ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 23 : PALI ROMAN Dha.A.6 atta-kodhavagga

page159.

17. Kodhavaggavannana ---------- 1. Rohinikhattiyakannavatthu. (174) "kodham jaheti imam dhammadesanam sattha nigrodharame viharanto rohinim khattiyakannam arabbha kathesi. Ekasmim kira samaye ayasma anuruddho pancasatehi bhikkhuhi saddhim kapilavatthum agamasi. Athassa nataka "thero agatoti sutva therassa santikam agamamsu thapetva rohinim nama therassa bhaginim. Thero natake pucchi "kaham rohiniti. "gehe bhanteti. "kasma nagatati. "sarire me chavirogo uppannoti lajjaya nagata bhanteti. Thero "pakkosatha nanti pakkosapetva patakancukam patimuncitva agatam evamaha "rohini kasma nagatasiti. "sarire me bhante chavirogo uppanno; tasma lajjaya nagatamhiti. "kim pana te punnam katum. Na vattatiti. "kim karomi bhanteti. "asanasalam karehiti. "kim gahetvati. "kinte pasadhanabhandakam natthiti. "atthi bhanteti. "kimmulanti. "dasasahassamulam bhavissatiti. "tenahi tam vissajjetva asanasalam karehiti. "ko me bhante karessatiti. Thero samipe thite natake oloketva "tumhakam bharo hotuti aha. "tumhe pana bhante kim karissathati. "ahampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

Idheva bhavissami, tenahi etissa dabbasambhare aharathati. Te "sadhu bhanteti aharimsu. Thero asanasalam samvidahanto rohinim aha "dvibhumikam asanasalam karetva upari padaranam dinnakalato patthaya hettha nibaddham sammajjitva asanani pannapehi, nibaddham paniyaghate upatthapehiti. Sa "sadhu bhanteti pasadhanabhandakam vissajjetva dvibhumikam asanasalam karetva upari padaranam dinnakalato patthaya hettha nibaddham sammajjanadini akasi. Nibaddham bhikkhu nisidanti. Athassa asanasalam sammajjantiyava chavirogo milayi. Sa asanasalaya nitthitaya buddhappamukham bhikkhusangham nimantetva asanasalam puretva nisinnassa buddhappamukhassa bhikkhusanghassa panitam khadaniyam bhojaniyam adasi. Sattha katabhattakicco "kassetam dananti pucchi. "bhaginiya me bhante rohiniyati. "sa pana kahanti. "gehe bhanteti. "pakkosatha nanti. Sa agantum na icchi. Atha nam sattha anicchamanampi pakkosapesiyeva, agantva ca pana vanditva nisinnam aha "rohini kasma nagamiti. "sarire me bhante chavirogo atthi, tena lajjamana nagatamhiti. "janasi pana `kim te nissaya esa uppannoti. "na janami bhanteti. "tava kodham nissaya uppanno esoti. "kim pana me bhante katanti. [tenahi sunahiti.] athassa sattha atitam ahari: atite baranasiranno aggamahesi ekissa ranno natakitthiya aghatam bandhitva "dukkhamassa uppadessamiti cintetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

Mahakacchuphalani aharapetva tam natakitthim attano santikam pakkosapetva, yatha sa na janati, evamassa sayane ca parupane ca paccattharanadinanca antaresu kacchucunnani thapapesi, kelim kurumana viya assa sarirepi okiri. Tamkhananneva tassa sariram uppakkuppakkam gandagandajatam ahosi. Sa kanduvanti gantva sayane nipajji. Tatrapissa kacchucunnehi khadiyamanaya kharatara vedana uppajji. Tada aggamahesi rohini ahosi. Sattha imam atitam aharitva "rohini tada taya cetam kammam katam, appamattakopi hi kodho va issa va katum na yuttarupayevati vatva imam gathamaha "kodham jahe, vippajaheyya manam, samyojanam sabbamatikkameyya, tam namarupasmimasajjamanam, akincanam nanutapanti dukkhati. Tattha "kodhanti: sabbakarampi kodham navavidhampi manam jaheyya. Samyojananti: kamaragasamyojanadikam dasavidhampi sabbam samyojanam atikkameyya. Asajjamananti: alaggamanam. Yo hi "mama rupam, mama vedanatiadina nayena namarupam ganhati, tasminca bhijjamane socati vihannati; ayam namarupasmim sajjati nama; evam agganhanto pana na sajjati nama; tam puggalam evam asajjamanam ragadinam abhavena akincanam dukkha nama nanupatantiti attho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Rohinipi sotapattiphale patitthahi. Tamkhanamyevassa sariram suvannavannam ahosi. Sa tato cuta tavatimsabhavane catunnam devaputtanam simantare nibbattitva pasadika rupasobhaggappatta ahosi. Cattaropi devaputta tam disva uppannasineha hutva "mama simaya anto nibbatta, mama simaya anto nibbattati vivadanta sakkassa devaranno santikam gantva "deva imam no nissaya atto uppanno, tam vinicchinathati 1- ahamsu. Sakkopi tam oloketvava uppannasineho hutva evamaha "imaya vo ditthakalato patthaya katham cittani uppannaniti; atheko aha "mama tava uppannam cittam sangamabheri viya sannisiditum nasakkhiti. Dutiyo "mama cittam pabbatanadi viya sigham pavattatiyevati. Tatiyo "mama imissa ditthakalato patthaya kakkatakassa viya akkhini nikkhamimsuti. Catuttho "mama cittam cetiye ussapitaddhajo viya niccalam thatum nasakkhiti. Atha ne sakko aha "tata tumhakam tava cittani pasayharupani; 2- aham pana imam labhanto jivissami, alabhantassa me maranam bhavissatiti. Devaputta "maharaja tumhakam maranena attho natthiti tam sakkassa vissajjetva pakkamimsu. Sa sakkassa piya ahosi manapa. "asukakilam nama gacchamati vutte, sakko tassa vacanam patikkhipitum nasakkhiyevati. Rohinikhattiyakannavatthu. --------------- @Footnote: 1. Si. Yu. pacchindathati. Ma. vinicchathati. 2. Si. Yu. dayhamanani.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

2. Annatarabhikkhuvatthu. (175) "yo ve uppatitam kodhanti imam dhammadesanam sattha aggalave cetiye viharanto annataram bhikkhum arabbha kathesi. Satthara hi bhikkhusanghassa senasane anunnate rajagahasetthiadihi senasanesu kariyamanesu eko alaviko bhikkhu attano senasanam karonto ekam manapam rukkham disva chinditum arabhi. Tattha pana nibbatta eka tarunaputta devata puttam ankenadaya thita yaci "ma me sami vimanam chinda, na sakkhissami puttakam adaya anavasa vicaritunti. So "aham annattha idisam rukkham na labhissamiti tassa vacanam anadayi. Sa "imam tava darakam oloketva oramissatiti puttam rukkhasakhaya thapesi. Sopi bhikkhu ukkhittapharasum sandharetum asakkonto darakassa bahum chindi. Devata uppannabalavakodha "paharitva nam maressamiti ubho hatthe ukkhipitva evantava cintesi "ayam bhikkhu silava, sacaham imam maressami, nirayagamini bhavissami: sesadevatapi attano rukkham chindante bhikkhu disva `asukadevataya evannama marito bhikkhuti mampi pamanam katva bhikkhu maressantiti; ayanca sassamiko [bhikkhu], samikasseva nam kathessamiti ukkhitte hatthe apanetva rodamana satthu santikam gantva vanditva ekamantam atthasi. Atha nam sattha "kim devateti aha. Sa "bhante

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Tumhakameva savakena idam nama katam, ahampi tam maretukama hutva idam nama cintetva amaretvava idhagatati sabbantam pavattim vittharato arocesi. Sattha tam sutva "sadhu sadhu devate, sadhu te katam evam uppannam kodham bhantam ratham viya niggayhamanayati vatva imam gathamaha "yo ve uppatitam kodham ratham bhantamva dharaye, tamaham sarathim brumi, rasmiggaho itaro janoti. Tattha "uppatitanti: uppannam. Ratham bhantam vati: yatha nama cheko sarathi ativegena dhavantam ratham nigganhitva yathicchakam thapesi; evam yo puggalo uppannam kodham dharaye nigganhitum sakkoti. Tamahanti: tam aham sarathim brumi. Itaro janoti: itaro pana rajauparajadinam rathasarathi jano rasmiggaho nama hoti na uttamasarathiti. Desanavasane devata sotapattiphale patitthahi, sampattaparisayapi satthika desana ahositi. Devata pana sotapanna hutvapi rodamana atthasi. Atha nam sattha "kim devateti pucchitva, "bhante vimanam me nattham, idani kim karissamiti vutte "alam devate, ma cintayi, ahante vimanam dassamiti jetavane gandhakutisamipe purimadivase cutadevatam ekam rukkham apadisanto "asukasmim okase asuko rukkho vivitto, tattha upagacchati aha. Sa tattha upaganchi. Tato patthaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

"buddhadattiyam imissa vimananti mahesakkha devatapi agantva tam caletum nasakkhimsu: sattha tam atthuppattim katva bhikkhunam bhutagamasikkhapadam pannapesiti. Annatarabhikkhuvatthu. -------------- 3. Uttaraupasikavatthu. (176) "akkodhena jine kodhanti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto uttaraya gehe katabhattakicco uttaram upasikam arabbha kathesi. Tatrayam anupubbikatha: rajagahe kira sumanasetthim nissaya punno nama daliddo bhatim katva jivati. "tassa bhariya ca uttara nama ca dhitati dveyeva gehe manusaka. Athekadivasam "sattaham nakkhattam kilitabbanti rajagahe ghosanam karimsu. Tam sutva sumanasetthi patova agatam punnam amantetva "tata amhakam parijano nakkhattam kilitukamo, tvam kim nakkhattam kilissasi udahu bhatim karissasiti aha. "sami nakkhattakilanannama sadhananam hoti, mama pana gehe svatanaya yagutandulampi natthi, kim me nakkhattena, gone labhanto kasitum gamissamiti. "tenahi gone ganhassuti. So balavagone ca nangalanca gahetva "bhadde nagara nakkhattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Kilanti, aham daliddataya bhatim katum gamissami, mayhampi tava ajja dvigunam nivapam pacitva bhattam ahareyyasiti bhariyam vatva khettam agamasi. Tada sariputtatthero sattaham nirodhasamapanno tamdivasam vutthaya "kassa nu kho ajja maya sangaham katum vattatiti olokento punnam attano nanajalassa anto pavittham disva "saddho nu kho esa, sakkhissati va me sangaham katunti olokento tassa saddhabhavanca sangaham katum samatthabhavanca tappaccaya cassa mahasampattippatilabham natva pattacivaramadaya tassa kasanatthanam gantva avatatire ekam gumbam olokento atthasi. Punno theram disva kasim thapetva pancappatitthitena theram vanditva "dantakatthena attho bhavissatiti dantakattham kappiyam katva adasi. Athassa thero pattanca parissavananca niharitva adasi. So "paniyena attho bhavissatiti tam adaya paniyam parissavetva adasi. Thero cintesi "ayam paresam pacchimagehe vasati, sacassa gehadvaram gamissami, imassa bhariya mam datthum na labhissati; yavassa bhattam adaya maggam patipajjati, tava idheva bhavissamiti. So tattheva thokam vitinametva tassa maggarulhabhavam natva antonagarabhimukho payasi. Sa antaramagge theram disva cintesi "appekadaham deyyadhamme sati ayyam na passami, appekada me ayyam passantiya deyyadhammo na hoti, ajja pana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Ayyo ca dittho, deyyadhammo cayam 1- atthi, karissati nu kho me sangahanti. Sa bhattabhajanam otaretva theram pancappatitthitena vanditva "bhante `idam lukham va panitam vati acintetva dasassa vo sangaham karothati aha. Thero pattam upanametva taya ekena hatthena bhajanam dharetva ekena hatthena bhattam dadamanaya upaddhabhatte dinne "alanti hatthena pattam pidahi. Sa "bhante ekova pativimso na sakka dvidha katum, tumhakam dasassa idhalokasangaham akatva paralokasangaham karotha, niravasesameva datukamamhiti vatva sabbam therassa patte patitthapetva 2- "tumhehi ditthadhammasseva bhagini assanti patthanam akasi. Thero "evam hotuti vatva thitakova anumodanam katva ekasmim udakaphasukatthane nisiditva bhattakiccam akasi. Sapi nivattitva tandule pariyesitva bhattam paci. Punnopi addhakarisamattam thanam kasitva jighaccham sahitum asakkonto gone vissajjetva ekam rukkhacchayam pavisitva maggam olokento nisidi. Athassa bhariya bhattam adaya gacchamana tam disvava "esa jighacchaya pilito mam olokento nisinno: sace mam `ativiya te cirayitanti tajjetva patodayatthiya paharissati, maya katakammam niratthakam bhavissati, patikaccevassa arocessamiti cintetva evamaha "sami ajjekadivasam cittam pasadehi, ma maya katakammam niratthakam akasi; aham hi patova te bhattam @Footnote: 1. ca. (?). 2. Si. patitthapetva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

Aharanti antaramagge dhammasenapatim disva tava bhattam tassa datva puna gantva bhattam pacitva agata, pasadehi sami cittanti. So "kim vadesi bhaddeti pucchitva puna tamattham sutva "bhadde sadhu vata te katam mama bhattam ayyassa dadamanaya, mayapissa ajja patova dantakatthanca mukhodakanca dinnanti pasannamanaso tam vacanam abhinanditva ussure laddhabhattataya kilantakayo tassa anke sisam katva niddam okkami. Athassa patova kasitatthanam pamsucunnam upadaya sabbam rattasuvannam kanikarapuppharasi viya sobhamanam atthasi. So pabuddho oloketva bhariyamaha "bhadde etam kasitatthanam sabbam mama suvannam hutva pannayati, kinnu kho me atiussure laddhabhattataya akkhini bhamantiti. [sapi] "mayhampi evameva pannayatiti. So utthaya tattha gantva ekam pindam gahetva nangalasise paharitva suvannabhavam natva "aho ayyassa dhammasenapatissa dinnadanena ajjeva vipako dassito, na kho pana sakka ettakam dhanam paticchadetva paribhunjitunti bhariyaya abhatam bhattapatim suvannassa puretva rajakulam gantva ranna katokaso pavisitva rajanam abhivadetva, "kim tatati vutte, "deva ajja maya kasitatthanam sabbam suvannabharitameva hutva thitam, suvannam aharapetum vattatiti. "kosi tvanti. "punno namahanti. "kim pana te ajja katanti. "dhammasenapatissa me ajja patova dantakatthanca mukhodakanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Dinnam, bhariyayapi me mayham aharanabhattam tasseva dinnanti. Tam sutva raja "ajjeva kira bho dhammasenapatissa dinnadanena vipako dassitoti vatva "tata kim karomiti pucchi. "bahuni sakatasahassani pahinitva suvannam aharapethati. Raja sakatani pahini. Rajapurisesu "ranno santakanti ganhantesu gahitaggahitam mattikava hoti. Te gantva ranno arocetva "tumhehi `kinti vatva gahitanti puttha "tumhakam santakanti ahamsu. "na mayham [tata] santakam, gacchatha, `punnassa santakanti vatva ganhathati. Te tatha karimsu. Gahitaggahitam suvannameva ahosi. Tam sabbam aharitva rajangane rasim akamsu. Asitihatthubbedho rasi ahosi. Raja nagare sannipatetva "imasmim nagare atthi kassaci ettakam suvannanti. "natthi devati. "kim panassa datum vattatiti. "setthicchattam devati. Raja "bahudhanasetthi nama hotuti mahantena bhogena saddhim tassa setthicchattam adasi. Atha nam so aha "mayam deva ettakam kalam parakule vasimha, vasanatthanam no dethati. "tenahi passa, dakkhinato esa gumbo pannayati, etam harapetva geham karehiti puranasetthissa gehatthanam acikkhi. So tasmim thane katipaheneva geham karetva gehappavesanamangalanca chattamangalanca ekatova karonto sattaham buddhappamukhassa bhikkhusanghassa danam adasi. Athassa sattha dananumodanam karonto anupubbikatham kathesi. Dhammakathavasane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

"punnasetthi ca bhariya cassa dhita ca uttarati tayopi jana sotapanna ahesum. Aparabhage rajagahasetthi punnasetthino dhitaram attano puttassa varesi. So "naham dassamiti vatva, "ma evam karotu, ettakam kalam amhe nissaya vasanteneva te sampatti laddha, detu me puttassa dhitaranti vutte, "so micchaditthiko, mama dhita tihi ratanehi vina vattitum na sakkoti, nevassa dhitaram dassamiti aha. Atha nam bahu setthigahapatikadayo kulaputta "ma tena saddhim vissasam bhindi, dehissa dhitaranti yacimsu. So tesam vacanam sampaticchitva asalhapunnamayam dhitaram adasi. Sa patikulam gatakalato patthaya bhikkhum va bhikkhunim va upasankamitum danam va datum dhammam va sotum nalattha. Evam addhatiyesu masesu vitivattesu sa santike thitam paricarikam pucchi "idani kittakam antovassam avasitthanti. "addhamaso ayyeti. Sa pitu sasanam pahini "kasma mam evarupe bandhanagare pakkhipimsu? varam mam lakkhanahatam katva paresam dasim savetum, na evarupassa micchaditthikakulassa datum [varam], agatakalato patthaya bhikkhudassanadisu ekampi punnam katum na labhamiti. Athassa pita "dukkhita vata me dhitati anattamanatam pavedetva pancadasa kahapanasahassani pesesi "imasmim nagare sirima nama ganika atthi, `devasikam sahassam ganhati imehi kahapanehi tam anetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Samikassa padaparicarikam katva sayam punnani karotuti. Sa sirimam pakkosapetva "sahayike ime kahapane gahetva imam addhamasam tava sahayakam paricarahiti aha. Sa "sadhuti sampaticchi. Sa tam adaya samikassa santikam gantva, tena sirimam disva "kimidanti vutte, "sami imam addhamasam mama sahayika tumhe paricaratu, aham pana imam addhamasam dananceva datukama dhammanca sotukamati aha. So tam abhirupam [itthim] disva uppannasineho "sadhuti sampaticchi. Uttarapi kho buddhappamukham bhikkhusangham nimantetva "bhante imam addhamasam annattha agantva idheva bhikkha gahetabbati satthu patinnam gahetva "itodani patthaya yava mahapavarana, tava sattharam upatthatum dhammanca sotum labhissamiti tutthamanasa "evam yagum pacatha, evam puve pacathati mahanase sabbakiccani samvidahanti vicarati. Athassa samiko "sve pavarana bhavissatiti mahanasabhimukho vatapane thatva "kinnu kho karonti sa andhabala vicaratiti olokento tam setthidhitaram sedakilinnam charikaya okinnam angaramasimakkhitam tatha samvidahitva vicaramanam disva "aho andhabala evarupe thane imam sirisampattim nanubhoti, `mundakasamane upatthahissamiti tutthacitta vicaratiti hasitva apaganchi. Tasmim apagate tassa santike thita sirima "kinnu kho oloketva esa hasiti teneva vatapanena olokenti uttaram disva "imam oloketva imina hasitam,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

Addha imassa etaya saddhim santhavo atthiti cintesi. Sa kira addhamasam tasmim gehe bahirakaitthi hutva vasamanapi tam sampattim anubhavamana attano bahirakaitthibhavam ajanitva "aham gharasaminiti sannamakasi. Sa uttaraya aghatam bandhitva "dukkhamassa uppadessamiti pasada oruyha mahanasam pavisitva puvapacanatthane pakkutthitam sappim katacchuna adaya uttarabhimukhi 1- payasi. Uttara tam agacchantim disva "mama sahayikaya mayham mahaupakaro kato; cakkavalam atisambadham, brahmaloko atinico, mama pana sahayikaya gunova mahanto; ahanhi etam nissaya dananca datum dhammanca sotum labhim; sace mama etissa upari kodho atthi, idam sappi mam dahatu; sace natthi, ma dahatuti tam mettaya phari. Taya tassa matthake asittam pakkutthitasappi situdakam viya ahosi. Atha nam "idam sitalam bhavissatiti puna katacchum puretva adaya agacchantim uttaraya dasiyo disva "apehi dubbinite, na tvam amhakam ayyaya upari pakkutthitam sappim asincitum anucchavikati santajjentiyo ito cito ca utthaya hatthehi ca padehi ca pothetva bhumiyam patesum. Uttara ta varetum nasakkhi, athassa upari thita sabba dasiyo patibahitva "kissa te evarupam bhariyam kammam katanti sirimam ovaditva unhodakena nahapetva satapakatelena abbhanji. Tasmim khane @Footnote: 1. "uttarabhimukhiniti yuttataram na. va.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Sa attano bahiritthibhavam natva cintesi "maya bhariyam kammam katam samikassa hasitamattakarana imissa upari pakkutthitam sappim asincantiya, ayam `ganhatha nanti dasiyo na anapetva mam vihethanakalepi sabba dasiyo patibahitva mayham kattabbameva akasi; sacaham imam na khamapessami, muddha me sattadha phaleyyati tassa padamule nipajjitva "ayye jamahi meti aha. "aham sapitika dhita pitari khamante khamissamiti. "hotu ayye, pitarampi te punnasetthim khamapessamiti. "punno mama vatte janakapita, vivatte janakapitari khamante panaham khamissamiti. "ko pana te vivatte janakapitati. "sammasambuddhoti. "mayham tena saddhim vissaso natthiti. "aham karissami, 1- sattha sve bhikkhusangham adaya idhagamissati; tvam yathaladdham sakkaram gahetva idheva agantva tam khamapehiti. Sa "sadhu ayyeti utthaya attano geham gantva pancasata parivaritthiyo anapetva nanavidhani khadaniyani ceva supeyyani ca sampadetva punadivase tam sakkaram adaya uttaraya geham agantva buddhappamukhassa bhikkhusanghassa patte patitthapetum avisahanti atthasi. Tam sbbam gahetva uttara samvidahi. Sirima bhattakiccavasane saddhim parivarena satthu padamule nipajji. Atha nam sattha pucchi "ko te aparadhoti. "bhante maya hiyo idannama katam, atha me sahayika mam vihethayamana dasiyo nivaretva mayham upakarameva akasi, @Footnote: 1. ito param "yathati padena bhavitabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

Saham imissa gunam janitva imam khamapesim, atha mam esa `tumhesu khamantesu khamissamiti ahati. "evam kira uttareti. "ama bhante, hiyo sise me sahayikaya pakkutthitasappi asittanti. "atha taya kim cintitanti. "cakkavalam atisambadham, brahmaloko atinico, mama sahayikaya gunova mahanto; ahanhi etam nissaya dananca datum dhammanca sotum alattham; sace me imissa upari kodho atthi, idam mam dahatu, no ce, ma dahatuti evam cintetva imam mettaya pharim bhanteti. Sattha "sadhu sadhu uttare, evam kodham jinitum vattati; kodho hi nama akkodhena, akkosakaparibhasako anakkosanena aparibhasanena, thaddhamacchari attano santakassa danena jinitabbo, musavadi saccavacanena jinitabboti vatva imam gathamaha "akkodhena jine kodham, asadhum sadhuna jine, jine kadariyam danena, saccenalikavadinanti. Tattha "akkodhenati: kodhano hi puggalo akkodhena hutva jinitabbo. Asadhu abhaddako bhaddakena hutva, kadariyo thaddhamacchari attano santakassa cagacittena, alikavadi saccavacanena jinitabbo; tasma evamaha "akkodhena jine kodham .pe. Saccenalikavadinanti. Desanavasane sirima saddhim pancasatahi itthihi sotapattiphale patitthahiti. Uttaraupasikavatthu. -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page175.

4. Moggallanattherapanhavatthu. (177) "saccam bhaneti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto mahamoggallanattherassa panham arabbha kathesi. Ekasmim hi samaye thero devacarikam gantva mahesakkhaya devadhitaya vimanadvare thatva tam attano santikam agantva vanditva thitam evamaha "devadhite mahati te sampatti, kim kammam katva laddhati. "ma mam bhante pucchathati. Devadhita kira attano parittakammena lajjamana evam vadati. Sa pana therena "kathehiyevati vuccamana aha "bhante maya neva danam dinnam, na puja kata, na dhammo suto; kevalam saccamattam rakkhitanti. Thero annanipi vimanadvarani gantva agatagata aparapi devadhitaro pucchi. Tasupi tatheva niguhitva theram patibahitum asakkontisu eka tava aha "bhante maya danadisu katam nama natthi, aham pana kassapabuddhakale parassa dasi ahosim. Tassa me samiko ativiya cando pharuso gahitaggahiteneva katthena va kalingarena va sisam bhindati, saham uppanne kope `esa tava samiko lakkhanahatam va tam katum nasadini va te chinditum issaro, ma kujjhiti attanameva paribhasitva kopam nama nakasim; tena me ayam sampatti laddhati. Apara aha "aham bhante ucchukkhettam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page176.

Rakkhamana ekassa bhikkhuno ekam ucchuyatthim adasim; apara `ekam timbarusakam adasim; apara `ekam elalukam adasim; apara `ekam pharusakam adasim; apara `ekam mulakamutthim adasim; apara `ekam nimbamutthim adasinti adina nayena attana attana katam parittakam danam arocetva "imina karanena amhehi ayam sampatti laddhati ahamsu. Thero tahi katakammam sutva saggato otaritva sattharam upasankamitva pucchi "sakka nu kho bhante saccakathanamattena kopanibbapanamattena atiparittakena timbarusakadi- danamattena dibbasampattim laddhunti. "kasma mam moggallana pucchasi? nanu te devadhitahi ayamattho kathitoti. "ama bhante, labbhati manne ettakena dibbasampattiti. Atha nam sattha "moggallana saccamattam kathetvapi kopamattam jahitvapi parittakam danam datvapi devalokam gacchatiyevati vatva imam gathamaha "saccam bhane, na kujjheyya, dajja appampi yacito, etehi tihi thanehi gacche devana santiketi. Tattha "saccam bhaneti: saccam dipeyya vohareyya, sacce patitthaheyyati attho. Na kujjheyyati: parassa na kujjheyya. Yacitoti: yacaka nama silavanto pabbajita. Te hi kincapi "dethati ayacitvava gharadvare titthanti, atthato pana yacantiyeva nama; evam silavantehi yacito appasmimpi deyyadhamme vijjamane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page177.

Appamattakampi dadeyya. Etehi tihiti: etesu ekenapi karanena devalokam gaccheyyati attho. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti. Moggallanattherapanhavatthu. ---------------- 5. Bhikkhuhiputathapanhavatthu. (178) "ahimsaka yeti imam dhammadesanam sattha saketam nissaya anjanavane viharanto bhikkhuhi putthapanham arabbha kathesi. Bhagavato kira bhikkhusanghaparivutassa saketam pindaya pavisanakale eko saketavasi mahallakabrahmano nagarato nikkhamanto antaradvare dasabalam disva padesu nipatitva gopphakesu dalham gahetva "tata nanu nama puttehi jinnakale matapitaro patijaggitabba; kasma ettakam kalam amhakam attanam na dassesi? maya tava ditthosi, matarampi passitum ehiti sattharam gahetva attano geham agamasi. Sattha tattha gantva pannatte asane nisidi saddhim bhikkhusanghena. Brahmanipi agantva satthu padesu nipatitva "tata ettakam kalam kaham gatosi? nanu nama matapitaro mahallakakale upatthatabbati vatva puttadhitaro "etha, bhataram vandathati vandapesi. Te ubhopi tutthamanasa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page178.

Buddhappamukham bhikkhusangham parivisitva "bhante idheva nibaddham bhikkham ganhathati vatva, "buddha nama ekatthaneyeva nibaddham bhikkham na ganhantiti vutte, "tenahi bhante ye vo nimantetum agacchanti, te amhakam santike pahineyyathati ahamsu. Sattha tato patthaya nimantetum agate "gantva brahmanassa arocethati pesesi. Te gantva "mayam svatanaya sattharam nimantemati brahmanam vadanti. Brahmano punadivase attano gehato bhattabhajanasupeyya- bhajanani adaya satthu nisidanatthanam gacchati. Annattha pana nimantane asati sattha brahmanasseva gehe bhattakiccam karoti. Te ubhopi attano deyyadhammam niccakalam tathagatassa denta dhammakatham sunanta anagamiphalam papunimsu. Bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "avuso asuko nama brahmano `tathagatassa suddhodano pita, mahamaya matati janati, janantova saddhim brahmaniya tathagatam `amhakam puttoti vadati, satthapi tatheva adhivasesi; kinnukho karananti. Sattha tesam katham sutva "bhikkhave ubhopi te attano puttameva `puttoti vadantiti vatva atitam ahari 1- "bhikkhave ayam brahmano atite nirantaram panca jatisatani mayham pita ahosi, panca jatisatani cullapita, panca jatisatani mahapita; sapi brahmani nirantarameva panca jatisatani mayham mata ahosi, panca @Footnote: 1. aharitvati pubbakalakiriyapadena bhavitabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page179.

Jatisatani cullamata, panca jatisatani mahamata; evaham diyaddhajatisahassam brahmanassa hatthe samvaddho, diyaddhajatisahassam brahmaniya hatthe samvaddhoti tini jatisahassani tesam puttabhavam dassetva ima gatha abhasi "yasmim mano nivisati, cittancapi pasidati, aditthapubbake pose kamam tasmimpi vissase. Pubbeva sannivasena paccuppannahitena va evantam jayate pemam uppalamva yathodaketi. Sattha temasameva tam kulam nissaya vihasi. Te ubhopi arahattam sacchikatva parinibbayimsu. Atha nesam mahasakkaram katva ubhopi ekakutagarameva aropetva niharimsu. Satthapi pancasata- bhikkhuparivaro tehi saddhimyeva alahanam agamasi. "buddhanam kira matapitaro kalakatati mahajano nikkhami. Sattha alahanasamipe ekam salam pavisitva atthasi. Manussa sattharam vanditva ekamante thatva "bhante `matapitaro vo kalakatati ma cintayitthati satthara saddhim patisantharam karonti. Sattha te "ma evam avacutthati appatikkhipitvava parisaya ajjhasayam oloketva tamkhananurupam dhammam desento "appam vata jivitam idam, oram vassasatapi miyati, yo cepi aticca jivati, athakho so jarasapi miyatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page180.

Idam jarasuttam 1- kathesi. Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Bhikkhu brahmanassa ca brahmaniya ca parinibbutabhavam ajananta "bhante tesam ko abhisamparayoti pucchimsu. Sattha "bhikkhave evarupanam asekhamuninam abhisamparayo nama natthi, evarupa hi accutam amatam mahanibbanameva papunantiti vatva imam gathamaha "ahimsaka ye munayo niccam kayena samvuta, te yanti accutam thanam, yattha gantva na socareti. Tattha "munayoti: moneyyappatipadaya maggaphalappatta asekhamunayo. Kayenati: desanamattamevetam. Tihipi dvarehi samvutati attho. Accutanti: sassatam. Thananti: akuppatthanam dhuvatthanam. Yatthati: yasmim gantva na socanti na vihannanti, tam nibbanatthanam gacchantiti attho. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti. Bhikkhuhiputthapanhavatthu. ----------- @Footnote: 1. khu. su. 25/42.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page181.

6. Punnadasivatthu. (179) "sada jagaramanananti imam dhammadesanam sattha gijjhakute pabbate viharanto punnam nama rajagahasetthino dasim arabbha kathesi. Tassa kira ekadivasam kottanatthaya bahu vihi adasi. Sa rattim padipam jaletva vihi kottenti vissamanatthaya sedatintena gattena bahi vate atthasi. Tasmim samaye dabbo mallaputto bhikkhunam senasanappannapako hoti. So dhammam sutva attano attano senasanam gacchantanam bhikkhunam angulim jaletva purato purato maggadesanatthaya gacchante bhikkhu nimmini. Punna tenalokena pabbate vicarante bhikkhu disva "aham tava attano dukkhena upadduta imayapi velaya 1- niddam na upemi, bhadanta kimkarana na niddayantiti cintetva "addha ettha kassaci bhikkhuno aphasukam va bhavissati, dighajatikena va upaddavo bhavissatiti sannam katva patova kundakam adaya udakena temetva hatthatale puvam katva angaresu pacitva ucchange katva "titthamagge khadissamiti ghatam adaya titthabhimukhi 2- payasi. Satthapi gamam pavisitum tameva maggam patipajji. Sa sattharam disva [cintesi] "annesu divasesu satthari ditthepi @Footnote: 1. imissampi velayanti yuttapadena bhavitabbam. @2. titthabhimukhiniti bhavitabbam na. va.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page182.

Mama deyyadhammo na hoti, deyyadhamme sati sattharam na passami; idani pana me deyyadhammo ca atthi, sattha ca sammukhibhuto; sace `lukham va panitam vati acintetva ganheyya, dadeyyaham imam puvanti cintetva ghatam ekamante nikkhipitva sattharam vanditva "bhante imam lukham danam patigganhanta mama sangaham karothati aha. Sattha anandattheram oloketva tena niharitva dinnam maharajadattiyam pattam upanametva puvam ganhi. Punnapi tam satthu patte patitthapetva pancappatitthitena vanditva "bhante tumhehi ditthadhammoyeva me samijjhatuti aha. Sattha "evam hotuti thitakova anumodanam akasi. Punnapi cintesi "kincapi me sattha sangaham karonto puvam ganhi, na pana tam khadissati; addha purato kakassa va sunakhassa va datva ranno va mahamattassa va geham gantva panitabhojanam bhunjissatiti. Satthapi "kinnu kho esa cintesiti tassa cittavaram natva anandattheram oloketva nisidanakaram dassesi. Thero civaram pannapetva adasi. Sattha bahinagareyeva nisiditva bhattakiccamakasi. Devata sakalacakkavalagabbhe devamanussanam upakappanakam ojam madhupatalam viya piletva tattha pakkhipimsu. Punna ca olokenti atthasi. Bhattakiccavasane thero udakam adasi. Sattha katabhattakicco punnam amantetva "kasma tvam punne mama savake paribhaviti aha. "na paribhavami bhanteti. "atha taya mama savake oloketva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page183.

Kim kathitanti. "aham tava imina dukkhupaddavena niddam na upemi, bhadanta kimattham niddam na upenti, addha kassaci aphasukam va bhavissati, dighajatikena va upaddavo bhavissatiti ettakam bhante maya cintitanti. Sattha tassa vacanam sutva "punne tvam tava attano dukkhupaddavena na niddayasi, mama pana savaka sada jagariyam anuyuttataya na niddayantiti vatva imam gathamaha "sada jagaramananam ahorattanusikkhinam nibbanam adhimuttanam attham gacchanti asavati. Tattha "ahorattanusikkhinanti: diva ca rattinca tisso sikkha sikkhamananam. Nibbanam adhimuttananti: nibbanajjhasayanam. Attham gacchantiti: evarupanam sabbepi asava attham vinasam natthibhavam gacchantiti attho. Desanavasane yathathitava punna sotapattiphale patitthahi. Sampattaparisayapi satthika desana ahosi. Sattha kundakaangarapuvena bhattakiccam katva viharam agamasi. Bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "dukkaram avuso sammasambuddhena katam punnaya dinnena kundakaangarapuvena bhattakiccam karontenati. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati vutte, "na bhikkhave idaneva, pubbepi maya imaya dinnam kundakam paribhuttamevati vatva atitam aharitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page184.

"bhutva tinaparighasam bhutva acamakundakam etante bhojanam asi kasmadani na bhunjasi? yattha posam na jananti jatiya vinayena va, bahu 1- tattha mahabrahme api acamakundakam, tvanca kho mam pajanasi `yadisayam hayuttamo' jananto janamagamma na te bhakkhami kundakanti imam kundakasindhavapotakajatakam 2- vittharetva kathesiti. Punnadasivatthu. --------- 7. Atulaupasakavatthu. (180) "poranametanti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto atulannama upasakam arabbha kathesi. So hi savatthivasi upasako pancasataupasakaparivaro ekadivasam te upasake adaya dhammassavanatthaya viharam gantva revatattherassa santike dhammam sotukamo hutva revatattheram vanditva nisidi. So panayasma patisallanaramo siho viya ekacaro; tasma tena saddhim na kinci kathesi. So "ayam thero na kinci kathesiti kuddho utthaya sariputtattherassa santikam gantva @Footnote: 1. paliyam pahunti dissati. 2. khu. ja. 27/100 tadatthakatha. 4/23.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page185.

Ekamantam thito, therena "kenatthena agatatthati vutte, "bhante aham ime upasake adaya dhammassavanatthaya revatattheram upasankamim, tassa me thero na kinci kathesi, soham tassa kujjhitva idhagato; dhammam me kathethati aha. Atha thero "tenahi upasaka nisidathati bahukam katva abhidhammakatham kathesi. Upasako "abhidhammakatha nama atisanha atisukhuma, thero bahum abhidhammameva kathesi, amhakam imina ko atthoti kujjhitva parisam adaya anandattherassa santikam agamasi; therenapi "kim upasakati vutte, "bhante mayam dhammassavanatthaya revatattheram upasankamimha, tassa santike allapasallapamattampi alabhitva kuddha sariputtattherassa santikam agamimha, 1- sopi no atisanham bahum abhidhammameva kathesi, `imina amhakam ko atthoti etassapi kujjhitva idhagatamha; kathehi no bhante dhammakathanti. "tenahi nisiditva sunathati. Thero tesam suvinneyyam katva appakameva dhammam kathesi. Te therassapi kujjhitva satthu santikam gantva vanditva ekamantam nisidimsu. Atha ne sattha aha "kasma upasaka agatatthati. "dhammassavanatthaya bhanteti. "suto pana vo dhammoti. "bhante mayam adito revatattheram upasankamimha, so amhehi saddhim na kinci kathesi, tassa kujjhitva sariputtattheram upasankamimha, tena no bahu abhidhammo kathito, tam asallakkhetva kujjhitva anandattheram @Footnote: 1. Si. Ma. Yu. agamimha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page186.

Upasankamimha, tena no appamattakova dhammo kathito, tassapi kujjhitva idhagatamhati. Sattha tassa katham sutva "atula poranato patthaya acinnamevetam, tunhibhutampi bahukathampi mandakathampi garahantiyeva, ekantam garahitabboyeva hi pasamsitabboyeva va natthi; rajanopi ekacce nindanti ekacce pasamsanti, mahapathavimpi, candimasuriyepi, akasadayopi, catupparisamajjhe nisiditva dhammam kathentam sammasambuddhampi ekacce nindanti ekacce pasamsanti; andhabalanam hi ninda va pasamsa va appamanam; panditena pana medhavina nindito nindito nama, pasamsito pasamsito nama hotiti vatva ima gatha abhasi "poranametam atula, netam ajjatanamiva, nindanti tunhimasinam, nindanti bahubhaninam, mitabhanimpi nindanti natthi loke anindito, na cahu na ca bhavissati na cetarahi vijjati ekantam nindito poso ekantam va pasamsito; yance vinnu pasamsanti anuvicca suve suve acchiddavuttim medhavim pannasilasamahitam, nikkham jambonadasseva ko tam ninditumarahati, devapi nam pasamsanti, brahmunapi pasamsitoti. Tattha "poranametanti: puranakam etam. Atulati tam upasakam alapati. Netam ajjatanamivati: idam nindanam va pasamsanam va ajjatanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page187.

Adhuna uppannam viya na hoti. Tunhimasinampi hi "kim eso mugo viya badhiro viya kinci ajananto viya tunhi hutva nisinnoti nindanti, bahubhaninampi "kim esa vatahatatalapannam viya katakatayati, imassa kathaya pariyantoyeva natthiti nindanti, mitabhaninampi "kim esa suvannahirannam viya attano vacanam mannamano ekam va dve va vatva tunhi hotiti nindanti: evam sabbathapi imasmim loke anindito nama natthiti attho. Na cahuti; atitepi nahosi, anagatepi na bhavissati. Yance vinnuti: balanam ninda va pasamsa va appamanam, yam pana pandita divase divase anuvicca nindakaranam va pasamsakaranam va janitva [pasamsanti] acchiddaya va sikkhaya acchiddaya va jivitavuttiya samannagatatta acchiddavuttim dhammojappannaya samannagatatta medhavim lokiyalokuttarappannaya ceva catupparisuddhisilena ca samannagatatta pannasilasamahitam pasamsanti, tam suvannadosavirahitam ghattanamajjanakkhamam jambunadanikkham viya ko ninditumarahatiti attho. Devapiti: devapi panditamanussapi tam bhikkhum utthaya thomenti pasamsanti. Brahmunapiti: na kevalam devamanussa, dasasahassacakkavale mahabrahmehipi esa pasamsitoyevati attho. Desanavasane pancasatapi te upasaka sotapattiphale patitthahimsuti. Atulaupasakavatthu. -----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page188.

8. Chabbaggiyabhikkhuvatthu. (181) "kayappakopanti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto chabbaggiye bhikkhu arabbha kathesi. Ekadivasam hi sattha tesam ubhohi hatthehi yatthiyo gahetva katthapadukam aruyha pitthipasane cankamantanam "khatakhatati saddam sutva "ananda kimsaddo namesoti pucchitva "../../bdpicture/chabbaggiyanam katthapadukam aruyha cankamantanam khatakhatasaddoti sutva sikkhapadam pannapetva "bhikkhuna nama kayadini rakkhitum vattatiti vatva dhammam desento ima gatha abhasi "kayappakopam rakkheyya, kayena samvuto siya, kayaduccaritam hitva kayena sucaritam care; vacipakopam rakkheyya, vacaya samvuto siya, vaciduccaritam hitva vacaya sucaritam care; manopakopam rakkheyya, manasa samvuto siya, manoduccaritam hitva manasa sucaritam care; kayena samvuta dhira, atho vacaya samvuta, manasa samvuta dhira, te ve suparisamvutati. Tattha "kayappakopanti: tividham kayaduccaritam rakkheyya. Kayena samvutoti: kayadvare duccaritappavesanam nivaretva samvuto pihitadvaro siya; yasma pana kayaduccaritam hitva kayasucaritam caranto ubhayampetam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page189.

Karoti; tasma "kayaduccaritam hitva kayena sucaritam careti vuttam. Anantaragathasupi eseva nayo. Kayena samvuta dhirati: ye pandita panatipatadini akaronta kayena samvuta nama, musavadadini akaronta vacaya samvuta nama, abhijjhadini asamutthapenta manasa samvuta nama; te idha lokasmim suparisamvuta surakkhita sugopita supihitadvarati attho. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti. Chabbaggiyabhikkhuvatthu. Kodhavaggavannana nitthita. Sattarasamo vaggo


             The Pali Atthakatha in Roman Book 23 page 159-189. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=23&A=3173&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=23&A=3173&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=27              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=862              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=851              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=851              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]