyati 1-
                   tasmā sassāni paccanti      raṭṭhañca pālayate ciraṃ.
       |65.10| Gavañce taramānānaṃ          jimhaṃ gacchati puṅgavo
                    sabbā tā jimhaṃ gacchanti   nette jimhaṃ gate sati.
      |65.11| Evameva manussesu             yo hoti seṭṭhasammato
                    so ce adhammaṃ carati            pageva itarā pajā
                    sabbaṃ raṭṭhaṃ dukkhaṃ seti         rājā ce hoti adhammiko.
       |65.12| Gavañce taramānānaṃ          ujuṃ gacchati puṅgavo
                     sabbā tā 2- ujuṃ gacchanti 3- nette ujuṃ gate sati.
       |65.13| Evameva manussesu             yo hoti seṭṭhasammato
                     so cepi dhammaṃ carati           pageva itarā pajā
                     sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti          rājā ce hoti dhammiko.
        |65.14| Mahārukkhassa phalino         āmaṃ chindati yo phalaṃ
                      rasañcassa na jānāti       bījañcassa vinassati.
@Footnote: 1 Ma. himañcānuphusāyati .  2 Ma. gāvī .  3 Ma. yanti.
       |65.15| Mahārukkhūpamaṃ raṭṭhaṃ            adhammena yo pasāsati
                     rasañcassa na jānāti        raṭṭhañcassa vinassati.
       |65.16| Mahārukkhassa phalino          pakkaṃ chindati yo phalaṃ
                     rasañcassa vijānāti          bījañcassa na nassati.
       |65.17| Mahārukkhūpamaṃ raṭṭhaṃ            dhammena yo pasāsati
                     rasañcassa vijānāti          raṭṭhañcassa na nassati.
       |65.18| Yo ca rājā janapadaṃ           adhammena pasāsati
                     sabbosadhībhi so rājā        viruddho hoti khattiyo.
       |65.19| Tatheva negame hiṃsaṃ             ye yuttā kayavikkaye
                     ojadānabalīkāre            sa kosena virujjhati.
       |65.20| Pahāravarakhettaññū          saṅgāme katanissame
                     ussite hiṃsayaṃ rājā          sa balena virujjhati.
       |65.21| Tatheva isayo hiṃsaṃ              saṃyame brahmacāriye 1-
                     adhammacārī khattiyo           so saggena virujjhati.
       |65.22| Yo ca rājā adhammaṭṭho     bhariyaṃ hanti adūsakaṃ 2-
                     luddaṃ pasavate ṭhānaṃ 3-      puttehi ca virujjhati
       |65.23| dhammaṃ care jānapade          negamesu 4- balesu ca
                     isayo ca na hiṃseyya          puttadāre samañcare.
       |65.24| Sa tādiso bhūmipati            raṭṭhapālo akodhano
@Footnote: 1 Sī. brahmacārino. Ma. saññate brahmacāriyo .  2 Ma. adūsikaṃ .  3 Sī. pāpaṃ.
@4 Sī. nigamesu.
                   Sāmante 1- sampakampeti   indova asurādhipoti.
                      Mahābodhijātakaṃ tatiyaṃ.
                               -----------
                           Tassuddānaṃ.
                  Saniḷīnikamavhayano paṭhamo
                  dutiyo pana saummadantīvaro
                  tatiyo pana bodhisirīvhayano
                  kathitā pana tīṇi jinena subhā.
                  Paññāsanipātaṃ niṭṭhitaṃ.
                                --------
@Footnote: 1 Ma. sapatte.
                              Saṭṭhinipātaṃ
                           1 soṇakajātakaṃ
     [66] |66.1| Kassa sutvā sataṃ dammi   sahassaṃ diṭṭhasoṇakaṃ 1-
                   ko me soṇakamakkhāti         sahāyaṃ paṃsukīḷitaṃ.
       |66.2| Atha bravi māṇavako             daharo pañcacūḷako
                   mayhaṃ sutvā sataṃ dehi          sahassaṃ diṭṭhasoṇakaṃ 2-
                   ahaṃ te 3- soṇakamakkhissaṃ   sahāyaṃ paṃsukīḷitaṃ.
     [67] Katarasmiṃ so janapade                  raṭṭhesu nigamesu ca
             kattha soṇakamaddakkhi 4-           taṃ me akkhāhi pucchito.
     [68] |68.1| Taveva deva vijite            tavevuyyānabhūmiyā
                        ujuvaṃsā mahāsālā       nīlobhāsā manoramā.
            |68.2| Tiṭṭhanti meghasamānā    rammā aññoññanissitā
                        tesaṃ mūlasmi soṇako      jhāyati anupādino
                        upādānesu lokesu       ḍayhamānesu nibbuto.
     [69] |69.1| Tato ca rājā pāyāsi    senāya caturaṅgiyā
                       kārāpetvā samaṃ maggaṃ   agamā yena soṇako.
           |69.2| Uyyānabhūmiṃ gantvāna    vicaranto brahāvane
@Footnote: 1-2 Sī. Yu. daṭṭhu-.   3 Sī. Yu. ayaṃ pāṭho natthi .  4 Sī. Yu. kattha te soṇako
@diṭṭho.
                     Āsīnaṃ soṇakaṃ dakkhi          ḍayhamānesu nibbutaṃ.
     [70] Kapaṇo vatāyaṃ 1- bhikkhu              muṇḍo saṅghāṭipāruto
             amātiko apitiko                     rukkhamūlasmi jhāyati.
     [71] |71.1| Imaṃ vākyaṃ nisāmetvā   soṇako etadabravi
                     na rāja kapaṇo hoti          dhammaṃ kāyena phassayaṃ.
         |71.2| Yodha 2- dhammaṃ niraṅkatvā   adhammaṃ anuvattati
                    sa rāja kapaṇo hoti           pāpo pāpaparāyano.
     [72] Arindamoti me nāmaṃ                  kāsirājāti maṃ vidū
           kacci bhoto sukhaseyyā                 idha pattassa soṇaka.
     [73] |73.1| Sadāpi bhadramadhanassa      anāgārassa bhikkhuno
                    na tesaṃ koṭṭhe openti     na kumbhe na kaḷopiyā
                    pariniṭṭhitamesānā            tena yāpenti subbatā.
       |73.2| Dutiyampi bhadramadhanassa        anāgārassa bhikkhuno
                   anavajjapiṇḍo bhottabbo  na ca kocūparodhati.
       |73.3| Tatiyampi bhadramadhanassa         anāgārassa bhikkhuno
               nibbuto piṇḍo bhottabbo     na ca kocūparodhati.
       |73.4| Catutthampi bhadramadhanassa       anāgārassa bhikkhuno
                   muttassa raṭṭhe carato           saṅgo yassa na vijjati.
       |73.5| Pañcamampi bhadramadhanassa     anāgārassa bhikkhuno
                   nagaramhi ḍayhamānamhi        nāssa kiñci aḍayhatha.
@Footnote: 1 Ma. vatayaṃ .   2 Ma. yo ca.
       |73.6| Chaṭṭhampi bhadramadhanassa        anāgārassa bhikkhuno
                   raṭṭhe vilumpamānamhi          nāssa kañci ahāratha 1-.
       |73.7| Sattamampi bhadramadhanassa      anāgārassa bhikkhuno
                   corehi rakkhitaṃ maggaṃ             ye caññe paripanthikā
                   pattacīvaramādāya               sotthiṃ gacchati subbato.
       |73.8| Aṭṭhamampi bhadramadhanassa      anāgārassa bhikkhuno
                   yaṃ yaṃ disaṃ pakkamati               anapekkhova gacchati.
     [74] |74.1| Bahūpi bhadrā etesaṃ 2-  yo tvaṃ bhikkhu pasaṃsasi
                        ahañca giddho kāmesu    kathaṃ kāhāmi soṇaka.
        |74.2| Piyā me mānusā kāmā      atho dibyāpi me piyā
                        atha kena nu vaṇṇena      ubho loke labhāmase.
     [75] |75.1| Kāme 3- giddhā kāmaratā    kāmesu adhimucchitā
                        narā pāpāni katvāna    upapajjanti duggatiṃ.
            |75.2| Ye ca kāme pahantvāna 4-   nikkhantā akutobhayā
                        ekodibhāvādhigatā        na te gacchanti duggatiṃ.
            |75.3| Upamante karissāmi        taṃ suṇohi arindama
                        upamāya midhekacce 5-    atthaṃ jānanti paṇḍitā.
           |75.4| Gaṅgāya kuṇapaṃ divā         vuyhamānaṃ mahaṇṇave
                      vāyaso samacintesi          appapañño acetaso.
@Footnote: 1 Ma. ahīratha .   2 Sī. bahūni samaṇabhadrāni. Yu. bahūpi bhadrakā ete.
@3 Sī. Yu. kāmesu .  4 Sī. Yu. pahatvāna .  5 Sī. Yu. pidhekacce.
       |75.5| Yānañca vatidaṃ laddhaṃ            bhakkho cāyaṃ anappako
                   tattha rattiṃ tattha divā          tattheva nirato mano.
       |75.6| Khādaṃ nāgassa maṃsāni           pivaṃ bhāgīrasodakaṃ
                   sampassaṃ vanacetyāni          na palettha vihaṅgamo.
       |75.7| Tañca otaraṇī gaṅgā           pamattaṃ kuṇape rataṃ
                   samuddaṃ ajjhagāhāsi          agatī yattha pakkhinaṃ.
       |75.8| So ca bhakkhaparikkhīṇo            udapatvā 1- vihaṅgamo
                   na pacchato na purato            nuttaraṃ nopi dakkhiṇaṃ.
       |75.9| Dīpaṃ so najjhagā gañchi        agatī yattha pakkhinaṃ
                   so ca tattheva pāpattha         yathā dubbalako tathā.
     |75.10| Tañca sāmuddikā macchā     kumbhīlā makarā susū
                   pasayhakārā khādiṃsu            phandamānaṃ vipakkhikaṃ 2-.
       |75.11| Evameva tuvaṃ rāja               ye caññe kāmabhogino
                     giddhā ce na vamissanti      kākapaññāya 3- te vidū.
       |75.12| Esā te upamā rāja        atthasandassanī katā
                     tvañca paññāyase tena   yadi kāhasi vā na vā.
     [76] Ekavācaṃpi dvivācaṃ                    bhaṇeyya anukampako
             tatuttariṃ na bhāseyya                 dāso vayyassa 4- santike.
     [77] Idaṃ vatvāna pakkāmi                 soṇako amitabuddhimā
            vehāse antalikkhasmiṃ                anusāsitvāna khattiyaṃ.
@Footnote: 1 Sī. uppatitvā. Yu. udāpatvā .  2 Ma. vipakkhakaṃ. Sī. Yu. vipakkhinaṃ.
@3 kākapaññāva .  4 Sī. dāso ayyassa .  Yu. dāso ayirassa.
     [78] |78.1| Ko nume rājakattāro    sūtā veyyattimāgatā 1-
                   rajjaṃ niyyādayissāmi         nāhaṃ rajjena matthiko.
       |78.2| Ajjeva pabbajissāmi          ko jaññā maraṇaṃ suve
                    nāhaṃ kākova dummedho       kāmānaṃ vasamanvagā 2-.
     [79] Atthi te daharo putto               dīghāvu raṭṭhavaḍḍhano
             taṃ rajje abhisiñcassu                 so no rājā bhavissati.
     [80] Khippaṃ kumāraṃ ānetha                  dīghāvuṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ
              taṃ rajje abhisiñcassu                so vo rājā bhavissati.
     [81] |81.1| Tato kumāramānesuṃ        dīghāvuṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ
                   taṃ disvā ālapi rājā         ekaputtaṃ manoramaṃ.
       |81.2| Saṭṭhī gāmasahassāni           paripuṇṇāni sabbaso
                   te putta paṭipajjassu           rajjaṃ niyyādayāmi te.
       |81.3| Ajjeva pabbajissāmi           ko jaññā maraṇaṃ suve
                   māhaṃ kākova dummedho        kāmānaṃ vasamanvagaṃ.
       |81.4| Saṭṭhī nāgasahassāni            sabbālaṅkārabhūsitā
                   suvaṇṇakacchā mātaṅgā      hemakappanavāsasā.
       |81.5| Ārūḷhā gāmaṇīyebhi          tomaraṅkusapāṇibhi
                   te putta paṭipajjassu          rajjaṃ niyyādayāmi te.
       |81.6| Ajjeva pabbajissāmi          ko jaññā maraṇaṃ suve
                   māhaṃ kākova dummedho        kāmānaṃ vasamanvagaṃ.
@Footnote: 1 Ma. suddā veyyattamāgatā .  2 Ma. vasamanvagaṃ. ito paraṃ īdisameva.
       |81.7| Saṭṭhī assasahassāni           sabbālaṅkārabhūsitā
                   ājānīyā ca 1- jātiyā     sindhavā sīghavāhanā
        |81.8| ārūḷhā gāmaṇīyebhi         indiyācāpadhāribhi
                    te putta paṭipajjassu         rajjaṃ niyyādayāmi te.
        |81.9| Ajjeva pabbajissāmi          ko jaññā maraṇaṃ suve
                    māhaṃ kākova dummedho       kāmānaṃ vasamanvagaṃ.
       |81.10| Saṭṭhī rathasahassāni           sannaddhā ussitaddhajā
                     dīpā athopi veyyagghā      sabbālaṅkārabhūsitā.
        |81.11| Ārūḷhā gāmaṇīyebhi      cāpahatthehi cammibhi 2-
                      te putta paṭipajjassu       rajjaṃ niyyādayāmi te.
        |81.12| Ajjeva pabbajissāmi       ko jaññā maraṇaṃ suve
                      māhaṃ kākova dummedho     kāmānaṃ vasamanvagaṃ.
        |81.13| Saṭṭhī dhenusahassāni         rohaññā puṅgavūsabhā
                       tā putta paṭipajjassu      rajjaṃ niyyādayāmi te.
        |81.14| Ajjeva pabbajissāmi       ko jaññā maraṇaṃ suve
                      māhaṃ kākova dummedho     kāmānaṃ vasamanvagaṃ.
        |81.15| Soḷasitthīsahassāni         sabbālaṅkārabhūsitā
                      vicitravatthābharaṇā           āmuttamaṇikuṇḍalā
                      tā putta paṭipajjassu       rajjaṃ niyyādayāmi te.
       |81.16| Ajjeva pabbajissāmi        ko jaññā maraṇaṃ suve
@Footnote: 1 Ma. va .  2 Ma. vammibhi.
                   Māhaṃ kākova dummedho        kāmānaṃ vasamanvagaṃ.
     [82] |82.1| Daharasseva me tāta        mātā matāti me sutaṃ
                   tayā vinā ahaṃ tāta            jīvituṃpi na ussahe.
       |82.2| Yathā āraññakaṃ nāgaṃ          poto anveti pacchato
                   jessantaṃ giriduggesu            samesu visamesu ca.
       |82.3| Evantaṃ anugacchāmi             puttamādāya 1- pacchato
                   subharo te bhavissāmi             na te hessāmi dubbharo.
     [83] Yathā sāmuddikaṃ nāvaṃ                 vāṇijānaṃ dhanesinaṃ
             vohāro tattha gaṇheyya           vāṇijā byasanī siyā
             evamevāyaṃ puttaka 2-               antarāyakaro mama.
     [84] Imaṃ kumāraṃ pāpetha                    pāsādaṃ rativaḍḍhanaṃ
             tattha kambusahatthāyo               yathā sakkaṃva accharā
             tā naṃ tattha ramissanti 3-          tāhi ceso 4- ramissati.
     [85] |85.1| Tato kumāraṃ pāpesuṃ       pāsādaṃ rativaḍḍhanaṃ
                   taṃ disvā avacuṃ kaññā        dīghāvuṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ.
       |85.2| Devatā nusi gandhabbo          ādū sakko purindado
                   ko vā tvaṃ kassa vā putto   kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ.
     [86] Namhi devo na gandhabbo            napi sakko purindado
            kāsirañño ahaṃ putto               dīghāvu raṭṭhavaḍḍhano
            mamaṃ bharatha bhaddaṃ vo                     ahaṃ bhattā bhavāmi vo.
@Footnote: 1 Ma. pattamādāya .  2 Ma. puttakali .  3 ma ramessanti .  4 Yu. meso.
     [87] Taṃ tattha avacuṃ kaññā                dīghāvuṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ
             kuhiṃ rājā anuppatto               ito rājā kuhiṃ gato.
     [88] |88.1| Paṅkaṃ rājā atikkanto   thale rājā patiṭṭhito
                        akaṇṭakaṃ agahanaṃ           paṭipanno mahāpathaṃ.
       |88.2| Ahañca paṭipannosmi          maggaṃ duggatigāminaṃ
                   sakaṇṭakaṃ sagahanaṃ                yena gacchanti duggatiṃ.
     [89] Tassa te svāgataṃ rāja           sīhasseva giribbajaṃ
             anusāsa mahārāja               tvaṃ no sabbāsamissaroti.
                             Soṇakajātakaṃ paṭhamaṃ.
                                     --------
                              2 Saṅkiccajātakaṃ
     [90] |90.1| Disvā nisinnaṃ rājānaṃ    brahmadattaṃ rathesabhaṃ
                   athassa paṭivedesi               yassāsi anukampako.
       |90.2| Saṅkiccāyaṃ anuppatto        isīnaṃ sādhusammato
                   taramānarūpo niyyāhi          khippaṃ passa mahesinaṃ.
       |90.3| Tato ca rājā taramāno         yuttamāruyha sandanaṃ
                   mittāmaccaparibyūḷho 1-   agamāsi rathesabho.
       |90.4| Nikkhippa pañca kakudhāni       kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano
                   vālavījanimuṇhīsaṃ                khaggaṃ chattañcupāhanaṃ.
       |90.5| Oruyha rājā yānamhā       ṭhapayitvā paṭicchadaṃ
@Footnote: 1 Sī. Yu. -paribbūḷho.
                   Āsīnaṃ dāyapassasmiṃ          saṅkiccamupasaṅkami.
       |90.6| Upasaṅkamitvā so rājā       sammodi isinā saha
                   taṃ kathaṃ vītisāretvā             ekamantaṃ upāvisi.
       |90.7| Ekamantaṃ nisinnova            atha kālaṃ amaññatha
                   tato pāpāni kammāni        pucchituṃ paṭipajjatha.
       |90.8| Isiṃ pucchāma 1- saṅkiccaṃ       isīnaṃ sādhusammataṃ
                   āsīnaṃ dāyapassasmiṃ           isisaṅghapurakkhataṃ.
       |90.9| Kaṃ gatiṃ pecca gacchanti           narā dhammāticārino
                   aticiṇṇo mayā dhammo        taṃ me akkhāhi pucchito.
     [91] |91.1| Isi avaca saṅkicco         kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ
                   āsīnaṃ dāyapassasmiṃ           mahārāja suṇohi me.
       |91.2| Uppathena vajantassa             yo maggamanusāsati
                   tassa ce vacanaṃ kayirā            nāssa maggeyya kaṇṭako.
       |91.3| Adhammaṃ paṭipannassa             yo dhammamanusāsati
                   tassa ce vacanaṃ kayirā            na so gaccheyya duggatiṃ.
     [92] |92.1| Dhammo patho mahārāja     adhammo pana uppatho
                        adhammo nirayaṃ neti         dhammo pāpeti suggatiṃ.
       |92.2| Adhammacārino rāja              narā visamajīvino
                   yaṃ gatiṃ pecca gacchanti          niraye te suṇohi me.
       |92.3| Sañjīvo kāḷasutto ca          saṅghāṭo 2- dve ca roruvā
@Footnote: 1 Sī. Yu. pucchāmi .   2 Ma. saṅghāto.
                   Athāparo mahāvīci               tāpano ca patāpano.
       |92.4| Iccete aṭṭha nirayā            akkhātā dūratikkamā
                   ākiṇṇā luddakammehi     paccekā soḷasussadā.
       |92.5| Kadariyā tāpanā 1- ghorā    accimanto 2- mahabbhayā
                   lomahaṃsanarūpā ca                 bhesmā paṭibhayā dukhā.
       |92.6| Catukkaṇṇā 3- catudvārā   vibhattā bhāgaso mitā
                   ayopākārapariyantā          ayasā paṭikujjitā.
       |92.7| Tesaṃ ayomayā bhūmi               jalitā tejasā yutā
                   samantā yojanasataṃ              phuṭā tiṭṭhanti sabbadā.
       |92.8| Ete patanti niraye              uddhaṃpādā avaṃsirā
                   isīnaṃ ativattāro               saññatānaṃ tapassinaṃ.
       |92.9| Te bhūnahuno paccanti            macchā bilakatā yathā
                   saṃvacchare asaṅkheyye            narā kibbisakārino.
       |92.10| Ḍayhamānena gattena        niccaṃ santarabāhiraṃ
                   nirayā nādhigacchanti            dvāraṃ nikkhamanesino.
       |92.11| Puratthimena dhāvanti           tato dhāvanti pacchato
                   uttarenapi dhāvanti             tato dhāvanti dakkhiṇaṃ
                   yaṃ yañhi dvāraṃ gacchanti       tantadeva pithiyyare 4-.
       |92.12| Bahūni satasahassāni           janā nirayagāmino
                   bāhā paggayha kandanti     patvā dukkhaṃ anappakaṃ.
@Footnote: 1 Sī. Yu. kadarīyatapanā. Ma. kadariyatāpanā .  2 Yu. accimantā .  3 catukkoṇātipi.
@4 Ma. pidhīyare. Sī. pithiyyati.
        |92.13| Āsīvisaṃva kuppitaṃ             tejasiṃ dūratikkamaṃ
                      na sādhurūpe āsīde          saññatānaṃ tapassinaṃ.
        |92.14| Atikāyo mahissāso       ajjuno kekakādhipo
                      sahassabāhu ucchinno      isimāsajja gotamaṃ.
        |92.15| Arajaṃ rajasā vacchaṃ              kīsaṃ avakrīya 1- daṇḍakī
                      tālova mūlato chinno       sa rājā vibhavaṅgato.
        |92.16| Upahacca manaṃ mejjho 2-   mātaṅgasmiṃ yasassine
                      sapārisajjo ucchinno      mejjhāraññaṃ 3- tadā ahu.
        |92.17| Kaṇhadīpāyanāsajja        isiṃ andhakavendayo 4-
                      aññamaññaṃ musale 5- hantvā     sampattā yamasādhanaṃ.
        |92.18| Athāyaṃ isinā satto        antalikkhacaro pure
                      pāvekkhi paṭhaviṃ cecco       hīnatto kālapariyāyaṃ.
        |92.19| Tasmā hi chandāgamanaṃ      nappasaṃsanti paṇḍitā
                      aduṭṭhacitto bhāseyya      giraṃ saccūpasañhitaṃ.
       |92.20| Manasā ce paduṭṭhena          yo naro pekkhate muniṃ
                      vijjācaraṇasampannaṃ         gantvā so nirayaṃ adho.
        |92.21| Ye vuḍḍhe paribhāsanti      pharusūpakkamā janā
                      anapaccā adāyādā       tālavatthū 6- bhavanti te.
       |92.22| Yo ca pabbajitaṃ hanti         katakiccaṃ mahesinaṃ
                      sa kāḷasutte niraye          ciraṃ rattāya paccati.
@Footnote: 1 Ma. avakiriya .   2 Ma. majjho .  3 Ma. majjhāraññaṃ .  4 Sī. Yu. andhakaveṇhuyo.
@Ma. -veṇḍayo .  5 Ma. aññoññaṃ musalā .   6 Ma. tālavatthu. Yu. tālāvatthu.
        |92.23| Yo ca rājā adhammaṭṭho     raṭṭhaviddhaṃsano mato 1-
                      tāpayitvā janapadaṃ           tāpane pecca paccati.
        |92.24| So ca vassasahassānaṃ 2-    sataṃ dibyāni paccati
                      accisaṅghapareto so          dukkhaṃ vedeti vedanaṃ.
         |92.25| Tassa aggisikhā kāyā     niccharanti pabhassarā
                      tejobhakkhassa gattāni      lomaggehi 3- nakhehi ca.
         |92.26| Ḍayhamānena gattena      niccaṃ santarabāhiraṃ
                      dukkhābhitunno nadati        nāgo tuṇḍaṭṭito 4- yathā.
        |92.27| Yo lobhā pitaraṃ hanti        dosā vā purisādhamo
                      sa kāḷasutte niraye          ciraṃ rattāya paccati.
    |92.28| Sa tādiso paccati lohakumbhiyaṃ
                  pakkañca sattīhi hananti nittacaṃ
                  andhaṃ karitvā muttakarīsabhakkhaṃ
                  khāre nimujjanti tathāvidhaṃ naraṃ.
   |92.29| Tattaṃ pakkuṭṭhitamayoguḷañca
                  dīghe ca phāle cirarattatāpite
                  vikkhambhamādāya vibhajja 5- rajjubhi
                  vivaṭe mukhe saṃsavayanti 6- rakkhasā.
   |92.30| Sāmā ca soṇā sabalā ca gijjhā
                  kākolasaṅghā ca dijā ayomukhā
@Footnote: 1 Sī. cto. Ma. mago .  2 Ma. -sahassāni .  3 Ma. lomehi ca.
@4 Sī. tuttaddito. Ma. tuttaṭṭito .  5 Sī. vibaddha. Ma. vibandha .  6 Sī. Yu.
@saṃcavayanti. Ma. sampavisanti.
                  Saṅgamma khādanti viphandamānaṃ
                  jivhaṃ vibhajja vighāsaṃ salohitaṃ.
    |92.31| Taṃ daḍḍhatālaṃ paribhinnagattaṃ
                  nippothayantā anuvicaranti rakkhasā
                  ratī hi tesaṃ dukhino panītare
                  etādisasmiṃ niraye vasanti
                  yekeci loke idha pettighātino.
    |92.32| Putto ca mātaraṃ hantvā       ito gantvā yamakkhayaṃ
                 bhusamāpajjate dukkhaṃ              attakammaphalūpago.
    |92.33| Amanussā atibālā            hantāraṃ janayantiyā
                 ayomayehi vālehi                pīḷayanti punappunaṃ.
    |92.34| Taṃ passavaṃ 1- sakā gattā      rudhiraṃ 2- attasambhavaṃ
                 tambalohavilīnaṃva                   tattaṃ pāyenti mattighaṃ.
    |92.35| Jigucchaṃ kuṇapaṃ pūtiṃ                duggandhaṃ gūthakaddamaṃ
               pubbalohitasaṅkāsaṃ                rahadoggayha 3- tiṭṭhati.
    |92.36| Tamenaṃ kimiyo 4- tattha          atikāyā ayomukhā
                chaviṃ bhetvāna 5- khādanti        pagiddhā 6- maṃsalohite.
  |92.37| So ca taṃ nirayaṃ patto               nimuggo sataporisaṃ
               pūtikaṃ kuṇapaṃ vāti                    samantā satayojanaṃ.
  |92.38| Cakkhumāpi hi cakkhūni 7-           tena gandhena jiyyati
@Footnote: 1 Ma. tamassavaṃ. Yu. taṃ passutaṃ .  2 Ma. ruhiraṃ .   3 Ma. rahadamogayha.
@4 Ma. kimayo .  5 Sī. Yu. chetvāna .   6 Ma. saṃgiddhā .  7 Ma. cakkhūhi.
                Etādisaṃ brahmadatta             mātugho labhate dukhaṃ.
   |92.39| Khuradhāramanukkamma                  tikkhaṃ dūrabhisambhavaṃ
               patanti gabbhapātiniyo 1-        duggaṃ vettaraṇiṃ nadiṃ.
   |92.40| Ayomayā simbaliyo              soḷasaṅgulikaṇṭakā
               ubhato mabhilambanti                duggaṃ vettaraṇiṃ nadiṃ.
   |92.41| Te accimanto tiṭṭhanti          aggikkhandhāva ārakā
               ādittā jātavedena              uddhaṃ yojanamuggatā.
   |92.42| Ete pajjanti 2- niraye         tatte tikhiṇakaṇṭake
                 nāriyo ca aticāriniyo 3-       narā ca paradāragū.
   |92.43| Te patanti adhokkhandhā          vivattā vihatā puthū
                 sayanti vinividdhaṅgā              dīghaṃ jagganti sabbadā 4-.
   |92.44| Tato ratyā vivasane 5-           mahatiṃ pabbatūpamaṃ
                 lohakumbhiṃ pavajjanti             tattaṃ aggisamūdakaṃ.
    |92.45| Evaṃ divā ca ratto ca             dussīlā mohapārutā
                 anubhonti sakaṃ kammaṃ             pubbe dukkaṭamattano.
    |92.46| Yā ca bhariyā dhanakkītā         sāmikaṃ atimaññati
                 sassuṃ vā sassuraṃ vāpi             jeṭṭhaṃ vāpi nanandanaṃ 6-
    |92.47| tassā vaṅkena jivhaggaṃ          nibbahanti sabandhanaṃ.
                 Sa byāmamattaṃ kiminaṃ              jivhaṃ passati attano 7-
@Footnote: 1 Ma. gabbhapātiyo .  2 Ma. vajanti. Sī. Yu. sajanti .  3 Ma. aticārā.
@4 Sī. Yu. saṃvariṃ .  5 Ma. vivasāne .  6 Ma. nanandaraṃ .  7 Ma. attani.
                 Viññāpetuṃ na sakkoti          tāpane pecca paccati.
    |92.48| Orabbhikā sūkarikā              macchikā migabandhakā
                 corā goghātakā luddā        avaṇṇe vaṇṇakārakā.
    |92.49| Sattīhi lohakūṭehi               nettiṃsehi usūhi ca
                 haññamānā khāranadiṃ            papatanti avaṃsirā.
    |92.50| Sāyaṃ pāto kūṭakārī             ayokūṭehi haññati
                 tato vantaṃ durattānaṃ              paresaṃ bhuñjate 1- sadā.
    |92.51| Dhaṅkā bheraṇḍakā gijjhā      kākolā ca ayomukhā
                 vipphandamānaṃ khādanti           naraṃ kibbisakārakaṃ.
    |92.52| Ye migena migaṃ hanti             pakkhiṃ vā pana pakkhinā
                 asanto rajasā channā            gantvā 2- te nirayussadaṃ 3-.
     [93] Santova 4- uddhaṃ gacchanti          suciṇṇenīdha kammunā
             suciṇṇassa phalaṃ passa                sindā 5- devā sabrahmakā
             tantaṃ brūmi mahārāja                 dhammaṃ raṭṭhapatī cara
                  tathā tathā 6- rāja carāhi dhammaṃ
                  yathā taṃ suciṇṇaṃ nānutappeyya pacchāti.
                    Saṅkiccajātakaṃ dutiyaṃ.
                           ------------
                       Tassuddānaṃ.
         Atha saṭṭhinipātamhi           suṇātha mama bhāsitaṃ
@Footnote: 1 Ma. bhuñjare .  2 Ma. gantā .  3 Yu. nirayaṃ adho .  4 Ma. -ca.
@5 Ma. saindā .   6 Ma. ayaṃ pāṭho natthi.
                  Jātakasavhayano pavaro
                  soṇakaarindamasavhayano
                  tathāvuttarathesabhasaṅkiccavaro.
                     Saṭṭhinipātaṃ niṭṭhitaṃ.
                             -------
                       Sattatinipātaṃ
                       1 kusajātakaṃ
     [94] Idante raṭṭhaṃ sadhanaṃ sayoggaṃ
                  sakāyuraṃ sabbakāmūpapannaṃ
                  idante rajjaṃ anusāsa amma
                  gacchāmahaṃ yattha piyā pabhāvatī.
     [95] Anujubhūtena haraṃ mahantaṃ
                  divā ca ratto ca nisīthakāle
                  paṭigaccha tvaṃ khippaṃ kusāvatiṃ [1]-
                  nicchāmi dubbaṇṇamahaṃ vasantaṃ.
     [96] |96.1| Nāhaṃ gamissāmi ito kusāvatiṃ
                  pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava
                  ramāmi maddassa niketaramme
                  hitvāna raṭṭhaṃ tava dassane rato.
      |96.2| Pabhāvatī vaṇṇapalobhito tava
                  sammūḷharūpo vicarāmi medaniṃ 2-
                  disaṃ na jānāmi kutomhi āgato
                  tayimhi matto migamandalocane
   |96.3| sovaṇṇacīravasane              jātarūpasumekhale
@Footnote: 1 Ma. kusa .   2 Ma. mediniṃ.
                 Sussoṇi tava kāmā hi      nāhaṃ rajjena matthiko.
     [97] Abhūti tassa bho hoti         yo anicchantamicchati
                 akāmaṃ rāja kāmehi 1-    akanto kantamicchasi 2-.
     [98] Akāmaṃ vā sakāmaṃ vā         yo naro labhate piyaṃ
                 lābhamettha pasaṃsāma         alābho tattha pāpako.
     [99] Pāsāṇasāraṃ khaṇasi          kaṇikārassa dārunā
                 vātaṃ jālena bādhesi        yo anicchantamicchasi.
     [100] |100.1| Pāsāṇo nūna te hadaye    ohito mudulakkhaṇe
                            yo te sātaṃ na vindāmi     tirojanapadāgato.
   |100.2| Yadā maṃ bhakuṭiṃ 3- katvā    rājaputtī udikkhati 4-
                 āḷāriko tadā homi       rañño maddassantepure 5-.
   |100.3| Yadā umhayamānā maṃ       rājaputtī udikkhati 4-
                 nāḷāriko tadā homi       rājā homi tadā kuso.
     [101] Sace hi vacanaṃ saccaṃ            nemittānaṃ bhavissati
                 neva me tvaṃ patī assa       kāmaṃ chindantu sattadhā.
     [102] Sace hi vacanaṃ saccaṃ            aññesaṃ yadi vā mamaṃ
                 neva tuyhaṃ patī atthi         añño sīhassarā kusā.
     [103] |103.1| Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ    patvā khujje kusāvatiṃ
                               sace maṃ nāganāsūruṃ         olokeyya pabhāvatī.
@Footnote: 1 Ma. kāmesi .  2 Ma. akantaṃ kantumicchasi .  3 Sī. Yu. bhūkuṭiṃ .  4 Sī. Yu.
@rājaputti adikkhasi .  5 Sī. Yu. maddassa thīpure.
   |103.2| Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ      patvā khujje kusāvatiṃ
                 sace maṃ nāganāsūruṃ           ālapeyya pabhāvatī.
   |103.3| Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ      patvā khujje kusāvatiṃ
                 sace maṃ nāganāsūruṃ           umhāyeyya pabhāvatī.
   |103.4| Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ      patvā khujje kusāvatiṃ
                 sace maṃ nāganāsūruṃ           pamhāyeyya pabhāvatī.
   |103.5| Nekkhaṃ gīvaṃ te kāressaṃ      patvā khujje kusāvatiṃ
                 sace maṃ nāganāsūruṃ           pāṇībhi upasaṃphuse.
     [104] Na hi nūnāyaṃ rājaputtī      kuse sātaṃpi vindati
                 āḷārike bhate pose       vettanena anatthike.
     [105] Na hi nūna ayaṃ khujjā           labhati jivhāya chedanaṃ
                 sunisitena satthena           evaṃ dubbhāsitaṃ bhaṇaṃ.
     [106] |106.1| Mā naṃ rūpena pāmesi     ārohena pabhāvatī
                   mahāyasoti katvāna       karassu rucire piyaṃ.
   |106.2| Mā naṃ rūpena pāmesi        ārohena pabhāvatī 1-
                 mahaddhanoti katvāna        karassu rucire piyaṃ.
   |106.3| Mā naṃ rūpena pāmesi        ārohena pabhāvatī
                 mahabbaloti katvāna        karassu rucire piyaṃ.
   |106.4| Mā naṃ rūpena pāmesi        ārohena pabhāvatī
                 mahāraṭṭhoti katvāna       karassu rucire piyaṃ.
@Footnote: 1 Yu. pabhāvati. ito paraṃ īdisameva.
   |106.5| Mā naṃ rūpena pāmesi        ārohena pabhāvatī
                 mahārājāti katvāna       karassu rucire piyaṃ.
   |106.6| Mā naṃ rūpena pāmesi        ārohena pabhāvatī
                 sīhassaroti katvāna         karassu rucire piyaṃ.
   |106.7| Mā naṃ rūpena pāmesi        ārohena pabhāvatī
                 vaggussaroti katvāna       karassu rucire piyaṃ.
   |106.8| Mā naṃ rūpena pāmesi        ārohena pabhāvatī
                 bindussaroti katvāna      karassu rucire piyaṃ.
   |106.9| Mā naṃ rūpena pāmesi        ārohena pabhāvatī
                 mañjussaroti katvāna      karassu rucire piyaṃ.
  |106.10| Mā naṃ rūpena pāmesi      ārohena pabhāvatī
                   madhurassaroti 1- katvāna  karassu rucire piyaṃ.
  |106.11| Mā naṃ rūpena pāmesi      ārohena pabhāvatī
                  satasippoti katvāna       karassu rucire piyaṃ.
  |106.12| Mā naṃ rūpena pāmesi      ārohena pabhāvatī
                  khattiyotipi katvāna       karassu rucire piyaṃ.
  |106.13| Mā naṃ rūpena pāmesi      ārohena pabhāvatī
                  kusarājāti katvāna        karassu rucire piyaṃ.
     [107] Ete nāgā upatthaddhā      sabbe tiṭṭhanti vammikā 2-
              purā maddanti pākāraṃ        ānetetaṃ pabhāvatiṃ.
@Footnote: 1 Ma. madhussaroti .   2 Ma. vammitā.
     [108] Satta bile 1- karitvāna       ahametaṃ pabhāvatiṃ
              khattiyānaṃ padassāmi           ye maṃ hantuṃ idhāgatā.
     [109] Avuṭṭhahi rājaputtī              sāmā koseyyavāsinī
              assupuṇṇehi nettehi       dāsīgaṇapurakkhatā.
     [110] |110.1| Taṃ nūna kakkūpanisevitaṃ mukhaṃ
                  ādāsadantātharupaccavekkhitaṃ
                  subhaṃ sunettaṃ virajaṃ anaṅgaṇaṃ
                  chuḍḍaṃ vane ṭhassati khattiyehi.
    |110.2| Te nūna me asite vellitagge
                  kese mudū candanasāralitte
                  samākule sīvathikāya majjhe
                  pādehi gijjhā parikaḍḍhayanti 2-.
    |110.3| Tā nūna me tambanakhā sulomā
                  bāhā mudū candanasāralittā
                  chinnā vane ujjhitā khattiyehi
                  gayha dhaṅko 3- gacchati yena kāmaṃ.
    |110.4| Te nūna tālūpanibhe alambe
                  nisevite kāsikacandanena
                  thanesu me lambissati sigālo
                  mātūva putto taruṇo tanujo.
@Footnote: 1 Sī. Yu. khaṇḍe .     2 ma parikaḍḍhissanti .  3 Yu. vako.
    |110.5| Taṃ nūna soṇiṃ puthulaṃ sukoṭṭitaṃ
                  nisevitaṃ kañcanamekhalāhi
                  chinnaṃ vane khattiyehi avatthaṃ
                  sigālasaṅghā parikaḍḍhayanti 1-.
    |110.6| Soṇā dhaṅkā 2- sigālā ca  ye caññe santi dāṭhino
                  ajarā nūna hessanti            bhakkhayitvā pabhāvatiṃ.
    |110.7| Sace maṃsāni hariṃsu                khattiyā dūragāmino
                  aṭṭhīni amma yācitvā         anupanthe dahātha naṃ.
    |110.8| Khettāni amma kāretvā     kaṇikārettha ropaye 3-
                  yadā te pupphitā assu        hemantānaṃ himaccaye
                 sareyyātha mamaṃ amma            evaṃvaṇṇā pabhāvatī.
     [111] Tassā mātā udaṭṭhāsi          khattiyā devavaṇṇinī
              disvā asiñca sūnañca             rañño maddassantepure.
     [112] Iminā nūna asinā                  susaññaṃ tanumajjhimaṃ
              dhītaraṃ madda 4- hantvāna         khattiyānaṃ padassasi 5-.
     [113] |113.1| Na me akāsi vacanaṃ    atthakāmāya puttike
                   sājja lohitasañchannā      gacchasi yamasādhanaṃ.
     |113.2| Evamāpajjati poso           pāpiyañca nigacchati
                   yo ce 6- hitānaṃ vacanaṃ        na karoti atthadassinaṃ.
     |113.3| Saceva ajja dhāresi             kumāraṃ cārudassanaṃ
@Footnote: 1 Ma. parikaḍḍhissanti .   2 Yu. vakā .  3 Ma. ropaya .  4 Yu. maddo.
@5 Yu. padassati .   6 Ma. ve.
                   Kusena jātaṃ khattiyaṃ            suvaṇṇamaṇimekhalaṃ.
     |113.4| Pūjitaṃ 1- ñātisaṅghehi       na gacchasi yamakkhayaṃ
                   yatthassu bherī nadati           kuñjaro ca nikūjati
                   khattiyānaṃ kule bhadde        kiṃ nu sukhataraṃ tato.
     |113.5| Asso hasiyati 2- dvāre    kumāro uparodati
                   khattiyānaṃ kule bhadde        kiṃ nu sukhataraṃ tato.
     |113.6| Mayūrakoñcābhirude            kokilābhinikūjite
                   khattiyānaṃ kule bhadde        kiṃ nu sukhataraṃ tato.
     [114] Kahaṃ nu so sattumaddano          pararaṭṭhappamaddano
              kuso soḷārapaññāṇo          yo no dukkhā pamocaye.
     [115] Idheva so sattumaddano           pararaṭṭhappamaddano
              kuso soḷārapaññāṇo          yo ne sabbe vadhissati 3-.
     [116] Ummattikā nu bhaṇasi              andhabālā pabhāsasi
              kuso ce āgato assa             kiṃ nu 4- jānemu taṃ mayaṃ.
     [117] Eso āḷāriko poso           kumārīpuramantare
              daḷhaṃ katvāna saṃvellaṃ 5-       kumbhiṃ dhovati onato.
     [118] Veṇī tvamasi caṇḍālī            ādūsi kulagandhinī
              kathaṃ maddakule jātā              dāsaṃ kayirāsi kāmukaṃ.
     [119] Namhi veṇī na caṇḍālī          na camhi kulagandhinī
              okkākaputto bhaddante       tvaṃ nu dāsoti maññasi.
@Footnote: 1 Yu. pūjitā .  2 Ma. asso ca sisati .  3 Sī. yo no dukkhā pamocaye.
@4 Ma. na .   5 Ma. velliṃ.
     [120] |120.1| Yo brāhmaṇasahassāni   sadā bhojeti viṃsati 1-
                     okkākaputto bhaddante      tvaṃ nu dāsoti maññasi.
       |120.2| Yassa nāgasahassāni            sadā yojenti vīsati
                     okkākaputto bhaddante      tvaṃ nu dāsoti maññasi.
       |120.3| Yassa assasahassāni            sadā yojenti vīsati
                     okkākaputto bhaddante      tvaṃ nu dāsoti maññasi.
       |120.4| Yassa rathasahassāni               sadā yojenti vīsati
                     okkākaputto bhaddante      tvaṃ nu dāsoti maññasi.
                                       [2]-
     |120.5| Yassa dhenusahassāni        sadā dūhanti vīsati
              okkākaputto bhaddante     tvaṃ nu dāsoti maññasi.
     [121] Taggha te dukkaṭaṃ bāle         yaṃ khattiyaṃ mahabbalaṃ
              nāgaṃ maṇḍūkavaṇṇena          na naṃ akkhāsi māgataṃ 3-.
     [122] Aparādhaṃ mahārāja                tvaṃ no khama rathesabha
               yaṃ tvaṃ 4- aññātavesena    naññāsimhā idhāgataṃ.
     [123] Mādisassa na taṃ channaṃ           yohaṃ āḷāriko bhave
               tvaññeva me pasīdassu        natthi te deva dukkaṭaṃ.
     [124] Gaccha bāle khamāpehi           kusarājaṃ mahabbalaṃ
              khamāpito kusarājā              so te dassati jīvitaṃ.
     [125] Pitussa vacanaṃ sutvā             devavaṇṇī pabhāvatī
               sirasā aggahī pāde           kusarājaṃ mahabbalaṃ.
@Footnote: 1 Ma. vīsatiṃ. ito paraṃ īdisameva.
@2 Sī. Yu. yassa usabhasahassāni           sadā yojenti vīsatiṃ.
@        okkāka ... ... ...   ... ... ... ... dāsoti maññasi.
@3 Ma. na naṃ akkhāsidhāgataṃ .    4 Ma. taṃ.
     [126] |126.1| Yāva 1- ratyo atikkantā    tāmā deva tayā vinā
                  vande te sirasā pāde        mā me kujjha rathesabha.
    |126.2| Saccante 2- paṭijānāmi    mahārāja suṇohi me
                  na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ         kareyyāmi ahaṃ puna.
    |126.3| Evañca yācamānāya         vacanaṃ me na kāhasi
                  idāni maṃ tāto hantvā    khattiyānaṃ padassati.
     [127] |127.1| Evante yācamānāya   kiṃ na kāhāmi te vaco
                  vikuddho tyasmi kalyāṇī    mā tvaṃ bhāyi pabhāvatī.
    |127.2| Saccante 2- paṭijānāmi    rājaputtī suṇohi me
                  na cāpi appiyaṃ tuyhaṃ         kareyyāmi ahaṃ puna.
    |127.3| Tava kāmā hi sussoṇi        bahudukkhaṃ titikkhisaṃ
                  bahumaddakulaṃ hantvā         nayituṃ taṃ pabhāvatī.
     [128] |128.1| Yojayantu rathe asse  nānācitte samāhite
                  atha dakkhatha me vegaṃ            vidhamentassa 3- sattavo.
    |128.2| Tañca tattha udikkhiṃsu          rañño maddassantepure 4-
                  vijambhamānaṃ sīhaṃva              poṭhentaṃ diguṇaṃ bhujaṃ.
     [129] |129.1| Hatthikkhandhañca āruyha     āropetvā pabhāvatiṃ
                  saṅgāmaṃ otaritvāna          sīhanādaṃ nadī kuso.
    |129.2| Tassa taṃ nadato sutvā         sīhassevītare migā
@Footnote: 1 Ma. yāmā .  2 Ma. sabbaṃ te .  3 Ma. vidhamantassa .  4 Sī. maddassa thīpure.
                  Khattiyā vipalāyiṃsu            kusasaddabhayaṭṭitā 1-.
    |129.3| Hatthārohā anīkaṭṭhā       rathikā pattikārakā
                 aññamaññassa chindanti   kusasaddabhayaṭṭitā.
   |129.4| Tasmiṃ saṅgāmasīsasmiṃ          passitvā haṭṭhamānaso 2-
                 kusassa rañño devindo     adā verocanaṃ maṇiṃ.
   |129.5| So taṃ vijitvā saṅgāmaṃ         laddhā verocanaṃ maṇiṃ
                 hatthikkhandhagato rājā        pāvekkhi nagaraṃ puraṃ.
   |129.6| Jīvaggāhaṃ gahetvāna           bandhitvā satta khattiye
                 sassurassūpanāmesi             ime te deva sattavo.
   |129.7| Sabbeva te vasaṃ gatā           amittā vihatā tava
                 kāmaṃ karohi te tayā            muñca vā te hanassu vā.
     [130] Tuyheva sattavo ete             nahi te mayha sattavo
              tvaññeva no mahārāja          muñca vā te hanassu vā.
     [131] Imā te dhītaro satta              devakaññūpamā subhā
              dadāhi nesaṃ ekekaṃ               hontu jāmātaro tava.
     [132] Amhākañceva tāsañca         tvaṃ no sabbesamissaro
              tvaññeva no mahārāja         dehi nesaṃ yadicchasi.
     [133] |133.1| Ekamekassa ekekaṃ adā sīhassaro kuso
                  khattiyānaṃ tadā tesaṃ          rañño maddassa dhītaro.
|133.2| Pīṇitā tena lābhena              tuṭṭhā sīhassare kuse
@Footnote: 1 Yu. kusasaddabhayaṭṭhitā .     2 Sī. tuṭṭhamānaso.
                  Sakaraṭṭhāni pāyiṃsu             khattiyā satta tāvade.
    |133.3| Pabhāvatiñca ādāya          maṇiṃ verocanaṃ subhaṃ 1-
                  kusāvatiṃ kuso rājā            agamāsi mahabbalo.
    |133.4| Tyassu ekarathe yantā       pavisantā kusāvatiṃ
                  samānā vaṇṇarūpena          nāññamaññātirocisuṃ 2-.
    |133.5| Mātā puttena saṅgañchi     ubhayo ca jayampatī
                  samaggā te tadā āsuṃ       phītaṃ dharaṇimāvasunti.
                        Kusajātakaṃ paṭhamaṃ.
                               --------
                     2 Soṇanandajātakaṃ
     [134] Devatā nusi gandhabbo            ādū 3- sakko purindado
              manussabhūto iddhimā              kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ.
     [135] Namhi 4- devo na gandhabbo    namhi 5- sakko purindado
               manussabhūto iddhimā             evaṃ jānāhi bhāratha.
     [136] |136.1| Katarūpamidaṃ bhoto 6- veyyāvaccaṃ anappakaṃ
                  devamhi vassanāmamhi        anovassaṃ bhavaṃ akā.
    |136.2| Tato vātātape ghore         sītacchāyaṃ bhavaṃ akā.
                  Tato amittamajjhesu          saratāṇaṃ bhavaṃ akā.
    |136.3| Tato phītāni raṭṭhāni          vasino te bhavaṃ akā
                  tato ekasataṃ khatye            anuyante 7- bhavaṃ akā.
@Footnote: 1 Yu. tadā .  2 Sī. nāññamaññamatirocayuṃ .  3 Ma. adu. Sī. Yu. ād.
@4-5 Ma. nāpi .  6 Sī. Yu. bhotā .  7 Yu. anuyutte. ito paraṃ īdisameva.
    |136.4| Patitāssu mayaṃ bhoto          vara taṃ bhuñjamicchasi
                  hatthiyānaṃ assarathaṃ            nāriyo ca alaṅkatā
                  nivesanāni rammāni           mayaṃ bhoto dadāmase.
    |136.5| Athavaṅge vā magadhe             mayaṃ bhoto dadāmase
                  athavā assakāvantiṃ           sumanā damma te mayaṃ.
    |136.6| Upaḍḍhaṃ vāpi rajjassa        mayaṃ bhoto dadāmase
                  sace te attho rajjena        anusāsa yadicchasi.
     [137] Na me atthopi rajjena            nagarena dhanena vā
              athopi janapadena                   attho mayhaṃ na vijjati.
     [138] |138.1| Bhotova raṭṭhe vijite  araññe atthi assamo
                  pitā mayhaṃ janettī ca        ubho sammanti assame.
    |138.2| Tesāhaṃ pubbācariyesu       puññaṃ na labhāmi kātave
              bhavantaṃ ajjhāvaraṃ katvā         soṇaṃ yācemu saṃvaraṃ.
     [139] Karomi te taṃ vacanaṃ                  yaṃ maṃ bhaṇasi brāhmaṇa
              etañca kho no akkhāhi         kīvanto hontu yācakā.
     [140] Parosataṃ jānapadā                 mahāsālā ca brāhmaṇā
              ime ca khattiyā sabbe           abhijātā yasassino
              bhavañca rājā manojo            alaṃ hessanti yācakā.
     [141] Hatthī asse ca yojentu          rathaṃ sannayha sārathi
              ābandhanāni gaṇhātha          pādāsussārayaddhaje 1-
@Footnote: 1 Sī. pādesussārayaṃ dhaje.
             Assamantaṃ gamissāmi               yattha sammati kosiyo.
     [142] Tato ca rājā pāyāsi             senāya caturaṅginī
               agamāsi assamaṃ rammaṃ            yattha sammati kosiyo.
     [143] Kassa kādambayo kājo          vehāsaṃ caturaṅgulaṃ
               aṃsaṃ asaṃphusaṃ eti                    udahārassa 1- gacchato.
     [144] |144.1| Ahaṃ soṇo mahārāja tāpaso sahitabbato
                   bharāmi mātāpitaro            rattindivamatandito.
    |144.2| Vanaphalañca mūlañca             āharitvā disampati
                   posemi mātāpitaro          pubbekatamanussaraṃ.
     [145] Icchāma assamaṃ gantuṃ             yattha sammati kosiyo
              maggaṃ no soṇa akkhāhi           yena gacchemu 2- assamaṃ.
     [146] Ayaṃ ekapadī rāja                    yenetaṃ meghasannibhaṃ
              kovilārehi sañchannaṃ              ettha sammati kosiyo.
     [147] |147.1| Idaṃ vatvāna pakkāmi    taramāno mahāisi
                  vehāse antalikkhasmiṃ        anusāsetvāna khattiye.
    |147.2| Assamaṃ parimajjitvā           paññapetvāna 3- āsanaṃ
                  paṇṇasālaṃ pavisitvā         pitaraṃ paṭibodhayi.
    |147.3| Ime āyanti rājāno       abhijātā yasassino
                  assamā nikkhamitvāna        nisīda tvaṃ 4- mahāise.
    |147.4| Tassa taṃ vacanaṃ sutvā           taramāno mahāisi
@Footnote: 1 Ma. udahārāya .   2 Sī. gacchāma .  3 Ma. paññāpetvāna .  4 Sī. nisīdāhi.
                  Assamā nikkhamitvāna        sadvāramhi upāvisi.
     [148] |148.1| Tañca disvāna āyantaṃ jalantaṃriva tejasā
                  khattasaṅghaparibyūḷhaṃ          kosiyo etadabravi.
    |148.2| Kassa bherī mudiṅgā ca          saṅkhā paṇavadindimā 1-
                  purato paṭipannāni            hāsayantā rathesabhaṃ.
    |148.3| Kassa kañcanapaṭṭena         puthunā vijjuvaṇṇinā
                  yuvā kalāpasannaddho         ko eti siriyā jalaṃ.
    |148.4| Ukkāmukhapahaṭṭhaṃva             khadiraṅgārasannibhaṃ
                  mukhañca rucirābhāti             ko eti siriyā jalaṃ.
    |148.5| Kassa paggahitaṃ chattaṃ          sasalākaṃ manoramaṃ
                  ādiccaraṃsāvaraṇaṃ              ko eti siriyā jalaṃ.
    |148.6| Kassa aṅgaṃ pariggayha         vālavījanimuttamaṃ
                  caranti varapuññassa 2-      hatthikkhandhena āyato.
    |148.7| Kassa setāni chattāni        ājānīyā ca vammikā 3-
                  samantā parikiranti            ko eti siriyā jalaṃ.
    |148.8| Kassa ekasataṃ khatyā          anuyantā yasassino
                  samantā anupariyanti         ko eti siriyā jalaṃ.
    |148.9| Hatthiassarathapatti-           senā ca caturaṅginī
                  samantā anupariyanti         ko eti siriyā jalaṃ.
    |148.10| Kassesā mahatī senā      piṭṭhito anuvattati
@Footnote: 1 Sī. Yu. paṇavadeṇḍimā .   2 Sī. Yu. varapaññassa .  3 Ma. vammitā.
                     Akkhobhinī 1- apariyantā  sāgarasseva ūmiyo.
     [149] |149.1| Rājābhirājā manojo indova jayataṃ pati
                     nandassajjhāvaraṃ eti       assamaṃ brahmacārinaṃ.
       |149.2| Tassesā mahatī senā        piṭṭhito anuvattati
                     akkhobhinī apariyantā       sāgarasseva ūmiyo.
     [150] Anulittā candanena              kāsikuttamadhārino 2-
                     sabbe pañjalikā hutvā   isīnaṃ ajjhupāgamuṃ.
     [151] |151.1| Kacci nu bhoto kusalaṃ kacci bhoto anāmayaṃ
                     kacci uñchena yāpetha       kacci mūlaphalā bahū.
       |151.2| Kacci ḍaṃsā makasā ca         appameva siriṃsapā 3-
                     vane bāḷamigākiṇṇe       kacci hiṃsā na vijjati.
     [152] |152.1| Kusalañceva no rāja   atho rāja anāmayaṃ
                     atho uñchena yāpema       atho mūlaphalā bahū.
       |152.2| Atho ḍaṃsā makasā ca         appameva siriṃsapā
                     vane bāḷamigākiṇṇe      hiṃsā mayhaṃ na vijjati.
       |152.3| Bahūni vassapūgāni            assame sammataṃ 4- idha
                     nābhijānāmi uppannaṃ      ābādhaṃ amanoramaṃ.
       |152.4| Svāgatante mahārāja       atho te adurāgataṃ
                     issarosi anuppatto       yaṃ idhatthi pavedaya.
       |152.5| Tiṇḍukāni piyālāni       madhuke kāsamāriyo 5-
@Footnote: 1 Sī. akkhobhanī. ito paraṃ īdisameva. Ma. akkhobhaṇī .  2 Yu. kāsivatthadhārino.
@3 Ma. sarīsapā. ito paraṃ īdisameva. 4 Sī. vasato idha .  5 Ma. kāsumāriyo.
                     Phalāni khuddakappāni       bhuñja rāja varaṃ varaṃ.
       |152.6| Idaṃpi pāniyaṃ sītaṃ             ābhataṃ girigabbharā
                     tato piva mahārāja           sace tvaṃ abhikaṅkhasi.
     [153] |153.1| Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ   sabbassa agghiyaṃ kataṃ
                     nandassāpi nisāmetha       vacanaṃ so 1- pavakkhati.
       |153.2| Ajjhāvaramhā nandassa    bhoto santikamāgatā
                     suṇātu me 2- bhavaṃ vacanaṃ     nandassa parisāya ca.
     [154] |154.1| Parosataṃ jānapadā     mahāsālā ca brāhmaṇā
                     ime ca khattiyā sabbe      abhijātā yasassino
                     bhavañca rājā manojo       anumaññantu me vaco.
       |154.2| Ye ca santi 3- samitāro    yakkhāni idhamassame
                     araññe bhūtabhabyāni       suṇantu vacanaṃ mama.
       |154.3| Namo katvāna bhūtānaṃ        isiṃ vakkhāmi subbataṃ
                     so tyāhaṃ dakkhiṇā bāha  tava kosiya sammato.
       |154.4| Pitaraṃ me janettiṃ ca           bhattukāmassa me sato
                     vīra puññamidaṃ ṭhānaṃ          mā maṃ kosiya vāraya.
       |154.5| Sabbhihetaṃ upaññātaṃ       mametaṃ upanissaja
                     uṭṭhānapāricariyāya         dīgharattaṃ tayā kataṃ
                     mātāpitūsu puññāni      mama lokadado bhava.
       |154.6| Tatheva santi manujā           dhamme dhammapadaṃ vidū
@Footnote: 1 Sī. yaṃ. Yu. yaṃ so .  2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi .  3 Sī. ye vasanti.
@Yu. ye hi santi.
                     Maggo saggassa lokassa    yathā jānāsi tvaṃ ise.
       |154.7| Uṭṭhānapāricariyāya         mātāpitusukhāvahaṃ
                     taṃ maṃ puññāni vāreti      ariyamaggāvaro naro.
     [155] |155.1| Suṇantu bhonto vacanaṃ   bhāturajjhāvarā mama
                     kulavaṃsaṃ mahārāja             porāṇaṃ parihāpayaṃ
                     adhammacārī jeṭṭhesu 1-    nirayaṃ so upapajjati 2-.
       |155.2| Ye ca dhammassa kusalā       porāṇassa disaṃpati
                    cārittena ca sampannā      na te gacchanti duggatiṃ.
       |155.3| Mātā pitā ca bhātā ca     bhaginī ñātibandhavā
                    sabbe jeṭṭhassa te bhārā  evaṃ jānāhi bhāratha 3-.
       |155.4| Ādiyitvā garuṃ bhāraṃ         nāviko viya ussahe
                    dhammañca nappamajjāmi     jeṭṭho casmi rathesabha.
     [156] |156.1| Adhigatamhā tame ñāṇaṃ  jālaṃva jātavedato
                     evameva no bhavaṃ dhammaṃ       kosiyo pavidaṃsayi.
       |156.2| Yathā udayamādicco         vāsudevo pabhaṅkaro
                     pāṇīnaṃ pavidaṃseti            rūpaṃ kalyāṇapāpakaṃ
                     evameva no bhavaṃ dhammaṃ       kosiyo pavidaṃsayi.
     [157] Evaṃ me yācamānassa       añjaliṃ nāvabujjhatha
                     tava paṭṭhacaro 4- hessaṃ    vuṭṭhito paricārako.
     [158] |158.1| Addhā nanda vijānāsi   saddhammaṃ sabbhidesitaṃ
@Footnote: 1 Sī. yo jeṭṭho .  2 Ma. sopapajjati .  3 Ma. bhāradha .  4 Ma. paddhacaro.
@Yu. baddhañcaro.
                     Ariyo ariyasamācāro         bāḷhaṃ tvaṃ mama ruccasi.
       |158.2| Bhavantaṃ vadāmi bhotiñca      suṇātha vacanaṃ mama
                     nāyaṃ bhāro bhāramatto 1-  ahu mayhaṃ kudācanaṃ.
       |158.3| Taṃ maṃ upaṭṭhitaṃ santaṃ           mātāpitusukhāvahaṃ
                     nando ajjhāvaraṃ katvā     upaṭṭhānāya yācati.
       |158.4| Yo ce 2- icchati kāmena   santānaṃ brahmacārinaṃ
                     nandaṃ vo varatha 3- eko     kaṃ nando upatiṭṭhatu.
     [159] Tayā tāta anuññātā   soṇa taṃ nissitā mayaṃ
                     upaghātuṃ labhe nandaṃ          muddhani brahmacārinaṃ.
     [160] |160.1| Assatthasseva taruṇaṃ  pavālaṃ 4- māluteritaṃ
                     cirassaṃ nandaṃ disvāna        hadayaṃ me pavedhati.
       |160.2| Yadā suttāpi suppante 5-  nandaṃ passāmi āgataṃ
                     udaggā sumanā homi       nando no āgato ayaṃ.
       |160.3| Yadā ca paṭibujjhitvā      nandaṃ passāmi nāgataṃ
                     bhiyyo āvisati soko       domanassañcanappakaṃ.
       |160.4| Sāhaṃ ajja cirassaṃpi          nandaṃ passāmi āgataṃ
                     bhattu ca mayhañca piyo     nando no pāvisī gharaṃ.
       |160.5| Pitu ca 6- nando suppiyo  yaṃ nando nappavase gharaṃ 7-
                     labhatu tāta nando taṃ         maṃ nando upatiṭṭhatu.
@Footnote: 1 Ma. bhāramato .  2 Ma. ve .  3 Yu. nandaṃ va vadatha .  4 Ma. pavāḷaṃ.
@5 Ma. supine .   6 Ma. pitupi .   7 Ma. gharā.
     [161] |161.1| Anukampakā patiṭṭhā ca   pubbe rasadadī ca no
                     maggo saggassa lokassa    mātā taṃ varate ise.
       |161.2| Pubbe rasadadī gottī         mātā puññūpasañhitā
                     maggo saggassa lokassa     mātā taṃ varate ise.
     [162] |162.1| Ākaṅkhamānā puttaphalaṃ   devatāya namassati
                     nakkhattāni ca pucchati        utusaṃvaccharāni ca.
       |162.2| Tassā utusi 1- nhātāya hoti gabbhassavakkamo 2-
                     tena dohaḷinī hoti           suhadā tena vuccati.
       |162.3| Saṃvaccharaṃ vā ūnaṃ vā           pariharitvā vijāyati
                     tena sā janayantīti          janettī tena vuccati.
       |162.4| Thanakkhīrena gītena            aṅgapāvuraṇena ca
                     rodantaṃ puttaṃ toseti       tosentī tena vuccati.
       |162.5| Tato vātātape ghore        mammaṃ katvā udikkhati
                     dārakaṃ appajānantaṃ        posentī tena vuccati.
       |162.6| Yañca mātu dhanaṃ hoti        yañca hoti pituddhanaṃ
                     ubhayampetassa gopeti      api puttassa no siyā.
       |162.7| Evaṃ putta aduṃ putta         iti mātā vihaññati
                     pamattaṃ paradāresu            nissive 3- pattayobbane
                     sāyaṃ puttaṃ anāyantaṃ       iti mātā vihaññati.
@Footnote: 1 Ma. utumhi .    2 Ma. gabbhassavokkamo .    3 Ma. nisīthe.
       |162.8| Evaṃ kicchābhato poso      mātu aparicārako
                     mātari micchācaritvāna     nirayaṃ so upapajjati 1-.
       |162.9| Evaṃ kicchābhato poso      pitu aparicārako
                     pitari micchācaritvāna       nirayaṃ so upapajjati.
       |162.10| Dhanampi 2- dhanakāmānaṃ  nassati iti me sutaṃ
                     mātaraṃ aparicaritvāna        kicchaṃ vā so nigacchati.
       |162.11| Dhanampi 3- dhanakāmānaṃ  nassati iti me sutaṃ
                     pitaraṃ aparicaritvāna          kicchaṃ vā so nigacchati.
       |162.12| Ānando ca pamodo ca   sadā hasitakīḷitaṃ
                     mātaraṃ paricaritvāna          labbhametaṃ vijānato.
       |162.13| Ānando ca pamodo ca   sadā hasitakīḷitaṃ
                     pitaraṃ paricaritvāna            labbhametaṃ vijānato.
       |162.14| Dānañca piyavācañca 4-   atthacariyā ca yā idha
                     samānattatā ca dhammesu   tattha tattha yathārahaṃ.
       |162.15| Ete kho saṅgahā loke  rathassāṇīva yāyato
                     ete ca saṅgahā nāssu    na mātā puttakāraṇā
                     labhetha mānaṃ pūjaṃ vā         pitā vā puttakāraṇā.
       |162.16| Yasmā ca saṅgahā ete  samavekkhanti 5- paṇḍitā
                     tasmā mahattaṃ papponti  pāsaṃsā ca bhavanti te.
       |162.17| Brahmāti mātāpitaro  pubbācariyāti vuccare
@Footnote: 1 Ma. sopapajjati. ito paraṃ īdisameva .  2-3 Ma. dhanāpi .  4 Ma. peyyavajjañca.
@5 Ma. sammavekkhanti.
                     Āhuneyyā ca puttānaṃ    pajāya anukampakā.
       |162.18| Tasmā hi te namasseyya sakkareyya ca paṇḍito
                     annena atho pānena       vatthena sayanena ca
                     ucchādanena nhānena     pādānaṃ dhovanena ca.
       |162.19| Tāya naṃ pāricariyāya 1-  mātāpitūsu paṇḍitā
                     idheva naṃ pasaṃsanti            pecca sagge pamodatīti.
                     Soṇanandajātakaṃ dutiyaṃ.
                                 --------
                             Tassuddānaṃ
                  atha sattatimamhi nipātavare
                  sabhāvantukusāvatirājavaro
                  atha soṇasunandavaro ca puna
                  abhivāsita sattatimamhi sute.
                     Sattatinipātaṃ niṭṭhitaṃ.
                                  --------
@Footnote: 1 Yu. paricariyāya.
                                     Asītinipātaṃ
                                1 cullahaṃsajātakaṃ
     [163] Sumukha anupacinantā               pakkamanti vihaṅgamā
                gaccha tuvaṃpi mā kaṅkhi               natthi bandhe 1- sahāyatā.
     [164] |164.1| Gacche vāhaṃ na vā gacche     na tena amaro siyaṃ
                     sukhitantaṃ upāsitvā         dukkhitantaṃ kathaṃ jahe.
       |164.2| Maraṇaṃ vā tayā saddhiṃ         jīvitaṃ vā tayā vinā
                     tadeva maraṇaṃ seyyo           yañce jīve tayā vinā.
       |164.3| Nesa dhammo mahārāja        yantaṃ evaṃ gataṃ jahe
                     yā gati tuyhaṃ sā mayhaṃ      ruccate vihagādhipa.
     [165] |165.1| Kā nu pāsena bandhassa 2-   gati aññā mahānasā
                     sā kathaṃ cetayānassa         muttassa tava ruccati.
       |165.2| Kaṃ vā tvaṃ passase atthaṃ     mama tuyhañca pakkhima
                     ñātīnaṃvāvasiṭṭhānaṃ          ubhinnaṃ jīvitakkhaye.
       |165.3| Yanna kañcanadvepiccha 3- andhena tamasā kataṃ
                     tādise sañcajaṃ pāṇaṃ       kimatthamabhijotaye 4-.
     [166] |166.1| Kathaṃ nu patataṃ seṭṭha  dhamme atthaṃ na bujjhasi
                     dhammo apacito santo       atthaṃ dasseti pāṇinaṃ.
       |166.2| Sohaṃ dhammaṃ apekkhāno     dhammā catthaṃ samuṭṭhitaṃ
@Footnote: 1 Ma. baddhe .   2 Ma. baddhassa .  3 Ma. kañcanadepiñcha .  4 Ma. kamattha ....
                     Bhattiñca tayi sampassaṃ     nāvakaṅkhāmi jīvitaṃ.
       |166.3| Addhā eso sataṃ dhammo    yo mitto mittamāpade
                     na caje jīvitassāpi           hetu dhammamanussaraṃ.
     [167] |167.1| Svāyaṃ dhammo ca te ciṇṇo    bhatti ca viditā mayi
                     kāmaṃ karassu mayhetaṃ         gacchevānumato mayā.
       |167.2| Apitvevaṃ gate kāle          yaṃ khaṇḍaṃ 1- ñātinaṃ mayā
                     tayā taṃ buddhisampanna 2-  assa paramasaṃvutaṃ.
     [168] |168.1| Iccevaṃ mantayantānaṃ      ariyānaṃ ariyavuttinaṃ
                     paccadissatha nesādo       āturānamivantako.
       |168.2| Te sattumabhisañcikkha        dīgharattaṃ hitā dijā
                     tuṇhī māsittha ubhayo      na sañcalesumāsanā.
       |168.3| Dhataraṭṭhe ca disvāna         samuḍḍente tato tato
                     abhikkamatha vegena            dijasattu dijādhipe.
       |168.4| So ca vegenabhikkamma       āsajja parame dije
                     paccakampittha 3- nesādo   bandhā iti vicintayaṃ.
       |168.5| Ekañca bandhamāsīnaṃ       abandhañca punāparaṃ
                     āsajja bandhamāsīnaṃ        pekkhamānamadīnavaṃ.
       |168.6| Tato so vimatoyeva          paṇḍare ajjhabhāsatha
                     pavaḍḍhakāye āsīne      dijasaṅghagaṇādhipe.
       |168.7| Yannu pāsena mahatā       bandho na kurute disaṃ
@Footnote: 1 Sī. baddhaṃ. Yu. bandhaṃ .  2 Ma. buddhisampannaṃ .      3 Ma. paccakamittha.
                     Atha kasmā abandho tvaṃ     balī pakkhī na gacchasi.
       |168.8| Kiṃ nu tyāyaṃ dijo hoti       mutto bandhaṃ upāsasi
                     ohāya sakuṇā yanti       kiṃ eko avahīyasi.
     [169] Rājā me so dijāmitta          sakhā pāṇasamo ca me
                     neva naṃ vijahissāmi           yāva kālapariyāyaṃ 1-.
     [170] Kathaṃ panāyaṃ vihaṅgo               nāddasa pāsamoḍḍitaṃ
              padaṃ hetaṃ mahantānaṃ                boddhumarahanti āpadaṃ.
     [171] Yadā parābhavo hoti              poso jīvitasaṅkhaye
              atha jālañca pāsañca             āsajjāpi na bujjhati.
     [172] Api tveva mahāpañña           pāsā bahuvidhā katā
               guyhamāsajja 2- bajjhanti     athevaṃ jīvitakkhaye.
     [173] Api nāyaṃ tayā saddhiṃ            saṃvāsassa 3- sukhudrayo
               api no anumaññāsi            api no jīvitaṃ dade.
     [174] Na ceva me tvaṃ bandhosi          napi icchāmi te vadhaṃ
               kāmaṃ khippamito gantvā         jīva tvaṃ anigho ciraṃ.
     [175] |175.1| Nevāhametamicchāmi  aññatretassa jīvitā
                     sace ekena tuṭṭhosi         muñcetaṃ mañca bhakkhaya.
       |175.2| Ārohapariṇāhena           tulyasmā vayasā ubho
                     na te lābhena jinatthi 4-   etena niminā tuvaṃ.
@Footnote: 1 kālaparissayantipi .   2 Sī. Yu. gūḷhamāsajja .    3 Sī. Yu. sambhāsassa.
@4 Ma. jīvatthi. onatātipi.
       |175.3| Tadiṅgha samapekkhassu 1-    hotu giddhi tavasmasu 2-
                     maṃ pubbe bandhapāsena      pacchā muñca dijādhipaṃ.
       |175.4| Tāvadeva ca te lābho        katassa 3- yācanāya ca
                     mitti ca dhataraṭṭhehi           yāva jīvāya te siyā.
     [176] |176.1| Passantu no mahāsaṅghā   tayā muttaṃ ito gataṃ
                     mittāmaccā ca bhaccā ca   puttadārā ca bandhavā.
       |176.2| Na ca te tādisā mittā     bahūnaṃ idha vijjare
                     yathā tvaṃ dhataraṭṭhassa         pāṇasādhāraṇo sakhā.
       |176.3| So te sahāyaṃ muñcāmi     hoti rājā tavānugo
                     kāmaṃ khippamito gantvā    ñātimajjhe virocatha.
     [177] |177.1| So patīto pamuttena   bhattunā bhattugāravo
                     ajjhabhāsatha vaṅkaṅgo       vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ
       |177.2| evaṃ luddaka nandassu       saha sabbehi ñātibhi
                     yathāhamajja nandāmi        muttaṃ disvā dijādhipaṃ.
     [178] |178.1| Ehi taṃ anusikkhāmi  yathā tvamapi lacchase
                     lābhaṃ tavāyaṃ dhataraṭṭho      pāpaṃ kiñci na dakkhati.
       |178.2| Khippamantepuraṃ gantvā 4-   rañño dassehi no ubho
                     abandhe pakatībhūte           kāje ubhayato ṭhite.
       |178.3| Dhataraṭṭhā mahārāja          haṃsādhipatino ime
@Footnote: 1 Sī. Yu. samavekkhassu .  2 Ma. tavamhasu .  3 Ma. katāssa .  4 Ma. netvā.
                     Ayaṃ hi rājā haṃsānaṃ         ayaṃ senāpatītaro.
       |178.4| Asaṃsayaṃ imaṃ disvā           haṃsarājaṃ narādhipo
                     patīto sumano vitto         bahuṃ dassati te dhanaṃ.
     [179] |179.1| Tassa taṃ vacanaṃ sutvā  kammunā upapādayi
                     khippamantepuraṃ gantvā    rañño haṃse adassayi
                     abandhe pakatībhūte           kāje ubhayato ṭhite.
       |179.2| Dhataraṭṭhā mahārāja          haṃsādhipatino ime
                     ayaṃ hi rājā haṃsānaṃ         ayaṃ senāpatītaro.
     [180] Kathaṃ panime vihaṅgā               tava hatthatthamāgatā 1-
              kathaṃ luddo mahantānaṃ             issare idha ajjhagā.
     [181] |181.1| Vihitā santime pāsā  pallalesu janādhipa
                     yaṃ yadāyatanaṃ maññe       dijānaṃ pāṇarodhanaṃ.
       |181.2| Tādisaṃ pāsamāsajja        haṃsarājā abajjhatha
                     taṃ abandho upāsīno        mamāyaṃ ajjhabhāsatha.
       |181.3| Sudukkaraṃ anariyehi            dahate bhāvamuttamaṃ
                     bhatturatthe parakkanto      dhammayutto vihaṅgamo.
       |181.4| Attanoyaṃ 2- cajitvāna     jīvitaṃ jīvitāraho
                     anutthunanto āsīno       bhattu yācittha jīvitaṃ.
       |181.5| Tassa taṃ vacanaṃ sutvā         pasādamahamajjhagā
                     tato naṃ pāmuciṃ pāsā       anuññāsiṃ sukhena ca.
@Footnote: 1 Ma. hatthattamāgatā .  2 Ma. attanāyaṃ.
       |181.6| So patīto pamuttena         bhattunā bhattugāravo
                     ajjhabhāsatha vaṅkaṅgo        vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.
       |181.7| Evaṃ luddaka nandassu        saha sabbehi ñātibhi
                     yathāhamajja nandāmi        muttaṃ disvā dijādhipaṃ.
       |181.8| Ehi taṃ anusikkhāmi           yathā tvamapi lacchase
                     lābhaṃ tyāyaṃ 1- dhataraṭṭho  pāpaṃ kiñci na dakkhati.
       |181.9| Khippamantepuraṃ gantvā 2- rañño dassehi no ubho
                     abandhe pakatībhūte            kāje ubhayato ṭhite.
       |181.10| Dhataraṭṭhā mahārāja        haṃsādhipatino ime
                        ayañhi rājā haṃsānaṃ    ayaṃ senāpatītaro.
       |181.11| Asaṃsayaṃ imaṃ disvā         haṃsarājaṃ narādhipo
                        patīto sumano vitto      bahuṃ dassati te dhanaṃ.
       |181.12| Evametassa vacanā         ānītāme ubho mayā
                        ettheva hi ime assu 3-  ubho anumatā mayā.
       |181.13| Soyaṃ evaṅgato pakkhī      dijo paramadhammiko
                        mādisassa hi luddassa    janayeyyātha maddavaṃ.
       |181.14| Upayānañca te deva       nāññaṃ passāmi edisaṃ
                        sabbasākuṇikagāme 4-  taṃ passa manujādhipa.
     [182] |182.1| Disvā nisinnaṃ rājānaṃ     pīṭhe sovaṇṇaye subhe
                        ajjhabhāsatha vaṅkaṅgo       vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.
@Footnote: 1 Ma. tavāyaṃ .  2 Ma. netvā .  3 Ma. āsuṃ .  4 Ma...kuṇikāgāme.
       |182.2| Kacci nu bhoto kusalaṃ          kacci bhoto anāmayaṃ
                        kacci raṭṭhamidaṃ phītaṃ         dhammena manusāsasi.
            [183] Kusalañceva me haṃsa         atho haṃsa anāmayaṃ
                        atho raṭṭhamidaṃ phītaṃ          dhammena manusāsahaṃ.
            [184] Kacci nu te 1- amaccesu  doso koci na vijjati
                        kacci ca te tavatthesu       nāvakaṅkhanti jīvitaṃ.
            [185] Athopi me amaccesu        doso koci na vijjati
                        athopi te mamatthesu       nāvakaṅkhanti jīvitaṃ.
            [186] Kacci te sādisī bhariyā     assavā piyabhāṇinī
                       puttarūpayasūpetā            tava chandavasānugā.
            [187] Atho me sādisī bhariyā     assavā piyabhāṇinī
                        puttarūpayasūpetā          mama chandavasānugā.
     [188] |188.1| Bhavannu 2- kacci nu mahā-  sattuhatthatthataṃ 3- gato
                        dukkhamāpajja 4- vipulaṃ   tasmiṃ paṭhamamāpade.
       |188.2| Kacci yannāpatitvāna       daṇḍena samapothayi
                     evametesaṃ jammānaṃ          pātikaṃ bhavati tāvade.
     [189] |189.1| Khemamāsi mahārāja  evamāpariyāsati 5-
                     na cāyaṃ kiñcirasmāsu        sattūva samapajjatha.
       |189.2| Paccakampittha 6- nesādo pubbeva ajjhabhāsatha
                     tadāyaṃ sumukhoyeva             paṇḍito paccabhāsatha.
@Footnote: 1 Ma. kacci bhoto .  2 Ma. bhavantaṃ. Sī. Yu. bhavaṃ tu .  3 Ma. ...sattuhatthattaṃ.
@4 Ma. dukkhamāpajji .  5 Ma. evamāpadiyā sati .  Sī. Yu. evamāpadi saṃsati.
@6 Ma. paccakamittha.
       |189.3| Tassa taṃ vacanaṃ sutvā          pasādamayamajjhagā
                     tato maṃ pāmuci pāsā        anuññāsi sukhena ca.
       |189.4| Idañca sumukheneva            etadatthāya cintitaṃ
                     bhoto sakāse āgamanaṃ      etassa dhanamicchatā.
     [190] Svāgatañcevidaṃ bhavataṃ            patīto casmi dassanā
                     eso cāpi bahuvittaṃ         labhataṃ yāvadicchati.
     [191] Santappayitvā nesādaṃ          bhogehi manujādhipo
                      ajjhabhāsatha vaṅkaṅgo 1-  vācaṃ kaṇṇasukhaṃ bhaṇaṃ.
     [192] |192.1| Yaṃ khalu dhammamādhīnaṃ   vaso vattati kiñci naṃ 2-
                        sabbatthissariyaṃ bhavataṃ      pasāsatha yadicchatha.
          |192.2| Dānatthaṃ upabhottuṃ vā    yañcaññaṃ upakappati
                        etaṃ dadāmi vo vittaṃ      issariyaṃ vissajāmi vo.
     [193] Yathā ca myāyaṃ sumukho             ajjhabhāseyya paṇḍito
                kāmasā buddhisampanno         tamassa 3- paramappiyaṃ.
     [194] |194.1| Ahaṃ khalu mahārāja    nāgarājārivantaraṃ
                     paṭivattuṃ na sakkomi          na me so vinayo siyā.
       |194.2| Amhākañceva so 4- seṭṭho    tvañca uttamasattavo
                     bhūmipālo manussindo       pūjā bahūhi hetubhi.
       |194.3| Tesaṃ ubhinnaṃ bhaṇataṃ           vattamāne vinicchaye
                     nantaraṃ 5- paṭivattabbaṃ     pessena manujādhipa.
@Footnote: 1 Ma. vakukaṅgaṃ .  2 Ma. kiñcanaṃ .  3 Ma. taṃ myāssa .  4 Sī. Yu. yo.
@5 Sī. Yu. nāntaraṃ.
     [195] |195.1| Dhammena kira nesādo  paṇḍito aṇḍajo iti
                     na heva akatattassa           nayo etādiso siyā.
       |195.2| Evaṃ aggapakatimā            evaṃ uttamasattavo
                     yāvatatthi mayā diṭṭhā       nāññaṃ passāmi edisaṃ.
       |195.3| Tuṭṭhosmi vo pakatiyā       vākyena madhurena ca
                     eso cāpi mamacchando      ciraṃ passeyya vo ubho.
     [196] |196.1| Yaṃ kiccaṃ parame mitte  katamasmāsu taṃ tayā
                     pattā nissaṃsayaṃ tyamhā   bhattirasmāsu yā tava.
       |196.2| Aduñca nūna sumahā-          ñātisaṅghassamantaraṃ
                     adassanena asmākaṃ          dukkhaṃ bahūsu pakkhisu.
       |196.3| Tesaṃ sokavighātāya            tayā anumatā mayaṃ
                     taṃ padakkhiṇato katvā        ñātī passemurindama.
       |196.4| Addhāhaṃ vipulaṃ pītiṃ            bhavataṃ vindāmi dassanā
                     eso vāpi mahāattho      ñātivissāsanā siyā.
     [197] |197.1| Idaṃ vatvā dhataraṭṭho   haṃsarājā narādhipaṃ
                     uttamaṃ javamanvāya            ñātisaṅghamupāgamuṃ.
       |197.2| Te aroge anuppatte        disvāna parame dije
                     kekātimakaruṃ haṃsā             puthusaddo ajāyatha.
       |197.3| Te patītā pamuttena         bhattunā bhattugāravā
                     samantā parikariṃsu 1-         aṇḍajā laddhapaccayā.
@Footnote: 1 Ma. parikiriṃsu.
     [198] Evaṃ mittavataṃ atthā              sabbe honti padakkhiṇā
              haṃsā yathā dhataraṭṭhā                ñātisaṅghamupāgamunti.
                     Cullahaṃsajātakaṃ paṭhamaṃ.
                             -----------
                       2 Mahāhaṃsajātakaṃ
     [199] |199.1| Ete haṃsā pakkamanti  vaṅkaṅgā bhayameritā
                     harittaca hemavaṇṇa           kāmaṃ sumukha pakkama.
       |199.2| Ohāya maṃ ñātigaṇā        ekaṃ pāsavasaṃ gataṃ
                     anapekkhamānā gacchanti    kiṃ eko avahīyasi.
            |199.3| Pateva patataṃ seṭṭha        natthi bandhe 1- sahāyatā
                     mā anīghāya hāpesi         kāmaṃ sumukha pakkama.
     [200] |200.1| Nāhaṃ dukkhaparetopi  dhataraṭṭha tuvaṃ jahe
                     jīvitaṃ maraṇaṃ vā me             tayā saddhiṃ bhavissati.
       |200.2| Nāhaṃ dukkhaparetopi           dhataraṭṭha tuvaṃ jahe
                     na maṃ anariyasaṃyutte           kamme yojetumarahasi.
       |200.3| Sakumāro sakhā tyasmi        sacittesmi 2- te ṭhito
                     ñāto senāpati tyāhaṃ     haṃsānaṃ pavaruttama
       |200.4| kathamahaṃ vikatthissaṃ 3-        ñātimajjhe ito gato
                     taṃ hitvā patataṃ seṭṭha        kinte vakkhāmito gato
                     idha pāṇaṃ cajissāmi          nānariyaṃ kattumussahe.
@Footnote: 1 Ma. baddhe .  2 Ma. sacitte casmi .  3 Yu. vikattissaṃ.
     [201] |201.1| Eso hi dhammo sumukha  yaṃ tvaṃ ariyapathe ṭhito
                     yo bhattāraṃ sakhāraṃ maṃ         na pariccattumussahe.
       |201.2| Tañhi me pekkhamānassa    bhayaṃ natveva jāyati
                     adhigacchasi tvaṃ mayhaṃ          evaṃbhūtassa jīvitaṃ.
     [202] |202.1| Iccevaṃ mantayantānaṃ   ariyānaṃ ariyavuttinaṃ
                     daṇḍamādāya nesādo     āpatī turito bhusaṃ.
       |202.2| Tamāpatantaṃ disvāna         sumukho atibrūhayi 1-
                     aṭṭhāsi purato rañño       haṃso vissāsayaṃ byathaṃ.
       |202.3| Mā bhāyi patataṃ seṭṭha         na hi bhāyanti tādisā
                     ahaṃ yogaṃ payuñjissaṃ          yuttaṃ dhammūpasañhitaṃ
                     tena pariyāpadānena         khippaṃ pāsā pamokkhasi.
     [203] |203.1| Tassa taṃ vacanaṃ sutvā sumukhassa subhāsitaṃ
                     pahaṭṭhalomo nesādo       añjalissūpanāmayi 2-.
       |203.2| Na me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā       bhāsanto mānusiṃ dijo
                     ariyaṃ brūhanto 3- vaṅkaṅgo  cajanto mānusiṃ giraṃ.
       |203.3| Kinnu tāyaṃ dijo hoti        mutto bandhaṃ 4- upāsasi
                     ohāya sakuṇā yanti        kiṃ eko avahīyasi.
     [204] |204.1| Rājā me so dijāmitta  senāpaccassa kārayiṃ
                     tamāpade pariccattuṃ           nussahe vihagādhipaṃ.
       |204.2| Mahāgaṇāyaṃ 5- bhattā me  mā eko byasanaṃ agā
@Footnote: 1 Sī. Yu. aparibrūhayi .  2 Ma. añjalissa paṇāmayi .  3 Ma. bruvāno.
@4 Ma. baddhaṃ. ito paraṃ īdisameva .  5 Ma. mahāgaṇāya.
                     Yathā taṃ samma nesāda       bhattāyaṃ abhito rame.
     [205] Ariyavutti 1- vaṅkaṅga             yo piṇḍamapacāyasi
                 cajāmi te taṃ bhattāraṃ             gacchathūbho yathāsukhaṃ.
     [206] |206.1| Sace attappayogena   ohito haṃsapakkhinaṃ
                     paṭiggaṇhāma te samma     etaṃ abhayadakkhiṇaṃ.
       |206.2| No ce attappayogena       ohito haṃsapakkhinaṃ
                     anissaro muñcaṃ amhe       theyyaṃ kayirāsi luddaka.
     [207] Yassa tvaṃ bhatako rañño          kāmaṃ tasseva pāpaya
                tassa 2- saṃyamano rājā          yathābhiññaṃ karissati.
     [208] |208.1| Iccevaṃ vutto nesādo   hemavaṇṇe harittace
                     ubho hatthehi paggayha 3-  pañjare ajjhavodahi.
       |208.2| Te pañjaragate pakkhī          ubho bhassaravaṇṇine
                     sumukhaṃ dhataraṭṭhañca    luddo ādāya pakkami.
     [209] |209.1| Hariyamāno dhataraṭṭho    sumukhaṃ etadabravi
                     bāḷhaṃ bhāyāmi sumukha        sāmāya lakkhaṇūruyā
                     asmākaṃ vadhamaññāya        athattānaṃ vadhissati.
       |209.2| Pākahaṃsā ca sumukha             suhemā hemasuttacā
                     koñcī samuddatīreva          kapaṇā nūna ruccati.
     [210] |210.1| Evaṃ mahanto lokassa   appameyyo mahāgaṇī
                     ekitthimanusoceyya          nayidaṃ paññavatomiva.
@Footnote: 1 Ma. ariyavattasi .    2 Ma. tattha .  3 Ma. saṅgayha.
       |210.2| Vātova gandhamādeti         ubhayaṃ chekapāpakaṃ
                     bālo āmakapakkaṃva         lolo andhova āmisaṃ.
       |210.3| Avinicchayaññū atthesu      mandova paṭibhāsi maṃ
                     kiccākiccaṃ na jānāsi       sampatto kālapariyāyaṃ.
       |210.4| Aḍḍhummatto udīresi      yo seyyo maññasitthiyo
                     bahusādhāraṇā hetā        soṇḍānaṃva surāgharaṃ.
       |210.5| Māyā cetā marīcīva          sokā rogā cupaddavā
                     kharāva bandhanā cetā        maccupāsā guhāsayā
                     tāsu yo vissase poso      so naresu narādhamo.
     [211] |211.1| Yaṃ vuḍḍhehi upaññātaṃ  ko taṃ ninditumarahati
                     mahābhūtitthiyo nāma         lokasmiṃ upapajjisuṃ.
       |211.2| Khiḍḍā paṇihitā tāsu      rati tāsu patiṭṭhitā
                     vījāni tāsu rūhanti           yadidaṃ sattā pajāyare
                     tāsu ko nibbije 1- poso  pāṇamāsajja pāṇibhi.
       |211.3| Tvameva nāñño sumukha      thīnaṃ atthesu yuñjasi
                     tassa tyajja bhaye jāte     bhītena jāyate mati.
       |211.4| Sabbo hi saṃsayaṃ patto      bhayaṃ bhīru titikkhati
                     paṇḍitā hi mahantāno   atthe yuñjanti duyyuje.
       |211.5| Etadatthāya rājāno       sūramicchanti mantinaṃ
                     paṭibāhati yaṃ sūro            āpadaṃ attapariyāyaṃ.
@Footnote: 1 Ma. nibbide.
       |211.6| Mā no ajja vikantiṃsu        rañño sūdā mahānase
                     tathāhi vaṇṇo pattānaṃ     phalaṃ veḷuṃva taṃ vadhi.
       |211.7| Muttopi necchasi uḍḍetuṃ   sayaṃ bandhaṃ upāgami
                     sopajja saṃsayaṃ patto         atthaṃ gaṇhāhi mā mukhaṃ.
     [212] So tvaṃ 1- yogaṃ payuñjassu     yuttaṃ dhammūpasañhitaṃ
                 tava pariyāpadānena              mama pāṇesanaṃ cara.
     [213] Mā bhāyi patataṃ seṭṭha          na hi bhāyanti tādisā
                 ahaṃ yogaṃ payuñjissaṃ             yuttaṃ dhammūpasañhitaṃ
                 mama pariyāpadānena             khippaṃ pāsā pamokkhasi.
     [214] So luddo haṃsakājena            rājadvāraṃ upāgami
              paṭivedetha maṃ rañño               dhataraṭṭhāyamāgato.
     [215] |215.1| Te disvā puññasaṅkāse   ubho lakkhaṇasammate 2-
                     khalu saññamano rājā       amacce ajjhabhāsatha.
       |215.2| Detha luddassa vatthāni     annaṃ pānañca bhojanaṃ
                     kāmaṅkaro hiraññassa       yāvanto esa icchati.
     [216] |216.1| Disvā luddaṃ pasannattaṃ    kāsirājetadabravi 3-
                     yadāyaṃ 4- samma khemaka      puṇṇā haṃsehi tiṭṭhati.
       |216.2| Kathaṃ rucimajjhagataṃ               pāsahattho upāgami
                     okiṇṇaṃ ñātisaṅghehi      nimmajjhimaṃ kathaṃ gahi.
     [217] |217.1| Ajja me sattamā ratti     ādānāni 5- upāsato
@Footnote: 1 Ma. taṃ .   2 Sī. Yu. lakkhaññāsammate .  3 Ma. kāsirājā tadabravi .  4 yadyāyaṃ.
@5 Ma. adanāni.
                    Padametassa anvesaṃ           appamatto ghaṭassito.
       |217.2| Athassa padamaddakkhiṃ          carato ādanesanaṃ
                     tatthāhaṃ odahiṃ pāsaṃ        evantaṃ dijamaggahiṃ.
     [218] Ludda dve ime sakuṇā          atha ekoti bhāsasi
                cittaṃ nu te vipariyattaṃ 1-         ādū kinnu jigiṃsasi.
     [219] |219.1| Yassa lohitakā tālā    tapaneyyānibhā 2- subhā
                     uraṃ saṃhacca tiṭṭhanti          so me bandhaṃ upāgami.
       |219.2| Athāyaṃ bhassaro pakkhī         abandho bandhamāturaṃ
                     ariyaṃ brūhanto 3- aṭṭhāsi    vadanto 4- mānusiṃ giraṃ.
     [220] Kathannudāni 5- sumukha            hanuṃ saṃhacca tiṭṭhasi
                ādū me parisaṃ patto             bhayā bhīto na bhāsasi.
     [221] Nāhaṃ kāsipati bhīto               oggayha parisaṃ tava
                nāhaṃ bhayā na bhāsissaṃ           vākyaṃ atthasmi tādise.
     [222] |222.1| Na te abhissaraṃ passe   na rathe napi pattike
                nāssa cammaṃ va kīṭaṃ vā          vammine 6- ca dhanuggahe.
      |222.2| Na hiraññaṃ suvaṇṇaṃ vā      nagaraṃ vā sumāpitaṃ
                    okiṇṇaparikhaṃ duggaṃ          daḷhamaṭṭālakoṭṭhakaṃ
                    yattha paviṭṭho sumukha           bhāyitabbaṃ na bhāyasi.
     [223] |223.1| Na me abhissarenattho     nagarena dhanena vā
                    apathena pathaṃ yāma            antalikkhe carā mayaṃ.
@Footnote: 1 vipallatthantipi .  2 Ma. tapanīyanibhā .  3 Ma. bruvāno .  4 Ma. cajanto.
@5 Ma. atha kiṃ dāni. Sī. Yu. atha kinnu .  6 Ma. vammite.
       |223.2| Sutā ca paṇḍitātyamhā  nipuṇā catthacintakā 1-
                    bhāsematthavatiṃ vācaṃ            sacce cassa patiṭṭhito.
       |223.3| Kiñca tuyhaṃ asaccassa       anariyassa karissati
                    musāvādissa luddassa       bhaṇitaṃpi subhāsitaṃ.
     [224] |224.1| Taṃ brāhmaṇānaṃ vacanā    imaṃ khemamakārayi
                    abhayañca tayā ghuṭṭhaṃ         imāyo dasadhā disā.
       |224.2| Oggayha te pokkharaṇiṃ    vippasannodakaṃ suciṃ
                    pahūtaṃ khādanaṃ 2- tattha       ahiṃsā cettha pakkhinaṃ.
       |224.3| Idaṃ sutvāna nigghosaṃ       āgatamhā tavantike
                    te te bandhasmā pāsena   etante bhāsitaṃ musā.
       |224.4| Musāvādaṃ purakkhatvā       icchālobhañca pāpakaṃ
                    ubhosandhiṃ atikkamma        asātaṃ upapajjati.
     [225] |225.1| Nāparajjhāma sumukha    napi lobhāva maggahiṃ
                    sutā ca paṇḍitātyattha     nipuṇā catthacintakā 3-.
       |225.2| Appevatthavatiṃ vācaṃ          byāhareyyuṃ 4- idhāgatā
                    tathātaṃ samma nesādo       vutto sumukha maggahi.



             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 28 page 1-83. https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=28&item=1&items=225              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=28&item=1&items=225&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=28&item=1&items=225              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=1&items=225              Study Atthakatha :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=1              Contents of The Tipitaka Volume 28 https://84000.org/tipitaka/read/?index_28 https://84000.org/tipitaka/english/?index_28

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าNext itemLast item chage to ENGLISH letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]