ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 30 : PALI ROMAN Vimana.A. (paramatthadi.)

                    50. 12.  Rajjumalavimanavannana
     abhikkantena vannenati rajjumalavimanam. Tassa ka uppatti? bhagava
savatthiyam viharati jetavane. Tena samayena gayagamake annatarassa brahmanassa
dhita tasmimyeva game ekassa brahmanakumarassa dinna patikulam gata tasmim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Gehe issariyam pavattenti 1- titthati. Sa tasmim gehe dasiya dhitaram disva na sahati, ditthakalato patthaya kodhena tatatatayamana akkosati paribhasati, khatakancassa deti. Yada pana sa vayappattiya kiccasamattha jata, tada nam jannukapparamutthihi paharateva yatha tam purimajatisu baddhaghata. Sa kira dasi kassapadasabalassa kale tassa samini ahosi, itara daSi. Sa tam leddudandadihi mutthiadihi ca abhinham abhidahati. 2- Sa tena nibbinna yathabalam danadini punnani katva "anagate aham samini hutva imissa upari issariyam pavatteyyan"ti 3- patthanam thapesi. Atha sa dasi tato cuta aparaparam samsaranti imasmim buddhuppade vuttanayena gayagamake brahmanakule nibbattitva patikulam gata, itarapi tassa dasi ahosi. Evam baddhaghatataya sa tam vihetheti. Evam vihethenti akaraneneva kesesu gahetva hatthehi ca padehi ca suhatam hani. Sa nhapitasalam gantva khuramundam karetva agamasi. Samini "kim je dutthadasi mundanamattena tava vippamokkho"ti rajjum sise bandhitva tattha nam gahetva onametva ghateti, tassa tanca rajjum apanetum na deti. Tato patthaya dasiya "rajjumala"ti namam ahosi. Athekadivasam sattha paccusasamaye mahakarunasamapattito vutthaya lokam volokento rajjumalaya sotapattiphalupanissayam tassa ca brahmaniya saranesu silesu ca patitthanam disva arannam pavisitva annatarasmim rukkhamule nisidi chabbanna buddharasmiyo vissajjento. Rajjumalapi kho divase divase taya tatha vihethiyamana "kim me imina dujjivitena"ti nibbinnarupa jivite maritukama ghatam gahetva udakatittham gacchanti viya gehato nikkhanta anukkamena vanam pavisitva bhagavato @Footnote: 1 cha.Ma. vattenti 2 Si. hanti 3 cha.Ma. vatteyyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page240.

Nisinnarukkhassa avidure annatarassa rukkhassa sakhaya rajjum bandhitva pasam katva ubbandhitukama ito cito ca olokenti addasa bhagavantam tattha nisinnam pasadikam pasadaniyam uttamadamathasamathamanuppattam chabbannabuddharasmiyo vissajjentam. Disva buddhagaravena akaddhiyamanahadaya "kim nu kho bhagava madisanampi dhammam deseti, yamaham sutva ito dujjivitato mucceyyan"ti cintesi. Atha bhagava tassa cittacaram oloketva "rajjumale"ti aha. Sa tam sutva amatena viya abhisitta pitiya nirantaram phuttha bhagavantam upasankamitva vanditva ekamantam atthasi. Tassa bhagava anupubbikathanupubbakam catusaccakatham kathesi, sa sotapattiphale patitthahi. Sattha "vattati ettako rajjumalaya anuggaho, idanesa kenaci appadhamsiya jata"ti arannato nikkhamitva gamassa avidure annatarasmim rukkhamule nisidi. Rajjumalapi attanam vinipatetum abhabbataya khantimettanuddayasampannataya ca "brahmani mam hanatu va vihethetu va yam va tam va karotu"ti ghatena udakam gahetva geham agamasi. Samiko gehadvare thito tam disva "tvam ajja udakatittham gata cirayitva agata, mukhavanno ca te ativiya vippasanno, tvanca annena akarena upatthasi, kim etan"ti pucchi. Sa tassa tam pavattim acikkhi. Brahmano tassa vacanam sutva tussitva geham gantva rajjumalaya upari "taya na kinci katabban"ti sunisaya vatva tutthamanaso sighataram satthu santikam gantva vanditva sadarena katapatisantharo sattharam nimantetva attano geham anetva panitena khadaniyena bhojaniyena parivisitva bhagavantam bhuttavim onitapattapanim upasankamitva ekamantam nisidi, sa 1- sunisapissa upasankamitva vanditva ekamantam nisidi. Gayagamavasinopi brahmanagahapatika tam pavattim sutva bhagavantam @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page241.

Upasankamitva appekacce abhivadetva ekamantam nisidimsu, appekacce sammodaniyam katva ekamantam nisidimsu. Sattha rajjumalaya tassa ca brahmaniya purimajatisu katakammam vittharato kathetva sampattaparisaya anurupam dhammam desesi. Tam sutva brahmani ca mahajano ca tattha sannipatito saranesu ca silesu ca patitthahi. Sattha asana utthahitva savatthimeva agamasi. Brahmano rajjumalam dhitutthane thapesi. Tassa sunisa rajjumalam piyacakkhuhi olokonti yavajivam manapeneva sinehena parihari. Rajjumala aparabhage kalam katva tavatimsesu nibbatti, accharasahassancassa parivaro ahosi. Sa satthisakatabharappamanehi dibbabharanehi patimanditattabhava accharasahassaparivuta nandanavanadisu mahatim dibbasampattim anubhavamana pamuditamana vicarati. Athayasma mahamoggallano devacarikam gato tam mahantena dibbanubhaveneva 1- mahatiya deviddhiya vijjotamanam disva taya katakammam imahi gathahi pucchi:- [826] "abhikkantena vannena ya tvam titthasi devate hatthe pade ca viggayha naccasi suppavadite. [827] Tassa te naccamanaya angamangehi sabbaso dibba sadda niccharanti savaniya manorama. [828] Tassa te naccamanaya 2- angamangehi sabbaso dibba gandha pavayanti sucigandha manorama. [829] Vivattamana kayena ya venisu pilandhana tesam suyyati nigghoso turiye pancangike yatha. @Footnote: 1 cha.Ma. dibbanubhavena 2 i. nandamanaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page242.

[830] Vatamsaka vatadhuta vatena sampakampita tesam suyyati nigghoso turiye pancangike yatha. [831] Yapi te sirasmim mala sucigandha manorama vati gandho disa sabba rukkho manjusako yatha. [832] Ghayase tam sucigandham rupam passasi amanusam devate pucchitacikkha kissa kammassidam phalan"ti. #[826] Tattha hatthe ca pade ca viggayhati hatthe ca pade ca vividhehi akarehi gahetva, pupphamutthipupphanjaliadibhedassa sakhabhinayassa dassanavasena vividhehi akarehi hatthe ca, samapadadinampi thanavisesanam dassanavasena vividhehi akarehi pade ca upadiyitvati attho. Casaddena sakhabhinayam sanganhati naccasiti natasi. Ya tvanti ya vuttanayavasena naccam karositi attho. Suppavaditeti sundare pavajjane sati tava naccassa anurupavasena vinavamsamudingataladike vadiyamane, pancangike turiye paggayhamaneti attho. Sesam hettha vimane vuttanayameva. Evam therena pucchita sa devata attano purimajatiadim 2- imahi gathahi byakasi:- [833] "dasi aham pure asim gayayam brahmanassaham appapunna alakkhika rajjumalati mam vidum. [834] Akkosanam vadhananca tajjanaya ca uggata 3- kutam gahetva nikkhamma agacchim udakahariya. 4- @Footnote: 1 ka. nanavividhehi 2 Si. purimajatiadini 3 Si. ukkata 4 Si. gacchim @udakahariya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page243.

[835] Vipathe kutam nikkhipitva vanasandam upagamim `idhevaham marissami kvatthopi jivitena me'. [836] Dalham pasam karitvana asumbhitvana padape tato disa vilokesim `ko nu kho vanamassito' [837] Tatthaddasasim sambuddham sabbalokahitam munim nisinnam rukkhamulasmim jhayantam akutobhayam. [838] Tassa me ahu samvego abbhuto lomahamsano `ko nu kho vanamassito manusso udahu devata'. [839] Pasadikam pasadaniyam vana nibbanamagatam disva mano me pasidi `nayam yadisakidiso. [840] Guttindriyo jhanarato abahiggatamanaso hito sabbassa lokassa buddho ayam 1- bhavissati. [841] Bhayabheravo durasado sihova guhamassito dullabhayam dassanaya puppham odumbaram yatha'. [842] So mam muduhi vacahi alapitva tathagato rajjumaleti mamvoca 2- saranam gaccha tathagatam. [843] Taham giram sunitvana nelam atthavatim sucim sanham mudunca vaggunca sabbasokapanudanam. @Footnote: 1 Si. soyam 2 ka. mam avoca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page244.

[844] Kallacittanca mam natva pasannam suddhamanasam hito sabbassa lokassa anusasi tathagato. [845] Idam dukkhanti mamvoca ayam dukkhassa sambhavo dukkhanirodho 1- maggo ca anjaso amatogadho. [846] Anukampakassa kusalassa ovadamhi aham thita ajjhaga amatam santim nibbanam padamaccutam. [847] Saham avatthitapema dassane avikampini mulajataya saddhaya dhita buddhassa orasa. [848] Saham ramami kilami modami akutobhaya dibbamalam dharayami pivami madhumaddavam. [849] Satthituriyasahassani patibodham karonti me alambo gaggaro bhimo sadhuvadi ca samsayo. [850] Pokkharo ca suphasso ca vinamokkha ca nariyo nanda ceva sunanda ca sonadinna sucimhita. [851] Alambusa missakesi ca pundarika'tidaruni 2- eniphassa suphassa ca subhadda muduvadini 3- [852] Eta canna ca seyyase accharanam pabodhika ta mam kalenupagantva abhibhasanti devata. @Footnote: 1 Si.,i. ayam nirodho 2 Si. pundarika'ticaruni 3 ka. mudukavadi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page245.

[853] Handa naccama gayama handa tam ramayamase nayidam akatapunnanam katapunnanamevidam. [854] Asokam nandanam rammam tidasanam mahavanam sukham akatapunnanam idha natthi parattha ca. [855] Sukhanca katapunnanam idha ceva parattha ca tesam sahabyakamanam kattabbam 1- kusalam bahum katapunna hi modanti sagge bhogasamangino. [856] Bahunam vata atthaya uppajjanati tathagata dakkhineyya manussanam punnakkhettana'makara yattha karam karitvana sagge modanti dayaka"ti. #[833] Tattha dasi aham pure asinti pure purimayam jatiyam aham antojata dasi ahosim. Tattha kassati aha "gayayam brahmanassahan"ti, gayanamake game annatarassa brahmanassa, hanti nipatamattam. Appapunnati mandabhagya apunna. Alakkhikati nissirika kalakanni. Rajjumalati mam vidunti, kese gahetva akaddhanaparikaddhanadukkhena mundake kate punapi tadatthameva sise dalham bandhitva thapitarajjukundalakavasena "rajjumala"ti mam manussa janimsu. #[834] Vadhananti talananam. Tajjanayati bhayasantajjanena. Uggatati uggataya 2- domanassuppattiya. Udahariyati udakaharika, udakam aharanti viya hutvati adhippayo. #[835] Vipatheti apathe, maggato apakkamitvati attho, kvatthoti ko attho. Soyeva va patho. @Footnote: 1 khu.dha. 25/53/26 2 Si. ukkataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page246.

#[836] Dalham pasam karitvanati bandhanapasam thiram acchijjanakam katva. Asumbhitvana padapeti vitape lagganavasena 1- padape rukkhe khipitva. Tato disa vilokesim, ko nu kho vanamassitoti imam vanam pavisanavasena assito nu kho koci atthi, yato me maranantarayo siyati adhippayo. #[837] Sambuddhantiadi tada tassa tadise nicchaye asatipi sabhavavasena vuttam. Tassattho:- sayameva sammadeva ca sabbassapi bujjhitabbassa buddhatta sambuddham, 2- mahakarunayogena hinadibhedabhinnassa sabbassapi lokassa ekantahitatta sabbalokahitam, ubhayalokam munanato munim, nisajjavasena kilesabhisankharehi thana cavanabhavena ca nisinnam, arammanupanijjhanena lakkhanupanijjhanena ca jhayantam, bodhimuleyeva bhayahetunam samucchinnatta kutocipi bhayabhavato akutobhayanti veditabbam. #[838] Samvego nama sahottappam nanam, so tassa bhagavato dassanena uppajji. Tenaha "tassa me ahu samvego"ti. #[839] Pasadikanti pasadavaham, dvattimsamahapurisalakkhanaasityanubyanjana- byamappabhaketumalalankataya samantapasadikaya attano sarirasobhasampattiya rupakayadassanabyavatassa janassa sadhubhavato pasadasamvaddhananti attho. Pasadaniyanti dasabalacatuvesarajjachaasadharanananaattharasavenikabuddhadhamma- pabhutiaparimanagunasamannagataya dhammakayasampattiya sarikkhakajanassa pasiditabbayuttam, pasadikanti attho. Vanati kilesavanato apakkamitva. Nibbanamagatanti nittanhabhavam nibbanameva upagatam adhigatam. Yadisakidisoti yo va so va, pacurajanoti attho. #[840-841] Manacchatthanam indriyanam aggamaggagopanaya gopitatta guttindriyo. Aggaphalajjhanabhiratiya jhanarato. Tato eva bahibhutehi @Footnote: 1 ka. lakkhanavasena 2 Si.,i. sammasambuddham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page247.

Rupadiarammanehi apakkamitva visayajjhatte nibbane ca ogalhacittataya abahiggata- manaso. Micchagahamocanabhayena vipallasavantehi micchaditthikehi bhayitabbato tesanca bhayajananato bhayabheravo. Payogasayavipannehi anupagamaniyato ca kenacipi anasadaniyato ca durasado. Dullabha'yanti dullabho ayam. Dassanayati datthumpi. Puppham odumbaram 1- yathati yatha nama udumbare bhavam puppham dullabhadassanam, kadacideva bhaveyya, na va bhaveyya, evam idisassa uttamapuggalassati attho. #[842] So tathagato muduhi vacahi sanhaya vacaya "rajjumale"ti mam alapitva amantetva saranam gaccha tathagatanti "tatha agato"tiadina tathagatam sammasambuddham saranam gacchati mam avoca abhasiti yojana. #[843-44] Tahanti tam aham. Giranti vacam. Nelanti niddosam. Atthavatinti atthayuttam sattham, ekantahitam va. Vacisoceyyataya sucim. Akakkhalataya sanham. Veneyyanam mudubhavakaratta mudu. Savaniyabhavena vaggum. Sabbasokapanudananti natibyasanadivasena uppajjanakassa sabbassapi sokassa vinodanam giram sutvana pasannacitta ahosinti sambandho. Sabbametam danakatham adim katva ussakkitva nekkhamme anisamsam vibhavanavasena pavattitam bhagavato anupubbikatham sandhaya vadati. Tenevaha "kallacittanca mam natva"tiadi. Tattha kallacittanti kammaniyacittam, hettha pavattitadesanaya assaddhiyadinam cittadosanam vigatatta uparidesanaya bhajanabhavupagamanena kammakkhamacittam, bhavanakammassa yoggacittanti attho. Tenevaha "pasannam suddhamanasan"ti. Tattha "pasannan"ti imina assaddhiyapagamamaha, "suddhamanasan"ti imina kamacchandadiapagamanena muducittatam udaggacittatanca 2- dasseti. Anusasiti ovadi, @Footnote: 1 ka. udumbaram 2 Si. vinivaranacittatanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page248.

Samukkamsikaya dhammadesanaya saha upayena pavattinivattiyo upadisiti attho. Tenevaha "idam dukkhan"tiadi anusasitakaradassanam hetam. #[845] Tattha idam dukkhanti mamvocati idam tanhavajjam tebhumakam dhammajatam badhakasabhavatta kucchitam hutva tucchasabhavatta ca tathatta ca dukkham ariyasaccanti mayham abhasi. Ayam dukkhassa sambhavoti ayam kamatanhadibheda tanha yathavuttassa dukkhassa sambhavo pabhavo uppatti hetu samudayo ariyasaccanti. Dukkhanirodhoti 1- dukkhassa santibhavo asankhatadhatu nirodho ariyasaccanti. Antadvayassa parivajjanato anjaso nibbanagaminipatipadabhavato amatogadho maggo ariyasaccanti mam avocati sambandho. #[846] Kusalassati ovadadane veneyyadamane chekassa, appamadapatipattiya va matthakappattiya va anavajjassa. Ovadamhi aham thitati yathavutte ovade anusitthiyam sikkhattayaparipuriya saccapativedhena aham patitthita. Tenaha "ajjhaga amatam santim, nibbanam padamaccutan"ti idam ovade patitthanassa karanavacanam. Ya niccataya maranabhavato amatam, sabbadukkhavupasamataya santim, adhigatanam avacanahetutaya accutam nibbanam padam ajjhaga adhigacchi, sa ekamsena satthu ovade patitthita namati. #[847] Avatthitapemati dalhabhatti ratanattaye niccalapasadasineha. Kasma? yasma dassane avikampini, "sammasambuddho bhagava, svakkhato dhammo, Supatipanno samgho"ti etasmim sammadassane acala kenaci acalaniya. Kena panetam avikampananti aha "mulajataya saddhaya"ti. Ayam "itipi so bhagava arahan"ti- adina 2- sammasambuddhe, "svakkhato bhagavata dhammo"tiadina 2- tassa dhamme, @Footnote: 1 Si.,i. ayam nirodho maggoti 2 Ma.mu. 12/74/50, sam.maha. 19/997/296

--------------------------------------------------------------------------------------------- page249.

"supatipanno bhagavato savakasamgho"tiadina 1- tassa samghe ca saccabhisamayasankhatena mulena jatamula saddha, taya aham avikampiniti dasseti. Tato eva dhita buddhassa orasati sammasambuddhassa ure vayamajanitabhijatitaya 2- orasaputti. #[848] Saham ramamiti sa aham tada ariyaya jatiya idani devupapattiya agata maggaratiya phalaratiya ca ramami, kamagunaratiya kilami, ubhayenapi modami. Attanuvadabhayadinam apagatatta 3- akutobhaya. Madhumaddavanti madhusankhatam maddavakaram, naccanagayanakalesu sarirassa sarassa ca mudubhavavaham gandhapanam sandhaya vadati. "madhumadavan"tipi pathanti, adavam yavadivam 4- yavadeva davattham madhuram pivamiti attho. #[856] Punnakkhettana'makarati sadevakassa lokassa punnakkhettabhutanam ariyanam maggaphalatthanam ariyasamghassa akara uppattitthanam tathagata. Yatthati yasmim punnakkhette. Sesam vuttanayameva. Athayasma mahamoggallano attana ca devataya ca pavattitam imam kathasallapam manussalokam agantva bhagavato arocesi. Bhagava tamattham atthuppattim katva sampattaparisaya dhammam desesi, sa desana mahajanassa satthika ahositi. Rajjumalavimanavannana nitthita. Iti paramatthadipaniya khuddakatthakathaya vimanavatthusmim dvadasavatthupatimanditassa catutthassa manjitthakavaggassa atthavannana nitthita. Nitthita ca itthivimanavannana. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/74/50, sam.maha. 19/997/296, an.navaka. 23/231/420 (sya) @2 Ma. jataya janitabhijatitaya 3 Si.,i. durapagatatta @4 cha.Ma. yavadavam


             The Pali Atthakatha in Roman Book 30 page 238-249. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=5023&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=5023&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=50              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=1725              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=1731              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=1731              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]