ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ROMAN letter
TIPITAKA Volume 30 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 22 : Sutta. Khu. Cūḷaniddeso
              Suttantapitake khuddakanikayassa culaniddeso
                         ------------
            namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                       Parayanavaggo
                        vatthugatha
     [1] Kosalanam pura ramma           agama dakkhinapatham
           akincannam patthayano      brahmano mantaparagu.
     [2] So assakassa visaye             mulakassa 1- samasane
            vasi 2- godhavarikule            unchena ca phalena ca.
     [3] Tasseva upanissaya             gamo ca vipulo ahu
           tato jatena ayena            mahayannam akappayi.
     [4] Mahayannam yajitvana           puna pavisi assamam
           tasmim patipavitthamhi             anno aganchi brahmano.
     [5] Ugghattapado tasito          pankadanto rajassiro
@Footnote: 1 Ma. malakassa. Yu. alakassa. 2 Ma. vasi.
           So ca nam upasankamma            satani panca yacati.
     [6] Tamenam bavari disva            asanena nimantayi
           sukhanca kusalam pucchi              idam vacanamabravi.
     [7] Yam kho mamam deyyadhammam          sabbam visajjitam maya
           anujanahi me brahme        natthi panca satani me.
     [8] Sace me yacamanassa           bhavam nanuppadassati
           sattame divase tuyham            muddha phalatu sattadha.
     [9] Abhisankharitva kuhako           bheravam so akittayi
           tassa tam vacanam sutva            bavari dukkhito ahu.
     [10] Ussussati anaharo         sokasallasamappito
            athopi evamcittassa            jahane 1- na ramati mano.
     [11] Utrastam dukkhitam disva       devata atthakamini
             bavarim upasankamma            idam vacanamabravi.
     [12] Na so muddham pajanati         kuhako so dhanatthiko
             muddhani muddhadhipate 2- va   nanam tassa na vijjati.
     [13] Pahoti 3- carahi janati      tamme akkhahi pucchita
             muddham muddhadhipatanca       tam sunoma vaco tava.
     [14] Ahampetam na janami          nanammettha 4- na vijjati
             muddham muddhadhipato 5- ca   jinanam heta dassanam 6-.
@Footnote: 1 Ma. jhane. 2 Ma. muddhapate. 3 Ma. Yu. bhoti. 4 Ma. nanam mettha.
@5 Ma. muddhadhipate ca. 6 Ma. hettha dassanam.
     [15] Atha ko carahi janati            asmim pathavimandale 1-
             muddham muddhadhipatanca         tamme akkhahi devate.
     [16] Pura kapilavatthumha             nikkhanto lokanayako
            apacco okkakarajassa       sakyaputto pabhankaro.
     [17] So hi brahmana sambuddho    sabbadhammana paragu
             sabbabhinnabalappatto    sabbadhammesu cakkhuma
             sabbadhammakkhayam 2- patto     vimutto upadhikkhaye.
     [18] Buddho so bhagava loke          dhammam deseti cakkhuma
             tam tvam gantvana pucchassu      so te tam byakarissati.
     [19] Sambuddhoti vaco sutva         udaggo bavari ahu
            sokassa tanuko asi             pitinca vipulam labhi.
     [20] So bavari attamano udaggo
                    tam devatam pucchati vedajato
                    katamamhi game nigamamhi va pana
                    katamamhi va janapade lokanatho
                    yattha gantva namassemu 3-
                    sambuddham dipaduttamam 4-.
     [21] Savatthiyam kosalamandire jino
                   pahutapanno varabhurimedhaso
                   so sakyaputto vidhuro anasavo
@Footnote: 1 Ma. pathavimandale. Si. puthavimandale. 2 Ma. sabbakammakkhayam.
@3 Ma. passemu. 4 Ma. sabbattha dvipaduttamam.
                  Muddhadhipatassa vidu narasabho.
     [22] Tato amantayi sisse        brahmane mantaparage 1-
             etha manava akkhissam       sunotha vacanam mama.
     [23] Yasseso dullabho loke      patubhavo abhinhaso
            svajja lokamhi uppanno  sambuddho iti vissuto
            khippam gantvana savatthim      passavho dipaduttamam.
     [24] Katham carahi janemu               disva buddhoti brahmana
             ajanatam no pabruhi           yatha janemu tam mayam.
     [25] Agatani hi mantesu          mahapurisalakkhana
             dvattimsa ca byakhyata 2-   samatta anupubbaso.
     [26] Yassete honti gattesu      mahapurisalakkhana
             duveva 3- tassa gatiyo         tatiya hi na vijjati.
     [27] Sace agaram avasati            vijeyya pathavim imam
            adandena asatthena          dhammenamanusasati 4-.
     [28] Sace ca so pabbajati           agara anagariyam
             vivatacchado 5- sambuddho    araha bhavati anuttaro.
     [29] Jatim gottanca lakkhanam      mante sisse punapare
             muddham muddhadhipatanca       manasayeva pucchatha.
     [30] Anavaranadassavi             yadi buddho bhavissati
            manasa pucchite panhe        vacaya vissajessati 6-.
@Footnote: 1 Ma. mantaparagu. 2 Ma. dvattimsani ca byakkhata. 3 Ma. dveyeva.
@4 Ma. dhammena anusasati. 5 Si. vivattacchaddo. Ma. vivattacchado.
@6 Ma. visajjissati.
     [31] Bavarissa vaco sutva          sissa solasa brahmana
             ajito tissametteyyo       punnako atha mettagu.
     [32] Dhotako upasivo ca              nando ca atha hemako
             todeyyakappa dubhayo       jatukanni ca pandito.
     [33] Bhadravudho udayo ca           posalo capi brahmano
             mogharaja ca medhavi          pingiyo ca mahaisi.
     [34] Paccekaganino sabbe         sabbalokassa vissuta
             jhayi jhanarata dhira         pubbavasanavasita.
     [35] Bavarim abhivadetva           katva ca nam padakkhinam
             jatajinadhara sabbe            pakkamum uttaramukha.
     [36] Mulakassa 1- patitthanam       purimam mahissatim 2- tada
             ujjenincapi gonaddham       vedisam vanasavhayam.
     [37] Kosambincapi saketam       savatthinca puruttamam
             setabyam kapilavatthum             kusinaranca mandiram.
     [38] Pavanca bhoganagaram             vesalim magadham puram
            pasanakam cetiyanca           ramaniyam manoramam.
     [39] Tasito vudakam sitam                 mahalabhamva vanijo
             chayam ghammabhitattova         turita pabbatamaruhum.
     [40] Bhagava ca 3- tamhi samaye     bhikkhusanghapurakkhato
             bhikkhunam dhammam deseti           sihova nadati vane.
@Footnote: 1 Ma. malakassa. 2 Ma. puramahissatim. 3 Ma. casaddo natthi.
     [41] Ajito addasa sambuddham 1-  vitaramsimva 2- bhanumam
            candam yatha pannarase         paripurim 3- upagatam.
     [42] Athassa gatte disvana        paripuranca byanjanam
             ekamantam thito hattho         manopanhe apucchatha.
     [43] Adissa jammanam bruhi         gottam bruhi salakkhanam
             mantesu paramim bruhi          kati vaceti brahmano.
     [44] Visam vassasatam ayu              so ca gottena bavari
            tinassa 4- lakkhana gatte   tinnam vedana paragu.
     [45] Lakkhane itihase ca           sanighandusaketubhe
             pancasatani vaceti           sadhamme paramim gato.
     [46] Lakkhananam pavicayam              bavarissa naruttama
            tanhacchida pakasehi           ma no kankhayitam ahu.
     [47] Mukham jivhaya chadeti           unnassa bhamukantare
            kosohitam vatthaguyham            evam janahi manava.
     [48] Puccham hi kanci 5- asunanto    sutva panhe viyakate
            vicinteti jano sabbo          vedajato katanjali 6-.
     [49] Ko nu devova 7- brahma va  indo vapi sujampati
             manasa pucchite panhe        kametam patibhasati.
     [50] Muddham muddhadhipatanca        bavari paripucchati
            tam byakarohi bhagava            kankham vinaya no ise.
@Footnote: 1 Ma. buddham. 2 Ma. pitaramsimva. 3 Ma. paripuram. 4 Ma. tinissa.
@5 Ma. kinci. 6 Ma. katanjali. 7 Ma. devo va.
     [51] Avijja muddhati janahi     vijja muddhadhipatini
             saddhasatisamadhihi              chandaviriyena 1- samyuta.
     [52] Tato vedena mahata             santhambhitvana 2- manavo
             ekamsam ajinam katva             padesu sirasa pati.
     [53] Bavari brahmano koto      saha sissehi marisa
             udaggacitto sumano           pade vandati cakkhuma.
     [54] Sukhito bavari hotu              saha sissehi brahmano
            tvancapi sukhito hohi         ciram jivahi manava.
     [55] Bavarissa ca tuyham va          sabbesam sabbasamsayam
             katavakasa pucchavho        yankinci manasicchatha.
     [56] Sambuddhena katokaso         nisiditvana panjali 3-
             ajito pathamam panham             tattha pucchi tathagatam.
                    Vatthugatha nitthita.
                         [4]-
                     -------------
@Footnote: 1 Ma. sabbattha chandaviriyena. 2 Ma. santhambhetvana. 3 Ma. panjali. evamupari.
@4 Ma. etthantare ajitamanavapucchaya patathaya yava parayananugitigathapariyosana sabbesam
@manavakananceva buddhassaca panhapucchavisajjanam atthi. syamapotthake panetam natthi.
                 Ajitamanavakapanhaniddeso 1-
     [57] Kenassu nivuto loko (iccayasma ajito)
                   kenassu nappakasati
                   kissabhilepanam bruhi 2-
                   kimsu tassa mahabbhayam.
     [58] Kenassu nivuto lokoti nirayaloko tiracchanaloko
pittivisayaloko   3-   manussaloko   devaloko   khandhaloko  dhatuloko
ayatanaloko   ayam  loko  paro  loko  brahmaloko  sadevaloko  4-
ayam  vuccati  loko  .  ayam  loko  kena  avuto  nivuto  ophuto 5-
pihito paticchanno patikujjitoti kenassu nivuto loko.
     [59]    Iccayasma   ajitoti   iccati   padasandhi   padasamsaggo
padaparipuri         6-        akkharasamavayo        byanjanasilitthata
padanupubbakametam   7-   iccati   .   ayasmati   piyavacanam   garukavacanam
sagaravasappatissadhivacanametam     ayasmati     .     ajitoti     tassa
brahmanassa    namam    sankha    samanna   pannatti   voharo   namam
namakammam    namadheyyam    nirutti    byanjanam   abhilapoti   iccayasma
ajito.
     [60]  Kenassu  nappakasatiti  kena  loko  nappakasati  na  bhasati
na   tapati   na   virocati   na   sannayati  8-  na  pannayatiti  kenassu
@Footnote: 1 Ma. manavapucchaniddeso. evamuparipi. 2 Ma. Yu. brusi. evamuparipi.
@3 Ma. sabbattha pettivisayaloko. 4 ma devaloko. 5 Ma. ovuto.
@6 Ma. padaparipuri. evamuparipi. 7 Ma. padanupabbatapetam.
@8 Ma. nayati. evamuparipi.
Nappakasati.
     [61]  Kissabhilepanam  bruhiti  kim  assa  1-  lokassa abhilepanam 2-
lagganam  bandhanam  upakkileso  .  kena  loko  litto  [3]- palitto 4-
kilittho   sankilittho   makkhito   samsattho   laggo   laggito   palibuddho
bruhi   acikkhahi   desehi   pannapehi   patthapehi   vivarahi   vibhajahi
uttanikarohi pakasehiti kissabhilepanam bruhi.
     [62]  Kimsu  tassa  mahabbhayanti  kim  tassa 5- lokassa [6]- mahabbhayam
pilanam   ghattanam   upaddavo   upasaggoti  kimsu  tassa  mahabbhayam  .  tenaha
so brahmano
                    kenassu nivuto loko (iccayasma ajito)
                    kenassu nappakasati
                    kissabhilepanam bruhi
                    kimsu tassa mahabbhayanti.
     [63] Avijjaya nivuto loko (ajitati bhagava)
                    veviccha (pamada) nappakasati
                    jappabhilepanam brumi
                    dukkhamassa mahabbhayam.
     [64]  Avijjaya  nivuto  lokoti avijjati dukkhe ananam dukkhasamudaye
ananam    dukkhanirodhe   ananam   dukkhanirodhagaminiya   patipadaya   ananam
pubbante ananam aparante ananam
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. lepanam. 3 Ma. samlitto. 4 Ma. upalitto.
@5 Ma. ayam patho natthi. 6 Ma. bhayam.
Pubbantaparante     ananam     idappaccayatapaticcasamuppannesu    dhammesu
ananam   yam  evarupam  ananam  adassanam  anabhisamayo  ananubodho  asambodho
appativedho   asangahana   apariyogahana  asamapekkhana  apaccavekkhana
apaccakkhakammam   1-   dummejjham   balyam   asampajannam   [2]-   pamoho
sampamoho  3-  [4]-  avijjogho  avijjayogo  avijjanusayo avijja-
pariyutthanam  avijjajalam  5-  moho  akusalamulam  ayam  vuccati  avijja.
Lokoti  nirayaloko  tiracchanaloko  pittivisayaloko manussaloko devaloko
khandhaloko  dhatuloko  ayatanaloko  ayam  loko paro loko brahmaloko
sadevaloko  ayam  vuccati  loko . [6]- Imaya avijjaya avuto nivuto
ophuto pihito paticchanno patikujjitoti avijjaya nivuto loko.
     [65]  Ajitati  bhagava  tam  brahmanam  namena  alapati. Bhagavati
garavadhivacanametam  .  apica  bhaggaragoti  bhagava . Bhaggadosoti bhagava.
Bhaggamohoti   bhagava  .  bhaggamanoti  bhagava  .  bhaggaditthiti  bhagava .
Bhaggakantakoti   bhagava  .  bhaggakilesoti  bhagava  .  bhaji  vibhaji  pativibhaji
dhammaratananti   bhagava   .   bhavanam  antakaroti  bhagava  .  bhavitakayoti
bhagava   .   bhavitasiloti   bhavitacittoti  bhavitapannoti  7-  bhagava .
Bhaji   va   bhagava   arannavanapatthani  pantani  senasanani  appasaddani
appanigghosani    vijanavatani   manussarahaseyyakani   8-   patisallana-
sarupaniti bhagava.
@Footnote: 1 Ma. apaccavekkhana apaccavekkhanakammam. 2 Ma. moho. 3 Ma. sammoho.
@4 Ma. avijja. 5 Ma. avijjalangi. 6 Ma. ayam loko. 7 Ma. bhavitakayo, bhavitasilo,
@bhavitacitto, bhavitapannoti. 8 Ma. manussarahasseyyakani. evamuparipi.
Bhagi      va      bhagava     civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajja-
parikkharananti   bhagava   .  bhagi  va  bhagava  attharasassa  dhammarasassa
vimuttirasassa   adhisilassa   adhicittassa   adhipannayati   bhagava   .  bhagi
va    bhagava    catunnam    jhananam    catunnam    appamannanam    catunnam
arupasamapattinanti   bhagava   .   bhagi  va  bhagava  atthannam  vimokkhanam
atthannam     abhibhayatananam    navannam    anapubbaviharasamapattinanti    1-
bhagava    .    bhagi   va   bhagava   dasannam   sannabhavananam   dasannam
kasinasamapattinam         anapanassatisamadhissa         asubhasamapattiyati
bhagava.
     {65.1}    Bhagi   va   bhagava   catunnam   satipatthananam   catunnam
sammappadhananam      catunnam     iddhipadanam     pancannam     indriyanam
pancannam    balanam    sattannam    bojjhanganam    ariyassa    atthangikassa
maggassati   bhagava  .  bhagi  va  bhagava  dasannam  tathagatabalanam  catunnam
vesarajjanam     catunnam     patisambhidanam    channam    abhinnanam    channam
buddhadhammananti  bhagava  .  bhagavati  netam  namam  matara  katam  na pitara
katam   na   bhatara   katam   na  bhaginiya  katam  na  mittamaccehi  katam  na
natisalohitehi    katam    na    samanabrahmanehi   katam   na   devatahi
katam    vimokkhantikametam    buddhanam   bhagavantanam   bodhiya   mule   saha
sabbannutananassa    patilabha    sacchika    pannatti    yadidam    bhagavati
ajitati bhagava.
     [66]    Veviccha    pamada   nappakasatiti   veviccham   vuccanti
panca     macchariyani     avasamacchariyam     kulamacchariyam     labhamacchariyam
@Footnote: 1 Ma. anupubbasamapattinanti.
Vannamacchariyam   dhammamacchariyam   yam   evarupam   macchariyam   1-   maccharayana
maccharayitattam  veviccham  kadariyam  katukancakata  2-  aggahitattam  cittassa idam
vuccati  macchariyam  .  apica  khandhamacchariyampi  macchariyam  dhatumacchariyampi  macchariyam
ayatanamacchariyampi  macchariyam  gaho  vuccati  macchariyam  .  pamado  vattabbo
kayaduccarite   va   vaciduccarite   va  manoduccarite  va  pancasu  va
kamagunesu    cittassa   vossaggo   vossagganuppadanam   3-   kusalanam
va  dhammanam  bhavanaya  asakkaccakiriyata  asataccakiriyata  anatthitata 4-
olinavuttita   nikkhittacchandata   nikkhittadhurata   anasevana   abhavana
abahulikammam   anadhitthanam   ananuyogo   pamado   yo  evarupo  pamado
pamajjana   pamajjitattam   ayam   vuccati   pamado   .  veviccha  pamada
nappakasatiti   imina   macchariyena   imina  pamadena  loko  nappakasati
na  bhasati  na  tapati  na  virocati  na  sannayati  na  pannayatiti veviccha
pamada nappakasati.
     [67]    Jappabhilepanam   brumiti   jappa   vuccati   tanha   yo
rago   sarago   anunayo   anurodho  nandi  5-  nandirago  cittassa
sarago    iccha    muccha   ajjhosanam   gedho   paligedho   sango
panko    eja   maya   janika   sanjanani   sibbini   jalini   sarita
visattika   sottam   visata   6-  ayuhani  dutiya  panidhi  bhavanetti  vanam
vanatho  santhavo  sineho  apekkha  patibaddha  7-  asa  asimsana 8-
asimsitattam    rupasa    saddasa   gandhasa   rasasa   photthabbasa
@Footnote: 1 Ma. maccheram. 2 Ma. katukancukata. 3 Ma. vosaggo vosagganuppadanam.
@4 Ma. anatthitakiriyata. 5 Ma. nandi. evamuparipi. 6 Ma. suttam visata.
@7 Ma. patibandhu. 8 Ma. sabbattha asisa ....
Labhasa   dhanasa   puttasa   jivitasa   jappa   pajappa  abhijappa
jappana    jappitattam    loluppa   1-   loluppayana   loluppayitattam
pucchancikata    2-    sadhukamyata    adhammarago   visamalobho   nikanti
nikamana    patthana    pihana    sampatthana    kamatanha    bhavatanha
vibhavatanha      rupatanha     arupatanha     nirodhatanha     rupatanha
saddatanha     gandhatanha     rasatanha    photthabbatanha    dhammatanha
ogho   yogo   gantho   upadanam   avaranam   nivaranam   chadanam   bandhanam
upakkileso   anusayo   pariyutthanam   lata  veviccham  dukkhamulam  dukkhanidanam
dukkhappabhavo  marapaso  marabalisam  [3]-  maravisayo  [4]- maragocaro
marabandhanam    tanhanadi   tanhajalam   tanhagaddalam   5-   tanhasamuddo
abhijjha   lobho   akusalamulam   ayam   vuccati  jappa  .  lokassa  lepanam
lagganam  bandhanam  upakkileso imaya jappaya loko litto [6]- palitto 7-
kilittho   sankilittho   makkhito   samsattho  laggo  laggito  palibuddho .
Brumi   acikkhami   desemi   pannapemi   patthapemi   vivarami   vibhajami
uttanikaromi pakasemiti jappabhilepanam brumi.
     [68]    Dukkhamassa   mahabbhayanti   dukkhanti   jatidukkham   jaradukkham
byadhidukkham         maranadukkham        sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkham
nerayikam  dukkham  tiracchanayonikam  dukkham  pittivisayikam  dukkham  manusikam dukkham
gabbhokkantimulakam    dukkham   gabbhethitimulakam   8-   dukkham   gabbhavutthanamulakam
dukkham   jatassupanibandhakam   dukkham   jatassa  paradheyyakam  dukkham  attupakkamam
@Footnote: 1 Ma. loluppam. 2 Ma. pucchanjikata. 3 Ma. maramisam. 4 Ma. maranivaso.
@5 Ma. tanhagaddulam. 6 Ma. samlitto. 7 Ma. upalitto. evamuparipi.
@8 Ma. gabbhatthitimulakam.
Dukkham    parupakkamam   dukkham   dukkhadukkham   1-   samsaradukkham   viparinamadukkham
cakkhurogo   sotarogo   ghanarogo   jivharogo  kayarogo  sisarogo
kannarogo   mukharogo   dantarogo   kaso  saso  pinaso  daho  2-
jaro   kucchirogo  muccha  pakkhandika  sula  3-  visucika  kuttham  gando
kilaso   soso  apamaro  daddu  kandu  kacchu  rakhasa  vitacchika  lohitam
pittam   madhumeho   amsa   pilaka   bhagandala   pittasamutthana  abadha
semhasamutthana    abadha    vatasamutthana   abadha   sannipatika
abadha     utuparinamaja     abadha    visamapariharaja    abadha
opakkamika   abadha   kammavipakaja   abadha   sitam  unham  jighaccha
pipasa uccaro passavo
     {68.1} damsamakasavatatapasirimsapasamphassadukkham matumaranam
dukkham   pitumaranam   dukkham   bhatumaranam   dukkham   bhaginimaranam   dukkham  puttamaranam
dukkham   dhitumaranam   dukkham   natibyasanam  dukkham  bhogabyasanam  dukkham  rogabyasanam
dukkham   silabyasanam   dukkham   ditthibyasanam   dukkham   yesam   dhammanam  adito
samudagamanam      pannayati      atthangamato      nirodho     pannayati
kammasannissito    vipako   vipakasannissitam   kammam   namasannissitam   rupam
rupasannissitam   namam   jatiya   anugatam  jaraya  anusatam  byadhina  abhibhutam
maranena   abbhahatam   dukkhe   patitthitam  atanam  alenam  asaranam  asaranibhutam
idam  vuccati  dukkham  .  [5]- assa 6- lokassa dukkham 7- mahabbhayam 8- pilanam
ghattanam upaddavo upasaggoti dukkhamassa mahabbhayam. Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. daho. evamuparipi. 3 Ma. sula. evamuparipi.
@4 Ma. sabbattha -sarisapa-. 5 Ma. idam dukkham. 6 Ma. ayam patho natthi.
@7-8 Ma. bhayam mahabhayam.
                   Avijjaya nivuto loko (ajitati bhagava)
                   veviccha (pamada) nappakasati
                   jappabhilepanam brumi
                   dukkhamassa mahabbhayanti.
     [69] Savanti sabbadhi sota (iccayasma ajito)
                   sotanam kinnivaranam
                   sotanam samvaram bruhi
                   kena sota pithiyyare 1-.
     [70]   Savanti  sabbadhi  sotati  sotati  tanhasoto  ditthisoto
kilesasoto    duccaritasoto    avijjasoto    .   sabbadhiti   sabbesu
ayatanesu    .    savantiti    savanti   asavanti   sandanti   pavattanti
cakkhuto    rupe    savanti    asavanti   sandanti   pavattanti   sotato
sadde   savanti   ghanato   gandhe   savanti   jivhato   rase   savanti
kayato    photthabbe    savanti    manato   dhamme   savanti   asavanti
sandanti     pavattanti     cakkhuto     rupatanha    savanti    asavanti
sandanti   pavattanti   sotato   saddatanha   savanti   asavanti  sandanti
pavattanti     ghanato    gandhatanha    savanti    jivhato    rasatanha
savanti     kayato    photthabbatanha    savanti    manato    dhammatanha
savanti asavanti sandanti pavattantiti savanti sabbadhi sota.
     [71]    Iccayasma   ajitoti   iccati   padasandhi   padasamsaggo
@Footnote: 1 Si. pithiyare. Ma. pidhiyare. evamuparipi.
Padaparipuri      akkharasamavayo     byanjanasilitthata     padanupubbakametam
iccati   .   ayasmati   piyavacanam  garuvacanam  sagaravasappatissadhivacanametam
ayasmati   .   ajitoti   tassa   brahmanassa   namam  sankha  samanna
pannatti    voharo   namam   namakammam   namadheyyam   nirutti   byanjanam
abhilapoti iccayasma ajito.
     [72]   Sotanam   kinnivarananti   sotanam   kim   avaranam  nivaranam
samvaranam rakkhanam gopananti sotanam kinnivaranam.
     [73]   Sotanam   samvaram  bruhiti  sotanam  avaranam  nivaranam  samvaranam
rakkhanam    gopanam    bruhi   acikkhahi   desehi   pannapehi   patthapehi
vivarahi vibhajahi uttanikarohi pakasehiti sotanam samvaram bruhi.
     [74]    Kena   sota   pithiyyareti   kena   sota   pithiyyanti
pacchijjanti   na   savanti   na   asavanti   na   sandanti   nappavattantiti
kena sota pithiyyare. Tenaha so brahmano
                   savanti sabbadhi sota (iccayasma ajito)
                   sotanam kinnivaranam
                   sotanam samvaram bruhi
                   kena sota pithiyyareti.
     [75] Yani sotani lokasmim (ajitati bhagava)
                   sati tesam nivaranam
                   sotanam samvaram brumi
                Pannayete pithiyyare.
     [76]   Yani  sotani  lokasminti  yani  etani  sotani  maya
kittitani    [1]-    acikkhitani   desitani   pannapitani   patthapitani
vivaritani   vibhajitani   uttanikatani   pakasitani  seyyathidam  tanhasoto
ditthisoto   kilesasoto   duccaritasoto   avijjasoto   .  lokasminti
apayaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke dhatuloke ayatanaloketi
yani sotani lokasmim. Ajitati bhagava tam brahmanam namena alapati.
     [77]   Sati  tesam  nivarananti  satiti  ya  sati  anussati  patissati
sati  saranata  dharanata  apilapanata  asammussanata  sati  satindriyam [2]-
satisambojjhango   ekayanamaggo   ayam   vuccati   sati   .   nivarananti
avaranam nivaranam samvaranam rakkhanam gopananti sati tesam nivaranam.
     [78]    Sotanam    samvaram   brumiti   sotanam   avaranam   nivaranam
samvaranam   rakkhanam   gopanam  brumi  acikkhami  desemi  pannapemi  patthapemi
vivarami vibhajami uttanikaromi pakasemiti sotanam samvaram brumi.
     [79]    Pannayete    pithiyyareti    pannati    ya    panna
pajanana   .pe.   amoho   dhammavicayo   sammaditthi   .  pannayete
pithiyyareti   pannaya   ete   sota  pithiyyanti  pacchijjanti  na  savanti
na   asavanti  na  sandanti  nappavattanti  .  sabbe  sankhara  aniccati
janato    passato   pannaya   ete   sota   pithiyyanti   pacchijjanti
@Footnote: 1 Ma. pakittitani. 2 Ma. satibalam sammasati.
Na  savanti  na  asavanti  na  sandanti  nappavattanti  .  sabbe  sankhara
dukkhati    janato    passato    pannaya   ete   sota   pithiyyanti
pacchijjanti   na   savanti   na   asavanti   na  sandanti  nappavattanti .
Sabbe   dhamma   anattati   janato   passato  pannaya  ete  sota
pithiyyanti    pacchijjanti    na    savanti   na   asavanti   na   sandanti
nappavattanti.
     {79.1} Avijjapaccaya sankharati janato passato pannaya
ete  sota  pithiyyanti  pacchijjanti  na  savanti  na  asavanti na sandanti
nappavattanti.
     {79.2}      Sankharapaccaya     vinnananti     vinnanapaccaya
namarupanti       namarupaccaya       salayatananti      salayatanapaccaya
phassoti      phassapaccaya     vedanati     vedanapaccaya     tanhati
tanhapaccaya    upadananti    upadanapaccaya    bhavoti    bhavapaccaya
jatiti    jatipaccaya    jaramarananti    janato    passato    pannaya
ete   sota   pithiyyanti   pacchijjanti   na   savanti  na  asavanti  na
sandanti nappavattanti.
     {79.3}     Avijjanirodha    sankharanirodhoti    sankharanirodha
vinnananirodhoti     vinnananirodha    namarupanirodhoti    namarupanirodha
salayatananirodhoti     salayatananirodha     phassanirodhoti     phassanirodha
vedananirodhoti     vedananirodha     tanhanirodhoti     tanhanirodha
upadananirodhoti      upadananirodha      bhavanirodhoti     bhavanirodha
jatinirodhoti    jatinirodha    jaramarananirodhoti    janato    passato
pannaya    ete    sota   pithiyyanti   pacchijjanti   na   savanti   na
Asavanti    na    sandanti    nappavattanti    .   idam   dukkhanti   ayam
dukkhasamudayoti      ayam      dukkhanirodhoti     ayam     dukkhanirodhagamini
patipadati    janato    passato   pannaya   ete   sota   pithiyyanti
pacchijjanti na savanti na asavanti na sandanti nappavattanti.
     {79.4} Ime [1]- asavati ayam asavasamudayoti ayam asavanirodhoti
ayam   asavanirodhagamini   patipadati   janato   passato  pannaya  ete
sota   pithiyyanti   pacchijjanti   na   savanti  na  asavanti  na  sandanti
nappavattanti  .  ime  dhamma  abhinaneyyati  ime  dhamma  parinneyyati
ime   dhamma   pahatabbati   ime  dhamma  bhavetabbati  ime  dhamma
sacchikatabbati   janato   passato   pannaya   ete  sota  pithiyyanti
pacchijjanti na savanti na asavanti na sandanti nappavattanti.
     {79.5}  Channam  phassayatananam  samudayanca  atthangamanca  assadanca
adinavanca   nissarananca   janato   passato   pannaya   ete   sota
pithiyyanti  pacchijjanti  na  savanti  na  asavanti  na sandanti nappavattanti.
Pancannam     upadanakkhandhanam    samudayanca    atthangamanca    assadanca
adinavanca   nissarananca   janato  passato  catunnam  mahabhutanam  samudayanca
atthangamanca    assadanca   adinavanca   nissarananca   janato   passato
yankinci   samudayadhammam   sabbantam  nirodhadhammanti  janato  passato  pannaya
ete   sota   pithiyyanti   pacchijjanti   na   savanti  na  asavanti  na
@Footnote: 1 Ma. dhamma.
Sandanti    nappavattantiti    pannaya    ete   sota   pithiyyare  .
Tenaha bhagava
                    yani sotani lokasmim (ajitati bhagava)
                    sati tesam nivaranam
                    sotanam samvaram brumi
                    pannayete pithiyyareti.
     [80] Panna ceva sati capi (iccayasma ajito)
                    namarupanca marisa
                    etamme puttho pabruhi
                   katthetam uparujjhati.
     [81]  Panna  ceva  sati  capiti  pannati  ya  panna  pajanana
vicayo   pavicayo   [1]-  sallakkhana  upalakkhana  paccupalakkhana  pandiccam
kosallam   nepunnam  vebhabya  cinta  upaparikkha  bhuri  medha  parinayika
vipassana     sampajannam    patodo    panna    pannindriyam    pannabalam
pannasattham      pannapasado      pannaaloko      pannaobhaso
pannapajjoto    pannaratanam    amoho    dhammavicayo   sammaditthi  .
Satiti   ya   sati  anussati  .pe.  sammasatiti  panna  ceva  sati  capi
iccayasma ajito.
     [82]    Namarupanca    marisati   namanti   cattaro   arupino
khandha   .   rupanti   cattaro   ca   mahabhuta   catunnanca  mahabhutanam
@Footnote: 1 Ma. dhammavicayo.
Upadayarupam   .  marisati  piyavacanam  garuvacanam  sagaravasappatissadhivacanametam
marisati namarupanca marisa.
     [83]   Etamme   puttho   pabruhiti  etammeti  yam  pucchami  yam
yacami   yam   ajjhesami   yam  pasademi  .  putthoti  pucchito  yacito
ajjhesito    pasadito    .    pabruhiti   bruhi   acikkhahi   desehi
pannapehi    patthapehi    vivarahi   vibhajahi   uttanikarohi   pakasehiti
etamme puttho pabruhi.
     [84]   Katthetam   uparujjhatiti   katthetam  nirujjhati  vupasammati  attham
gacchati    patippassambhatiti    katthetam    uparujjhati    .   tenaha   so
brahmano
                    panna ceva sati capi (iccayasma ajito)
                    namarupanca marisa
                    etamme puttho pabruhi
                    katthetam uparujjhatiti.
     [85] Yametam panham apucchi ajita tam vadami te
                   yattha namanca rupanca asesam uparujjhati
                   vinnanassa nirodhena etthetam uparujjhati.
     [86]    Yametam   panham   apucchiti   yametanti   pannanca   satinca
namarupanca   .   apucchiti   apucchasi   ayacasi   ajjhesasi  pasadesiti
yametam panham apucchi.
     [87]   Ajita   tam   vadami  teti  ajitati  bhagava  tam  brahmanam
namena    alapati    .    tanti   pannanca   satinca   namarupanca  .
Vadamiti   tam   vadami  acikkhami  desemi  pannapemi  patthapemi  vivarami
vibhajami uttanikaromi pakasemiti ajita tam vadami te.
     [88]   Yattha   namanca   rupanca   asesam   uparujjhatiti   namanti
cattaro    arupino   khandha   .   rupanti   cattaro   ca   mahabhuta
catunnanca    mahabhutanam   upadayarupam   .   asesanti   sabbena   sabbam
sabbatha   sabbam   asesam  nissesam  pariyadayavacanametam  1-  asesanti .
Uparujjhatiti    nirujjhati    vupasammati    attham    gacchati    patippassambhatiti
yattha namanca rupanca asesam uparujjhati.
     [89]     Vinnanassa     nirodhena     etthetam     uparujjhatiti
sotapattimaggananena    abhisankharavinnanassa    nirodhena   satta   bhave
thapetva   anamatagge   samsare   ye   uppajjeyyum   namanca   rupanca
etthete   nirujjhanti   vupasamanti   attham   gacchanti   patippassambhanti .
Sakadagamimaggananena    abhisankharavinnanassa    nirodhena   dve   bhave
thapetva    pancasu    bhavesu    ye    uppajjeyyum   namanca   rupanca
etthete   nirujjhanti   vupasamanti   attham   gacchanti   patippassambhanti .
Anagamimaggananena    abhisankharavinnanassa    nirodhena    ekam    bhavam
thapetva  kamadhatuya  2-  va  rupadhatuya  va  arupadhatuya  va  ye
uppajjeyyum    namanca    rupanca    etthete    nirujjhanti   vupasamanti
@Footnote: 1 Ma. pariyadiyanavacanametam. evamuparipi. 2 Ma. ayam patho natthi.
Attham      gacchanti      patippassambhanti      .     arahattamaggananena
abhisankharavinnanassa    nirodhena   ye   uppajjeyyum   namanca   rupanca
etthete   nirujjhanti   vupasamanti   attham   gacchanti   patippassambhanti .
Arahato    anupadisesaya    parinibbanadhatuya    1-   parinibbayantassa
purimavinnanassa   2-   nirodhena   panna   ca  sati  ca  namanca  rupanca
etthete    nirujjhanti    vupasamanti   attham   gacchanti   patippassambhantiti
vinnanassa nirodhena etthetam uparujjhati. Tenaha bhagava
             yametam panham apucchi            ajita tam vadami te
             yattha namanca rupanca         asesam uparujjhati
             vinnanassa nirodhena         etthetam uparujjhatiti.
     [90] Ye ca sankhatadhammase          ye ca sekkha 3- puthu idha
             tesam me nipako iriyam            puttho pabruhi marisa.
     [91]    Ye    ca   sankhatadhammaseti   sankhatadhamma   vuccanti
arahanto   khinasava   .   kimkarana   sankhatadhamma  vuccanti  arahanto
khinasava  .  te  sankhatadhamma  natadhamma  tulitadhamma  tiritadhamma  4-
vibhutadhamma   vibhavitadhamma   sabbe   sankhara   aniccati  sankhatadhamma
natadhamma     tulitadhamma     tiritadhamma    vibhutadhamma    vibhavitadhamma
sabbe  sankhara  dukkhati  sankhatadhamma  .pe.  sabbe  dhamma anattati
sankhatadhamma    avijjapaccaya    sankharati    sankhatadhamma    .pe.
Yankinci     samudayadhammam     sabbantam     nirodhadhammanti     sankhatadhamma
@Footnote: 1 Ma. nibbanadhatuya. 2 Ma. carimavinnanassa. 3 Ma. sekha. evamidisesu padesu.
@4 Ma. tiritadhamma. evamuparipi.
Natadhamma   tulitadhamma  tiritadhamma  vibhutadhamma  vibhavitadhamma  .  athava
tesam  khandha  sankhata  dhatuyo  sankhata  ayatanani  sankhatani gatiyo
sankhata   upapattiyo   sankhata  patisandhiyo  sankhata  bhava  sankhata
samsara  sankhata  vatta  sankhata  .  athava  te  khandhapariyante thita
dhatupariyante    thita    ayatanapariyante    thita   gatipariyante   thita
upapattipariyante    thita   patisandhipariyante   thita   bhavapariyante   thita
samsarapariyante    thita    vattapariyante    thita    antimabhave    thita
antimasamussaye thita antimadehadhara arahanto.
         Tesam cayam pacchimako         carimoyam samussayo
         jatimaranasamsaro            natthi nesam punabbhavoti.
Tamkarana    sankhatadhamma    vuccanti    arahanto    khinasavati    ye
ca sankhatadhammase.
     [92]   Ye   ca   sekkha   puthu   idhati   sekkhati  kimkarana
vuccanti    sekkha   .   sikkhantiti   sekkha   .   kim   sikkhanti  .
Adhisilampi sikkhanti adhicittampi sikkhanti adhipannampi sikkhanti.
     {92.1}  Katama  ca  1-  adhisilasikkha  .  idha  bhikkhu silava hoti
patimokkhasamvarasamvuto     viharati     acaragocarasampanno     anumattesu
vajjesu   bhayadassavi   samadaya   sikkhati   sikkhapadesu   khuddakopi  2-
silakkhandho   mahantopi   3-   silakkhandho   silam   patittha  avaranam  4-
samyamo   samvaro   mukham   pamukham  kusalanam  dhammanam  sammapattiya  5-  ayam
adhisilasikkha.
@Footnote: 1 Ma. casaddo natthi. evamidisesu thanesu. 2-3 Ma. pisaddo natthi.
@4 Ma. caranam. 5 Ma. samapattiya.
     {92.2}  Katama  ca  adhicittasikkha  .  idha  bhikkhu vivicceva kamehi
vivicca  akusalehi  dhammehi  savitakkam  savicaram  vivekajam  pitisukham  pathamam jhanam
dutiyam   jhanam   tatiyam   jhanam   catuttham   jhanam   upasampajja   viharati  ayam
adhicittasikkha.
     {92.3}   Katama  ca  adhipannasikkha  .  idha  bhikkhu  pannava  hoti
uyayatthagaminiya     pannaya     samannagato    ariyaya    nibbedhikaya
sammadukkhakkhayagaminiya    so    idam    dukkhanti    yathabhutam   pajanati
ayam    dukkhasamudayoti    ayam    dukkhanirodhoti    ayam    dukkhanirodhagamini
patipadati   yathabhutam   pajanati   ime   asavati   ayam  asavasamudayoti
ayam    asavanirodhoti    ayam    asavanirodhagamini   patipadati   yathabhutam
pajanati ayam adhipannasikkha.
     {92.4}    Ima   tisso  sikkha  avajjenta  sikkhanti  jananta
sikkhanti   [1]-   cittam   adhitthahanta   sikkhanti   saddhaya  adhimuccanta
sikkhanti   viriyam   2-  pagganhanta  sikkhanti  satim  upatthapenta  sikkhanti
cittam   samadahanta   sikkhanti   pannaya  pajananta  sikkhanti  abhinneyyam
abhijananta    sikkhanti   parinneyyam   parijananta   sikkhanti   pahatabbam
pajahanta    sikkhanti    bhavetabbam   bhaventa   sikkhanti   sacchikatabbam
sacchikaronta   sikkhanti   caranti   3-   acaranti  samacaranti  samadaya
vattanti   tamkarana  vuccanti  sekkha  .  puthuti  bahuka  ete  sekkha
sotapanna    ca    patipanna    ca    sakadagamino    ca   patipanna
@Footnote: 1 Ma. passanta sikkhanti. 2 Ma. viriyam. evamidisesu padesu. 3 Ma. ayam patho
@natthi.
Ca   anagamino   ca   patipanna   ca   arahanta  ca  patipanna  ca .
Idhati   imissa   ditthiya   imissa   khantiya  imissa  ruciya  imasmim
adaye   imasmim   vinaye   imasmim   dhamme  imasmim  dhammavinaye  imasmim
pavacane     imasmim    brahmacariye    imasmim    satthusasane    imasmim
attabhave imasmim manussaloketi ye ca sekkha puthu idha.
     [93]   Tesam  me  nipako  iriyam  puttho  pabruhi  marisati  tvampi
nipako   pandito   pannava   buddhima   nani   vibhavi   medhavi   tesam
sankhatadhammananca   sekkhananca   iriyam   cariyam   vuttim   acaram  gocaram
viharam   patipadam   .  putthoti  puttho  1-  pucchito  yacito  ajjhesito
pasadito    .    pabruhiti    bruhi    acikkhahi   desehi   pannapehi
patthapehi   vivarahi   vibhajahi   uttanikarohi   pakasehi   .  marisati
piyavacanam   garuvacanam   sagaravasappatissadhivacanametam   marisati   tesam   me
nipako iriyam puttho pabruhi marisa. Tenaha so brahmano
             ye ca sankhatadhammase        ye ca sekkha puthu idha
             tesam me nipako iriyam          puttho pabruhi marisati.
     [94] Kamesu nabhigijjheyya      manasanavilo siya
              kusalo sabbadhammanam        sato bhikkhu paribbaje.
     [95]    Kamesu    nabhigijjheyyati   kamati   uddanato   dve
kama vatthukama ca kilesakama ca.
     {95.1}   Katame   vatthukama   .   manapika   rupa   manapika
sadda manapika
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi.
Gandha   manapika  rasa  manapika  photthabba  attharana  papurana  1-
dasidasa     ajelaka     kukkutasukara    hatthigavassavalava    khettam
vatthu    hirannam    suvannam    gamanigamarajadhaniyo    ratthanca    janapado
ca   koso   ca   kotthagaranca   yankinci   rajaniyavatthu  vatthukama .
Apica   atita   kama  anagata  kama  paccuppanna  kama  ajjhatta
kama   bahiddha   kama  ajjhattabahiddha  kama  hina  kama  majjhima
kama   panita   kama   apayika   kama  manusika  kama  dibba
kama    paccupatthita   kama   nimmita   kama   paranimmita   kama
pariggahita   kama   apariggahita   kama  mamayita  kama  amamayita
kama   sabbepi   kamavacara   dhamma   sabbepi   rupavacara   dhamma
sabbepi     arupavacara     dhamma     tanhavatthuka     tanharammana
kamaniyatthena   rajaniyatthena   madaniyatthena  [2]-  kama  ime  vuccanti
vatthukama.
     {95.2}  Katame kilesakama. Chando kamo rago kamo chandarago
kamo  sankappo  kamo  rago  kamo  sankapparago kamo yo kamesu
kamacchando    kamarago    kamanandi   3-   kamatanha   kamasineho
kamapipasa    kamaparilaho    kamagedho    kamamuccha   kamajjhosanam
kamogho kamayogo kamupadanam kamacchandanivaranam.
         Addasam kama te mulam           sankappa kama jayasi
         na tam sankappayissami         evam kama na hehisiti.
@Footnote: 1 Ma. pavurana. evamuparipi. 2 Ma. ramaniyatthena. 3 Ma. sabbattha kamanandi.
@evamuparipi.
Ime  vuccanti  kilesakama  .  gedho  vuccati tanha yo rago sarago
.pe.    abhijjha   lobho   akusalamulam   .   kamesu   nabhigijjheyyati
kilesakamesu    vatthukamesu    nabhigijjheyya    na   palibujjheyya   1-
agiddho  agadhito  amucchito  anajjhopanno  2- vitagedho [3]- cattagedho
vantagedho   muttagedho   pahinagedho   patinissatthagedho  vitarago  [4]-
cattarago    vantarago    muttarago    pahinarago    patinissattharago
nicchato    nibbuto    sitibhuto    sukhapatisamvedi   brahmabhutena   attana
vihareyyati kamesu nabhigijjheyya.
     [96]  Manasanavilo  siyati  manoti  yam  cittam  mano  manasam hadayam
pandaram   [5]-   manayatanam   manindriyam   vinnanam  vinnanakkhandho  [6]-
manovinnanadhatu   .   kayaduccaritena  cittam  avilam  hoti  lulitam  eritam
ghattitam   calitam   bhantam   avupasantam  vaciduccaritena  manoduccaritena  ragena
dosena  mohena  kodhena  upanahena makkhena palasena issaya macchariyena
mayaya   satheyyena   thambhena  sarambhena  manena  atimanena  madena
pamadena  sabbakilesehi  sabbaduccaritehi  sabbadarathehi  7-  sabbaparilahehi
sabbasantapehi    sabbakusalabhisankharehi   cittam   avilam   hoti   lulitam
eritam  ghattitam  calitam  bhantam  avupasantam  .  manasanavilo  siyati  cittena
anavilo  siya  alulito  anerito  aghattito  acalito  abhanto vupasanto
avilakare    kilese   jaheyya   pajaheyya   vinodeyya   byantikareyya
@Footnote: 1 Ma. palibundheyya. 2 Ma. anajjhapanno. 3 Ma. vigatagedho. 4 Ma. vigatarago.
@5 Ma. mano. 6 tajja. 7 Ma. sabbadahehi.
Anabhavangameyya   avilakarehi   kilesehi  ca  arato  virato  pativirato
nikkhanto      nissattho      vupasanto      vippamutto     visannutto
vimariyadikatena cetasa vihareyyati manasanavilo siya.
     [97]  Kusalo  sabbadhammananti  sabbe  sankhara  aniccati  kusalo
sabbadhammanam   sabbe   sankhara   dukkhati   kusalo  sabbadhammanam  sabbe
dhamma    anattati   kusalo   sabbadhammanam   avijjapaccaya   sankharati
kusalo   sabbadhammanam  .pe.  yankinci  samudayadhammam  sabbantam  nirodhadhammanti
kusalo sabbadhammanam evampi kusalo sabbadhammanam.
     {97.1}  Athava  aniccato  kusalo  sabbadhammanam  dukkhato  rogato
gandato  sallato  aghato  abadhato  parato  palokato  itito upaddavato
asatato  1-  bhayato  upasaggato  calato  pabhanguto  addhuvato  atanato
alenato   asaranato   asaranibhutato  rittato  tucchato  sunnato  anattato
adinavato   viparinamadhammato   asarakato   aghamulato   vadhakato  vibhavato
sasavato  sankhatato  maramisato  jatidhammato  jaradhammato  byadhidhammato
maranadhammato     sokaparidevadukkhadomanassupayasadhammato    sankilesadhammato
samudayato   atthangamato   anassadato  2-  adinavato  anissaranato  3-
kusalo sabbadhammanam evampi kusalo sabbadhammanam.
     {97.2}  Athava khandhakusalo dhatukusalo ayatanakusalo paticcasamuppada-
kusalo      satipatthanakusalo     sammappadhanakusalo     iddhippadakusalo
indriyakusalo         balakusalo       bojjhangakusalo       maggakusalo
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. assadato. evamuparipi. 3 Ma. nissaranatopi.
@evamidisesu padesu.
Phalakusalo   nibbanakusalo   evampi   kusalo   sabbadhammanam   .   athava
sabbadhamma   vuccanti   dvadasayatanani   cakkhu  ceva  rupa  ca  sotanca
sadda  ca  ghananca  gandha  ca  jivha  ca  rasa  ca kayo ca photthabba
ca    mano    ca    dhamma    ca   .   yato   ca   ajjhattikabahiresu
ayatanesu   rago   1-   pahino   hoti   ucchinnamulo  talavatthukato
anabhavangato       ayatimanuppadadhammo      ettavatapi      kusalo
sabbadhammananti kusalo sabbadhammanam.
     [98]   Sato   bhikkhu   paribbajeti  satoti  catuhi  karanehi  sato
kaye     kayanupassanasatipatthanam     bhavento    sato    vedanasu
vedananupassanasatipatthanam        bhavento        sato       citte
cittanupassanasatipatthanam        bhavento        sato       dhammesu
dhammanupassanasatipatthanam      bhavento     sato     .     aparehipi
catuhi     karanehi    sato    asatiparivajjanaya    sato    satikaraniyanam
dhammanam    katatta    sato    satipatipakkhanam   2-   dhammanam   hatatta
sato satinimittanam dhammanam appamutthatta 3- sato.
     {98.1}   Aparehipi  catuhi  karanehi  sato  satiya  samannagatatta
sato   satiya   vasitatta  sato  satiya  pagunnataya  4-  sato  satiya
apaccorohanataya  sato  .  aparehipi  catuhi  karanehi  sato satatta 5-
sato    santatta    sato    samitatta   sato   santadhammasamannagatatta
sato   .   buddhanussatiya   sato  dhammanussatiya  sato  sanghanussatiya
sato    silanussatiya   sato   caganussatiya   sato   devatanussatiya
@Footnote: 1 Ma. chandarago. 2 Ma. satiparibandhanam. 3 Ma. asammutthatta. 4 Ma. pagunnena
@samannagatatta. 5 Ma. satiya samannagatatta.
Sato  anapanassatiya  sato  marananussatiya  1-  sato  kayagatasatiya
sato    upasamanussatiya    sato   .   ya   sati   .pe.   sammasati
satisambojjhango   ekayanamaggo   ayam  vuccati  sati  .  imaya  upeto
hoti    samupeto    upagato    samupagato    upapanno    samupapanno
samannagato    so    vuccati   sato   .   bhikkhuti   sattannam   dhammanam
bhinnatta   bhikkhu   .   sakkayaditthi   bhinna   hoti   vicikiccha  bhinna
hoti   silabbataparamaso   bhinno   hoti   rago  bhinno  hoti  doso
bhinno   hoti  moho  bhinno  hoti  mano  bhinno  hoti  bhinnassa  2-
honti   papaka   akusala   dhamma   sankilesika   ponobbhavika   3-
sadara dukkhavipaka ayatimjatijaramaraniya.
                Pajjena katena attana (sabhiyati bhagava)
                parinibbanagato vitinnakankho
                vibhavanca bhavanca vippahaya
                vusitava khinapunabbhavo sa bhikkhuti.
     {98.2}   Sato   bhikkhu   paribbajeti  sato  bhikkhu  paribbaje  sato
gaccheyya   sato   tittheyya   sato   nisideyya  sato  seyyam  kappeyya
sato    abhikkameyya   sato   patikkameyya   sato   alokeyya   sato
vilokeyya   sato   samminjeyya  4-  sato  pasareyya  sato  sanghati-
pattacivaram   dhareyya   sato   careyya  sato  5-  vihareyya  vatteyya
iriyeyya   paleyya   yapeyya   yapeyyati  sato  bhikkhu  paribbaje .
Tenaha bhagava
@Footnote: 1 Ma. maranassatiya. 2 Ma. bhinna. 3 Ma. ponobhavika. 4 Ma. saminjeyya.
@5 Ma. ayam patho natthi.
            Kamesu nabhigijjheyya        manasanavilo siya
            kusalo sabbadhammanam          sato bhikkhu paribbajeti.
     [99]   Saha   gathapariyosana   tena   1-  brahmanena  saddhim
ekacchanda      ekappayoga     ekadhippaya     ekavasanavasita
tesam     anekapanasahassanam    virajam    vitamalam    dhammacakkhum    udapadi
yankinci   samudayadhammam   sabbantam   nirodhadhammanti   tassa   ca  brahmanassa
anupadaya    asavehi    cittam    vimucci    .   saha   arahattappatta
ajinajatavakaciradandakamandalukesa    ca    massu    ca    antarahita  .
Bhandakasayavatthavasano     3-     sanghatipattacivaradharo     bhikkhu    4-
anvatthapatipattiya     panjaliko     bhagavantam     namassamano    nisinno
hoti sattha me bhante bhagava savakohamasmiti.
                Ajitamanavakapanhaniddeso pathamo.
                              ---------------
@Footnote: 1 Ma. ye te. 2 Ma.-tidandaka ... evamuparipi. 3 Ma. bhandu ... evamuparipi.
@4 Ma. ayam patho natthi.
               Tissametteyyamanavakapanhaniddeso
     [100] Kodha santusito loke (iccayasma tissametteyyo)
                     kassa no santi injita
                     ko ubhantamabhinnaya
                     majjhe manta na limpati 1-
                     kam brusi mahapurisoti
                    ko idha sibbanimaccagati 2-.
     [101]   Kodha   santusito   loketi  [3]-  santuttho  attamano
paripunnasankappoti     kodha    santusito    loke    .    iccayasma
tissametteyyoti     iccati     padasandhi     padasamsaggo    padaparipuri
akkharasamavayo       byanjanasilitthata        padanupubbakametam      4-
iccati   .   ayasmati   piyavacanam  garuvacanam  sagaravasappatissadhivacanametam
ayasmati    .   tissati   5-   tassa   brahmanassa   namam   sankha
samanna    pannatti   voharo   namam   namakammam   namadheyyam   nirutti
byanjanam    abhilapo    .    metteyyati   6-   tassa   brahmanassa
gottam     sankha     samanna    pannatti    voharoti    iccayasma
tissametteyyo.
     [102]    Kassa   no   santi   injitati   tanhinjitam   ditthinjitam
maninjitam    kilesinjitam    kamminjitam    kassime    injita   natthi   na
santi    na    samvijjanti    nupalabbhanti   pahina   samucchinna   vupasanta
@Footnote: 1 na. lippati. 2 Ma. sabbinimaccaga. evamuparipi. 3 tuttho. 4 Ma.
@padanupubbatametam. evamuparipi. 5 Ma. tissoti. 6 metteyyoti.
Patippassaddha    abhabbuppattika    nanaggina    daddhati    kassa   no
santi injita.
     [103]   Ko   ubhantamabhinnayati   ko   ubho  ante  abhinnaya
janitva   tulayitva   tirayitva   1-  vibhavayitva  vibhutam  katvati  ko
ubhantamabhinnaya.
     [104]   Majjhe   manta   nalimpatiti  [1]-  alitto  anupalitto
nikkhanto   nissattho   vippamutto   visamyutto   vimariyadikatena   cetasa
viharatiti majjhe manta na limpati.
     [105]  Kam  brusi  mahapurisoti  mahapuriso  aggapuriso setthapuriso
visetthapuriso   pamokkhapuriso   uttamapuriso   [3]-   pavarapurisoti   kam
brusi  kam  kathesi  kam  mannesi  kam  bhanasi  kam  passasi  kam  voharesiti 4-
kam brusi mahapurisoti.
     [106]  Ko  idha  sibbanimaccagati  ko  sibbanim  5-  tanham accaga
upaccaga  atikkanto  samatikkanto  vitivattoti  ko  idha  sibbanimaccaga.
Tenaha so brahmano
                kodha santusito loke (accayasma tissametteyyo)
                kassa no santi injita
                ko ubhantamabhinnaya
                majjhe manta na limpati
                kam brusi mahapurisoti
@Footnote: 1 Ma. tirayitva. evamuparipi. 2 Ma. majjhe mantaya nalippati. 3 Ma. padhanapuriso.
@4 Ma. voharasiti. 5 Ma. sibbinim. evamuparipi.
                     Ko idha sibbanimaccagati.
     [107] Kamesu brahmacariyava (metteyyati bhagava)
                     vitatanho sada sato
                     sankhaya nibbuto bhikkhu
                     tassa no santi injita
                     so ubhantamabhinnaya
                     majjhe manta na limpati
                     tam brumi mahapurisoti
                     so idha sibbanimaccagati.
     [108] Kamesu brahmacariyavati kamati uddanato dve
kama  vatthukama  ca  kilesakama  ca  .pe.  ime  vuccanti vatthukama
.pe.   ime  vuccanti  kilesakama  .  brahmacariyavati  1-  brahmacariyam
vuccati    assaddhammasamapattiya    arati    virati    pativirati    verani
akiriya   akaranam   anajjhapatti  velaanatikkamo  .  apica  nippariyayena
brahmacariyam   vuccati   ariyo   atthangiko   maggo  seyyathidam  sammaditthi
sammasankappo      sammavaca      sammakammanto      sammaajivo
sammavayamo    sammasati   sammasamadhi   .   yo   imina   ariyena
atthangikena    maggena    upeto    samupeto   upagato   samupagato
upapanno   samupapanno   samannagato   so   vuccati   brahmacariyava  .
Yatha   ca   dhanena   dhanavati  vuccati  bhogena  bhogavati  vuccati  yasena
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi.
Yasavati    vuccati    sippena    sippavati    vuccati   silena   silavati
vuccati    viriyena    viriyavati    vuccati   pannaya   pannavati   vuccati
vijjaya   vijjavati  vuccati  evameva  yo  imina  ariyena  atthangikena
maggena    upeto    samupeto    upagato    samupagato    upapanno
samupapanno    samannagato    so    vuccati    brahmacariyavati   kamesu
brahmacariyava    .   metteyyati   bhagava   tam   brahmanam   gottena
alapati   .   bhagavati   garavadhivacanametam   .pe.   sacchika   pannatti
yadidam bhagavati metteyyati bhagava.
     [109]   Vitatanho   sada  satoti  tanhati  rupatanha  saddatanha
gandhatanha    rasatanha    photthabbatanha    dhammatanha   .   yassesa
tanha   pahina   samucchinna   vupasanta   patippassaddha   abhabbuppattika
nanaggina   daddha   so   vuccati   vitatanho   cattatanho   vantatanho
muttatanho     pahinatanho    patinissatthatanho    vitarago    cattarago
vantarago     muttarago    pahinarago    patinissattharago    nicchato
nibbuto    sitibhuto   sukhapatisamvedi   brahmabhutena   attana   viharati  .
Sadati   sada   sabbada   sabbakalam   niccakalam   dhuvakalam   satatam  samitam
abbokinnam   pokhanupokham   1-   avici   samangi   sahitam  phusitam  purebhattam
pacchabhattam    purimayamam    majjhimayamam    pacchimayamam    kale    junhe
vasse  hemante  gimhe  purime  vayokhandhe  majjhime  vayokhandhe pacchime
vayokhandhe       .      satoti      catuhi      karanehi      sato
@Footnote: 1-2 Ma. ponkhanuponkham udakumikajatam avicisantatisahitam phassitam. evamuparipi.
Kaye   kayanupassanasatipatthananam   bhavitatta   1-   sato  vedanasu
vedananupassanasatipatthananam   bhavitatta   sato  citte  cittanupassana-
satipatthananam   bhavitatta   sato   dhammesu  dhammanupassanasatipatthananam
bhavitatta sato .pe. So vuccati satoti vitatanho sada sato.
     [110]  Sankhaya  nibbuto  bhikkhuti  sankhati  2-  nanam  ya panna
pajanana  vicayo  .pe.  amoho  dhammavicayo  sammaditthi  .  sankhayati
sankhaya   janitva   tulayitva   tirayitva   vibhavayitva   vibhutam  katva
sabbe   sankhara   aniccati   sankhaya   janitva  tulayitva  tirayitva
vibhavayitva   vibhutam   katva   sabbe  sankhara  dukkhati  sabbe  dhamma
anattati    avijjapaccaya   sankharati   .pe.   yankinci   samudayadhammam
sabbantam    nirodhadhammanti    sankhaya    janitva   tulayitva   tirayitva
vibhavayitva vibhutam katva.
     {110.1}   Athava   aniccato   sankhaya   janitva   tulayitva
tirayitva    vibhavayitva   vibhutam   katva   dukkhato   rogato   gandato
sallato   .pe.   anissaranato   sankhaya  janitva  tulayitva  tirayitva
vibhavayitva    vibhutam   katva   .   nibbutoti   ragassa   nibbapitatta
nibbuto    dosassa    nibbapitatta   nibbuto   mohassa   nibbapitatta
nibbuto    kodhassa    upanahassa    makkhassa    palasassa    issaya
macchariyassa    mayaya    satheyyassa    thambhassa   sarambhassa   manassa
atimanassa     madassa     pamadassa     sabbakilesanam    sabbaduccaritanam
@Footnote: 1 Ma. ... satipatthanam bhavento. evamuparipi. 2 Ma. sankha vuccati nanam.
Sabbadarathanam    sabbaparilahanam    sabbasantapanam   sabbakusalabhisankharanam
nibbapitatta   nibbuto   .   bhikkhuti  sattannam  dhammanam  bhinnatta  bhikkhu
.pe. Vusitava khinapunabbhavo sa bhikkhuti sankhaya nibbuto bhikkhu.
     [111]  Tassa  no  santi  injitati  tassati  arahato  khinasavassa
injita   tanhinjitam   ditthinjitam  maninjitam  kilesinjitam  kamminjitam .
Tassime   injita   natthi   na   santi  na  samvijjanti  nupalabbhanti  pahina
samucchinna    vupasanta    patippassaddha    abhabbuppattika    nanaggina
daddhati tassa no santi injita.
     [112]    So   ubhantamabhinnaya   majjhe   manta   na   limpatiti
antoti    phasso    eko    anto    phassasamudayo   dutiyo   anto
phassanirodho   majjhe   atitam   eko   anto   anagatam  dutiyo  anto
paccuppannam   majjhe   sukha   vedana   eko   anto  dukkha  vedana
dutiyo   anto   adukkhamasukha   vedana   majjhe   namam  eko  anto
rupam   dutiyo   anto   vinnanam   majjhe   cha   ajjhattikani  ayatanani
eko   anto   cha   bahirani   ayatanani   dutiyo   anto  vinnanam
majjhe    sakkayo   eko   anto   sakkayasamudayo   dutiyo   anto
sakkayanirodho    majjhe   .   manta   vuccati   panna   ya   panna
pajanana    .pe.    amoho   dhammavicayo   sammaditthi   .   lepati
dve    lepa    tanhalepo    ca    ditthilepo    ca   .   katamo
Tanhalepo   .   yavata   tanhasankhatena   simakatam   mariyadikatam  1-
odhikatam  pariyantikatam  2-  pariggahitam  mamayitam  idam  mamam  etam mamam ettakam
mamam   ettavata   mamam   mama   rupa  sadda  gandha  rasa  photthabba
attharana      papurana      dasidasa     ajelaka     kukkutasukara
hatthigavassavalava   khettam   vatthu   hirannam   suvannam  gamanigamarajadhaniyo
ratthanca    janapado    ca    koso    ca    kotthagaranca   kevalampi
mahapathavim     tanhavasena     mamayati    yavata    atthasatatanhaviparitam
ayam tanhalepo. Katamo ditthilepo.
     {112.1}    Visativatthuka   sakkayaditthi   dasavatthuka   micchaditthi
dasavatthuka    antaggahika    ditthi   ya   evarupa   ditthi   ditthigatam
ditthigahanam        ditthikantaro       ditthivisukayikam       ditthivipphanditam
ditthisannojanam   gaho   patiggaho   abhiniveso   paramaso   kummaggo
micchapatho   micchattam   titthayatanam   vipariyesaggaho   3-  viparitaggaho
vipallasaggaho    micchagaho    ayathavakasmim    yathavakanti   gaho
yavata   dvasatthi  ditthigatani  ayam  ditthilepo  .  so  ubhantamabhinnaya
majjhe   manta   na   limpatiti  so  ubho  ca  ante  majjhanca  mantaya
abhinnaya    janitva    tulayitva    tirayitva    vibhavayitva    vibhutam
katva   na   limpati   [4]-   nupalimpati   alitto   [5]-  anupalitto
nikkhanto     nissattho     vippamutto     visamyutto     vimariyadikatena
cetasa viharatiti so ubhantamabhinnaya majjhe manta na limpati.
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. pariyantakatam. 3 Ma. pariyasaggaho .... evamuparipi.
@4 Ma. na palippati. 5 Ma. asamlitto. evamuparipi.
     [113]  Tam  brumi  mahapurisoti  mahapuriso  aggapuriso setthapuriso
visetthapuriso   pamokkhapuriso   uttamapuriso   pavarapurisoti  tam  brumi  tam
kathemi  tam  mannami  tam  bhanami  tam  passami  tam  voharemi . Ayasma
sariputto   bhagavantam   etadavoca   mahapurisoti   1-   bhante   vuccati
kittavata   nu   kho   bhante   mahapuriso   hotiti  .  vimuttacittatta
khvaham    sariputta    mahapurisoti    vadami    adhimuttacittatta    no
mahapurisoti    vadami    kathanca   sariputta   vimuttacitto   hoti   idha
sariputta    bhikkhu    ajjhattam   kaye   kayanupassi   viharati   atapi
sampajano   satima   vineyya   loke   abhijjhadomanassam   tassa  kaye
kayanupassino    viharato    cittam    virajjati    vimuccati    anupadaya
asavehi   vedanasu   citte   dhammesu   dhammanupassi   viharati  atapi
sampajano   satima   vineyya   loke   abhijjhadomanassam  tassa  dhammesu
dhammanupassino    viharato    cittam    virajjati    vimuccati    anupadaya
asavehi   evam   kho   sariputta   bhikkhu   vimuttacitto  vimuttacittatta
khvaham      sariputta      mahapurisoti     vadami     adhimuttacittatta
no mahapurisoti vadamiti tam brumi mahapurisoti.
     [114]    So   idha   sibbanimaccagati   sibbani   vuccati   tanha
yo   rago  sarago  .pe.  abhijjha  lobho  akusalamulam  .  yassesa
sibbani     tanha    pahina    samucchinna    vupasanta    patippassaddha
abhabbuppattika    nanaggina    daddha   so   sibbanim   tanham   accaga
@Footnote: 1 Ma. mahapuriso mahapurisoti.
Upaccaga     atikkanto     samatikkanto     vitivattoti    so    idha
sibbanimaccaga. Tenaha bhagava
                kamesu brahmacariyava (metteyyati bhagava)
                vitatanho sada sato
                sankhaya nibbuto bhikkhu
                tassa no santi injita
                so ubhantamabhinnaya
                majjhe manta na limpati
                tam brumi mahapurisoti
                so idha sibbanimaccagati.
     [115]    Saha    gathapariyosana   tena   brahmanena   saddhim
ekacchanda      ekappayoga     ekadhippaya     ekavasanavasita
tesam     anekapanasahassanam    virajam    vitamalam    dhammacakkhum    udapadi
yankinci   samudayadhammam   sabbantam   nirodhadhammanti   tassa   ca  brahmanassa
anupadaya    asavehi    cittam    vimucci    .   saha   arahattappatta
ajinajatavakaciradandakamandalukesa    ca    massu    ca    antarahita  .
Bhandakasayavatthavasano       sanghatipattacivaradharo       anvatthapatipattiya
panjaliko   bhagavantam   namassamano   nisinno   hoti  sattha  me  bhante
bhagava savakohamasmiti.
              Tissametteyyamanavakapanhaniddeso dutiyo.
                  Punnakamanavakapanhaniddeso
     [116] Anejam muladassavim (iccayasma punnako)
                     atthi panhena agamam
                     kim nissita isayo manuja
                     khattiya brahmana devatanam
                     yannamakappimsu 1- puthudha loke
                     pucchami tam bhagava bruhi me tam.
     [117]   Anejam   muladassavinti   eja   vuccati   tanha   yo
rago   sarago   .pe.   abhijjha  lobho  akusalamulam  .  sa  eja
tanha    buddhassa    bhagavato    pahina    ucchinnamula   talavatthukata
anabhavangata   ayatim   anuppadadhamma   tasma   buddho   anejo  .
Ejaya   pahinatta   anejo  .  bhagava  labhepi  na  injati  alabhepi
na   injati   yasepi   na   injati   ayasepi   na  injati  pasamsayapi  na
injati   nindayapi   na   injati  sukhepi  na  injati  dukkhepi  na  injati
na   calati   na   vedhati   nappavedhatiti  anejam  .  muladassavinti  bhagava
muladassavi  hetudassavi  nidanadassavi sambhavadassavi [2]- samutthanadassavi
aharadassavi arammanadassavi paccayadassavi samudayadassavi.
     {117.1} Tini akusalamulani lobho akusalamulam doso akusalamulam
moho    akusalamulam    .    vuttanhetam    bhagavata   tinimani   bhikkhave
@Footnote: 1 Ma. yannamakappayimsu. 2 Ma. pabhavadassavi. evamuparipi.
Nidanani   kammanam  samudayaya  [1]-  lobho  nidanam  kammanam  samudayaya
doso   nidanam   kammanam   samudayaya  moho  nidanam  kammanam  samudayaya
na   bhikkhave   lobhajena  kammena  dosajena  kammena  mohajena  kammena
deva    pannayanti    manussa    pannayanti    ya   va   panannapi
kaci   sugatiyo   athakho  bhikkhave  lobhajena  kammena  dosajena  kammena
mohajena    kammena    nirayo    pannayati    tiracchanayoni   pannayati
pittivisayo   pannayati   ya   va   panannapi   kaci  duggatiyo  niraye
tiracchanayoniyam     pittivisaye    attabhavabhinibbattiya    imani    tini
akusalamulaniti bhagava janati passati.
     {117.2}  Evampi  bhagava  muladassavi  .pe.  samudayadassavi .
Tini  kusalamulani  alobho  kusalamulam  adoso  kusalamulam  amoho  kusalamulam.
Vuttanhetam   bhagavata   tinimani  .pe.  na  bhikkhave  alobhajena  kammena
adosajena  kammena  amohajena  kammena  nirayo  pannayati  tiracchanayoni
pannayati    pittivisayo    pannayati    ya    va    panannapi   kaci
duggatiyo   athakho   bhikkhave   alobhajena   kammena  adosajena  kammena
amohajena   kammena   deva   pannayanti   manussa   pannayanti   ya
va  panannapi  kaci  sugatiyo  deve  ca manusse ca attabhavabhinibbattiya
imani     tini     kusalamulaniti     bhagava    janati    passati   .
Evampi bhagava muladassavi .pe. Samudayadassavi.
     {117.3}  Vuttanhetam  bhagavata  yekeci  bhikkhave  dhamma  akusala
akusalabhagiya akusalapakkhika
@Footnote: 1 Ma. katamani tini.
Pakkhika   sabbe  te  avijjamulaka  avijjasamosarana  avijjasamugghata
sabbe   te   samugghatam  gacchantiti  bhagava  janati  passati  .  evampi
bhagava   muladassavi   .pe.   samudayadassavi   .   vuttanhetam   bhagavata
yekeci   bhikkhave  dhamma  kusala  kusalabhagiya  kusalapakkhika  sabbe  te
appamadamulaka     appamadasamosarana    appamado    tesam    dhammanam
aggamakkhayatiti   bhagava  janati  passati  .  evampi  bhagava  muladassavi
.pe. Samudayadassavi.
     {117.4}  Athava  bhagava  janati  passati  avijja mulam sankharanam
sankhara   mulam   vinnanassa   vinnanam   mulam   namarupassa  namarupam  mulam
salayatanassa   salayatanam   mulam   phassassa  phasso  mulam  vedanaya  vedana
mulam    tanhaya   tanha   mulam   upadanassa   upadanam   mulam   bhavassa
bhavo   mulam   jatiya   jati   mulam   jaramaranassati   bhagava   janati
passati. Evampi bhagava muladassavi .pe. Samudayadassavi.
     {117.5} Vuttanhetam 1- bhagavata yekeci bhikkhave dhamma
akusala    akusalabhagiya    akusalapakkhika   sabbe   te   avijjamulaka
avijjasamosarana     avijjasamugghata     sabbe     te    samugghatam
gacchantiti   2-  bhagava  janati  passati  .  evampi  bhagava  muladassavi
hetudassavi      nidanadassavi      sambhavadassavi      samutthanadassavi
aharadassavi     arammanadassavi     paccayadassavi     samudayadassaviti
anejam   muladassavim   .   iccayasma   punnakoti  iccati  padasandhi .
Ayasmati piyavacanam.
@Footnote: 1-2 Ma. athava bhagava janati passati cakkhu mulam cakkhuroganam sotam mulam sotaroganam
@ghanam mulam ghanaroganam jivha mulam jivharoganam kayo mulam kayaroganam mano mulam
@cetasikanam dukkhananti.
Punnakoti tassa brahmanassa namam.
     [118]   Atthi   panhena   agamanti  panhatthikamha  1-  agata
panham   pucchitukamamha   agata   panham   sotukama   agatamhati  2-
evampi  atthi  panhena  agamam  .  athava panhatthikanam panham pucchitukamanam
panham    sotukamanam    agamam    abhikkamanam    upasankamanam    payirupasanam
atthiti    evampi   atthi   panhena   agamam   .   athava   panhagamo
tuyham   atthi   tvampi   pahu  visavi  alamatto  maya  pucchitum  3-  kathetum
visajjetum sandassetum 4- bhanitunti 5- evampi atthi panhena agamam.
     [119]   Kimnissita   isayo   manujati   kimnissitati   kim  nissita
asita    allina    upagata    ajjhosita   adhimutta   .   isayoti
isinamaka   yekeci   isipabbajjam  pabbajita  ajivaka  niggantha  jatila
tapasa. Manujati manussa vuccantiti kimnissita isayo manuja.
     [120]   Khattiya   brahmana   devatananti   khattiyati  yekeci
khattiyajatika   .   brahmanati   yekeci   bhovadika  .  devatananti
ajivakasavakanam    ajivaka    devata    nigganthasavakanam    niggantha
devata     jatilasavakanam     jatila     devata    paribbajakasavakanam
paribbajaka   devata   avaruddhakasavakanam  6-  avaruddhaka  7-  devata
hatthivatikanam   hatthi   devata   assavatikanam  assa  devata  govatikanam
gavo    devata    kukkuravatikanam    kukkura    devata   kakavatikanam
kaka   devata   vasudevavatikanam   vasudevo  devata  baladevavatikanam
@Footnote: 1-2 Ma. panhena atthiko agatomhi panham pucchitukamo agatomhi panham sotukamo
@agatomhiti. 3 Ma. pucchitam. 4-5 Ma. vahassetam bharanti. 6-7 Ma. aviruddha ....
Baladevo      devata     punnabhaddavatikanam     punnabhaddo     devata
manibhaddavatikanam    manibhaddo    devata    aggivatikanam   aggi   devata
nagavatikanam    naga    devata    supannavatikanam    supanna   devata
yakkhavatikanam     yakkha    devata    asuravatikanam    asura    devata
gandhabbavatikanam    gandhabba    devata    maharajavatikanam    maharaja
devata   candavatikanam   cando   devata   suriyavatikanam  suriyo  devata
indavatikanam    indo    devata    brahmavatikanam    brahma   devata
devavatikanam   deva   devata   disavatikanam  disa  devata  ye  yesam
dakkhineyya te tesam devatati khattiya brahmana devatanam.
     [121]    Yannamakappimsu   puthudha   loketi   yanno   1-   vuccati
deyyadhammo civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam
annam    panam    vattham    yanam    malagandham    vilepanam   seyyavasatham
padipeyyam    .    yannamakappimsuti    yepi    yannam   esanti   gavesanti
pariyesanti civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam
annam   panam   vattham   yanam   malagandham  vilepanam  seyyavasatham  padipeyyam
tepi     yannam     kappenti     .    yepi    yannam    abhisankharonti
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam        annam       panam
vattham    yanam    malagandham   vilepanam   seyyavasatham   padipeyyam   tepi
yannam    kappenti    .    yepi   yannam   denti   yajanti   pariccajanti
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam        annam       panam
@Footnote: 1 Ma. yannam. evamuparipi.
Vattham    yanam    malagandham   vilepanam   seyyavasatham   padipeyyam   tepi
yannam   kappenti   .   puthuti  yanna  va  ete  puthu  yannayajaka  1-
va   ete   puthu   dakkhineyya   va   ete   puthu  .  katham  yanna
va   ete   puthu  .  ete  yanna  puthu  2-  civarapindapatasenasana-
gilanapaccayabhesajjaparikkhara   annam   panam   vattham   yanam   malagandham
vilepanam seyyavasatham padipeyyam evam yanna va ete puthu.
     {121.1}   Katham  yannayajaka  va  ete  puthu  .  [3]-  ete
yannayajaka   puthu   khattiya   ca  brahmana  ca  vessa  ca  sudda  ca
gahattha   ca   pabbajita   ca  deva  ca  manussa  ca  evam  yannayajaka
va  ete puthu. Katham dakkhineyya va ete puthu. 4- Ete dakkhineyya
puthu   samanabrahmana   yacaka  vanibbaka  savaka  5-  evam  dakkhineyya
va ete puthu. Idha loketi manussaloketi yannamakappimsu puthudha loke.
     [122]   Pucchami   tam  bhagava  bruhi  me  tanti  pucchati  tisso
puccha    aditthajotana   puccha   ditthasamsandana   puccha   vimaticchedana
puccha.
     Katama   aditthajotana   puccha  .  pakatiya  lakkhanam  anatam  hoti
adittham   atulitam   atiritam   avibhavitam   avibhutam   tassa  nanaya  dassanaya
tulanaya    tiranaya    vibhavanatthaya   vibhutatthaya   panham   pucchati   ayam
aditthajotana puccha.
     {122.1}  Katama  ditthasamsandana  puccha. Pakatiya lakkhanam natam hoti
@Footnote: 1 Ma. yannayajaka. evamuparipi. 2 Ma. bahukanam ete yanna. 3-4 Ma. bahuka.
@5 Ma. kapanaddhikavanibbakayacaka.
Dittham    tulitam    tiritam    vibhavitam   vibhutam   annehi   panditehi   saddhim
samsandanatthaya panham pucchati ayam ditthasamsandana puccha.
     Katama  vimaticchedana  puccha  .  pakatiya  samsayam pakkhanno 1- hoti
vimatim  pakkhanno  2-  dvelhakajato  evam nu kho na nu kho kinnu kho kathamnu
khoti  so  vimaticchedanatthaya  panham  pucchati  ayam  vimaticchedana  puccha.
Ima tisso puccha.
     Aparapi tisso puccha manussapuccha amanussapuccha nimmitapuccha.
     {122.2}   Katama   manussapuccha   .   manussa   buddham  bhagavantam
upasankamitva   panham   3-  pucchanti  bhikkhu  pucchanti  bhikkhuniyo  pucchanti
upasaka   pucchanti   upasikayo   pucchanti  rajano  pucchanti  khattiya
pucchanti    brahmana   pucchanti   vessa   pucchanti   sudda   pucchanti
gahattha pucchanti pabbajita pucchanti ayam manussapuccha.
     {122.3}   Katama   amanussapuccha   .   amanussa  buddham  bhagavantam
upasankamitva    panham   pucchanti   naga   pucchanti   supanna   pucchanti
yakkha   pucchanti   asura   pucchanti   gandhabba   pucchanti  maharajano
pucchanti   inda   pucchanti   brahmano   pucchanti   devatayo  pucchanti
ayam amanussapuccha.
     {122.4}   Katama   nimmitapuccha  .  yam  bhagava  rupam  abhinimminati
manomayam   sabbangapaccangam   ahinindriyam   so   nimmito   buddham   bhagavantam
upasankamitva
@Footnote: 1-2 Ma. pakkhando. 3 Ma. ayam patho natthi.
Panham     pucchati     bhagava     visajjeti    ayam    nimmitapuccha   .
Ima tisso puccha.
     Aparapi     tisso     puccha     attatthapuccha     paratthapuccha
ubhayatthapuccha.
     {122.5}     Aparapi     tisso     puccha    ditthadhammikatthapuccha
samparayikatthapuccha paramatthapuccha.
     Aparapi    tisso    puccha   anavajjatthapuccha   nikkilesatthapuccha
vodanatthapuccha.
     Aparapi tisso puccha atitapuccha anagatapuccha paccuppannapuccha.
     Aparapi     tisso     puccha     ajjhattapuccha    bahiddhapuccha
ajjhattabahiddhapuccha.
     {122.6}    Aparapi   tisso   puccha   kusalapuccha   akusalapuccha
abyakatapuccha.
     Aparapi tisso puccha khandhapuccha dhatupuccha ayatanapuccha.
     Aparapi    tisso    puccha   satipatthanapuccha   sammappadhanapuccha
iddhipadapuccha.
     Aparapi tisso puccha indriyapuccha balapuccha bojjhangapuccha.
     Aparapi tisso puccha maggapuccha phalapuccha nibbanapuccha.
     {122.7}  Pucchami  tanti  pucchami  tam  yacami  tam  ajjhesami  tam
pasademi   tam  kathassu  meti  pucchami  tam  .  bhagavati  garavadhivacanametam
.pe.   sacchika   pannatti   yadidam  bhagavati  .  bruhi  me  tanti  bruhi
acikkhahi     desehi    pannapehi    patthapehi    vivarahi    vibhajahi
uttanikarohi  pakasehiti  pucchami  tam  bhagava  bruhi  me  tam . Tenaha
so brahmano
                anejam muladassavim (iccayasma punnako)
                atthi panhena agamam
                kimnissita isayo manuja
                khattiya brahmana devatanam
                yannamakappimsu puthudha loke
                pucchami tam bhagava bruhi me tanti.
     [123] Yekecime isayo manuja (punnakati bhagava)
                khattiya brahmana devatanam
                yannamakappimsu puthudha loke
                asimsamana 1- punnaka itthatam 2-
                jaram sita yannamakappayimsu.
     [124]   Yekecime  isayo  manujati  yekecimeti  sabbena  sabbam
sabbatha   sabbam   asesam   nissesam   pariyadayavacanametam  yekecimeti .
Isayoti    isinamaka    yekeci    isipabbajjam    pabbajita   ajivaka
@Footnote: 1 Ma. asisamana. evamuparipi. 2 Ma. itthattam. evamuparipi.
Niggantha   jatila   tapasa  .  manujati  manussa  vuccantiti  yekecime
isayo    manuja    .    punnakati   bhagava   tam   brahmanam   namena
alapati   .   bhagavati   garavadhivacanametam   .pe.   sacchika   pannatti
yadidam bhagavati punnakati bhagava.
     [125]   Khattiya   brahmana   devatananti   khattiyati  yekeci
khattiyajatika   .   brahmanati   yekeci   bhovadika  .  devatananti
ajivakasavakanam    ajivaka    devata    .pe.   disavatikanam   disa
devata   ye   yesam   dakkhineyya   te   tesam   devatati   khattiya
brahmana devatanam.
     [126]   Yannamakappimsu  puthudha  loketi  yanno  vuccati  deyyadhammo
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam annam
panam   vattham   yanam   malagandham   vilepanam   seyyavasatham  padipeyyam .
Yannamakappimsuti     yepi     yannam    esanti    gavesanti    pariyesanti
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam        annam       panam
vattham   yanam   malagandham   vilepanam  seyyavasatham  padipeyyam  tepi  yannam
kappenti  .  puthuti  yanna  va  ete  puthu  yannayajaka  va ete puthu
dakkhineyya  va  ete  puthu  .  katham  yanna va ete puthu .pe. Evam
dakkhineyya  va  ete  puthu  .  idha  loketi manussaloketi yannamakappimsu
puthudha loke.
     [127]     Asimsamana     punnaka    itthatanti    asimsamanati
Rupapatilabham    asimsamana    saddapatilabham    asimsamana    gandhapatilabham
asimsamana    rasapatilabham   asimsamana   photthabbapatilabham   asimsamana
puttapatilabham    asimsamana    darapatilabham    asimsamana    dhanapatilabham
asimsamana    yasapatilabham    asimsamana   issariyapatilabham   asimsamana
khattiyamahasalakule   attabhavapatilabham   asimsamana  brahmanamahasalakule
attabhavapatilabham    asimsamana    gahapatimahasalakule    attabhavapatilabham
asimsamana      catummaharajikesu      devesu      attabhavapatilabham
asimsamana   tavatimsesu   devesu   yamesu  devesu  tusitesu  devesu
nimmanaratisu    devesu    paranimmitavasavattisu    devesu   brahmakayikesu
devesu    attabhavapatilabham    asimsamana    icchamana    sadiyamana
patthayamana pihayamana abhijappamanati asimsamana.
     {127.1}    Punnaka    itthatanti    ettha    attabhavabhinibbattim
asimsamana      ettha      khattiyamahasalakule     attabhavabhinibbattim
asimsamana     ettha     brahmanamahasalakule     attabhavabhinibbattim
asimsamana      ettha      gahapatimahasalakule     attabhavabhinibbattim
asimsamana   ettha   catummaharajikesu   devesu   attabhavabhinibbattim
asimsamana  ettha  tavatimsesu  devesu  ettha  yamesu  devesu ettha
tusitesu  devesu  ettha  nimmanaratisu  devesu  ettha  paranimmitavasavattisu
devesu  ettha  brahmakayikesu  devesu  attabhavabhinibbattim  asimsamana
icchamana    sadiyamana    patthayamana    pihayamana   abhijappamanati
Asimsamana punnaka itthatam.
     [128]   Jaram   sita   yannamakappayimsuti   jaram   sitati  jaranissita
byadhinissita      marananissita     sokaparidevadukkhadomanassupayasanissita
devate  1-  jatinissitaya  devate  jatinissita va devate jaranissitaya
devate  jaranissita  va  devate  byadhinissitaya  devate  byadhinissita
va    devate   marananissitaya   devate   marananissita   va   devate
sokaparidevadukkhadomanassupayasanissitaya     devate     sokaparidevadukkha-
domanassupayasanissita   va  devate  gatinissitaya  devate  gatinissita
va   devate   upapattinissitaya   devate  upapattinissita  va  devate
patisandhinissitaya   devate   patisandhinissita   va   devate  bhavanissitaya
devate  bhavanissita  va  devate  samsaranissitaya  devate  samsaranissita
va  devate  vattanissitaya  devate  vattanissita  va  asita  allina
upagata    ajjhosita    adhimuttati    jaram   sita   yannamakappayimsu  .
Tenaha bhagava
                yekecime isayo manuja (punnakati bhagava)
                khattiya brahmana devatanam
                yannamakappimsu puthudha loke
                asimsamana punnaka itthatam
                jaram sita yannamakappayimsuti.
     [129] Yekecime isayo manuja (iccayasma punnako)
@Footnote: 1 Ma. yadeva te jatinissita. tadeva te jaranissita. yadeva te jaranissita.
@tadeva te byadhinissita .... evamuparipi.
                Khattiya brahmana devatanam
                yannamakappimsu puthudha loke
                kaccissu 1- te bhagava yannapathe appamatta
                atarum 2- jatinca jaranca marisa
                pucchami tam bhagava bruhi me tam.
     [130]  Yekecime  isayo  manujati  yekecimeti  .pe.  kaccissu
te     bhagava     yannapathe    appamattati    kaccissuti    samsayapuccha
vimatipuccha  dvelhakapuccha  anekamsapuccha  evam  nukho  na  nu  kho  kinnu
kho   katham  nu  khoti  kaccissu  .  teti  yannayajaka  [3]-  .  bhagavati
garavadhivacanametam  .pe.  sacchika  pannatti  yadidam  bhagavati  kaccissu  te
bhagava   .   yannapathe   appamattati   yannoyeva  vuccati  yannapatho .
Yatha    ariyamaggo    ariyapatho    devamaggo   devapatho   brahmamaggo
brahmapatho evameva yannoyeva vuccati yannapatho.
     {130.1}   Appamattati   yannapathe   appamatta   lakkaccakarino
sataccakarino     atthitakarino     anolinavuttino     anikkhittacchanda
anikkhittadhura    taccarita   tabbahula   taggaruka   tanninna   tappona
tappabbhara  tadadhimutta  tadadhipateyyati  [4]-  yannapathe  appamatta.
Yepi   yannam   esanti   gavesanti   pariyesanti   civarapindapatasenasana-
gilanapaccayabhesajjaparikkharam  annam  panam  vattham  yanam  malaganadham vilepanam
seyyavasatham  padipeyyam  sakkaccakarino .pe. Tadadhipateyya tepi yannapathe
@Footnote: 1 Ma. kaccisu. evamupari. 2 Ma. ataru. 3 Ma. vuccanti. 4 Ma. tepi.
Appamatta    .   yepi   yannam   abhisankharonti   civarapindapatasenasana-
gilanapaccayabhesajjaparikkharam    annam   panam   vattham   yanam   malagandham
vilepanam   seyyavasatham   padipeyyam  sakkaccakarino  .pe.  tadadhipateyya
patepi    yannapathe    appamatta   .   yepi   yannam   denti   yajanti
pariccajanti civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam
annam    panam    vattham    yanam    malagandham    vilepanam   seyyavasatham
padipeyyam    sakkaccakarino   .pe.   tadadhipateyya   tepi   yannapathe
appamattati kaccissu te bhagava yannapathe appamatta.
     [131]    Atarum    jatinca   jaranca   marisati   jatijaramaranam
atarimsu    uttarimsu    patarimsu    samatikkamimsu   vitivattimsu   .   marisati
piyavacanam    garuvacanam    sagaravasappatissadhivacanametam    marisati    atarum
jatinca jaranca marisa.
     [132]   Pucchami   tam   bhagava  bruhi  me  tanti  pucchami  tanti
pucchami   tam   yacami   tam  ajjhesami  tam  pasademi  tam  kathassu  meti
pucchami    tam    .    bhagavati    garavadhivacanametam   .pe.   sacchika
pannatti  yadidam  bhagavati  .  bruhi  me  tanti  bruhi  acikkhahi  desehi
pannapehi    patthapehi    vivarahi   vibhajahi   uttanikarohi   pakasehiti
pucchami tam bhagava bruhi me tam. Tenaha so brahmano
                yekecime isayo manuja (iccayasma punnako)
                khattiya brahmana devatanam
                Yannamakappimsu puthudha loke
                kaccissu te bhagava yannapathe appamatta
                atarum jatinca jaranca marisa
                pucchami tam bhagava bruhi metanti.
     [133] Asimsanti thomayanti (abhijappanti) juhanti (punnakati bhagava)
                kamabhijappanti paticca labham
                te yajayoga bhavaragaratta
                natarimsu jatijaranti brumi.
     [134]   Asimsanti   thomayanti   abhijappanti   juhantiti  asimsantiti
rupapatilabham     asimsanti     saddapatilabham     asimsanti     gandhapatilabham
asimsanti     rasapatilabham     asimsanti     photthabbapatilabham    asimsanti
puttapatilabham     asimsanti     darapatilabham     asimsanti     dhanapatilabham
asimsanti     yasapatilabham     asimsanti     issariyapatilabham     asimsanti
khattiyamahasalakule      attabhavapatilabham      asimsanti      brahmana-
mahasalakule     gahapatimahasalakule     catummaharajikesu    devesu
.pe.   brahmakayikesu   devesu   attabhavapatilabham  asimsanti  sadiyanti
patthayanti pihayantiti asimsanti.
     {134.1}  Thomayantiti yannam va thomenti phalam va thomenti dakkhineyyam
va  thomenti  .  katham  yannam  thomenti  .  piyam  1-  dinnam manapam dinnam
panitam   dinnam   kappiyam   dinnam   viceyyam   dinnam  anavajjam  dinnam  abhinham
@Footnote: 1 Ma. sucim.
Dinnam   dadam   cittam   pasaditanti  thomenti  kittenti  vannenti  pasamsanti
evam  yannam  thomenti  .  katham  phalam  thomenti . Itonidanam rupapatilabho
bhavissati   saddapatilabho   bhavissati   gandhapatilabho   bhavissati  rasapatilabho
bhavissati    photthabbapatilabho   bhavissati   khattiyamahasalakule   brahmana-
mahasalakule    .pe.    brahmakayikesu   devesu   attabhavapatilabho
bhavissatiti    thomenti    kittenti    vannenti   pasamsanti   evam   phalam
thomenti. Katham dakkhineyyam thomenti.
     {134.2}  Dakkhineyya  jatisampanna  gottasampanna  ajjhayaka
mantadhara   tinnam   vedanam   paragu   sanighanduketubhanam   akkharappabhedanam
itihasapancamanam    padaka    veyyakarana    lokayatanamahapurisalakkhanesu
anavaya   1-   vitaraga  [2]-  ragavinayaya  va  patipanna  vitadosa
dosavinayaya   va   patipanna   vitamoha   mohavinayaya   va  patipanna
saddhasampanna      silasampanna      samadhisampanna     pannasampanna
vimuttisampanna     vimuttinanadassanasampannati     thomenti     kittenti
vannenti     pasamsanti    evam    dakkhineyyam    thomentiti    asimsanti
thomayanti.
     {134.3}    Abhijappantiti    rupapatilabham   abhijappanti   saddapatilabham
abhijappanti     gandhapatilabham     abhijappanti     rasapatilabham    abhijappanti
photthabbajappatilabham    abhijappanti    khattiyamahasalakule   attabhavapatilabham
abhijappanti  .pe.  brahmakayikesu  devesu  attabhavapatilabham  abhijappantiti
@Footnote: 1 Ma. anavayati. 2 Ma. va. evamuparipi.
Asimsanti thomayanti abhijappanti.
     {134.4}  Juhantiti  juhanti  denti  yajanti pariccajanti civarapindapata-
senasanagilanapaccayabhesajjaparikkharam     annam    panam    vattham    yanam
malagandham   vilepanam   seyyavasatham   padipeyyanti   asimsanti   thomayanti
abhijappanti    juhanti    .    punnakati    bhagavati   punnakati   bhagava
tam   brahmanam   namena  alapati  .  bhagavati  garavadhivacanametam  .pe.
Yadidam bhagavati punnakati bhagava.
     [135]   Kamabhijappanti   paticca   labhanti   rupapatilabham   paticca
kame   abhijappanti   saddapatilabham   paticca   kame   abhijappanti  .pe.
Brahmakayikesu   devesu   attabhavapatilabham   paticca   kame  abhijappanti
jappanti pajappantiti kamabhijappanti paticca labham.
     [136]   Te   yajayoga   bhavaragaratta   natarimsu   jatijaranti
brumiti  teti  yannayajaka  [1]-  .  yajayogati yagesu yutta ayutta
samayutta    taccarita    tabbahula    taggaruka   tanninna   tappona
tappabbhara    tadadhimutta    tadadhipateyyati    te    yajayoga  .
Bhavaragarattati   bhavarago   vuccati  tanha  2-  yo  bhavesu  bhavacchando
bhavarago    bhavanandi   bhavatanha   bhavasineho   bhavapipasa   bhavaparilaho
bhavamuccha     bhavajjhosanam     bhavaragena    bhavesu    ratta    gadhita
mucchita   ajjhopanna   lagga   laggita   palibuddhati   te  yajayoga
bhavaragaratta    .    natarimsu   jatijaranti   brumiti   te   yajayoga
@Footnote: 1 Ma. vuccanti. 2 Ma. ayam patho natthi.
Bhavaragaratta   jatijaramaranam   na   tarimsu   na   uttarimsu  na  patarimsu  na
samatikkamimsu    na    vitivattimsu   jatijaramarana   anikkhanta   anissattha
anatikkanta      asamatikkanta      avitivatta     antojatijaramarane
parivattanti    antosamsarapathe   parivattanti   jatiya   anugata   jaraya
anusata   byadhina   abhibhuta   maranena   abbhahata   atana  alena
asarana     asaranibhutati    brumi    acikkhami    desemi    pannapemi
patthapemi   vivarami   vibhajami  uttanikaromi  pakasemiti  te  yajayoga
bhavaragaratta natarimsu jatijaranti brumi. Tenaha bhagava
                     asimsanti thomayanti (abhijappanti) juhanti (punnakati bhagava)
                     kamabhijappanti paticca labham
                     te yajayoga bhavaragaratta
                     natarimsu jatijaranti brumiti.
     [137] Te ce natarimsu yajayoga (iccayasma punnako)
                     yannehi jatinca jaranca marisa
                     atha ko carahi devamanussaloke
                     atari jatinca jaranca marisa
                     pucchami tam bhagava bruhi me tam.
     [138]    Te   ce   natarimsu   yajayogati   te   yannayajaka
yajayoga   bhavaragaratta   jatijaramaranam   natarimsu   na   uttarimsu   na
patarimsu    na   samatikkamimsu   na   vitivattimsu   jatijaramarana   anikkhanta
Anissattha        anatikkanta        asamatikkanta        avitivatta
antojatijaramarane      parivattanti     antosamsarapathe     parivattanti
jatiya    anugata    jaraya   anusata   byadhina   abhibhuta   maranena
abbhahata   atana   alena  asarana  asaranibhutati  te  ce  natarimsu
yajayoga    .   iccayasma   punnakoti   iccati   padasandhi   .pe.
Ayasma punnakoti.
     [139]   Yannehi   jatinca   jaranca  marisati  yannehi  pahutehi
yannehi   vividhehi   yannehi   puthuhi   .   marisati   piyavacanam  garuvacanam
sagaravasappatissadhivacanametam    marisati    yannehi    jatinca    jaranca
marisa.
     [140]  Atha  ko  carahi  devamanussaloke  atari  jatinca  jaranca
marisati   atha   ko   eso   sadevake  loke  samarake  sabrahmake
sassamanabrahmaniya    pajaya    sadevamanussaya    jatijaramaranam   atari
uttari   patari   samatikkami   vitivattayi   .   marisati  piyavacanam  garuvacanam
sagaravasappatissadhivacanametam   marisati   atha  ko  carahi  devamanussaloke
atari jatinca jaranca marisa.
     [141]   Pucchami   tam   bhagava  bruhi  me  tanti  pucchami  tanti
pucchami  tam  yacami  tam  ajjhesami  tam  pasademi  tam  kathassu  meti 1-
pucchami   tam   .  bhagavati  sagaravadhivacanametam  .pe.  sacchika  pannatti
yadidam   bhagavati   .   bruhi   me   tanti   bruhi   acikkhahi  desehi
@Footnote: 1 Ma. metanti.
Pannapehi    patthapehi    vivarahi   vibhajahi   uttanikarohi   pakasehiti
pucchami tam bhagava bruhi me tam. Tenaha so brahmano
                     te ce natarimsu yajayoga (iccayasma punnako)
                     yannehi jatinca jaranca marisa
                     atha ko carahi devamanussaloke
                     atari jatinca jaranca marisa
                     pucchami tam bhagava bruhi me tanti.
     [142] Sankhaya lokasmim paroparani (punnakati bhagava)
                     yassinjitam natthi kuhinci loke
                     santo vidhumo anigho niraso
                     atari so jatijaranti brumi.
     [143]   Sankhaya   lokasmim   paroparaniti   sankha  vuccati  nanam
ya   panna   pajanana   .pe.   amoho   dhammavicayo  sammaditthi .
Paroparaniti  [1]-  oparam  2-  vuccati  manussaloko  param  3- vuccati
devaloko  oparam  vuccati kamadhatu param vuccati rupadhatu arupadhatu oparam
vuccati  kamadhatu  rupadhatu  param  vuccati  arupadhatu  .  sankhaya  lokasmim
paroparaniti   paroparani   aniccato  sankhaya  dukkhato  rogato  gandato
sallato   .pe.   anissaranato   sankhaya  janitva  tulayitva  tirayitva
vibhavayitva    vibhutam    katvati    sankhaya   lokasmim   paroparani  .
Punnakati    bhagavati    punnakati    bhagava    tam   brahmanam   namena
@Footnote: 1 Ma. oram vuccati sakattabhavo param vuccati parattabhavo oram vucacati
@sakarupavedanasannasankharavinnanam param vuccati pararupavedanasannasankharavinnanam oram
@vuccati cha ajjhattikani ayatanani param vuccati cha bahirani ayatanani. 2 Ma. oram.
@3 Ma. param. evamuparipi.
Alapati   .   bhagavati   garavadhivacanametam   *-  .pe.  yadidam  bhagavati
punnakati bhagava.
     [144]   Yassinjitam   natthi   kuhinci   loketi   yassati  arahato
khinasavassa     .     injitanti    tanhinjitam    ditthinjitam    kilesinjatam
maninjitam   kamminjitam   .  yassime  injita  natthi  [1]-  na  samvijjanti
nupalabbhanti      pahina      samucchinna     vupasanta     patippassaddha
abhabbuppattika    nanaggina    daddha   .   kuhinciti   kuhinci   kimhici
katthaci   ajjhattam   va   bahiddha  va  ajjhattabahiddha  va  .  loketi
apayaloke    .pe.    ayatanaloketi    yassinjitam    natthi    kuhinci
loke.
     [145]  Santo  vidhumo  anigho niraso atari so jatijaranti brumiti
santoti   ragassa  santatta  santo  dosassa  santatta  santo  mohassa
santatta   santo   kodhassa   upanahassa   makkhassa   palasassa  issaya
macchariyassa    mayaya    satheyyassa    thambhassa   sarambhassa   manassa
atimanassa     madassa     pamadassa     sabbakilesanam    sabbaduccaritanam
sabbadarathanam sabbaparilahanam sabbasantapanam
sabbakusalabhisankharanam       santatta      samitatta      vupasamitatta
vijjhatatta     nibbutatta     vigatatta     patippassaddhatta    santo
upasanto   vupasanto   nibbuto   patippassaddhoti   santo   .   vidhumoti
kayaduccaritam   vidhumitam   vidhamitam   [2]-   visositam   byantikatam  vaciduccaritam
manoduccaritam vidhumitam
@Footnote: 1 Ma. na santi. evamuparipi. 2 Ma. sositam. evamuparipi.
@* mikar—kr khagoe garavadhivacametam peDna garavadhivacanametam
Vidhamitam    visositam    byantikatam   rago   vidhumito   vidhamito   visosito
byantikato   doso   moho   kodho  upanaho  makkho  palaso  issa
macchariyam   maya   satheyyam   thambho  sarambho  mano  atimano  mado
pamado   vidhumito   vidhamito   visosito   byantikato   sabbe   kilesa
sabbe   duccarita   sabbe   daratha  sabbe  parilaha  sabbe  santapa
sabbakusalabhisankhara    vidhumita   vidhamita   visosita   byantikata  .
Apica kodho vuccati dhumo
                mano hi te brahmana kharibharo
                kodho dhumo gammani 1- mosavajjam
                jivha suja tapparassa 2- jotitthanam
                atta sudanto purisassa jati 3-.
     {145.1}  Apica dasahakarehi kodho jayati anattham me acariti kodho
jayati   anattham   me   caratiti   kodho   jayati  anattham  me  carissatiti
kodho    jayati    piyassa   me   manapassa   anattham   acariti   anattham
caratiti   anattham   carissatiti   kodho   jayati  appiyassa  me  amanapassa
attham    acariti    attham    caratiti   attham   carissatiti   kodho   jayati
atthane  va  pana  kodho  jayati  .  yo  evarupo  cittassa aghato
patighato   patigho   4-  pativirodho  kopo  pakopo  sampakopo  doso
padoso   sampadoso   cittassa   byapatti  manopadoso  kodho  kujjhana
kujjhitattam    doso    dussana    dussitattam    byapatti    byapajjana
@Footnote: 1 Ma. bhasmani. 2 Ma. hadayam. 3 Ma. joti. 4 patigham.
Byapajjitattam  virodho  pativirodho  candikkam  assuropo  1-  anattamanata
cittassa ayam vuccati kodho.
     {145.2}   Apica  kodhassa  adhimattaparittata  veditabba  .  atthi
kanci  kalam  kodho  cittavilakaranamatto  hoti na ca tava mukhakulanavikulano
hoti  .  atthi  kanci  kalam  kodho  mukhakulanavikulanamatto  hoti  na  ca
tava  hanusancopano  hoti  .  atthi  kanci  kalam kodho hanusancopanamatto
hoti  na  ca  tava  pharusavacaniccharano  hoti  .  atthi kanci kalam kodho
pharusavacaniccharanamatto  hoti  na  ca  tava  disavidisam anuvilokano hoti.
Atthi  kanci  kalam  kodho  disavidisam  anuvilokanamatto  hoti  na  ca tava
dandasatthaparamasano hoti.
     {145.3}  Atthi  kanci  kalam  kodho dandasatthaparamasanamatto hoti
na   ca  tava  dandasatthaabbhukkirano  hoti  .  atthi  kanci  kalam  kodho
dandasatthaabbhukkiranamatto    hoti   na   ca   tava   dandasatthaabhinipatano
hoti  .  atthi  kanci kalam kodho dandasatthaabhinipatanamatto hoti na ca tava
chindavicchindakarano  hoti  .  atthi  kanci kalam kodho chindavicchindakaranamatto
hoti  na  ca  tava  sambhanjanaparibhanjano  hoti  .  atthi kanci kalam kodho
sambhanjanaparibhanjanamatto  hoti  na  ca tava angamangapakaddhano hoti. Atthi
kanci  kalam kodho angamangapakaddhanamatto hoti na ca tava jivitapanasano 2-
hoti  .  atthi  kanci  kalam  kodho  jivitapanasanamatto  hoti  na ca tava
@Footnote: 1 Ma. asuropo. evamuparipi. 2 Ma. jivitavoropano.
Sabbacagapariccagasanthito  hoti  .  yato  kodho  param  puggalam  ghatetva
attanam   ghateti  ettavata  kodho  paramussadagato  paramavepullappatto
hoti   .  yasseso  kodho  pahino  samucchinno  vupasanto  patippassaddho
abhabbuppattiko nanaggina daddho so vuccati vidhumo.
     {145.4}  Kodhassa  pahinatta  vidhumo  kodhavatthussa  parinnatatta
vidhumo  kodhahetussa  ucchinnatta  1-  vidhumoti  vidhumo . Anighoti rago
nigho  doso  nigho  moho  nigho  kodho  nigho  upanaho  nigho  .pe.
Sabbakusalabhisankhara   nigha   .   yassete   nigha  pahina  samucchinna
vupasanta     patippassaddha     abhabbuppattika     nanaggina    daddha
so   vuccati   anigho  .  nirasoti  asa  vuccati  tanha  yo  rago
sarago .pe. Abhijjha lobho akusalamulam.
     {145.5}  Yassesa  asa  tanha  pahina  samucchinna  vupasanta
patippassaddha    abhabbuppattika    nanaggina    daddha    so   vuccati
niraso  .  jatiti  ya  tesam  tesam sattanam tamhi tamhi sattanikaye jati
sanjati   okkanti  nibbatti  abhinibbatti  khandhanam  patubhavo  ayatananam
patilabho. Jarati ya tesam tesam sattanam tamhi tamhi sattanikaye jara jiranata
khandiccam   paliccam  valittacata  ayuno  samhani  indriyanam  paripako .
Santo  vidhumo  anigho  niraso  atari so jatijaranti brumiti yo santo ca
vidhumo ca anigho ca niraso ca so jatijaramaranam atari uttari patari samatikkami
@Footnote: 1 Ma. upacchinnatta.
Vitivattayiti   brumi   acikkhami   desemi   pannapemi  patthapemi  vivarami
vibhajami   uttanikaromi   pakasemiti   santo   vidhumo   anigho  niraso
atari so jatijaranti brumi. Tenaha bhagava
                sankhaya lokasmim paroparani (punnakati bhagava)
                yassinjitam natthi kuhinci loke
                santo vidhumo anigho niraso
                atari so jatijaranti brumiti.
Saha    gathapariyosana    .pe.    panjaliko   bhagavantam   namassamano
nisinno hoti sattha me bhante bhagava savakohamasmiti.
               Punnakamanavakapanhaniddeso tatiyo.
                             ----------------
                    Mettagumanavakapanhaniddeso
     [146] Pucchami tam bhagava bruhi me tam (iccayasma mettagu)
                      mannami tam vedagum 1- bhavitattam
                      kuto nu dukkha samupagatame 2-
                      yekeci lokasmim anekarupa.
     [147]  Pucchami  tam  bhagava  bruhi  me  tanti  pucchati 3- tisso
puccha    aditthajotana   puccha   ditthasamsandana   puccha   vimaticchedana
puccha.
     Katama  aditthajotana  puccha  .  pakatiya  lakkhanam  anatam 4- hoti
adittham   atulitam   atiritam   avibhavitam   avibhutam   tassa  nanaya  dassanaya
tulanaya    tiranaya    vibhavanatthaya   vibhutatthaya   panham   pucchati   ayam
aditthajotana puccha.
     {147.1}   Katama  ditthasamsandana  puccha  .  pakatiya  lakkhanam  natam
hoti   dittham   tulitam   tiritam   vibhavitam   vibhutam  annehi  panditehi  saddhim
samsandanatthaya panham pucchati ayam ditthasamsandana puccha.
     Katama   vimaticchedana  puccha  .  pakatiya  samsayam  pakkhanno  hoti
vimatim  pakkhanno  dvelhakajato  evam  nukho  na  nukho kinnukho katham nukhoti
so  vimaticchedanatthaya  panham  pucchati  ayam  vimaticchedana  puccha . Ima
tisso puccha.
@Footnote: 1 Ma. vedagu. evamuparipi. 2 Ma. samudagata ime. evamuparipi. 3 Ma. pucchamiti.
@4 Ma. annatam. evamuparipi.
     Aparapi tisso puccha manussapuccha amanussapuccha nimamitapuccha.
     {147.2}  Katama  manussapuccha. Manussa buddham bhagavantam upasankamitva
panham   pucchanti  bhikkhu  pucchanti  bhikkhuniyo  pucchanti  upasaka  pucchanti
upasikayo   pucchanti   rajano  pucchanti  khattiya  pucchanti  brahmana
pucchanti   vessa  pucchanti  sudda  pucchanti  gahattha  pucchanti  pabbajita
pucchanti ayam manussapuccha.
     {147.3}   Katama   amanussapuccha   .   amanussa  buddham  bhagavantam
upasankamitva    panham   pucchanti   naga   pucchanti   supanna   pucchanti
yakkha   pucchanti   asura   pucchanti   gandhabba   pucchanti  maharajano
pucchanti   inda  pucchanti  brahmano  pucchanti  devatayo  1-  pucchanti
ayam amanussapuccha.
     {147.4}  Katama  nimmitapuccha  .  yam  2- bhagava rupam abhinimminati
manomayam   sabbangapaccangam   ahinindriyam   .  so  nimmito  buddham  bhagavantam
upasankamitva   panham  pucchati  bhagava  visajjeti  .  ayam  nimmitapuccha .
Ima tisso puccha.
     {147.5}   Aparapi   tisso   puccha  attatthapuccha  paratthapuccha
ubhayatthapuccha.
     Aparapi   tisso   puccha   ditthadhammikatthapuccha  samparayikatthapuccha
@Footnote: 1 Ma. deva. 2 Ma. ayam patho natthi.
Paramatthapuccha.
     Aparapi    tisso    puccha   anavajjatthapuccha   nikkilesatthapuccha
vodanatthapuccha.
     Aparapi tisso puccha atitapuccha anagatapuccha paccuppannapuccha.
     Aparapi     tisso     puccha     ajjhattapuccha    bahiddhapuccha
ajjhattabahiddhapuccha.
     {147.6} Aparapi tisso puccha kusalapuccha akusalapuccha abyakatapuccha.
     Aparapi tisso puccha khandhapuccha dhatupuccha ayatanapuccha.
     Aparapi    tisso    puccha   satipatthanapuccha   sammappadhanapuccha
iddhipadapuccha.
     Aparapi tisso puccha indriyapuccha balapuccha bojjhangapuccha.
     Aparapi tisso puccha maggapuccha phalapuccha nibbanapuccha.
     {147.7} Pucchami tanti pucchami tam yacami tam ajjhesami tam pasademi
tam  kathassu  1-  meti  pucchami  tam  .  bhagavati  garavadhivacanametam .pe.
Sacchika    pannatti   yadidam   bhagavati   .   bruhi   me   tanti   bruhi
acikkhahi   desehi  pannapehi  patthapehi  vivarahi  vibhajahi  utanikarohi
pakasehiti   pucchami   tam   bhagava   bruhi   me   tam   .  iccayasma
mettaguti iccati padasandhi .pe. Iccayasma mettagu.
     [148]   Mannami   tam  vedagum  bhavitattanti  vedaguti  tam  mannami
@Footnote: 1 Ma. kathayassu.
Bhavitattoti    tam   mannami   evam   mannami   evam   janami   evam
ajanami   evam   vijanami   evam   pativijanami   evam   pativijjhami
vedagu bhavitattoti.
     {148.1}  Kathanca  bhagava  vedagu . Vedo 1- vuccati catusu maggesu
nanam     panna     pannindriyam     pannabalam     dhammavicayasambojjhango
vimamsa  vipassana  sammaditthi  .  bhagava  tehi  vedehi  jatijaramaranassa
antagato     antappatto     kotigato     kotippatto    pariyantagato
pariyantappatto    vosanagato   vosanappatto   tanagato   tanappatto
lenagato      lenappatto     saranagato     saranappatto     abhayagato
abhayappatto     accutagato    accutappatto    amatagato    amatappatto
nibbanagato nibbanappatto. Vedananam va antagatoti vedagu.
     {148.2}  Vedehi  va  antagatoti  vedagu. Sattannam va dhammanam
viditatta  vedagu  .  sakkayaditthi  vidita  hoti  vicikiccha  vidita  hoti
silabbataparamaso  vidito  hoti  rago doso moho mano vidito hoti.
Viditassa  2-  honti  papaka  akusala  dhamma  sankilesika ponobbhavika
sadara dukkhavipaka ayatimjatijaramaraniya.
                Vedani viceyya kevalani (sabhiyati bhagava)
                samananam yani patthi 3- brahmananam
                sabbavedanasu vitarago
                sabbam vedamaticca vedagu so 4-.
                               [5]-
@Footnote: 1 Ma. veda vuccanti. 2 Ma. viditassa. 3 Ma. yanidhatthi. 4 Ma. soti.
@5 Ma. evam bhagava vedagu.
     {148.3}  Katham  bhagava  bhavitatto . Bhagava bhavitakayo bhavitasilo
bhavitacitto     bhavitapanno     bhavitasatipatthano    bhavitasammappadhano
bhavitaiddhipado      bhavitindriyo      bhavitabalo     bhavitabojjhango
bhavitamaggo   pahinakileso   patividdhakuppo   sacchikatanirodho   .   dukkham
tassa   parinnatam   samudayo   pahino  maggo  bhavito  nirodho  sacchikato
abhinneyyam      abhinnatam      parinneyyam      parinnatam     pahatabbam
pahinam    bhavetabbam    bhavitam    sacchikatabbam   sacchikatam   .   aparitto
mahanto   gambhiro   appameyyo   duppariyogalho  bahuratano  sagarupamo
chalangupekkhaya   samannagato   hoti   .   cakkhuna   rupam  disva  neva
sumano  hoti  na  dummano  upekkhako  viharati  sato  sampajano  sotena
saddam  sutva  ghanena  gandham  ghayitva  jivhaya  rasam  sayitva  kayena
photthabbam   phusitva   manasa   dhammam   vinnaya   neva  sumano  hoti  na
dummano upekkhako viharati sato sampajano.
     {148.4} Cakkhuna rupam disva manapam [1]- nabhigijjhati nabhipihayati 2-
na  ragam  janeti  .  tassa  thitova  kayo hoti thitam cittam ajjhattam susanthitam
suvimuttam  .  cakkhuna  kho  panetam  3-  rupam  disva amanapam na manku hoti
appatitthinacitto    adinamanaso    4-    abyapannacetaso   .   tassa
thitova  kayo  hoti  thitam  cittam  ajjhattam  susanthitam  suvimuttam  .  sotena
saddam   sutva   ghanena   gandham   ghayitva   jivhaya   rasam   sayitva
kayena      photthabbam      phusitva     manasa     dhammam     vinnaya
@Footnote: 1 Ma. rupam. 2 Ma. nabhihamsati. evamuparipi. 3 Ma. paneva. 4 Ma. appatitthitacitto
@alinamanaso. evamuparipi.
Manapam   nabhigijjhati   nabhipihayati   na   ragam   janeti  .  tassa  thitova
kayo   hoti   thitam   cittam  ajjhattam  susanthitam  suvimuttam  .  manasa  1-
kho  panetam  2-  dhammam  vinnaya  amanapam  na  manku hoti appatitthinacitto
adinamanaso  abyapannacetaso  .  tassa  thitova  kayo  hoti  thitam cittam
ajjhattam   susanthitam   suvimuttam   .  cakkhuna  rupam  disva  manapamanapesu
rupesu   thitova  kayo  hoti  thitam  cittam  ajjhattam  susanthitam  suvimuttam .
Sotena  saddam  sutva  ghanena  gandham  ghayitva  jivhaya  rasam  sayitva
kayena   photthabbam   phusitva   manasa   dhammam  vinnaya  manapamanapesu
dhammesu thitova kayo hoti thitam cittam ajjhattam susanthitam suvimuttam.
     {148.5}  Cakkhuna  rupam  disva rajaniye na rajjati dosaniye 3-  na
dussati   mohaniye  na  muyhati  kopaniye  na  kuppati  madaniye  na  majjati
kilesaniye  na  kilissati  .  sotena  saddam  sutva ghanena gandham ghayitva
jivhaya  rasam  sayitva  kayena  photthabbam  phusitva  manasa dhammam vinnaya
rajaniye  na  rajjati  dosaniye  3-  na dussati mohaniye na muyhati kopaniye
na   kuppati   madaniye   na   majjati  kilesaniye  na  kilissati  .  ditthe
ditthamatto   sute   sutamatto   mute  mutamatto  vinnate  vinnatamatto
ditthe  na  limpati  sute  na  limpati  mute  na  limpati vinnate na limpati
ditthe   anupayo   4-   anissito   appatibaddho   vippamutto  visamyutto
vimariyadikatena           cetasa           viharati           sute
@Footnote: 1 Ma. manayeva. 2 Ma. pana. 3 dussaniye. 4 Ma. anupayo. evamuparipi.
Mute    vinnate    anupayo    anissito    appatibaddho    vippamutto
visamyutto    vimariyadikatena   cetasa   viharati   .   samvijjati   bhagavato
cakkhu    passati   bhagava   cakkhuna   rupam   chandarago   bhagavato   natthi
suvimuttacitto   bhagava   .   samvijjati   bhagavato   sotam   sunati  bhagava
sotena   saddam   chandarago   bhagavato   natthi  suvimuttacitto  bhagava .
Samvijjati   bhagavato   ghanam   ghayati   bhagava   ghanena  gandham  chandarago
bhagavato   natthi   suvimuttacitto   bhagava   .   samvijjati  bhagavato  jivha
sayati   bhagava   jivhaya  rasam  chandarago  bhagavato  natthi  suvimuttacitto
bhagava    .    samvijjati    bhagavato   kayo   phusati   bhagava   kayena
photthabbam chandarago bhagavato natthi suvimuttacitto bhagava.
     {148.6}  Samvijjati  bhagavato  mano  vijanati  bhagava  manasa dhammam
chandarago  bhagavato  natthi  suvimuttacitto  bhagava . Cakkhu ruparamam ruparatam
rupasammuditam   bhagavata  1-  dantam  guttam  rakkhitam  samvutam  tassa  ca  samvaraya
dhammam  deseti  .  sotam  saddaramam  saddaratam  ghanam  gandharamam  gandharatam
jivha   rasarama   rasarata   rasasammudita   [2]-   bhagavata   danta
gutta   rakkhita   samvuta  tassa  ca  samvaraya  dhammam  deseti  .  kayo
photthabbaramo     mano     dhammaramo    dhammarato    dhammasammudito
[3]-   Bhagavata   danto   gutto   rakkhito  samvuto  tassa  ca  samvaraya
dhammam deseti.
         Dantam nayanti samitim            dantam rajabhiruhati
@Footnote: 1 Ma. bhagavato. evamuparipi. 2 Ma. sa. 3 Ma. so.
         Danto settho manussesu      yotivakyam titikkhati.
         Varamassatara danta            ajaniyava 1- sindhava
         kunjarava 1- mahanaga    attadanto tato varam.
         Na hi etehi yanehi           gaccheyya agatam disam
         yathattana sudantena         danto dantena gacchati.
         Vidhasu na vikampanti            vippamutta punabbhava
         dantabhumim anuppatta         te loke vijitavino.
                Yassindriyani bhavitani
                ajjhattanca bahiddha ca sabbaloke
                nibbijjhimam paranca lokam
                kalam kankhati bhavito sudantoti  2-.
Evam bhagava bhavitattoti mannami tam vedagum bhavitattam.
     [149]   Kutonu   dukkha   samupagatameti   kutonuti   samsayapuccha
vimatipuccha    dvelhakapuccha   anekamsapuccha   evam   nukho   na   nukho
kim   nukho   katham   nukhoti   kutonu   .   dukkhati   jatidukkham  jaradukkham
byadhidukkham     maranadukkham    sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkham    [3]-
nerayikam    dukkham   tiracchanayonikam   dukkham   pittivisayikam   dukkham   manusikam
dukkham   gabbhokkantimulakam   dukkham   gabbhethitimulakam  dukkham  gabbhavutthanamulakam
dukkham     jatassupanibandhakam     dukkham    jatassa    paradheyyakam    dukkham
attupakkamam     dukkham     parupakkamam     dukkham    dukkhadukkham    samsaradukkham
@Footnote: 1 Ma. ca. 2 Ma. sa dantoti. 3 Ma. byasanam dukkham.
Viparinamadukkham  cakkhurogo  sotarogo  ghanarogo  jivharogo  kayarogo
sisarogo   kannarogo   mukharogo   dantarogo   kaso  saso  pinaso
daho  1-  jaro  kucchirogo  muccha  pakkhandika  sula  2- visucika kuttham
gando    kilaso    soso   apamaro   daddu   kandu   kacchu   rakhasa
vitacchika    lohitam    pittam    madhumeho    amsa    pilaka   bhagandala
pittasamutthana   abadha   semhasamutthana   abadha   vatasamutthana
abadha  sannipatika  abadha  utuparinamaja  abadha  visamapariharaja
abadha    opakkamika    abadha    kammavipakaja   abadha   sitam
unham jighaccha pipasa uccaro passavo
     {149.1}    damsamakasavatatapasirimsapasamphassadukkham    matumaranam   dukkham
pitumaranam   dukkham   bhatumaranam   dukkham   bhaginimaranam   dukkham   puttamaranam  dukkham
dhitumaranam   dukkham   natibyasanam   dukkham   bhogabyasanam  dukkham  silabyasanam  dukkham
ditthibyasanam   dukkham   .   yesam   dhammanam  adito  samudagamanam  pannayati
atthangamato  nirodho  pannayati  .  kammasannissito vipako vipakasannissitam
kammam   namasannissitam   rupam   rupasannissitam  namam  jatiya  anugatam  jaraya
anusatam   byadhina   abhibhutam   maranena  abbhahatam  dukkhe  patitthitam  atanam
alenam  asaranam  asaranibhutam  ime  vuccanti  dukkha  .  ime  dukkha  kuto
samupagata   kuto   jata   kuto   sanjata   kuto   nibbatta  kuto
abhinibbatta   kuto   patubhuta   kinnidana  kimsamudaya  kimpabhavati  imesam
dukkhanam          mulam         pucchati         hetum         pucchati
@Footnote: 1 Ma. daho. 2 Ma. sula. evamuparipi.
Nidanam    pucchati   sambhavam   pucchati   pabhavam   pucchati   samutthanam   pucchati
aharam  pucchati  arammanam  pucchati  paccayam  pucchati  samudayam  pucchati  [1]-
yacati ajjhesati pasadetiti kutonu dukkha samupagatame.
     [150]   Yekeci  lokasmim  anekarupati  yekeciti  sabbena  sabbam
sabbatha   sabbam   asesam  nissesam  pariyadayavacanametam  2-  yekeciti .
Lokasminti   apayaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke  dhatuloke
ayatanaloke    .   anekarupati   anekavidha   nanappakara   dukkhati
yekeci lokasmim anekarupa. Tenaha so brahmano
                     pucchami tam bhagava bruhi me tam (iccayasma mettagu)
                     mannami tam vedagum bhavitattam
                     kutonu dukkha samupagatame
                     yekeci lokasmim anekarupati
     [151] Dukkhassa ve mam pabhavam apucchasi (mettaguti bhagava)
                     tante pavakkhami yatha pajanam
                     upadhinidana pabhavanti dukkha
                     yekeci lokasmim anekarupa.
     [152]  Dukkhassa  ve  mam  pabhavam  apucchasiti  dukkhassati jatidukkhassa
jaradukkhassa      byadhidukkhassa      maranadukkhassa      sokaparidevadukkha-
domanassupayasadukkhassati   3-   .  dukkhassa  ve  mam  pabhavam  apucchasiti
mam   4-   dukkhassa   mulam   pucchasi  hetum  pucchasi  nidanam  pucchasi  sambhavam
@Footnote: 1 Ma. papucchati. 2 Ma. pariyadiyanavacanametam. evamuparipi. 3 Ma. itisaddo
@natthi. 4 Ma. ayam patho natthi.
Pucchasi   pabhavam   pucchasi   samutthanam   pucchasi   aharam  pucchasi  arammanam
pucchasi     paccayam    pucchasi    samudayam    pucchasi    yacasi    ajjhesasi
pasadesiti   dukkhassa   ve  mam  pabhavam  apucchasi  .  mettaguti  bhagava  tam
brahmanam   namena   alapati   .   bhagavati   garavadhivacanametam  .pe.
Sacchika pannatti yadidam bhagavati mettaguti bhagava.
     [153]  Tante  pavakkhami  yatha  pajananti  tante  1- pavakkhamiti
tam   te   dukkhassa   mulam   pavakkhami  hetum  pavakkhami  nidanam  pavakkhami
sambhavam    pavakkhami   pabhavam   pavakkhami   samutthanam   pavakkhami   aharam
pavakkhami   arammanam   pavakkhami   paccayam   pavakkhami   samudayam  pavakkhami
acikkhissami    desissami    pannapessami   patthapessami   vivarissami
vibhajissami    uttanikarissami   pakasessamiti   tante   pavakkhami  .
Yatha     pajananti    yatha    pajananto    ajananto    vijananto
pativijananto  pativijjhanto  na  itihitiham  2-  na  itikiraya  na paramparaya
na   pitakasampadaya   na   takkahetu   na  nayahetu  na  akaraparivitakkena
na    ditthinijjhanakkhantiya    samam    sayamabhinnatam   attapaccakkham   dhammam
[3]- Kathayissamiti [4]- yatha pajanam.
     [154]   Upadhinidana   pabhavanti   dukkhati   upadhiti   dasa   upadhi
tanhupadhi    ditthupadhi    kilesupadhi    kammupadhi    duccaritupadhi    aharupadhi
patighupadhi   catasso   upadinnadhatuyo   upadhi  cha  ajjhattikani  ayatanani
upadhi   cha   vinnanakaya   upadhi   sabbampi  dukkham  dukkhatthena  5-  upadhi
@Footnote: 1 Ma. tanti. 2 Ma. itihitiham. evamuparipi. 3 Ma. tam. 4 Ma. tam te pavakkhami.
@5 Ma. dukkhamanatthena.
Ime    vuccanti    dasa    upadhi   .   dukkhati   jatidukkham   jaradukkham
byadhidukkham     maranadukkham    sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkham    .pe.
Byadhina    abhibhutam    maranena    abbhahatam   dukkhe   patitthitam   atanam
alenam   asaranam   asaranibhutam   ime   vuccanti   dukkha  .  ime  dukkha
upadhinidana     upadhihetuka     upadhipaccaya     upadhikarana    honti
sambhavanti    pabhavanti    jayanti   sanjayanti   nibbattanti   patubhavantiti
upadhinidana pabhavanti dukkha.
     [155]   Yekeci  lokasmim  anekarupati  yekeciti  sabbena  sabbam
sabbatha   sabbam   asesam   nissesam   pariyadayavacanametam   yekeciti  .
Lokasminti   apayaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke  dhatuloke
ayatanaloke    .   anekarupati   anekavidha   nanappakara   dukkhati
yekeci lokasmim anekarupa. Tenaha bhagava
                     dukkhassa ve mam pabhavam apucchasi (mettaguti bhagava)
                     tante pavakkhami yatha pajanam
                     upadhinidana pabhavanti dukkha
                     yekeci lokasmim anekarupati.
     [156] Yo ve avidva upadhim karoti
                     punappunam dukkhamupeti mando
                     tasma pajanam upadhim na kayira
                     dukkhassa jatippabhavanupassi.
     [157]   Yo   ve  avidva  upadhim  karotiti  yoti  yo  yadiso
yathayutto   yathavihito   yathapakaro   yamthanappatto   yamdhammasamannagato
khattiyo   va   brahmano   va   vesso   va  suddo  va  gahattho
va   pabbajito   va  devo  va  manusso  va  .  avidvati  avidva
avijjagato    anani    avibhavi    duppanno    .    upadhim   karotiti
tanhupadhim   karoti   ditthupadhim   karoti   kilesupadhim  karoti  kammupadhim  karoti
duccaritupadhim    karoti   aharupadhim   karoti   patighupadhim   karoti   catasso
upadinnadhatuyo   upadhi   karoti   cha   ajjhattikani   ayatanani   upadhi
karoti    cha    vinnanakaye    upadhi    karoti    janeti    sanjaneti
nibbattetiti avidva upadhim karoti.
     [158]   Punappunam   dukkhamupeti   mandoti   punappunam   dukkhamupetiti
punappunam    jatidukkham   jaradukkham   byadhidukkham   maranadukkham   sokaparideva-
dukkhadomanassupayasadukkham  eti  upeti  1-  upagacchati  ganhati paramasati
abhinivisatiti    punappunam    dukkhamupeti    .    mandoti   mando   mulho
avidva     avijjagato    anani    avibhavi    duppannoti    punappunam
dukkhamupeti mando.
     [159]   Tasma  pajanam  upadhim  na  kayirati  tasmati  tasma  2-
tamkarana   tamhetu   tappaccaya   tamnidana  etam  adinavam  sampassamano
upadhisuti   tasma   .   pajananti   pajananto   ajananto  vijananto
pativijananto   pativijjhanto   sabbe   sankhara   aniccati   pajananto
@Footnote: 1 Ma. samupeti. 2 Ma. ayam patho natthi
Ajananto     vijananto     pativijananto     pativijjhanto    sabbe
sankhara    dukkhati    sabbe    dhamma   anattati   .pe.   yankinci
samudayadhammam     sabbantam     nirodhadhammanti     pajananto    ajananto
vijananto   pativijananto   pativijjhanto  .  upadhim  na  kayirati  tanhupadhim
na   kareyya  ditthupadhim  na  kareyya  kilesupadhim  na  kareyya  kammupadhim  1-
na   kareyya   duccaritupadhim  na  kareyya  aharupadhim  na  kareyya  patighupadhim
na    kareyya    catasso   upadinnadhatuyo   upadhi   na   kareyya   cha
ajjhattikani   ayatanani   upadhi   na   kareyya  [2]-  na  janeyya  na
sanjaneyya na nibbatteyyati tasma pajanam upadhim na kayira.
     [160]    Dukkhassati   jatidukkhassa   jaradukkhassa   byadhidukkhassa
maranadukkhassa    sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkhassa   pabhavanupassi   3-
mulanupassi    hetanupassi    nidananupassi   sambhavanupassi   pabhavanupassi
samutthananupassi     aharanupassi     arammananupassi    paccayanupassi
samudayanupassi    .    anupassana    vuccati    panna    ya    panna
pajanana    .pe.    amoho    dhammavicayo   sammaditthi   .   imaya
anupassanaya   pannaya   upeto   hoti  samupeto  upagato  samupagato
upapanno     samupapanno     samannagato    so    vuccati    anupassiti
dukkhassa jatippabhavanupassi. Tenaha bhagava
                     yo ve avidva upadhim karoti
                     punappunam dukkhamupeti mando
@Footnote: 1 Ma. ime dve patha natthi. 2 Ma. cha vinnanakaye upadhi na kareyya.
@3 Ma. pabhavanupassiti: dukkhassa.
                     Tasma pajanam upadhim na kayira
                     dukkhassa jatippabhavanupassiti.
     [161] Yantam apucchimha akittayi no
                     annam tam pucchama tadingha bruhi
                     katham nu dhira vitaranti ogham
                     jatijjaram 1- sokapariddavanca
                     tamme muni sadhu viyakarohi
                     tatha hi te vidito esa dhammo.
     [162]   Yantam   apucchimha   akittayi   noti   yam   tam  apucchimha
ayacimha  ajjhesimha  pasadimha  .  akittayi  noti  no  2-  akitti 3-
tam   acikkhi   tam   desesi  tam  pannapi  tam  patthapi  tam  vivari  tam  vibhaji
tam uttanimakasi tam pakasi tanti yantam apucchimha akittayi no.
     [163]   [4]-  Annam  tam  pucchama  tadingha  bruhi  katham  nu  dhira
vitaranti    ogham    jatijjaram    sokapariddavancati   kathamnuti   samsayapuccha
vimatipuccha   dvelhakapuccha   anekamsapuccha   evam   nukho   na  nu  kho
kim   nu   kho  kathamnu  khoti  kathamnu  .  dhirati  dhira  pandita  pannavanto
buddhimanto    nanino   vibhavino   medhavino   .   oghanti   kamogham
bhavogham   ditthogham  avijjogham  .  jatiti  ya  tesam  tesam  sattanam  tamhi
tamhi   sattanikaye   jati   sanjati   okkanti   nibbatti   abhinibbatti
khandhanam     patubhavo     ayatananam     patilabho     .     jarati
@Footnote: 1 Ma. jatim jaram. 2 Ma. nosaddo natthi. 3 Ma. akittitam pakittitam desitam.
@evamuparipi. 4 Ma. annam tam pucchama tadingha bruhiti annam tam pucchama annam tam
@yacama annam tam ajjhesama annam tam pasadema uttari tam pucchama. tadingha bruhiti
@ingha bruhi acikkhahi desehi pannapehi patthapehi vivarahi vibhajahi
@uttanikarohi pakasehiti.
Ya   tesam   tesam   sattanam   tamhi  tamhi  sattanikaye  jara  jiranata
khandiccam   paliccam  valittacata  ayuno  samhani  indriyanam  paripako .
Sokoti   natibyasanena   va   phutthassa   bhogabyasanena   va   phutthassa
rogabyasanena   va   phutthassa   silabyasanena  va  phutthassa  ditthibyasanena
va    phutthassa    annatarannatarena    va    byasanena    samannagatassa
annatarannatarena   va   dukkhadhammena  phutthassa  soko  socana  socitattam
antosoko    antoparisoko    antodaho   antoparidaho   cetaso
parijjhayana domanassam sokasallam.
     {163.1}   Paridevoti  natibyasanena  va  phutthassa  bhogabyasanena
va   phutthassa   rogabyasanena   va  phutthassa  silabyasanena  va  phutthassa
ditthibyasanena    va    phutthassa    annatarannatarena    va    byasanena
samannagatassa     annatarannatarena     va     dukkhadhammena     phutthassa
adevo  paridevo  adevana  paridevana adevitattam paridevitattam lapo
palapo  1-  vippalapo  lalappo  lalappayana  lalappayitattam  2-.
Katham   nu   dhira  vitaranti  ogham  jatijjaram  sokapariddavancati  katham  dhira
oghanca    jatijjaranca    sokanca    pariddavanca    taranti    uttaranti
pataranti   samatikkamanti   vitivattantiti   katham   nu   dhira   vitaranti  ogham
jatijjaram sokapariddavanca.
     [164]   Tamme   muni   sadhu   viyakarohiti   tanti  yam  pucchami
yam   yacami   yam   ajjhesami   yam   pasademi  .  muniti  monam  vuccati
@Footnote: 1 Ma. vaca palapo. 2 Ma. lalappitattam.
Nanam    ya    panna    pajanana    .pe.    amoho    dhammavicayo
sammaditthi     .    bhagava    tena    nanena    samannagato    muni
monappatto    .    tini    moneyyani    kayamoneyyam   vacimoneyyam
manomoneyyam.
     {164.1}  Katamam  kayamoneyyam  .  tividhanam  kayaduccaritanam pahanam
kayamoneyyam   tividham   kayasucaritam  kayamoneyyam  kayarammanam  1-  nanam
kayamoneyyam       kayaparinna      kayamoneyyam      parinnasahagato
maggo    kayamoneyyam    kaye   chandaragassa   pahanam   kayamoneyyam
kayasankharanirodho      catutthajjhanasamapatti      kayamoneyyam     idam
kayamoneyyam.
     {164.2}  Katamam  vacimoneyyam  .  catubbidhanam  vaciduccaritanam pahanam
vacimoneyyam   catubbidham   vacisucaritam   vacimoneyyam  vacarammanam  nanam  2-
vacimoneyyam    vacaparinna    vacimoneyyam    parinnasahagato    maggo
vacimoneyyam  vacaya  chandaragassa  pahanam  vacimoneyyam  vacisankharanirodho
dutiyajjhanasamapatti vacimoneyyam idam vacimoneyyam.
     {164.3}  Katamam  manomoneyyam  .  tividhanam  manoduccaritanam  pahanam
manomoneyyam   tividham   manosucaritam  manomoneyyam  cittarammanam  3-  nanam
manomoneyyam       cittaparinna      manomoneyyam      parinnasahagato
maggo    manomoneyyam    citte   chandaragassa   pahanam   manomoneyyam
cittasankharanirodho    sannavedayitanirodhasamapatti    manomoneyyam    idam
@Footnote: 1 Ma. kayarammane. 2 Ma. vacarammane. 3 Ma. cittarammane.
Manomoneyyam.
         Kayamunim vacamunim 1-           manomunimanasavam
         munim moneyyasampannam           ahu sabbappahayinam
         kayamunim vacamunim 1-           manomunimanasavam
         munim moneyyasampannam           ahu ninhatapapakanti.
Imehi  moneyyehi  dhammehi  samannagata  cha  munayo  2-  agaramunayo
anagaramunayo   sekkhamunayo   asekkhamunayo  paccekamunayo  munimunayo .
Katame  agaramunayo  .  ye  te  agarika  ditthapada  vinnatasasana
ime    agaramunayo    .   katame   anagaramunayo   .   ye   te
pabbajita    ditthapada    vinnatasasana    ime    anagaramunayo  .
Satta    sekkha    sekkhamunayo    .    arahanto   asekkhamunayo  .
Paccekasambuddha      paccekamunayo      .     tathagata     arahanto
sammasambuddha munimunayo.
         Na monena muni 3- hoti      mulharupo aviddasu
         yo ca tulamva paggayha          varamadaya pandito
         papani parivajjeti            sa muni 3- tena so muni
         yo munati ubho loke        muni tena pavuccati.
                Asatanca satanca natva dhammam
                ajjhattanca bahiddha ca sabbaloke
                devamanussehi pujito 4-
@Footnote: 1 Ma. vacimunim. 2 Ma. munino. evamuparipi. 3 Ma. muni. 4 Ma. pujaniyo.
                Yo 1- so 2- sangajalamaticca so muniti.
     {164.4}  Sadhu  viyakarohiti  sadhu  acikkhahi  desehi  pannapehi
patthapehi  vivarahi  vibhajahi  uttanikarohi  pakasehiti  tamme  muni  sadhu
viyakarohi.
     [165]   Tatha   hi   te  vidito  esa  dhammoti  tatha  hi  te
vidito   nato   tulito   tirito   vibhavito   vibhuto   esa   dhammoti
tatha hi te vidito esa dhammo. Tenaha so brahmano
                     yantam apucchimha akittayi no
                     annam tam pucchama tadingha bruhi
                     katham nu dhira vitaranti ogham
                     jatijjaram sokapariddavanca
                     tamme muni sadhu viyakarohi
                     tatha hi te vidito esa dhammoti.
     [166] Kittayissami te dhammam (mettaguti bhagava)
                     ditthe dhamme anitiham
                     yam viditva sato caram
                     tare loke visattikam.
     [167]   Kittayissami   te   dhammanti  adikalyanam  majjhekalyanam
pariyosanakalyanam     sattham     sabyanjanam     kevalaparipunnam    parisuddham
brahmacariyam   cattaro   satipatthane   cattaro  sammappadhane  cattaro
@Footnote: 1-2 Ma. ime dve patha natthi.
Iddhipade    pancindriyani   panca   balani   satta   bojjhange   ariyam
atthangikam  maggam  nibbananca  nibbanagamininca  patipadam  kittayissami  [1]-
desissami    pannapessami    patthapessami    vivarissami    vibhajissami
uttanikarissami   pakasissamiti   kittayissami   te  dhammam  .  mettaguti
bhagava tam brahmanam namena alapati.
     [168]   Ditthe   dhamme   anitihanti   ditthe   dhammeti   ditthe
dhamme   nate  dhamme  tulite  dhamme  tirite  dhamme  vibhavite  dhamme
vibhute   dhamme  sabbe  sankhara  aniccati  .pe.  yankinci  samudayadhammam
sabbantam    nirodhadhammanti    ditthe    dhamme   nate   dhamme   tulite
dhamme   tirite   dhamme   vibhavite   dhamme   vibhute  dhammeti  evampi
ditthe   dhamme  kathayissami  .  athava  dukkhe  ditthe  dukkham  kathayissami
samudaye    ditthe    samudayam    kathayissami    magge    ditthe    maggam
kathayissami   nirodhe   ditthe   nirodham   kathayissamiti   evampi   ditthe
dhamme   kathayissami   .   athava   ditthe   dhamme   sanditthikam  akalikam
ehipassikam   opanayikam  2-  paccattam  veditabbam  vinnuhiti  evampi  ditthe
dhamme   kathayissamiti   ditthe   dhamme   .   anitihanti   na   itiham  na
itikiraya  na  paramparaya  na  pitakasampadaya  na  takkahetu  na  nayahetu na
akaraparivitakkena    na    ditthinijjhanakkhantiya    samam    sayamabhinnatam
attapaccakkham dhammam kathayissamiti ditthe dhamme anitiham.
     [169]   Yam   viditva  sato  caranti  yam  viditam  katva  tulayitva
@Footnote: 1 Ma. acikkhissami. 2 Ma. opaneyyayikam.
Tirayitva  vibhavayitva  vibhutam  katva  sabbe  sankhara  aniccati  .pe.
Yankinci   samudayadhammam   sabbantam   nirodhadhammanti   viditam  katva  tulayitva
tirayitva   vibhavayitva   vibhutam   katva   .   satoti   catuhi  karanehi
sato    kaye    kayanupassanasatipatthanam   bhavento   sato   .pe.
So    vuccati    sato    .   caranti   caranto   vicaranto   iriyanto
vattento palento yapento yapentoti yam viditva sato caram.
     [170]  Tare  loke  visattikanti visattika vuccati tanha yo rago
sarago   .pe.  abhijjha  lobho  akusalamulam  .  visattikati  kenatthena
visattika   .   visatati  visattika  .  visalati  visattika  .  visatati
visattika   1-   .   visakkatiti   visattika  .  visamharatiti  visattika .
Visamvadikati    visattika    .    visamulati   visattika   .   visaphalati
visattika  .  visaparibhogati  visattika  .  visala  va  pana  sa tanha
rupe  sadde  gandhe  rase  photthabbe  kule  gane avase labhe yase
pasamse   2-   sukhe  civare  pindapate  senasane  gilanapaccayabhesajja-
parikkhare   kamadhatuya   rupadhatuya   arupadhatuya  kamabhave  rupabhave
arupabhave      sannabhave      asannabhave      nevasannanasannabhave
ekavokarabhave    catuvokarabhave   pancavokarabhave   atite   anagate
paccuppanne    ditthasutamutavinnatabbesu    dhammesu    visata    vitthatati
visattika   .  loketi  apayaloke  manussaloke  devaloke  khandhaloke
dhatuloke        ayatanaloke        .        tare       loke
@Footnote: 1 Ma. visamati visattika. 2 Ma. pasamsaya.
Visattikanti   ya  sa  loke  visattika  1-  loke  tam  visattikam  sato
tareyya   uttareyya   patareyya   samatikkameyya   vitivatteyyati   tare
loke visattikam. Tenaha bhagava
                kittayissami te dhammam (mettaguti bhagava)
                ditthe dhamme anitiham
                yam viditva sato caram
                tare loke visattikanti.
     [171]  Tancaham abhinandami          mahesi 2- dhammamuttamam
               yam viditva sato caram              tare loke visattikam.
     [172]   Tancaham   abhinandamiti   tanti  tuyham  vacanam  byapatham  3-
desanam  [4]-  anusandhim  5-  .  abhinandamiti  nandami abhinandami modami
anumodami     icchami    sadiyami    yacami    patthayami    pihayami
abhijappamiti tancaham abhinandami.
     [173]  Mahesi  dhammamuttamanti  mahesiti  kenatthena  mahesi  6-.
Bhagava  mahantam  silakkhandham  esi  gavesi  7-  pariyesiti  mahesi . Mahantam
samadhikkhandham      mahantam      pannakkhandham      mahantam     vimuttikkhandham
mahantam   vimuttinanadassanakkhandham   esi   gavesi   pariyesiti   mahesi  .
Mahato   va   tamokayassa  padalanam  esi  gavesi  pariyesiti  mahesi .
Mahato   vippallasassa   pabhedanam   esi   gavesi   pariyesiti  mahesi .
Mahato   tanhasallassa  abbuhanam  8-  esi  gavesi  pariyesiti  mahesi .
@Footnote: 1 Ma. loke vesa visattika. 2 Ma. mahesi. evamuparipi. 3 Ma. byappatham.
@4 Ma. anusasanam. 5 Ma. anusittham. 6 Ma. kim mahesi. 7 Ma. esi gavesi.
@evamuparipi. 8 Ma. abbahanam.
Mahato   ditthisanghatassa   vinibbedhanam  esi  gavesi  pariyesiti  mahesi .
Mahato   manaddhajassa   patanam   esi   gavesi   pariyesiti   mahesi  .
Mahato   abhisankharassa   vupasamam   esi   gavesi   pariyesiti   mahesi .
Mahato   oghassa   nittharanam   esi  gavesi  pariyesiti  mahesi  .  mahato
bharassa  nikkhipanam  esi  gavesi  pariyesiti  mahesi . Mahato samsaravattassa
ucchedam   1-   esi   gavesi  pariyesiti  mahesi  .  mahato  santapassa
nibbapanam   esi   gavesi   pariyesiti   mahesi   .   mahato  parilahassa
patippassaddhim    2-    esi   gavesi   pariyesiti   mahesi   .   mahato
dhammaddhajassa ussapanam esi gavesi pariyesiti mahesi.
     {173.1}   Mahante  satipatthane  mahante  sammappadhane  mahante
iddhipade    mahantani    indriyani    mahantani    balani    mahante
bojjhange   mahantam   ariyam   atthangikam   maggam   mahantam   paramattham  amatam
nibbanam   esi  gavesi  pariyesiti  mahesi  .  mahesakkhehi  va  sattehi
esito  gavesito  pariyesito  kaham  buddho  kaham  bhagava  kaham  devadevo
kaham    narasabhoti    mahesi    .   dhammamuttamanti   dhammamuttamam   vuccati
amatam    nibbanam    yo    so   sabbasankharasamatho   sabbupadhipatinissaggo
tanhakkhayo   virago   nirodho   nibbanam   .   uttamanti  aggam  settham
visettham pamokkham uttamam pavaram dhammanti mahesi dhammamuttamam.
     [174]   Yam  3-  viditva  sato  caranti  viditam  katva  tulayitva
tirayitva  vibhavayitva  vibhutam  katva  sabbe  sankhara  aniccati  .pe.
@Footnote: 1 Ma. upacchedam. 2 Ma. patippassaddham. 3 Ma. ayam patho natthi.
Yankinci     samudayadhammam     sabbantam    nirodhadhammanti    viditam    katva
tulayitva   tirayitva   vibhavayitva   vibhutam   katva   .   satoti  catuhi
karanehi   sato   kaye   kayanupassanasatipatthanam   bhavento   sato
.pe.   so   vuccati   sato   .  caranti  caranto  vicaranto  iriyanto
vattento palento yapento yapentoti yam viditva sato caram.
     [175]   Tare   loke   visattikanti   visattika   vuccati  tanha
yo  rago  sarago  .pe.  abhijjha  lobho  akusalamulam  .  visattikati
kenatthena    visattika    .pe.    visata   vitthatati   visattika  .
Loketi    apayaloke    .pe.    ayatanaloke   .   tare   loke
visattikanti  ya  sa  loke  visattika  1-  loke  tam 2- visattikam sato
tareyya   uttareyya   patareyya   samatikkameyya   vitivatteyyati   tare
loke visattikam. Tenaha so brahmano
                     tancaham abhinandami    mahesi dhammamuttamam
                     yam viditva sato caram        tare loke visattikanti.
     [176] Yankinci sampajanasi (mettaguti bhagava)
                     uddham adho tiriyancapi majjhe
                     etesu nandinca nivesananca
                     panujja vinnanam bhave na titthe.
     [177]   Yankinci   sampajanasiti   yankinci  pajanasi  ajanasi
vijanasi    pativijanasi    pativijjhasiti    yankinci    sampajanasi   .
@Footnote: 1 Ma. loke vesa visattika. evamuparipi. 2 Ma. etam.
Mettaguti    bhagava   tam   brahmanam   namena   alapati   .   bhagavati
garavadhivacanametam     .pe.    sacchika    pannatti    yadidam    bhagavati
mettaguti bhagava.
     [178]   Uddham   adho  tiriyancapi  majjheti  uddhanti  vuccati  1-
anagatam   .   adhoti   atitam   .   tiriyancapi  majjheti  paccuppannam .
Uddhanti   vuccati  1-  devaloko  .  adhoti  nirayaloko  .  tiriyancapi
majjheti  manussaloko  .  [2]-  uddhanti  kusala dhamma. Adhoti akusala
dhamma   .   tiriyancapi   majjheti   abyakata   dhamma   .   uddhanti
arupadhatu   .   adhoti   kamadhatu  .  tiriyancapi  majjheti  rupadhatu .
Uddhanti   sukha   vedana   .   adhoti  dukkha  vedana  .  tiriyancapi
majjheti   adukkhamasukha   vedana   .   uddhanti   uddham   padatala  .
Adhoti    adho    kesamatthaka   .   tiriyancapi   majjheti   vemajjheti
uddham adho tiriyancapi majjhe.
     [179]   Etesu   nandinca   nivesananca   panujja  vinnanam  bhave
na   tittheti   etesuti   acikkhitesu  desitesu  pannapitesu  patthapitesu
vivaritesu    vibhajitesu   uttanikatesu   pakasitesu   .   nandi   vuccati
tanha   yo   rago   sarago  .pe.  abhijjha  lobho  akusalamulam .
Nivesananti   dve   nivesana   tanhanivesana  ca  ditthinivesana  ca .
Katama   tanhanivesana   .   yavata   tanhasankhatena   .pe.   ayam
tanhanivesana   .   katama  ditthinivesana  .  visativatthuka  sakkayaditthi
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. athava.
.pe.   Ayam   ditthinivesana  .  panujja  vinnananti  punnabhisankharasahagatam
vinnanam apunnabhisankharasahagatam vinnanam
anenjabhisankharasahagatam   vinnanam   .   etesu   nandinca   nivesananca
abhisankharasahagatanca   vinnanam   nujja   panujja   nuda   panuda   jaha  pajaha
vinodehi     byantikarohi     anabhavangamehiti     etesu     nandinca
nivesananca   panujja  vinnanam  .  bhave  na  tittheti  bhavati  dve  bhava
kammabhavo ca patisandhiko ca punabbhavo.
     {179.1}  Katamo  kammabhavo  .  punnabhisankharo apunnabhisankharo
anenjabhisankharo  ayam  kammabhavo  .  katamo  patisandhiko  punabbhavo .
Patisandhika  rupa  1-  vedana  sanna  sankhara  vinnanam ayam patisandhiko
punabbhavo  .  bhave  na  tittheti  nandinca  nivesananca  abhisankharasahagatanca
vinnanam    kammabhavanca   patisandhikanca   punabbhavam   pajahanto   vinodento
byantikaronto   anabhavangamento   kammabhave   na  tittheyya  patisandhike
punabbhave   na   tittheyya   na   santittheyyati   panujja  vinnanam  bhave
na titthe. Tenaha bhagava
                     yankinci sampajanasi (mettaguti bhagava)
                     uddham adho tiriyancapi majjhe
                     etesu nandinca nivesananca
                     panujja vinnanam bhave na tittheti.
     [180] Evamvihari sato appamatto
@Footnote: 1 Ma. rupam.
                     Bhikkhu caram hitva mamayitani
                     jatijjaram sokapariddavanca
                     idheva vidva pajaheyya dukkham.
     [181]   Evamvihari   sato   appamattoti   evamvihariti  nandinca
nivesananca    abhisankharasahagatanca    vinnanam    kammabhavanca   patisandhikanca
punabbhavam    pajahanto   vinodento   byantikaronto   anabhavangamentoti
evamvihari  .  satoti  catuhi karanehi sato kaye kayanupassanasatipatthanam
bhavento  .pe.  so vuccati sato. Appamattoti sakkaccakari sataccakari
atthitakari    anolinavutti   anikkhittacchando   anikkhittadhuro   appamatto
kusalesu  dhammesu  kadaham  1-  aparipuram  va  silakkhandham  paripureyyam paripuram
va   silakkhandham   tattha   pannaya   anugganheyyanti   yo  tattha  chando
ca   vayamo   ca  ussaho  ca  ussolhi  ca  appativani  ca  sati  ca
sampajannanca    atappam    padhanam    adhitthanam    anuyogo   appamado
kusalesu   dhammesu   kadaham   aparipuram   va   samadhikkhandham   vimuttikkhandham
vimuttinanadassanakkhandham   paripureyyam   paripuram   va   vimuttinanadassanakkhandham
tattha   pannaya   anugganheyyanti   yo   tattha   chando   ca  vayamo
ca   ussaho   ca   ussolhi  ca  appativani  ca  sati  ca  sampajannanca
atappam   padhanam   adhitthanam   anuyogo   appamado   kusalesu  dhammesu
kadaham   aparinnatam   va   dukkham   parijaneyyam  appahine  va  kilese
@Footnote: 1 Ma. kathaham. evamuparipi.
Jaheyyam    abhavitam   va   maggam   bhaveyyam   asacchikatam   va   nirodham
sacchikareyyanti   yo   tattha   chando   ca   vayamo  ca  ussaho  ca
ussolhi   ca   appativani   ca   sati  ca  sampajannanca  atappam  padhanam
adhitthanam    anuyogo    appamado    kusalesu   dhammesuti   evamvihari
sato appamatto.
     [182]  Bhikkhu  caram  hitva  mamayitaniti bhikkhuti kalyanaputhujjano 1-
va  bhikkhu  sekkho  va  bhikkhu  .  caranti  caranto  vicaranto  iriyanto
vattento   palento   yapento   yapento   .   mamattati   dve
mamatta   tanhamamattam   ca   ditthimamattam   ca   .pe.  idam  tanhamamattam
.pe.    idam    ditthimamattam    .    tanhamamattam   pahaya   ditthimamattam
patinissajjitva    mamatte    hitva    pariccajitva   2-   vinodetva
byantikatva anabhavangametvati bhikkhu caram hitva mamayitani.
     [183]   Jatijjaram   sokapariddavanca   idheva   vidva   pajaheyya
dukkhanti   jatiti   ya   tesam  tesam  sattanam  tamhi  tamhi  sattanikaye
jati   sanjati   okkanti   nibbatti   abhinibbatti   khandhanam  patubhavo
ayatananam  patilabho  .  jarati  ya  tesam  tesam  sattanam  tamhi  tamhi
sattanikaye   jara   jiranata   khandiccam   paliccam   valittacata  ayuno
samhani   indriyanam   paripako  .  sokoti  natibyasanena  va  phutthassa
bhogabyasanena   va   phutthassa   rogabyasanena  va  phutthassa  silabyasanena
va    phutthassa   ditthibyasanena   va   phutthassa   annatarannatarena   va
@Footnote: 1 Ma. puthujjanakalyanako. 2 Ma. jahitva cajitva pajahitva.
Byasanena   samannagatassa   annatarannatarena   va   dukkhadhammena  phutthassa
soko   socana   socitattam   antosoko   antoparisoko  antodaho
antoparidaho  cetaso  parijjhayana  domanassam  sokasallam  .  paridevoti
natibyasanena   va   phutthassa  bhogabyasanena  va  phutthassa  rogabyasanena
va   phutthassa   silabyasanena   va  phutthassa  ditthibyasanena  va  phutthassa
annatarannatarena    va    byasanena    samannagatassa    annatarannatarena
va   dukkhadhammena   phutthassa  adevo  paridevo  adevana  paridevana
adevitattam    paridevitattam    lapo   palapo   vippalapo   lalappo
lalappayana   lalappayitattam   .   idhati   imissa   ditthiya  .pe.
Imasmim   manussaloke  .  vidvati  vidva  1-  vijjagato  nani  vibhavi
medhavi  .  dukkhanti jatidukkham .pe. Sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkham.
Jatijjaram   sokapariddavanca   idheva   vidva   pajaheyya  dukkhanti  vidva
vijjagato   nani   vibhavi   medhavi  idheva  jatijaranca  sokaparidevanca
pajaheyya    vinodeyya    byantikareyya   anabhavangameyyati   jatijjaram
sokapariddavanca idheva vidva pajaheyya dukkham. Tenaha bhagava
                     evamvihari sato appamatto
                     bhikkhu caram hitva mamayitani
                     jatijjaram sokapariddavanca
                     idheva vidva pajaheyya dukkhanti.
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi.
     [184] Etabhinandami vaco mahesino
                     sukittitam gotama nupadhikam
                     addha hi bhagava pahasi dukkham
                     tatha hi te vidito esa dhammo.
     [185]   Etabhinandami   vaco  mahesinoti  etanti  tuyham  vacanam
byapatham   desanam   anusandhim   .   abhinandamiti   1-  nandami  abhinandami
modami   anumodami   icchami   sadiyami   yacami  patthayami  pihayami
abhijappami   .  mahesinoti  2-  bhagava  mahantam  silakkhandham  esi  gavesi
pariyesiti   mahesi   .pe.   kaham   narasabhoti   mahesiti  etabhinandami
vaco mahesino.
     [186]    Sukittitam    gotama    nupadhikanti   sukittitanti   sukittitam
suacikkhitam     sudesitam    supannapitam    supatthapitam    suvivaritam    suvibhajitam
suuttanikatam    supakasitanti    sukittitam   .   gotama   nupadhikanti   upadhi
vuccanti   kilesa   ca   khandha   ca   abhisankhara   ca  .  upadhipahanam
upadhivupasamam     upadhipatinissaggam    upadhipatippassaddhim    amatam    nibbananti
sukittitam gotama nupadhikam.
     [187]   Addha  hi  bhagava  pahasi  dukkhanti  addhati  ekamsavacanam
nissamsayavacanam       nikkankhavacanam      advejjhavacanam      advelhakavacanam
niyyanavacanam    3-    apannakavacanam    avatthanavacanametam    addhati  .
Bhagavati   garavadhivacanametam  .pe.  sacchika  pannatti  yadidam  bhagavati .
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. kim mahesi bhagava. evamuparipi. 3 Ma. nirodhavacanam.
Pahasi     dukkhanti    jatidukkham    jaradukkham    byadhidukkham    maranadukkham
sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkham      pahasi      pajahi     vinodesi
byantikarosi anabhavangamesiti addha hi bhagava pahasi dukkham.
     [188]  Tatha  hi  te  vidito  esa  dhammoti  tatha hi te vidito
nato   1-  tulito  tirito  vibhavito  vibhuto  esa  dhammoti  tatha  hi
te vidito esa dhammo. Tenaha so brahmano
                     etabhinandami vaco mahesino
                     sukittitam gotama nupadhikam
                     addha hi bhagava pahasi dukkham
                     tatha hi te vidito esa dhammoti.
     [189] Te capi nuna pajaheyyu 2- dukkham
                     ye tvam muni atthitam ovadeyya
                     tantam namassami samecca nagam
                     appeva mam bhagava atthitam ovadeyya.
     [190]  Te  capi  nuna  pajaheyyu  dukkhanti  te  capiti  khattiya
ca   brahmana   ca   vessa   ca   sudda  ca  gahattha  ca  pabbajita
ca   deva  ca  manussa  ca  pajaheyyum  .  dukkhanti  jatidukkham  jaradukkham
byadhidukkham    maranadukkham    sokaparidevadukkhadomanassupayasadukkham   pajaheyyum
vinodeyyum    byantikareyyum    anabhavangameyyunti    te    capi   nuna
pajaheyyu dukkham.
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. nanu nappajaheyyu.
     [191]   Ye   tvam   muni   atthitam  ovadeyyati  yeti  khattiye
ca   brahmane   ca  vesse  ca  sudde  ca  gahatthe  ca  pabbajite  ca
deve   ca   manusse   ca   .  tvanti  bhagavantam  bhanati  .  muniti  monam
vuccati    nanam    .pe.    sangajalamaticca    so   muni   .   atthitam
ovadeyyati    sakkaccam    ovadeyya    abhinham   ovadeyya   punappunam
ovadeyya anusaseyyati ye tvam muni atthitam ovadeyya.
     [192]   Tantam   namassami   samecca   naganti   tanti   bhagavantam
bhanati   .   namassamiti  kayena  va  namassami  cittena  va  namassami
anvatthapatipattiya     va     namassami    dhammanudhammapatipattiya    va
namassami  sakkaromi  garukaromi  1-  manemi  pujemi. Sameccati samecca
abhisamecca   samagantva   abhisamagantva   sammukha   tam   namassami .
Naganti  nago  [2]-  .  bhagava  agum  na karotiti nago. Na gacchatiti
nago. Na agacchatiti nago.
     {192.1}  Katham bhagava agum na karotiti nago. Agu vuccanti papaka
akusala    dhamma    sankilesika   ponobbhavika   sadara   dukkhavipaka
ayatimjatijaramaraniya.
                Agum na karoti kinci loke
                sabbasamyoge visajja bandhanani
                sabbattha na sajjati vimutto
                nago tadi pavuccate tathattati.
@Footnote: 1 Ma. garum karomi. evamidisesu padesu. 2 Ma. ca bhagava.
Evam bhagava agum na karotiti nago.
     {192.2}  Katham  bhagava na gacchatiti nago. Bhagava na chandagatim gacchati
na   dosagatim   gacchati   na   mohagatim  gacchati  na  bhayagatim  gacchati  na
ragavasena   gacchati   na   dosavasena  gacchati  na  mohavasena  gacchati  na
ditthivasena   gacchati  na  manavasena  gacchati  na  uddhaccavasena  gacchati  na
vicikicchavasena   gacchati   na   anusayavasena  gacchati  na  vaggehi  dhammehi
yayati niyyati vuyhati samhariyati 1- evam bhagava na gacchatiti nago.
     {192.3}  Katham  bhagava  na agacchatiti nago. Sotapattimaggena ye
kilesa   pahina  te  kilese  na  puneti  na  pacceti  na  paccagacchati
sakadagamimaggena   anagamimaggena   ye  kilesa  pahina  te  kilese
na   puneti   na  pacceti  na  paccagacchati  arahattamaggena  ye  kilesa
pahina   te   kilese   na  puneti  na  pacceti  na  paccagacchati  evam
bhagava na agacchatiti nagoti tantam namassami samecca nagam.
     [193]   Appeva   mam  bhagava  atthitam  ovadeyyati  appeva  mam
bhagava   atthitam   ovadeyya   sakkaccam   ovadeyya   abhinham  ovadeyya
punappunam    ovadeyya   anusaseyyati   appeva   mam   bhagava   atthitam
ovadeyya. Tenaha so brahmano
                    te capi nuna pajaheyyu dukkham
                    ye tvam muni atthitam ovadeyya
                    tantam namassami samecca nagam
@Footnote: 1 Ma. samhariyati.
                    Appeva mam bhagava atthitam ovadeyyati.
     [194] Yam brahmanam vedagum abhijanna
                     akincanam kamabhave asattam
                     addha hi so oghamimam atari
                     tinno ca param akhilo akankho.
     [195]    Yam    brahmanam    vedagum   abhijannati   brahmananti
sattannam   dhammanam   bahitatta   brahmano   .   sakkayaditthi  bahita
hoti     vicikiccha    bahita    hoti    silabbataparamaso    bahito
hoti   rago   bahito   hoti  doso  bahito  hoti  moho  bahito
hoti  mano  bahito  hoti. Bahitassa 1- honti papaka akusala dhamma
sankilesika ponobbhavika sadara dukkhavipaka ayatim jatijaramaraniya.
                Bahetva sabbapapakani (sabhiyati bhagava)
                bhagava vimalo sadhusamahito thitatto
                samsaramaticca kevali so
                anissito 2- tadi pavuccate brahma 3-.
     {195.1}   Vedagunti  vedo  vuccati  catusu  maggesu  nanam  .pe.
Sabbavedamaticca  4-  vedagu  soti  .  abhijannati abhijaneyya ajaneyya
vijaneyya    pativijaneyya    pativijjheyyati    yam   brahmanam   vedagum
abhijanna.
@Footnote: 1 Ma. bahita tassa. 2 Ma. asitto. 3 Ma. sabrahma. 4 Ma. sabbam vedamaticca.
     [196]      Akincanam     kamabhave     asattanti     akincananti
ragakincanam     dosakincanam     mohakincanam     manakincanam     ditthikincanam
kilesakincanam   duccaritakincanam   .   yassete  kincana  pahina  samucchinna
vupasanta     patippassaddha     abhabbuppattika     nanaggina    daddha
so  vuccati  akincano  .  kamati  uddanato  dve  kama  vatthukama
ca  kilesakama  ca  .pe.  ime  vuccanti vatthukama .pe. Ime vuccanti
kilesakama  .  bhavati  dve  bhava  kammabhavo  ca patisandhiko ca punabbhavo
.pe.  ayam  kammabhavo  .pe.  ayam  patisandhiko punabbhavo. Akincanam [1]-
kamabhave    asattanti   akincanam   kamabhave   asattam   alaggam   alaggitam
apalibuddhanti [2]- akincanam kamabhave asattam.
     [197]   Addha   hi  so  oghamimam  atariti  addhati  ekamsavacanam
.pe.   avatthanavacanametam   3-   addhati  .  oghanti  kamogham  bhavogham
ditthogham   avijjogham   .   atariti   atari   uttari   patari   samatikkami
vitivattiti addha hi so oghamimam atari.
     [198]   Tinno   ca   param  akhilo  akankhoti  tinnoti  kamogham
tinno   bhavogham   tinno   ditthogham   tinno  avijjogham  tinno  uttinno
nittinno   4-   atikkanto   vitivatto   so   vutthavaso   cinnacarano
gataddho    gatadiso    gatakotiko   palitabrahmacariyo   uttamaditthippatto
bhavitamaggo pahinakileso patividdhakuppo
@Footnote: 1 Ma. puggalam. 2 Ma. nikkhantam nissatam vimuttam visannutam vimariyadikatena cetasa
@viharantanti. 3 Ma. avatthapanavacanametam. evamuparipi. 4 Ma. nitthinno.
Sacchikatanirodho   .   dukkham   tassa   parinnatam   samudayo  pahino  maggo
bhavito    nirodho    sacchikato    abhinneyyam    abhinnatam   parinneyyam
parinnatam     pahatabbam    pahinam    bhavetabbam    bhavitam    sacchikatabbam
sacchikatam    .    so    ukkhittapaligho    sankinnaparikkho   abbulhesiko
niraggalo   ariyo   pannaddhajo   pannabharo   visamyutto  pancangavippahino
chalangasamannagato    ekarakkho    caturapasseno    panunnapaccekasacco
samavayasatthesano    anavilasankappo   passaddhakayasankharo   suvimuttacitto
suvimuttapanno kevali vusitava uttamapuriso paramapuriso paramappattippatto.
     {198.1}  So  neva  acinati  na apacinati apacinitva thito neva
pajahati  na  upadiyati  pajahitva  thito neva visineti na ussineti visinetva
thito  neva  vidhupeti na sandhupeti dhupetva 1- thito asekkhena silakkhandhena
samannagatatta  thito  asekkhena  samadhikkhandhena asekkhena pannakkhandhena
asekkhena     vimuttikkhandhena     asekkhena    vimuttinanadassanakkhandhena
samannagatatta   thito   sabbam   patipadayitva   2-   thito   evam  3-
samatikkamitva    thito   kilesaggim   pariyadayitva   thito   aparigamanataya
thito   katam   4-   samadaya  thito  vimuttipatisevanataya  thito  mettaya
parisuddhiya   thito   karunaya   muditaya   upekkhaya  parisuddhiya  thito
accantaparisuddhiya    thito    akammannataya   thito   vimuttatta   thito
santacittataya    thito    khandhapariyante    thito    dhatupariyante   thito
ayatanapariyante thito
@Footnote: 1 Ma. vidhupetva. 2 Ma. saccam sampatipadayitva. 3 Ma. ejam. 4 Ma. katham.
Gatipariyante    thito   upapattipariyante   thito   patisandhipariyante   thito
bhavapariyante    thito    samsarapariyante    thito    vattapariyante   thito
antimabhave thito antimasamussaye thito antimadehadharo araha.
           Tassayam pacchimako bhavo        carimoyam samussayo
           jatijaramaranasamsaro 1-      natthi tassa punabbhavoti.
     {198.2}  Tinno  ca  paranti  param  vuccati  amatam nibbanam yo so
sabbasankharasamatho    sabbupadhipatinissaggo   tanhakkhayo   virago   nirodho
nibbanam    .   so   paragato   parappatto   antagato   antappatto
kotigato    kotippatto    pariyantagato    pariyantappatto   vosanagato
vosanappatto     tanagato    tanappatto    lenagato    lenappatto
saranagato     saranappatto     abhayagato     abhayappatto     accutagato
accutappatto   amatagato   amatappatto  nibbanagato  nibbanappatto  so
vutthavaso    cinnacarano    .pe.   jatijaramaranasamsaro   natthi   tassa
punabbhavoti tinno ca param.
     {198.3}  Akhiloti  rago khilo doso khilo moho khilo kodho khilo
upanaho  khilo  .pe.  sabbakusalabhisankhara  khila  .  yassete  khila
pahina     samucchinna     vupasanta     patippassaddha    abhabbuppattika
nanaggina   daddha   so   vuccati  akhilo  .  akankhoti  dukkhe  kankha
dukkhasamudaye     kankha     dukkhanirodhe    kankha    dukkhanirodhagaminiya
patipadaya   kankha   pubbante  kankha  aparante  kankha  pubbantaparante
kankha idappaccayatapaticcasamuppannesu
@Footnote: 1 Ma. jatimaranasamsaro. evamidisesu padesu.
Dhammesu   kankha   ya  evarupa  kankha  kankhayana  kankhayitattam  vimati
vicikiccha   dvelhakam   dvedhapatho   samsayo   anekamsaggaho  asappana
parisappana    pariyogahana    chambhitattam    cittassa    manovilekho  .
Yasseta   1-   kankha   pahina   samucchinna   vupasanta  patippassaddha
abhabbuppattika   nanaggina   daddha   so   vuccati   akankhoti   tinno
ca param akhilo akankho. Tenaha bhagava
                      yam brahmanam vedagum abhijanna
                      akincanam kamabhave asattam
                      addha hi so oghamimam atari
                      tinno ca param akhilo akankhoti.
     [199] Vidva ca yo vedagu naro idha
                     bhavabhave sangamimam visajja
                     so vitatanho anigho niraso
                     attari so jatijaranti brumi.
     [200]  Vidva  ca  yo  vedagu  naro  idhati  vidvati vijjagato
nani  vibhavi  medhavi  .  yoti  yo  yadiso  .pe.  manusso  va .
Vedaguti   vedo   vuccati   catusu  maggesu  nanam  .pe.  sabbavedamaticca
vedagu   soti   2-  .  naroti  satto  naro  manavo  poso  puggalo
jivo  jatu  3-  jantu  indagu  manujo  .  idhati imissa ditthiya .pe.
@Footnote: 1 yassete. 2 Ma. itisaddo natthi. 3 Ma. jagu. evamuparipi.
Imasmim manussaloketi vidva ca yo vedagu naro idha.
     [201]   Bhavabhave   sangamimam   visajjati   bhavabhaveti   bhavabhave
kammabhave    punabbhave    kamabhave    kammabhave    kamabhave   punabbhave
rupabhave   kammabhave   rupabhave   punabbhave  arupabhave  kammabhave  arupabhave
punabbhave    punappunam    bhave   punappunam   gatiya   punappunam   upapattiya
punappunam    patisandhiya    punappunam   attabhavabhinibbattiya   .   sanganti
satta   sanga  ragasango  dosasango  mohasango  manasango  ditthisango
kilesasango   duccaritasango   .   visajjati   sange  vossajjitva  va
visajja   .  athava  sange  bandhe  abandhe  lagge  laggite  palibuddhe
bandhane  mocayitva  1-  va  visajja  .  yatha  ca  yanam  va vayham va
ratham    va   sakatam   va   sandamanikam   va   sajjam   visajjam   karonti
vikopenti    evameva   te   sange   vossajjitva   visajja   athava
sange    bandhe    abandhe    lagge   laggite   palibuddhe   bandhane
mocayitva 1- va visajjati bhavabhave sangamimam visajja.
     [202]  So  vitatanho  anigho  niraso  attari  so  jatijaranti
brumiti    tanhati    rupatanha    saddatanha    gandhatanha    rasatanha
photthabbatanha   dhammatanha   .   yassesa   tanha  pahina  samucchinna
vupasanta     patippassaddha     abhabbuppattika     nanaggina    daddha
so   vuccati   vitatanho   cattatanho  vantatanho  muttatanho  pahinatanho
@Footnote: 1 Ma. photayitva.
Patinissatthatanho  vitarago  cattarago  vantarago  muttarago  pahinarago
patinissattharago     nicchato     nibbuto     sitibhuto     sukhapatisamvedi
brahmabhutena   attana   viharatiti   so   vitatanho   .  anighoti  rago
nigho  doso  nigho  moho  nigho  kodho  nigho  upanaho  nigho  .pe.
Sabbakusalabhisankhara   nigha   .   yassete   nigha  pahina  samucchinna
vupasanta     patippassaddha     abhabbuppattika     nanaggina    daddha
so  vuccati  anigho  .  nirasoti asa vuccati tanha yo rago sarago
.pe. Abhijjha lobho akusalamulam.
     {202.1}  Yassesa  asa  tanha  pahina  samucchinna  vupasanta
patippassaddha    abhabbuppattika    nanaggina    daddha    so   vuccati
niraso  .  jatiti  ya  tesam  tesam sattanam tamhi tamhi sattanikaye jati
sanjati    okkanti    nibbatti    abhinibbatti    khandhanam    patubhavo
ayatananam  patilabho  .  jarati  ya  tesam  tesam  sattanam  tamhi  tamhi
sattanikaye   jara   jiranata   khandiccam   paliccam   valittacata  ayuno
samhani   indriyanam   paripako   .  marananti  ya  tesam  tesam  sattanam
tamha   tamha   sattanikaya   cuti   cavanata  bhedo  antaradhanam  maccu
maranam   kalakiriya   khandhanam  bhedo  kalevarassa  nikkhepo  jivitindriyassa
upacchedo.
     {202.2}  So  vitatanho  anigho  niraso attari so jatijaranti
brumiti yo so vitatanho ca anigho ca niraso ca so [1]- jatijaramaranam [2]-
attari        patari        samatikkami        vitivattiti        brumi
@Footnote: 1 Ma. kho. 2 uttari.
Acikkhami  desemi  pannapemi  patthapemi  vivarami  vibhajami  uttanikaromi
pakasemiti  so  vitatanho  anigho  niraso attari so jatijaranti brumi.
Tenaha bhagava
                vidva ca yo vedagu naro idha
                bhavabhave sangamimam visajja
                so vitatanho anigho niraso
                attari so jatijaranti brumiti.
Saha    gathapariyosana    .pe.    sattha    me    bhante   bhagava
savakohamasmiti.
               Mettagumanavakapanhaniddeso catuttho.
                             -------------
                  Dhotakamanavakapanhaniddeso
     [203] Pucchami tam bhagava bruhi me tam (iccayasma dhotako)
                     vacabhikankhami mahesi tuyham
                     tava sutvana nigghosam
                     sikkhe nibbanamattano.
     [204]   Pucchami  tam  bhagava  bruhi  me  tanti  pucchamiti  tisso
puccha    aditthajotana   puccha   ditthasamsandana   puccha   vimaticchedana
puccha   .pe.  ima  tisso  puccha  .pe.  nibbanapuccha  .  pucchami
tanti   pucchami   tam   yacami  tam  ajjhesami  tam  pasademi  tam  kathassu
meti   pucchami   tam   .   bhagavati   garavadhivacanametam  .pe.  sacchika
pannatti   yadidam   bhagavati   .   bruhi   me   tanti  bruhi   acikkhahi
desehi    pannapehi    patthapehi    vivarahi    vibhajahi   uttanikarohi
pakasehiti   pucchami   tam   bhagava   bruhi   me   tam  .   iccayasma
dhotakoti   iccati   padasandhi   .   ayasmati   piyavacanam  .  dhotakoti
tassa brahmanassa namam .pe. Abhilapoti iccayasma dhotako.
     [205]   Vacabhikankhami   mahesi   tuyhanti   tuyham  vacanam  byapatham
desanam   anusandhim   kankhami   abhikankhami   icchami   sadiyami  patthayami
pihemi  1-  abhijappami  .  mahesiti  kenatthena  mahesi . Bhagava mahantam
@Footnote: 1 Ma. pihayami.
Silakkhandham   esi   gavesi   pariyesiti   mahesi   .pe.  kaham  narasabhoti
mahesiti vacabhikankhami mahesi tuyham.
     [206]   Tava   sutvana   nigghosanti  tuyham  vacanam  byapatham  desanam
anusandhim  sutvana  sunitva  ugganhitva  1-  upadharayitva upalakkhayitvati
tava sutvana nigghosam.
     [207]   Sikkhe   nibbanamattanoti   sikkheti  2-  tisso  sikkha
adhisilasikkha  adhicittasikkha  adhipannasikkha  .pe.  ayam  adhipannasikkha.
Nibbanamattanoti   [3]-   ragassa   nibbapanaya   dosassa  nibbapanaya
mohassa      nibbapanaya      kodhassa     nibbapanaya     upanahassa
nibbapanaya     .pe.    sabbakusalabhisankharanam    samaya    upasamaya
vupasamaya    nibbapanaya    patinissaggaya    patippassaddhiya    adhisilampi
sikkheyya    adhicittampi    sikkheyya    adhipannampi    sikkheyya    ima
tisso  sikkha  avajjento  4-  sikkheyya  jananto sikkheyya passanto
sikkheyya    paccavekkhanto   sikkheyya   cittam   adhitthahanto   sikkheyya
saddhaya   adhimuccanto   sikkheyya   viriyam   pagganhanto   sikkheyya  satim
upatthapento    sikkheyya    cittam    samadahanto   sikkheyya   pannaya
pajananto  sikkheyya  abhinnaya  5-  abhijananto  sikkheyya parinnaya 6-
parijananto    sikkheyya   pahatabbam   pajahanto   sikkheyya   bhavetabbam
bhavento   sikkheyya   sacchikatabbam   sacchikaronto  sikkheyya  samadaya
careyya  7-  samadaya  vatteyyati  sikkhe  nibbanamattano  .  tenaha
@Footnote: 1 Ma. uggahetva. 2 Ma. sikkhati. 3 Ma. attano. evamuparipi. 4 Ma.
@avajjanto. 5 Ma. abhinneyyam. 6 Ma. parinnayam. 7 Ma. acareyya
@samacareyya. evamuparipi.
So brahmano
                     pucchami tam bhagava bruhi me tam (iccayasma dhotako)
                     vacabhikankhami mahesi tuyham
                     tava sutvana nigghosam
                     sikkhe nibbanamattanoti.
     [208] Tenahatappam karohi (dhotakati bhagava)
                     idheva nipako sato
                     ito sutvana nigghosam
                     sikkhe nibbanamattano.
     [209]   Tenahatappam   karohiti  atappam  karohi  ussaham  karohi
ussolhim   karohi   vayamam   karohi   dhitim  karohi  viriyam  karohi  chandam
janehi  sanjanehi  upatthapehi  1-  nibbattehi  abhinibbattehiti tenahatappam
karohi   .   dhotakati   bhagavati   2-  dhotakati  bhagava  tam  brahmanam
namena   alapati   .   bhagavati   garavadhivacanametam   .pe.   sacchika
pannatti yadidam bhagavati dhotakati bhagava.
     [210]    Idheva   nipako   satoti   idhati   imissa   ditthiya
imissa   khantiya   imissa   ruciya   imasmim  adaye  imasmim  dhamme
imasmim  vinaye  imasmim  dhammavinaye  imasmim  pavacane  imasmim  brahmacariye
imasmim    satthusasane   imasmim   attabhave   imasmim   manussaloke  .
Nipakoti   nipako   pandito  pannava  buddhima  nani  vibhavi  medhavi .
@Footnote: 1 Ma. samutthapehi. 2 Ma. ayam patho natthi.
Satoti    catuhi    karanehi    sato   kaye   kayanupassanasatipatthanam
bhavento sato .pe. So vuccati satoti idheva nipako sato.
     [211]   Ito   sutvana   nigghosanti  ito  mayham  vacanam  byapatham
desanam   anusandhim   sutvana   sunitva   1-   uggahitva   upadharayitva
upalakkhayitvati ito sutvana nigghosam.
     [212]  Sikkhe  nibbanamattanoti  sikkheti tisso sikkha adhisilasikkha
adhicittasikkha    adhipannasikkha    .pe.    ayam    adhipannasikkha  .
Nibbanamattanoti   ragassa   nibbapanaya   dosassa  nibbapanaya  mohassa
nibbapanaya   kodhassa   nibbapanaya   upanahassa   nibbapanaya   .pe.
Sabbakusalabhisankharanam    samaya    upasamaya    vupasamaya   nibbapanaya
patinissaggaya     patippassaddhiya    adhisilampi    sikkheyya    adhicittampi
sikkheyya   adhipannampi   sikkheyya   ima   tisso  sikkha  avajjento
sikkheyya    jananto   sikkheyya   .pe.   sacchikatabbam   sacchikaronto
sikkheyya    samadaya    careyya    samadaya    vatteyyati    sikkhe
nibbanamattano. Tenaha bhagava
                      tenahatappam karohi (dhotakati bhagava)
                      idheva nipako sato
                      ito sutvana nigghosam
                      sikkhe nibbanamattanoti.
     [213] Passamaham deva manussaloke
@Footnote: 1 Ma. sutva sunitva.
                    Akincanam brahmanam iriyamanam
                    tantam namassami samantacakkhu
                    pamunca mam sakka kathankathahi.
     [214]   Passamaham   deva   manussaloketi  devati  tayo  deva
sammatideva  1-  ca  2- upapattideva ca 2- visuddhideva ca 2-. Katame
sammatideva  .  sammatideva  vuccanti  rajano ca rajakumara ca deviyo
ca . [3]- Katame upapattideva. Upapattideva vuccanti catummaharajika
deva   tavatimsa   deva   yama   deva  tusita  deva  nimmanarati
deva    paranimmitavasavatti    deva   brahmakayika   deva   ye   ca
deva  tatrupari  4-  .  [5]- katame visuddhideva. Visuddhideva vuccanti
tathagatasavaka  arahanto  khinasava  ye  ca  paccekasambuddha  .  [6]-
bhagava    sammatidevananca   upapattidevananca   visuddhidevananca   devo
ca   atidevo  ca  devatidevo  ca  sihasiho  naganago  ganigani  munimuni
rajaraja   .   passamaham   deva   manussaloketi   manussaloke   devam
passami   atidevam   passami   devatidevam  passami  dakkhami  olokemi
nijjhayami upaparikkhamiti passamaham deva manussaloke.
     [215]     Akincanam     brahmanam     iriyamananti    akincananti
ragakincanam     dosakincanam     mohakincanam     manakincanam     ditthikincanam
kilesakincanam   duccaritakincanam   te   kincana   buddhassa   bhagavato  pahina
ucchinnamula     talavatthukata     anabhavangata    ayatimanuppadadhamma
@Footnote: 1 Ma. sammutideva. evamuparipi. 2 Ma. ca saddo natthi. 3 Ma. ime vuccanti
@sammutideva. 4 Ma. taduttari. 5 Ma. ime vaccanti upapattideva. 6 Ma.
@ime vuccanti visuddhideva.
Tasma   buddho   akincano   .   brahmananti  bhagava  sattannam  dhammanam
bahitatta    brahmano    sakkayaditthi    bahita    hoti   vicikiccha
bahita   hoti   silabbataparamaso   bahito   hoti   rago   bahito
hoti   doso   bahito   hoti  moho  bahito  hoti  mano  bahito
hoti    bahitassa    honti   papaka   akusala   dhamma   sankilesika
ponobbhavika sadara dukkhavipaka ayatimjatijaramaraniya.
                Bahetva sabbapapakani (sabhiyati bhagava)
                bhagava vimalo sadhusamahito thitatto
                samsaramaticca kevali so
                anissito tadi pavuccate brahma 1-.
Iriyamananti  carantam  vicarantam  2-  iriyantam  vattentam  palentam  yapentam
yapentanti akincanam brahmanam iriyamanam.
     [216]   Tantam   namassami  samantacakkhuti  tanti  bhagavantam  bhanati .
Namassamiti   kayena   va   namassami  vacaya  va  namassami  cittena
va   namassami   anvatthapatipattiya  va  namassami  dhammanudhammapatipattiya
va     namassami    sakkaromi    garukaromi    manemi    pujemi   .
Samantacakkhuti   samantacakkhu   vuccati   sabbannutananam  .  bhagava  tena  3-
sabbannutananena     upeto     samupeto     upagato     samupagato
upapanno samupapanno samannagato.
                Na tassa aditthamidhatthi kinci
@Footnote: 1 Ma. sa brahmati. evamuparipi. 2 Ma. viharantam. 3 Ma. ayam patho natthi.
                Atho avinnatamajanitabbam
                sabbam abhinnasi yadatthi neyyam
                tathagato tena samantacakkhuti.
Tantam namassami samantacakkhu.
     [217]   Pamunca   mam  sakka  kathankathahiti  sakkati  [1]-  bhagava
sakyakula   pabbajitotipi   sakko  .  athava  addho  mahaddhano  dhanavatipi
sakko   .   tassimani   dhanani   seyyathidam   saddhadhanam   siladhanam  hiridhanam
ottappadhanam   sutadhanam   cagadhanam   pannadhanam  satipatthanadhanam  sammappadhanadhanam
iddhipadadhanam      indriyadhanam      baladhanam      bojjhangadhanam     maggadhanam
phaladhanam  nibbanadhanam  .  imehi  anekavidhehi  dhanaratanehi  addho  mahaddhano
dhanavatipi   sakko   .   athava   sakko   pahu   visavi  alamatto  suro
viro   vikkanto  abhiru  2-  acchambhi  anutrasi  apalayi  pahinabhayabheravo
vigatalomahamsotipi    sakko   .   kathankatha   vuccati   vicikiccha   dukkhe
kankha   dukkhasamudaye   kankha   dukkhanirodhe   kankha  dukkhanirodhagaminiya
patipadaya   kankha   pubbante  kankha  aparante  kankha  pubbantaparante
kankha       idappaccayatapaticcasamuppannesu       dhammesu       kankha
ya  evarupa  kankha  kankhayana  kankhayitattam  vimati  vicikiccha dvelhakam
dvedhapatho     samsayo     anekamsaggaho     asappana    parisappana
apariyogahana   chambhitattam   cittassa   manovilekho  .  pamunca  mam  sakka
kathankathahiti   munca   mam  mocehi  mam  pamocehi  mam  uddhara  mam  samuddhara
@Footnote: 1 Ma. sakko. 2 Ma. abhiru. evamuparipi.
Mam   vutthapehi   mam  kathankathasallatoti  pamunca  mam  sakka  kathankathahi .
Tenaha so brahmano
                     passamaham deva manussaloke
                     akincanam brahmanam iriyamanam
                     tantam namassami samantacakkhu
                     pamunca mam sakka kathankathahiti.
     [218] Naham samissami pamocanaya
                     kathankathim dhotaka kanci loke
                     dhammanca settham ajanamano
                     evam tuvam oghamimam taresi.
     [219]    Naham    samissami   pamocanayati   nahantam   sakkomi
muncitum   pamuncitum   mocetum   pamocetum  uddharitum  uddharapetum  vutthapetum
kathankathasallatoti   evampi   naham   samissami   pamocanaya   .  athava
na   ihami  na  sahami  na  ussahami  na  vayamami  na  ussaham  karomi
na  ussolhim  karomi  na  thamam  karomi  na  dhitim  karomi  na  viriyam karomi
na   chandam   janemi   na   sanjanemi   na   nibbattemi  na  abhinibbattemi
assaddhe    puggale   acchandike   kusite   hinaviriye   appatipajjamane
dhammadesanayati   evampi   naham   samissami   pamocanaya   .   athava
natthanno   koci   mocetum   1-   te  yadi  munceyyum  sakena  thamena
@Footnote: 1 katthaci syamapotthake mocetatipi patho. Ma. idisameva.
Sakena   balena  sakena  viriyena  sakena  parakkamena  sakena  purisathamena
sakena   purisabalena  sakena  purisaviriyena  sakena  purisaparakkamena  attana
sammapatipadam    anulomapatipadam   [1]-   anvatthapatipadam   dhammanudhammapatipadam
patipajjamana  munceyyunti  2-  evampi  naham  samissami  pamocanaya .
Vuttanhetam    bhagavata    so    vata    cunda   attana   palipapalipanno
param   palipapalipannam   uddharissatiti   netam   thanam  vijjati  so  vata  cunda
attana   adanto   avinito   aparinibbuto   param   damessati   vinessati
parinibbapessatiti   netam   thanam   vijjatiti  .  evampi  naham  samissami
pamocanaya. Vuttanhetam bhagavata
         attanava 3- katam papam        attana sankilissati
         attana akatam papam             attanava visujjhati
         suddhi 4- asuddhi paccattam      nanno annam visodhayeti 5-.
     {219.1}  Evampi  naham samissami pamocanaya. Vuttanhetam bhagavata
evameva   kho   brahmana   titthateva   nibbanam   titthati  nibbanamaggo
titthamaham  samadapeta  atha  capana  mama  savaka  maya  evamovadiyamana
evamanusasiyamana    appekacce   accantanittham   nibbanam   adharenti
ekacce  naradhenti  6-  ettha  kyaham  brahmana  karomi  maggakkhayi
brahmana   tathagato   maggam   puttho   acikkhati  attana  patipajjamana
munceyyunti 7-. Evampi naham samissami pamocanaya.
@Footnote: 1 Ma. apaccanikapatipadam. 2 Ma. moceyyunti. 3 Ma. attana hi. 4 Ma. suddhi.
@5 vimocayetipi patho. 6 Ma. naradharentiti. 7 Ma. mucceyyunti.
     [220]   Kathankathim  dhotaka  kanci  loketi  kathankathim  puggalam  sakankham
sakhilam   dvelhakam   savicikiccham   .   kanciti  kanci  khattiyam  va  brahmanam
va   vessam   va   suddam   va  gahattham  va  pabbajitam  va  devam  va
manussam   va   .  loketi  apayaloke  .pe.  ayatanaloketi  kathankathim
dhotaka kanci loke.
     [221]   Dhammanca   settham   ajanamanoti  dhammam  settham  vuccati
amatam    nibbanam    yo    so   sabbasankharasamatho   sabbupadhipatinissaggo
tanhakkhayo  virago  nirodho  nibbanam  .  setthanti  aggam settham visettham
pamokkham   uttamam   pavaram   dhammam  .  ajanamanoti  1-  ajanamano
vijanamano     pativijanamano     pativijjhamanoti    dhammanca    settham
ajanamano.
     [222]  Evam  tuvam  oghamimam  taresiti  evam  tuvam  kamogham  bhavogham
ditthogham   avijjogham  tareyyasi  [2]-  samatikkameyyasi  vitivatteyyasiti
evam tuvam oghamimam taresi. Tenaha bhagava
                     naham samissami pamocanaya
                     kathankathim dhotaka kanci loke
                     dhammanca settham ajanamano
                     evam tuvam oghamimam taresiti.
     [223] Anusasa brahme karunayamano
                     vivekadhammam yamaham vijannam
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. uttareyyasi patareyyasi. evamuparipi.
                     Yathaham akaso ca abyapajjhamano 1-
                     idheva santo asito careyyam.
     [224]   Anusasa   brahme   karunayamanoti   anusasa  brahmeti
anusasa   brahme   anugganha   brahme   anukampa   brahmeti   anusasa
brahme      .     karunayamanoti     karunayamano     anuddayamano
anurakkhamano    anugganhamano    anukampamanoti    anusasa    brahme
karunayamano.
     [225]    Vivekadhammam    yamaham    vijannanti   vivekadhammam   vuccati
amatam    nibbanam    yo    so   sabbasankharasamatho   sabbupadhipatinissaggo
tanhakkhayo   virago   nirodho   nibbanam   .  yamaham  vijannanti  yam  aham
janeyyam  [2]-  vijaneyyam pativijaneyyam pativijjheyyanti [3]- vivekadhammam
yamaham vijannam.
     [226]   Yathaham  akaso  ca  abyapajjhamanoti  yatha  akaso
nappajjati   [4]-   na  bajjhati  na  palibajjhati  evam  apajjamano  [5]-
abajjhamano  apalibajjhamanoti  evam  6-  akaso  ca abyapajjhamano.
Yatha  akaso  na  rajjati  lakhaya  va  haliddena  va  nilena 7- va
manjetthaya    va    evam    arajjamano   adussamano   amuyhamano
akiliyamanoti   8-   evampi   akaso  ca  abyapajjhamano  .  yatha
akaso   na   kuppati   na   byapajjhati   na   patiliyati   na  patihannati
evam  akuppamano  abyapajjhamano  appatiliyamano  appatihannamanoti 1-
@Footnote: 1 Ma.-akasova abyapajjamano. evamuparipi. 2 Ma. ajaneyyam. 3 Ma.
@adhigaccheyyam phasseyyam sacchikareyyanti. 4 Ma. na ganhati. 5 Ma. aganhamano.
@6 Ma. evampi. 7 Ma. haliddiya va niliyava. 8 Ma. akissamanoti.
Evampi akaso ca abyapajjhamano.
     [227]   Idheva   santo   asito   careyyanti   idheva  santoti
idheva   santo   [2]-  samano  idheva  nisidanto  samano  imasmimyeva
asane   nisinno   samano   imissayeva   parisaya  nisinno  samanoti
evampi    idheva    santo   .   athava   idheva   santo   upasanto
vupasanto nibbuto patippassaddhoti evampi idheva santo.
     {227.1}  Asitoti  dve  nissaya  tanhanissayo  ca  ditthinissayo
ca  .pe.  ayam  tanhanissayo  .pe.  ayam  ditthinissayo  .  tanhanissayam
pahaya   ditthinissayam   patinissajjitva   cakkhum   anissito  sotam  anissito
ghanam   anissito   jivham   anissito   kayam   anissito   manam  anissito
rupe   sadde   gandhe  rase  photthabbe  kulam  ganam  avasam  labham  yasam
pasamsam    sukham   civaram   pindapatam   senasanam   gilanapaccayabhesajjaparikkharam
kamadhatum   rupadhatum   arupadhatum   kamabhavam   rupabhavam   arupabhavam   sannabhavam
asannabhavam            nevasannanasannabhavam           ekavokarabhavam
catuvokarabhavam      pancavokarabhavam     atitam     anagatam     paccuppannam
ditthasutamutavinnatabbe   dhamme   [3]-   anissito   anallino  anupagato
anajjhosito    anadhimutto    nikkhanto    nissattho    4-   vippamutto
vimariyadikatena cetasa viharatiti 5- asito 5-.
     {227.2}  Careyyanti  careyyam  vicareyyam  6-  iriyeyyam vatteyyam
paleyyam  7-  yapeyyam  yapeyyanti  idheva  santo  asito  careyyam .
Tenaha so brahmano
@Footnote: 1 Ma. appatihatamanoti. 2 Ma. idheva. 3 Ma. asito. 4 Ma. nissato.
@evamupari. 5 Ma. ime dve patha natthi. 6 Ma. vihareyyam. 7 Ma. ayam
@patho natthi.
                     Anusasa brahme karunayamano
                     vivekadhammam yamaham vijannam
                     yathaham akaso ca abyapajjhamano
                     idheva santo asito careyyanti.
     [228] Kittayissami te santim (dhotakati bhagava)
                     ditthe dhamme anitiham
                     yam viditva sato caram
                     tare loke visattikam.
     [229]   Kittayissami   te   santinti   ragassa   santim  dosassa
santim    mohassa    santim    kodhassa   upanahassa   makkhassa   palasassa
issaya    macchariyassa    mayaya    satheyyassa   thambhassa   sarambhassa
manassa   atimanassa   madassa   pamadassa   sabbakilesanam  sabbaduccaritanam
sabbadarathanam    sabbaparilahanam    sabbasantapanam   sabbakusalabhisankharanam
santim   upasantim   vupasantim   nibbutim   patippassaddhim   kittayissami   [1]-
acikkhissami    desissami    pannapessami   patthapessami   vivarissami
vibhajissami     uttanikarissami     pakasissamiti    kittayissami    te
santim    .    dhotakati   bhagavati   dhotakati   bhagava   tam   brahmanam
namena   alapati   .   bhagavati   garavadhivacanametam   .pe.   sacchika
pannatti yadidam bhagavati dhotakati bhagava.
     [230]   Ditthe   dhamme   anitihanti   ditthe   dhammeti   ditthe
@Footnote: 1 Ma. pakittayissami.
Dhamme  nate  dhamme  tulite  dhamme tirite dhamme vibhavite dhamme vibhute
dhamme    sabbe   sankhara   aniccati   .pe.   yankinci   samudayadhammam
sabbantam   nirodhadhammanti   ditthe   dhamme  nate  dhamme  tulite  dhamme
tirite  dhamme  vibhavite  dhamme  vibhute  dhammeti evampi ditthe dhamme.
Athava   dukkhe   ditthe   dukkham   kathayissami   samudaye   ditthe  samudayam
kathayissami   magge   ditthe   maggam  kathayissami  nirodhe  ditthe  nirodham
kathayissamiti  evampi  ditthe  dhamme  .  athava  ditthe  dhamme sanditthikam
akalikam    ehipassikam   opanayikam   1-   paccattam   veditabbam   vinnuhiti
evampi   ditthe   dhammeti   ditthe  dhamme  .  anitihanti  na  itiham  na
itikiraya   na   paramparaya  na  pitakasampadaya  na  takkahetu  na  nayahetu
na   akaraparivitakkena   na   ditthinijjhanakkhantiya   samam   sayamabhinnatam
attapaccakkham dhammam kathayissamiti ditthe dhamme anitiham.
     [231]   Yam   viditva  sato  caranti  yam  viditam  katva  tulayitva
tirayitva  vibhavayitva  vibhutam  katva  sabbe  sankhara  aniccati  .pe.
Yankinci     samudayadhammam     sabbantam    nirodhadhammanti    viditam    katva
tulayitva   tirayitva   vibhavayitva   vibhutam   katva   .   satoti  catuhi
karanehi  sato  kaye  kayanupassanasatipatthanam  bhavento  sato .pe.
So   vuccati   sato   .   caranti   caranto   vicaranto  2-  iriyanto
vattento   palento   yapento   yapentoti   yam   viditva   sato
@Footnote: 1 Ma. opaneyyikam. evamuparipi. 2 Ma. viharanto. evamuparipi.
Caram.
     [232]   Tare   loke   visattikanti   visattika   vuccati  tanha
yo    rago    sarago   .pe.   abhijjha   lobho   akusalamulam  .
Visattikati  kenatthena  visattika  .pe.  visata  vitthatati  visattika .
Loketi  apayaloke  .pe.  ayatanaloke  .  tare  loke  visattikanti
ya   sa   loke   visattika   loke   tam   visattikam   sato  tareyya
uttareyya    patareyya   samatikkameyya   vitivatteyyati   tare   loke
visattikam. Tenaha bhagava
                kittayissami te santim (dhotakati bhagava)
                ditthe dhamme anitiham
                yam viditva sato caram
                tare loke visattikanti.
     [233] Tancaham abhinandami          mahesi santimuttamam
              yam viditva sato caram              tare loke visattikam.
     [234]    Tancaham   abhinandamiti   tanti   tuyham   vacanam   byapatham
desanam    anusandhim    .   abhinandamiti   nandami   abhinandami   modami
anumodami    sadiyami    patthayami    pihayami   abhijappamiti   tancaham
abhinandami   .   mahesi   santimuttamanti  mahesiti  [1]-  bhagava  mahantam
silakkhandham  esi  gavesi  pariyesiti  mahesi  .  mahantam  samadhikkhandham .pe.
Kaham   devadevo   kaham   narasabhoti   mahesi   .   santimuttamanti  santi
@Footnote: 1 Ma. kim mahesi bhagava. evamidisesu thanesu.
Vuccati   amatam   nibbanam  yo  so  sabbasankharasamatho  sabbupadhipatinissaggo
tanhakkhayo      virago     nirodho     nibbanam     .     uttamanti
aggam    settham    visettham    pamokkham    uttamam    pavaranti    mahesi
santimuttamam.
     [235]   Yam   viditva  sato  caranti  yam  viditam  katva  tulayitva
tirayitva  vibhavayitva  vibhutam  katva  sabbe  sankhara  aniccati  .pe.
Yankinci    samudayadhammam    sabbantam    nirodhadhammanti   yam   viditam   katva
tulayitva   tirayitva   vibhavayitva   vibhutam   katva   .   satoti  catuhi
karanehi     sato     kaye    kayanupassanasatipatthanam    bhavento
sato   .pe.   so   vuccati   sato   .   caranti   caranto  vicaranto
iriyanto   vattento   palento   yapento  yapentoti  yam  viditva
sato caram.
     [236]   Tare   loke   visattikanti   visattika   vuccati  tanha
yo  rago  sarago  .pe.  abhijjha  lobho  akusalamulam  .  visattikati
kenatthena   visattika   .pe.  visata  vitthatati  visattika  .  loketi
apayaloke   .pe.   ayatanaloke   .  tare  loke  visattikanti  ya
sa  loke  visattika  loke  tam  visattikam  sato  tareyya 1- uttareyya
patareyya   samatikkameyya   vitivatteyyati   tare   loke   visattikam .
Tenaha so brahmano
         tancaham abhinandami     mahesi santimuttamam
@Footnote: 1 Ma. tareyyam. evamidisesu thanesu.
         Yam viditva sato caram      tare loke visattikanti.
     [237] Yankinci sampajanasi (dhotakati bhagava)
                     uddham adho tiriyancapi majjhe
                     etam viditva sangoti loke
                     bhavabhavaya makasi tanham.
     [238]  Yankinci  sampajanasiti  yankinci  sampajanasi vijanasi 1-
pativijanasi    pativijjhasiti    yankinci    sampajanasi    .    dhotakati
bhagavati    dhotakati   bhagava   tam   brahmanam   namena   alapati  .
Bhagavati   garavadhivacanametam   .pe.   sacchika   pannatti  yadidam  bhagavati
dhotakati bhagava.
     [239]   Uddham   adho   tiriyancapi   majjheti   uddhanti   vuccati
anagatam    adhoti    atitam    tiriyancapi    majjheti    paccuppannam  .
Athava   uddhanti   sukha   vedana   adhoti  dukkha  vedana  tiriyancapi
majjheti   adukkhamasukha   vedana   .   uddhanti   kusala  dhamma  adhoti
akusala    dhamma    tiriyancapi    majjheti    abyakata   dhamma  .
Uddhanti    devaloko    adhoti    apayaloko    tiriyancapi   majjheti
manussaloko   .   uddhanti   arupadhatu   adhoti   kamadhatu   tiriyancapi
majjheti    rupadhatu    .   uddhanti   uddham   padatala   adhoti   adho
kesamatthaka     tiriyancapi     majjheti    vemajjheti    uddham    adho
tiriyancapi majjhe.
@Footnote: 1 Ma. ajanasi.
     [240]   Etam  viditva  sangoti  loketi  sango  eso  lagganam
etam   bandhanam   etam   palibodho   esoti  natva  janitva  tulayitva
tirayitva    vibhavayitva    vibhutam   katvati   etam   viditva   sangoti
loke.
     [241]   Bhavabhavaya   makasi   tanhanti   rupatanha   saddatanha
gandhatanha   rasatanha   photthabbatanha   dhammatanha   .   bhavabhavayati
bhavabhavaya     kammabhavaya     punabbhavaya     kamabhavaya     kammabhavaya
kamabhavaya   punabbhavaya   rupabhavaya   kammabhavaya   rupabhavaya   punabbhavaya
arupabhavaya    kammabhavaya    arupabhavaya    punabbhavaya   punappunam   bhavaya
punappunam     gatiya     punappunam    upapattiya    punappunam    patisandhiya
punappunam    attabhavabhinibbattiya   tanham   makasi   ma   janesi   ma
sanjanesi    ma    nibbattesi   ma   abhinibbattesi   pajahi   vinodehi
byantikarohi    anabhavangamehiti    bhavabhavaya    makasi    tanham   .
Tenaha bhagava
                yankinci sampajanasi (dhotakati bhagava)
                uddham adho tiriyancapi majjhe
                etam viditva sangoti loke
                bhavabhavaya makasi tanhanti.
Saha gathapariyosana .pe. Sattha me bhante bhagava savakohamasmiti.
                Dhotakamanavakapanhaniddeso pancamo.
                  Upasivamanavakapanhaniddeso
     [242] Eko aham sakka mahantamogham (iccayasma upasivo)
                     anissito no visahami taritum
                     arammanam bruhi samantacakkhu
                     yam nissito oghamimam tareyyam.
     [243]   Eko   aham   sakka   mahantamoghanti   ekoti  puggalo
va   me   dutiyo   natthi   dhammo   va   me  dutiyo  natthi  yam  va
puggalam   nissaya   dhammam  va  nissaya  mahantam  kamogham  bhavogham  ditthogham
avijjogham   tareyyam   uttareyyam  patareyyam  samatikkameyyam  vitivatteyyanti
eko  1-  .  sakkati  sakko . Bhagava sakyakula pabbajitotipi sakko.
Athava   addho   2-  mahaddhano  dhanavatipi  sakko  .  tassimani  dhanani
seyyathidam   saddhadhanam   siladhanam   hiridhanam   ottappadhanam   sutadhanam   cagadhanam
pannadhanam   satipatthanadhanam   .pe.   nibbanadhanam   .  imehi  anekavidhehi
dhanaratanehi    addho    mahaddhano    dhanavatipi    sakko    .   athava
sakko   pahu   visavi   alamatto   suro  viro  vikkanto  abhiru  acchambhi
anutrasi   apalayi   pahinabhayabheravo   vigatalomahamsotipi   sakkoti  eko
aham    sakka    mahantamogham    .    iccayasma    upasivoti   iccati
padasandhi   .   ayasmati   piyavacanam   .   upasivoti  tassa  brahmanassa
namam .pe. Abhilapoti iccayasma upasivo.
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. sabbattha addho.
     [244]   Anissito   no   visahami  taritunti  anissitoti  puggalam
va  anissito  dhammam  va  anissito  .  no  visahamiti  1- na ussahami
na   sakkomi   na   patibalo  .  taritunti  2-  mahantam  kamogham  bhavogham
ditthogham  avijjogham  taritum  3-  uttaritum  pataritum  samatikkamitum vitivattitunti
anissito no visahami taritum.
     [245]   Arammanam   bruhi   samantacakkhuti   arammanam  bruhiti  4-
arammanam   alambanam   nissayam   upanissayam   bruhi   acikkhahi   desehi
pannapehi    patthapehi    vivarahi   vibhajahi   uttanikarohi   pakasehiti
arammanam  bruhi  4-  .  samantacakkhuti  samantacakkhu  vuccati sabbannutananam.
Bhagava    tena    sabbannutananena    upeto    samupeto    upagato
samupagato upapanno samupapanno samannagato.
                Na tassa aditthamidhatthi kinci
                atho avinnatamajanitabbam
                sabbam abhinnasi yadatthi neyyam
                tathagato tena samantacakkhuti.
Arammanam bruhi samantacakkhu.
     [246]   Yam   nissito   oghamimam   tareyyanti   yam  nissitoti  yam
va   puggalam  nissito  dhammam  va  nissito  .  oghamimam  tareyyanti  5-
mahantam    kamogham   bhavogham   ditthogham   avijjogham   tareyyam   uttareyyam
patareyyam    samatikkameyyam    vitivatteyyanti    yam    nissito   oghamimam
@Footnote: 1 Ma. itisaddo natthi. 2 Ma. ayam patho natthi. 3 Ma. taritum. 4-5 Ma.
@ime dve patha natthi.
Tareyyam. Tenaha so brahmano
                      eko aham sakka mahantamogham (iccayasma upasivo)
                      anissito no visahami taritum
                      arammanam bruhi samantacakkhu
                      yam nissito oghamimam tareyyanti.
     [247] Akincannam pekkhamano satima (upasivati bhagava)
                     natthiti nissaya tarassu ogham
                     kame pahaya virato kathahi
                     tanhakkhayam rattamahabhipassa 1-.
     [248]    Akincannam   pekkhamano   satimati   so   brahmano
pakatiya    akincannayatanasamapattim    labhiyeva   nissayam   na   janati
ayam   me   nissayoti   .  tassa  bhagava  nissayanca  acikkhati  uttarinca
niyyanapatham    acikkhati    2-   nevasannanasannayatanasamapattim   [3]-
samapajjitva   tato   vutthahitva   tattha   jate  cittacetasike  dhamme
aniccato   pekkhamano   dukkhato   rogato   gandato   sallato  aghato
abadhato  palokato  itito  upaddavato  asatato  4- bhayato upasaggato
calato   pabhanguto  addhuvato  atanato  alenato  asaranato  asaranibhutato
rittato    tucchato   sunnato   anattato   adinavato   viparinamadhammato
asarakato   aghamulato   [5]-   vibhavato   sasavato  vadhakato  sankhatato
maramisato    jatidhammato    jaradhammato   byadhidhammato   maranadhammato
@Footnote: 1 Ma. nattamahabhipassa. evamuparipi. 2-4 Ma. ayam patho natthi. 3 Ma. sato.
@5 Ma. bhavato.
Sokaparidevadukkhadomanassupayasadhammato      samudayadhammato     atthangamato
anassadato  1-  adinavato  anissaranato  2- pekkhamano olokayamano
nijjhayamano   upaparikkhamano   .  satimati  ya  sati  anussati  patissati
.pe.  sammasati  ayam  vuccati sati. Imaya satiya upeto [3]- samupeto
upagato   samupagato   upapanno   samupapanno  samannagato  so  vuccati
satimati    akincannam   pekkhamano   satima   .   upasivati   bhagavati
upasivati    bhagava   tam   brahmanam   namena   alapati   .   bhagavati
garavadhivacanametam   .pe.   sacchika   pannatti  yadidam  bhagavati  upasivati
bhagava.
     [249]    Natthiti    nissaya   tarassu   oghanti   natthi   kinciti
akincannayatanasamapatti      .      kimkarana      natthi      kinciti
akincannayatanasamapatti      .      vinnanancayatanasamapattim     sato
samapajjitva   tato   vutthahitva  tanneva  vinnanam  abhaveti  vibhaveti
antaradhapeti    natthi    kinciti    passati    tamkarana   natthi   kinciti
akincannayatanasamapatti   .   tam   nissaya   upanissaya  arammanam  4-
alambanam    karitva    kamogham   bhavogham   ditthogham   avijjogham   tarassu
uttarassu    patarassu    samatikkamassu    vitivattassuti    natthiti   nissaya
tarassu ogham.
     [250]   Kame   pahaya   virato   kathahiti  kameti  uddanato
dve   kama   vatthukama   ca  kilesakama  ca  .pe.  ime  vuccanti
@Footnote: 1 Ma. assadato. 2 Ma. nissaranato. 3 Ma. hoti. 4 Ma. ayam patho natthi.
Vatthukama   .pe.   ime   vuccanti  kilesakama  .  kame  pahayati
vatthukame   parijanitva   kilesakame   pahaya   pajahitva  vinodetva
byantikaritva    anabhavangametvati    kame    pahaya    .    virato
kathahiti   kathankatha   vuccati   vicikiccha   .   dukkhe   kankha   .pe.
Chambhitattam    cittassa   manovilekho   .   kathankathaya   arato   virato
pativirato   nikkhanto   nissattho   vippamutto   visamyutto  vimariyadikatena
cetasa   viharatiti   evampi   virato   kathahi   .   athava  dvattimsaya
tiracchanakathaya    arato    virato    pativirato   nikkhanto   nissattho
vippamutto    visamyutto    vimariyadikatena   cetasa   viharatiti   evampi
virato kathahiti kame pahaya virato kathahi.
     [251]    Tanhakkhayam    rattamahabhipassati    tanhati    rupatanha
saddatanha    gandhatanha    rasatanha   photthabbatanha   dhammatanha  .
Rattanti  ratti  2-  .  ahoti  divaso  .  rattinca  diva  ca  tanhakkhayam
ragakkhayam    dosakkhayam   mohakkhayam   gatikkhayam   upapattikkhayam   patisandhikkhayam
bhavakkhayam    samsarakkhayam    vattakkhayam   passa   abhipassa   dakkha   olokaya
nijjhaya    upaparikkhati    tanhakkhayam    rattamahabhipassa    .    tenaha
bhagava
                    akincannam pekkhamano satima (upasivati bhagava)
                    natthiti nissaya tarassu ogham
                    kame pahaya virato kathahi
@Footnote: 1 Ma. rattam vcacati ratti.
                     Tanhakkhayam rattamahabhipassati.
     [252] Sabbesu kamesu yo vitarago (iccayasma upasivo)
                     akincannam nissito hitvamannam 1-
                     sannavimokkhe paramedhimutto 2-
                     titthe nu so tattha ananuyayi.
     [253]   Sabbesu   kamesu   yo  vitaragoti  sabbesuti  sabbena
sabbam   sabbatha  sabbam  asesam  nissesam  pariyadayavacanametam  sabbesuti .
Kamesuti  [3]-  uddanato  dve  kama  vatthukama  ca kilesakama ca
.pe.  ime  vuccanti  vatthukama  .pe.  ime  vuccanti  kilesakama.
Sabbesu   kamesu   yo   vitaragoti   sabbesu  kamesu  yo  vitarago
cattarago    vantarago    muttarago    pahinarago    patinissattharago
vikkhambhitaragoti   4-  sabbesu  kamesu  yo  vitarago  .  iccayasma
upasivoti   iccati   padasandhi   .   ayasmati   piyavacanam  .  upasivoti
tassa brahmanassa namam .pe. Abhilapoti iccayasma upasivo.
     [254]    Akincannam    nissito    hitvamannanti   hetthima   cha
samapattiyo  hitva  vajjetva  6- pariccajitva atikkamitva samatikkamitva
vitivattitva       akincannayatanasamapattim       nissito      allino
upagato      samupagato     ajjhosito     adhimuttoti     akincannam
@Footnote: 1 Ma. hitva mannam. evamuparipi. 2 Yu. vimutto. 3 Ma. kamati. evamuparipi.
@4 Ma. vikkhambhanatoti. 5 Ma. cajitva. evamuparipi.
Nissito hitvamannam.
     [255]   Sannavimokkhe   paramedhimuttoti  sannavimokkha  vuccanti
satta   sannasamapattiyo   .   tasam  sannasamapattinam  akincannayatana-
samapatti  vimokkha  agga  ca  settha  ca  visettha  ca pamokkha ca
uttama  ca  pavara ca. Parame agge setthe visetthe pamokkhe uttame
pavare   adhimuttivimokkhena  adhimutto  tatradhimutto  tadadhimutto  taccarito
tabbahulo  taggaruko  tanninno  tappono  tappabbharo tadadhipateyyoti 1-
sannavimokkhe paramedhimutto.
     [256]  Titthe nu so tattha ananuyayiti titthe nuti samsayapuccha [2]-
dvelhakapuccha  anekamsapuccha  evam  nu kho na nu kho kim nu kho katham nu khoti
titthe   nu   .  tatthati  akincannayatane  .  ananuyayiti  ananuyayi
avedhamano  3-  avigacchamano  anantaradhayamano  aparihiyamano  4- .
Athava  arajjamano  adussamano  amuyhamano  akiliyamanoti  5-  titthe
nu so tattha ananuyayi. Tenaha so brahmano
                sabbesu kamesu yo vitarago (iccayasma upasivo)
                akincannam nissito hitvamannam
                sannavimokkhe paramedhimutto
                titthe nu so tattha ananuyayiti.
@Footnote: 1 Ma. tadadhipateyyoti. evamuparipi. 2 Ma. vimatipuccha. 3 Ma. aviccamano.
@evamuparipi. 4 Ma. aparihayamano. evamuparipi. 5 Ma. akilissamanoti.
@evamuparipi.
     [257] Sabbesu kamesu yo vitarago (upasivati bhagava)
                     akincannam nissito hitvamannam
                     sannavimokkhe paramedhimutto
                     tittheyya so tattha ananuyayi.
     [258]   Sabbesu   kamesu   yo  vitaragoti  sabbesuti  sabbena
sabbam   sabbatha  sabbam  asesam  nissesam  pariyadayavacanametam  sabbesuti .
Kamesuti  uddanato  dve  kama  vatthukama  ca  kilesakama ca .pe.
Ime  vuccanti  vatthukama  .pe.  ime  vuccanti  kilesakama. Sabbesu
kamesu   yo   vitaragoti  sabbesu  kamesu  yo  vitarago  cattarago
vantarago   muttarago   pahinarago   patinissattharago   vikkhambhitaragoti
sabbesu  kamesu  yo  vitarago  .  upasivati  bhagavati  upasivati bhagava
tam   brahmanam   namena  alapati  .  bhagavati  garavadhivacanametam  .pe.
Sacchika pannatti yadidam bhagavati upasivati bhagava.
     [259]    Akincannam    nissito    hitvamannanti   hetthima   cha
samapattiyo   hitva  vajjetva  pariccajitva  atikkamitva  samatikkamitva
vitivattitva    akincannayatanasamapattim    nissito   allino   upagato
samupagato ajjhosito adhimuttoti akincannam nissito hitvamannam.
     [260]   Sannavimokkhe   paramedhimuttoti  sannavimokkha  vuccanti
Satta       sannasamapattiyo      .      tasam      sannasamapattinam
akincannayatanasamapatti     vimokkha    agga    ca    settha    ca
visettha  ca  pamokkha  ca  uttama ca pavara ca. Parame agge setthe
visetthe   pamokkhe   uttame   pavare   adhimuttivimokkhena   adhimutto
tatradhimutto   tadadhimutto   taccarito   tabbahulo   taggaruko   tanninno
tappono       tappabbharo       tadadhipateyyoti      sannavimokkhe
paramedhimutto.
     [261]  Tittheyya  so  tattha  ananuyayiti  tittheyyati  tittheyya
satthikappasahassani    .   tatthati   akincannayatane   .   ananuyayiti
ananuyayi  avedhamano  avigacchamano  anantaradhayamano  aparihiyamano.
Athava     arajjamano     adussamano    amuyhamano    akiliyamanoti
tittheyya so tattha ananuyayi. Tenaha bhagava
                     sabbesu kamesu yo vitarago (upasivati bhagava)
                     akincannam nissito hitvamannam
                     sannavimokkhe paramedhimutto
                     tittheyya so tattha ananuyayiti.
     [262] Titthe ce so tattha ananuyayi
                     pugampi vassanam 1- samantacakkhu
                     tattheva so sitisiya vimutto
@Footnote: 1 vassanitipi patho.
                     Bhavetha 1- vinnanam tathavidhassa.
     [263]  Titthe  ce  so  tattha  ananuyayiti titthe ce soti sace
so   tittheyya   satthikappasahassani   .   tatthati  akincannayatane .
Ananuyayiti   ananuyayi   avedhamano   avigacchamano  anantaradhayamano
aparihiyamano     athava     arajjamano    adussamano    amuyhamano
akiliyamanoti titthe ce so tattha ananuyayi.
     [264]   Pugampi  vassanam  samantacakkhuti  pugampi  vassananti  pugampi
vassanam   bahunnam  vassanam  2-  bahunnam  vassasatanam  bahunnam  vassasahassanam
bahunnam    vassasatasahassanam   bahunnam   kappasatanam   bahunnam   kappasahassanam
bahunnam    kappasatasahassanam    .    samantacakkhuti    samantacakkhu    vuccati
sabbannutananam   .pe.   tathagato   tena   samantacakkhuti  pugampi  vassanam
samantacakkhu.
     [265]  Tattheva  so  sitisiya vimutto bhavetha vinnanam tathavidhassati
tattheva  so  sitibhavamanuppatto  dhuvo  sassato  aviparinamadhammo sassatisamam
tattheva  tittheyya  .  athava  tassa  vinnanam  caveyya ucchijjeyya [3]-
vinasseyya  na  bhaveyya  4-  na  patisandhivinnanam  nibbatteyya kamadhatuya
va  rupadhatuya  va  arupadhatuya  vati  akincannayatane 5- uppannassa
sassatanca  ucchedanca  pucchati  udahu tattheva anupadisesaya nibbanadhatuya
@Footnote: 1 cavethatipi patho. 2 Ma. vassani bahuni vassani .... evamidisesu padesu.
@3 Ma. nasseyya. 4 Ma. bhaveyyati. 5 Ma. akincannayatanam. evamuparipi.
Parinibbayeyya   .  athava  tassa  vinnanam  caveyya  puna  patisandhivinnanam
nibbatteyya   kamadhatuya   va   rupadhatuya   va   arupadhatuya  vati
akincannayatane   uppannassa   parinibbananca   patisandhinca   pucchati  .
Tathavidhassati     tathavidhassa    tadisassa    tassanthitassa    tappakarassa
tappatibhagassa     akincannayatane     uppannassati    tattheva    so
sitisiya vimutto bhavetha vinnanam tathavidhassa. Tenaha so brahmano
                     titthe ce so tattha ananuyayi
                     pugampi vassanam samantacakkhu
                     tattheva so sitisiya vimutto
                     bhavetha vinnanam tathavidhassati.
     [266] Acci yatha vatavegena khittam 1- (upasivati bhagava)
                     attham paleti na upeti sankham
                     evam muni namakaya vimutto
                     attham paleti na upeti sankham.
     [267]  Acci  yatha  vatavegena  khittanti acci vuccati jalasikha.
Vatati   puratthima   vata   pacchima  vata  uttara  vata  dakkhina
vata  saraja  vata  aparaja  2-  vata  sita  vata  unha vata
adhimatta      vata     verambhavata     pakkhavata     supannavata
talapannavata   vidhupanavata   .   vatavegena   khittanti   vatavegena
@Footnote: 1 Ma. khitta. evamuparipi. 2 Ma. araja. evamidisesu thanesu.
Khittam   ukkhittam   nunnam   panunnam  khambhitam  vikkhambhitanti  1-  acci  yatha
vatavegena   khittam   .   upasivati   bhagavati   upasivati   bhagava   tam
brahmanam   namena   alapati   .   bhagavati   garavadhivacanametam  .pe.
Sacchika pannatti yadidam bhagavati upasivati bhagava.
     [268]   Attham   paleti   na   upeti   sankhanti   attham  paletiti
attham    paleti    attham    gameti   attham   gacchati   nirujjhati   vupasamati
patippassambhati   .   upeti  sankhanti  amukam  2-  nama  disam  gatoti  3-
sankham   na   upeti   uddesam  na  upeti  gananam  na  upeti  pannattim  na
upetiti [4]- attham paleti na upeti sankham.
     [269]  Evam muni namakaya vimuttoti evanti opammasampatipadanam.
Muniti  monam  vuccati  nanam  .pe.  sangajalamaticca  so  muni. Namakaya
vimuttoti   so  muni  pakatiya  pubbe  namakaya  vimutto  ca  rupakaya
vimutto    ca    tadangasamatikkamavikkhambhanappahanena   5-   pahino   tassa
munino    bhavantam   agamma   cattaro   ariyamagga   patiladdha   honti
catunnam    ariyamagganam    patiladdhatta   namakayo   ca   rupakayo   ca
parinnata   honti   namakayassa   ca   rupakayassa   ca   parinnatatta
namakaya  ca  rupakaya  ca mutto vimutto [6]- accantavimokkhenati 7-
evam muni namakaya vimutto.
     [270]  Attham  paleti na upeti sankhanti attham paletiti anupadisesaya
nibbanadhatuya      parinibbayati      anupadisesaya     nibbanadhatuya
@Footnote: 1 Ma. khitta ... vakkhambhitati. evamuparipi. 2-3 Ma. ime patha natthi. 4 Ma.
@puratthimam disam gata pacchimam va disam gata uttaram va disam gata dakkhinam va disam
@gata uddham va gata adho va gata tiriyam va gata vidisam va gatati so hetu natthi
@paccayo natthi karanam natthi yena sankham gaccheyyati. 5 Ma. tadangam samatikkama. 6 Ma.
@suvimutto. 7 Ma. accantaanupadavimokkhenati.
Parinibbuto  1-  .  na  upeti  sankhanti  [2]-  sankham  na upeti uddesam
na   upeti   gananam   na   upeti   pannattim   na  upeti  khattiyoti  va
brahmanoti    va   vessoti   va   suddoti   va   gahatthoti   va
pabbajitoti   va   devoti  va  manussoti  va  rupiti  va  arupiti  va
sanniti    va    asanniti   va   nevasanninasanniti   va   so   hetu
natthi   paccayo   natthi   karanam   natthi  yena  sankham  gaccheyyati  attham
paleti na upeti sankham. Tenaha bhagava
                      acci yatha vatavegena khittam (upasivati bhagava)
                     attham paleti na upeti sankham
                     evam muni namakaya vimutto
                     attham paleti na upeti sankhanti.
     [271] Atthangato so udava so natthi
                     udahu ve sassatiya arogo
                     tamme muni sadhu viyakarohi
                     tathahi te vidito esa dhammo.
     [272]   Atthangato   so   udava  so  natthiti  so  atthangato
udahu   so   3-  natthi  so  niruddho  ucchinno  vinatthoti  atthangato
so udava so natthi.
     [273]  Udahu  ve  sassatiya arogoti udahu [4]- dhuvo sassato
aviparinamadhammo    sassatisamam    tattheva    tittheyyati    udahu   ve
@Footnote: 1 Ma. ime patha natthi. 2 Ma. anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbuto.
@3 Ma. ayam patho natthi. 4 Ma. nicco.
Sassatiya arogo.
     [274]   Tamme   muni  sadhu  viyakarohiti  tanti  yam  pucchami  yam
yacami   yam   ajjhesami   yam  pasademi  .  muniti  monam  vuccati  nanam
.pe.  sangajalamaticca  so  muni  .  sadhu  viyakarohiti  sadhu acikkhahi
desehi    pannapehi    patthapehi    vivarahi    vibhajahi   uttanikarohi
pakasehiti tamme muni sadhu viyakarohi.
     [275]   Tathahi  te  vidito  esa  dhammoti  tathahi  te  vidito
nato   1-   tulito   tirito  vibhavito  vibhuto  esa  dhammoti  tathahi
te vidito esa dhammo. Tenaha so brahmano
                     atthangato so udava so natthi
                     udahu ve sassatiya arogo
                     tamme muni sadhu viyakarohi
                     tathahi te vidito esa dhammoti.
     [276] Atthangatassa na pamanamatthi (upasivati bhagava)
                     yena nam vajju 2- tam tassa natthi
                     sabbesu dhammesu samuhatesu
                     samuhata vadapathapi sabbe.
     [277]  Atthangatassa  na  pamanamatthiti  atthangatassa  anupadisesaya
nibbanadhatuya     parinibbutassa    rupappamanam    natthi    vedanappamanam
natthi       sannappamanam       natthi       sankharappamanam      natthi
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi. 2 Ma. vajjum. evamuparipi.
Vinnanappamanam  natthi  [1]-  na  samvijjati  na  upalabbhati  pahinam  samucchinnam
vupasantam      patippassaddham     abhabbuppattikam     nanaggina     daddhanti
atthangatassa    na    pamanamatthi    .   upasivati   bhagavati   upasivati
bhagava   tam   brahmanam  namena  alapati  .  bhagavati  garavadhivacanametam
.pe.      sacchika      pannatti     yadidam     bhagavati     upasivati
bhagava.
     [278]  Yena  nam  vajju tam tassa natthiti yena [2]- ragena vadeyyum
yena  dosena  vadeyyum  yena  mohena  vadeyyum  yena  manena  vadeyyum
yaya   ditthiya   vadeyyum   yena  uddhaccena  vadeyyum  yaya  vicikicchaya
vadeyyum   yehi  anusayehi  vadeyyum  rattoti  va  dutthoti  va  mulhoti
va  vinibandhoti  va  paramatthoti  va  vikkhepagatoti  va  anitthangatoti
va    thamagatoti    va    te   abhisankhara   pahina   abhisankharanam
pahinatta  gatiya  yena  [2]-  vadeyyum  nerayikoti va tiracchanayonikoti
va    pittivisayikoti    va    manussoti   va   devoti   va   rupiti
va    arupiti   va   sanniti   va   asanniti   va   nevasanninasanniti
va   so   hetu   natthi   paccayo  natthi  karanam  natthi  yena  vadeyyum
katheyyum [3]- vohareyyunti yena nam vajju tam tassa natthi.
     [279]   Sabbesu  dhammesu  samuhatesuti  sabbesu  dhammesu  sabbesu
khandhesu   sabbesu   ayatanesu  sabbasu  dhatusu  sabbasu  gatisu  sabbasu
upapattisu   sabbasu   patisandhisu   sabbesu   bhavesu   sabbesu   samsaresu
@Footnote: 1 Ma. na sati. evamidisesu thanesu. 2 Ma. tam. 3 Ma. bhaneyyum dipeyyum.
Sabbesu   vattesu  uhatesu  samuhatesu  uddhatesu  samuddhatesu  uppatitesu
samuppatitesu    pahinesu    samucchinnesu    vupasantesu    patippassaddhesu
abhabbuppattikesu      nanaggina     daddhesuti     sabbesu     dhammesu
samuhatesu.
     [280]  Samuhata  vadapathapi  sabbeti  vadapatha  vuccanti  kilesa
ca   khandha   ca   abhisankhara   ca  .  tassa  vada  ca  vadapatha  ca
adhivacanani   ca   adhivacanapatha   ca   nirutti  ca  niruttipatha  ca  pannatti
ca   pannattipatha   ca   uhata   samuhata  uddhata  samuddhata  uppatita
samuppatita   pahina  samucchinna  vupasanta  patippassaddha  abhabbuppattika
nanaggina      daddhati     samuhata     vadapathapi     sabbe    .
Tenaha bhagava
                atthangatassa na pamanamatthi (upasivati bhagava)
                yena nam vajju tam tassa natthi
                sabbesu dhammesu samuhatesu
                samuhata vadapathapi sabbeti.
Saha gathapariyosana .pe. Sattha me bhante bhagava savakohasmiti.
               Upasivamanavakapanhaniddeso chattho.
                            -------------
                  Nandamanavakapanhaniddeso
     [281] Santi loke munayo (iccayasma nando)
                     jana vadanti tayidam kathamsu
                     nanupapannam muni no vadanti
                     udahu ve jivikenupapannam 1-.
     [282]   Santi   loke  munayoti  santiti  santi  samvijjanti  [2]-
upalabbhanti    .    loketi   apayaloke   .pe.   ayatanaloke  .
Munayoti   muninamaka   ajivaka   niggantha   jatila   tapasati   santi
loke    munayo   .   iccayasma   nandoti   iccati   padasandhi  .
Ayasmati   piyavacanam   .   nandoti   tassa   brahmanassa  namam  .pe.
Abhilapoti iccayasma nando.
     [283]   Jana   vadanti   tayidam   kathamsuti   janati   khattiya   ca
brahmana   ca   vessa   ca   sudda   ca  gahattha  ca  pabbajita  ca
deva   ca   manussa   ca   .   vadantiti   kathenti   bhananti   dipayanti
voharanti   .   tayidam   kathamsuti   samsayapuccha   vimatipuccha  dvelhakapuccha
anekamsapuccha    evam    nukho   na   nukho   kim   nukho   katham   nukhoti
jana vadanti tayidam kathamsu.
     [284]   Nanupapannam   muni   no   vadantiti   atthasamapattinanena
va   pancabhinnananena   va   upetam   samupetam   upagatam   samupagatam
@Footnote: 1 Ma. jivatenupapannam. evamuparipi. 2 Ma. atthi.
Upapannam    samupapannam    samannagatam    munim    vadanti   kathenti   bhananti
dipayanti voharantiti nanupapannam muni no vadanti.
     [285]   Udahu  ve  jivikenupapannanti  udahu  anekavividhaatiparama-
dukkarakarikalukhajivikanuyogena    upetam    samupetam   upagatam   samupagatam
upapannam    samupapannam    samannagatam    munim    vadanti   kathenti   bhananti
dipayanti   voharantiti   udahu   ve   jivikenupapannam   .   tenaha  so
brahmano
                     santi loke munayo (iccayasma nando)
                     jana vadanti tayidam kathamsu
                     nanupapannam muni no vadanti
                     udahu ve jivikenupapannanti.
     [286] Na ditthiya na sutiya na nanena
                     munidha nanda kusala vadanti
                     visenikatva anigha 1- nirasa
                     caranti ye te munayoti brumi.
     [287]   Na   ditthiya   na  sutiya  na  nanenati  na  ditthiyati
na   ditthasuddhiya   .   na   sutiyati  na  sutasuddhiya  .  na  nanenati
napi   atthasamapattinanena   [2]-   napi   micchananenati  na  ditthiya
na sutiya na nanena.
     [288]   Munidha   nanda   kusala   vadantiti   kusalati   ye   te
@Footnote: 1 Ma. anigha. evamuparipi. 2 Ma. napi pancabhinnananena. evamuparipi.
Khandhakusala   dhatukusala   ayatanakusala  paticcasamuppadakusala  satipatthana-
kusala       sammappadhanakusala      iddhipadakusala      indriyakusala
balakusala     bojjhangakusala    maggakusala    phalakusala    nibbanakusala
te   kusala   ditthasuddhiya   va   sutasuddhiya  va  atthasamapattinanena
va   micchananena   va   upetam  samupetam  upagatam  samupagatam  upapannam
samupapannam   samannagatam   munim   na   vadanti   na  kathenti  na  bhananti  na
dipayanti na voharantiti munidha nanda kusala vadanti.
     [289]   Visenikatva  anigha  nirasa  caranti  ye  te  munayoti
brumiti    sena    vuccati   marasena   .   kayaduccaritam   marasena
vaciduccaritam   marasena   manoduccaritam   marasena   rago   marasena
doso    marasena   moho   marasena   kodho   upanaho   makkho
palaso   issa   macchariyam   maya  satheyyam  thambho  sarambho  mano
atimano   mado   pamado   sabbe   kilesa  sabbe  duccarita  sabbe
daratha    sabbe   parilaha   sabbe   santapa   sabbakusalabhisankhara
marasena. Vuttam hetam bhagavata
         kama te pathama sena       dutiyarati vuccati
         tatiya khuppipasa te         catutthi tanha pavuccati
         pancamam thinamiddhante          chattha bhiru pavuccati
         sattami vicikiccha te            makkho thambho te atthamo
         labho siloko sakkaro        micchaladdho ca yo yaso
         Yo cattanam samukkamse         pare ca avajanati 1-
         esa te namuci sena 2-     kanhassabhippaharini
         na nam asuro jinati              jetva ca labhate sukhanti.
     {289.1} Yato catuhi ariyamaggehi sabba ca marasena sabbe ca [3]-
kilesa  jita  parajita  pabhanjita  vippalutta  4-  parammukha  te  5-
vuccanti  visenikatva  .  anighati  rago  nigho  doso nigho moho nigho
kodho   nigho   upanaho  nigho  .pe.  sabbakusalabhisankhara  nigha .
Yesam    ete   nigha   pahina   samucchinna   vupasanta   patippassaddha
abhabbuppattika    nanaggina    daddha    te    vuccanti   anigha  .
Nirasati  asa  vuccati  tanha  yo  rago  sarago  .pe.  abhijjha
lobho   akusalamulam   .  yesam  esa  asa  tanha  pahina  samucchinna
vupasanta        patippassaddha        abhabbuppattika       nanaggina
daddha   te  vuccanti  nirasa  .  [6]-  visenikatva  anigha  nirasa
caranti   ye   te  munayoti  brumiti  ye  te  arahanto  khinasava  7-
visenikatva   ca   anigha   ca   nirasa  ca  caranti  iriyanti  vattenti
palenti   yapenti   yapenti   te  loke  munayoti  brumi  acikkhami
desemi    pannapemi    patthapemi    vivarami    vibhajami   uttanikaromi
pakasemiti   visenikatva   anigha   nirasa   caranti  ye  te  munayoti
brumi. Tenaha bhagava
                    na ditthiya na sutiya na nanena
@Footnote: 1 Ma. avajanati. 2 Ma. esa namuci te sena. 3 Ma. patisenikara. 4 Ma. jita
@ca parajita ca bhagga vippalugga. 5 Ma. tena. 6 Ma. arahanto khinasava.
@7 Ma. ime dve patha natthi.
                     Munidha nanda kusala vadanti
                     visenikatva anigha nirasa
                     caranti ye te munayoti brumiti.
     [290] Yekecime samanabrahmana se (iccayasma nando)
                     ditthasutenapi 1- vadanti suddhim
                     silabbatenapi vadanti suddhim
                     anekarupena vadanti suddhim
                     kaccissu te (bhagava) tattha yata caranta
                     ataru jatinca jaranca marisa
                     pucchami tam bhagava bruhi me tam.
     [291]   Yekecime   samanabrahmana   seti   yekeciti  sabbena
sabbam   sabbatha  sabbam  asesam  nissesam  pariyadayavacanametam  yekeciti .
Samanati   yekeci  ito  bahiddha  pabbajjupagata  paribbajakasamapanna .
Brahmanati   yekeci   bhovadikati  yekecime  samanabrahmana  se .
Iccayasma   nandoti   iccati   padasandhi   .  ayasmati  piyavacanam .
Nandoti   tassa   brahmanassa   namam   .pe.   abhilapoti  iccayasma
nando.
     [292]   Ditthasutenapi   vadanti  suddhinti  ditthenapi  suddhim  visuddhim
parisuddhim   muttim   vimuttim   parimuttim   vadanti   kathenti   bhananti  dipayanti
@Footnote: 1 Yu. ditthena sutenapi.
Voharanti   sutenapi   suddhim   visuddhim   parisuddhim  muttim  vimuttim  parimuttim
vadanti    kathenti    bhananti   dipayanti   voharanti   ditthasutenapi   suddhim
visuddhim   parisuddhim   muttim   vimuttim   parimuttim   vadanti   kathenti  bhananti
dipayanti voharantiti ditthasutenapi vadanti suddhim.
     [293]   Silabbatenapi   vadanti   suddhinti  silenapi  suddhim  visuddhim
parisuddhim   muttim   vimuttim   parimuttim   vadanti   kathenti   bhananti  dipayanti
voharanti  vattenapi  1-  suddhim  visuddhim  parisuddhim  muttim  vimuttim parimuttim
vadanti    kathenti    bhananti   dipayanti   voharanti   silabbatenapi   suddhim
visuddhim   parisuddhim   muttim   vimuttim   parimuttim   vadanti   kathenti  bhananti
dipayanti voharantiti silabbatenapi vadanti suddhim.
     [294]  Anekarupena  vadanti suddhinti anekavidhavattakutuhalamangalena 2-
suddhim  visuddhim  parisuddhim  muttim  vimuttim  parimuttim  vadanti kathenti bhananti
dipayanti voharantiti anekarupena vadanti suddhim.
     [295]  Kaccissu  te  (bhagava)  tattha  yata  carantati  kaccissuti
samsayapuccha     vimatipuccha     dvelhakapuccha     anekamsapuccha    evam
nu    kho   nanu   kho   kinnu   kho   katham   nu   khoti   kaccissu  .
Teti   ditthigatika   .   bhagavati   garavadhivacanametam   .pe.   sacchika
pannatti   yadidam   bhagavati   kaccissu   te   bhagava   .   tattha   yata
carantati   tatthati   sakaya   ditthiya   sakaya  khantiya  sakaya  ruciya
sakaya  laddhiya  .  yatati  yata  patiyata  3- gopita rakkhita samvuta.
@Footnote: 1 Ma. vatenapi. evamuparipi. 2 Ma. anekavidhakotuhalamangalena. evamuparipi.
@3 Ma. yatta patiyatta gutta. evamuparipi.
Carantati  caranta  vicaranta  iriyanta  vattenta  palenta  yapenta
yapentati kaccissu te (bhagava) tattha yata caranta.
     [296]    Ataru    jatinca   jaranca   marisati   jatijaramaranam
atarimsu    uttarimsu    patarimsu    samatikkamimsu    vitivattimsu   .   marisati
piyavacanam   [1]-   sagaravasappatissadhivacanametam  marisati  ataru  jatinca
jaranca marisa.
     [297]   Pucchami   tam   bhagava  bruhi  me  tanti  pucchami  tanti
pucchami  tam  yacami  tam  ajjhesami  tam  pasademi  2-  tam  kathassu meti
pucchami    tam    .    bhagavati    garavadhivacanametam   .pe.   sacchika
pannatti   yadidam   bhagavati   .   bruhi   me   tanti   bruhi  acikkhahi
desehi    pannapehi    patthapehi    vivarahi    vibhajahi   uttanikarohi
pakasehiti pucchami tam bhagava bruhi me tam. Tenaha so brahmano
                yekecime samanabrahmana se (iccayasma nando)
                ditthasutenapi vadanti suddhim
                silabbatenapi vadanti suddhim
                anekarupena vadanti suddhim
                kaccissu te (bhagava) tattha yata caranta
                ataru jatinca jaranca marisa
                pucchami tam bhagava bruhi me tanti.
     [298] Yekecime samanabrahmana se (nandati bhagava)
@Footnote: 1 Ma. garuvacanam. evamuparipi. 2 Ma. ime dve patha natthi.
                Ditthasutenapi vadanti suddhim
                silabbatenapi vadanti suddhim
                anekarupena vadanti suddhim
                kincapi te tattha yata caranti
                natarimsu jatijaranti brumi.
     [299]  Yekeciti  sabbena  sabbam  sabbatha  sabbam  asesam  nissesam
pariyadayavacanametam   yekeciti   .   samanati   yekeci   ito  bahiddha
pabbajjupagata     paribbajakasamapanna     .    brahmanati    yekeci
bhovadikati   yekecime   samanabrahmana   se   .   nandati  bhagavati
nandati    bhagava    tam   brahmanam   namena   alapati   .   bhagavati
garavadhivacanametam     .pe.    sacchika    pannatti    yadidam    bhagavati
nandati bhagava.
     [300]   Ditthasutenapi   vadanti  suddhinti  ditthenapi  suddhim  visuddhim
parisuddhim   muttim   vimuttim   parimuttim   vadanti   kathenti   bhananti  dipayanti
voharanti     sutenapi    suddhim    visuddhim    parisuddhim    muttim    vimuttim
parimuttim   vadanti   kathenti   bhananti   dipayanti   voharanti   ditthasutenapi
suddhim   visuddhim   parisuddhim   muttim   vimuttim   parimuttim   vadanti  kathenti
bhananti dipayanti voharantiti ditthasutenapi vadanti suddhim.



             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 30 page 1-149. http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=30&item=1&items=821&modeTY=2              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=30&item=1&items=821&modeTY=2&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=30&item=1&items=821&modeTY=2              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=30&item=1&items=821&modeTY=2              Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=1              Contents of The Tipitaka Volume 30 http://84000.org/tipitaka/read/?index_30

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ROMAN letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

Background color :