ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 31 : PALI ROMAN Peta.A. (paramatthadi.)

page72.

2. Ubbarivagga 98. 1. Samsaramocakapetivatthuvannana nagga dubbannarupasiti idam satthari veluvane viharante magadharatthe itthakavatinamake game annataram petim arabbha vuttam. Magadharatthe kira itthakavati ca digharaji cati dve gamaka ahesum, tattha bahu samsaramocaka micchaditthika pativasanti. Atite ca kale pancannam vassasatanam matthake annatara itthi tattheva itthakavatiyam annatarasmim samsaramocakakule nibbattitva micchaditthivasena bahu kitapatange jivita voropetva petesu nibbatti. Sa panca vassasatani khuppipasadidukkham anubhavitva amhakam bhagavati loke uppajjitva pavattitavaradhammacakke anukkamena rajagaham upanissaya veluvane viharante punapi itthakavatiyamyeva annatarasmim samsaramocakakuleyeva nibbattitva yada sattatthavassuddesikakale 1- annahi darikahi saddhim rathikaya kilanasamattha 2- ahosi, tada ayasma sariputtatthero tameva gamam upanissaya arunavativihare viharanto ekadivasam dvadasahi bhikkhuhi saddhim tassa gamassa dvarasamipena maggena atikkamati. Tasmim khane bahu gamadarika gamato nikkhamitva dvarasamipe kilantiyo pasannamanasa matapitunam patipattidassanena vegenagantva 3- theram anne ca bhikkhu pancapatitthitena vandimsu, sa panesa assaddhakulassa dhita cirakalam aparicitakusalataya sadhujanacaravirahita anadara alakkhika 4- viya atthasi. Thero tassa pubbacaritam idani ca samsaramocakakule nibbattanam ayatinca niraye nibbattanarahatam disva "sacayam mam vandissati, niraye na uppajjissati, petesu nibbattitvapi 5- mamamyeva nissaya sampattim @Footnote: 1 Ma. sattatthavassuddesikahi 2 Ma. kilanasamsattha 3 Ma. vegena gantva @4 Si.,i. asikkhita 5 Ma. nibbattissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Patilabhissati"ti natva karunasancoditamanaso ta darikayo aha "tumhe bhikkhu vandatha, ayam pana darika alakkhika viya thita"ti. Atha nam ta darika hatthesu pariggahetva akaddhitva balakkarena therassa pade vandapesum. Sa aparena samayena vayappatta digharajiyam samsaramocakakule annatarassa kumarassa dinna paripunnagabbha hutva kalakata petesu uppajjitva nagga dubbannarupa khuppipasabhibhuta ativiya bibhacchadassana 1- vicaranti rattiyam ayasmato sariputtattherassa attanam dassetva ekamantam atthasi. Tam disva thero:- [95] "nagga dubbannarupasi kisa dhamanisanthata upphasulike 2- kisike ka nu tvam idha titthasi"ti gathaya pucchi. Tattha dhamanisanthatati nimmamsalohitataya sirajalehi patthatagatta. Upphasuliketi uggataphasulike. Kisiketi kisasarire. Pubbepi "kisa"ti vatva puna "kisike"ti vacanam atthicammanharumattasarirataya ativiya kisabhavadassanattham 3- vuttam. Tam sutva peti attanam pavedenti:- [96] "aham bhadante petimhi duggata yamalokika papakammam karitvana petalokam ito gata"ti gatham vatva puna therena:- [97] "kim nu kayena vacaya manasa dukkatam katam kissakammavipakena petalokam ito gata"ti @Footnote: 1 Ma. jigucchadassana 2 Ma. uppasulike @3 Ma. atthittacanharumattanam sesataya virupasabhavadassanattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Katakammam puttha "adanasila maccharini hutva petayoniyam nibbattitva evam mahadukkham anubhavami"ti dassenti tisso gatha abhasi:- [98] "anukampaka mayham nahesum bhante pita ca mata athavapi nataka ye mam niyojeyyum `dadahi danam pasannacitta samanabrahmananam'. [99] Ito aham vassasatani panca yam evarupa vicarami nagga khudaya tanhaya ca khajjamana papassa kammassa phalam mamedam. [100] Vandami tam ayya pasannacitta anukampa mam vira mahanubhava datva ca me adisa yam hi kinci 1- mocehi mam duggatiya bhadante"ti. #[98] Tattha anukampakati samparayikena atthena anugganhaka. Bhanteti theram alapati. Ye mam niyojeyyunti mata va pita va athava nataka edisa pasannacitta hutva "samanabrahmananam dadahi danan"ti ye mam niyojeyyum, tadisa anukampaka mayham nahesunti yojana. #[99] Ito aham vassasatani panca, yam evarupa vicarami naggati idam sa peti ito tatiyaya jatiya attano petattabhavam anussaritva idanipi tatha panca vassasatani vicaramiti adhippayenaha. Tattha yanti yasma, danadinam punnanam @Footnote: 1 Ma. adisayahi kinci

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Akatatta evarupa nagga peti hutva ito patthaya vassasatani panca vicaramiti yojana. Tanhayati pipasaya. Khajjamanati khadiyamana, badhiyamanati 1- attho. #[100] Vandami tam ayya pasannacittati ayya tamaham pasannacitta hutva vandami, ettakameva punnam idani maya katum sakkati dasseti. Anukampamanti anugganha mamam uddissa anuddayam 2- karohi. Datva ca me adisa yam hi kinciti kincideva deyyadhammam samanabrahmananam datva tam dakkhinam mayham adisa, tena me ito petayonito mokkho bhavissatiti adhippayena vadati. Tenevaha "mocehi mam duggatiya bhadante"ti. Evam petiya vutte yatha so thero patipajji, tam dassetum sangitikarehi tisso gathayo vutta:- [101] "sadhuti so patissutva 3- sariputtonukampako bhikkhunam alopam datva panimattanca colakam thalakassa ca paniyam tassa dakkhinamadisi. [102] Samanantaranudditthe 4- vipako udapajjatha bhojanacchadanapaniyam dakkhinaya idam phalam. [103] Tato suddha sucivasana kasikuttamadharini vicittavatthabharana sariputtam upasankami"ti. #[101-103] Tattha bhikkhunanti bhikkhuno, vacanavipallasena hetam vuttam. "alopam bhikkhuno datva"ti keci pathanti. Alopanti kabalam, ekalopamattam bhojananti attho. Panimattanca colakanti ekahatthappamanam colakhandanti attho. Thalakassa ca paniyanti ekathalakapuranamattam udakam. Sesam khallatiyapetivatthusmim vuttanayameva. @Footnote: 1 Ma. khadamana, khadiyamanati 2 Si.,i. dayam anuddayam @3 Si.,i. so tassa patissunitva 4 Si. samanantara anudditthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

Athayasma sariputto tam petim pinindriyam parisuddhachavivannam dibbavatthabharanalankaram samantato attano pabhaya obhasentim attano santikam upagantva thitam disva paccakkhato kammaphalam taya vibhavetukamo hutva tisso gatha abhasi:- [104] "abhikkantena vannena ya tvam titthasi devate obhasenti disa sabba osadhi viya taraka. [105] Kena tetadiso vanno kena te idha mijjhati uppajjanti ca te bhoga ye keci manaso piya. [106] Pucchami tam devi mahanubhave manussabhuta kimakasi punnam kenasi evam jalitanubhava vanno ca te sabbadisa pabhasati"ti #[104] tattha abhikkantenati atimanapena, abhirupenati attho. Vannenati chavivannena. Obhasenti disa sabbati sabbapi dasa disa jotenti ekalokam karonti. Yatha kinti aha "osadhi viya taraka"ti. Ussanna pabha etaya dhiyati, 1- osadhanam va anubalappadayikati katva 2- "osadhi"ti laddhanama taraka yatha samantato alokam kurumana titthati, evameva tvam sabbadisa 3- obhasentiti attho. #[105] Kenati kimsaddo pucchayam. Hetuatthe cetam karanavacanam, kena hetunati attho. Teti tava. Etadisoti ediso, etarahi yathadissamanoti vuttam hoti. Kena te idha mijjhatiti kena punnavisesena idha imasmim thane idani taya @Footnote: 1 Si.,i. dhiyanti 2 Ma. anubalappadana hutva 3 Si.,i. sabbasu disasu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Labbhamanam sucaritaphalam ijjhati nipphajjati. Uppajjantiti nibbattanti. Bhogati paribhunjitabbatthena "bhoga"ti laddhanama vatthabharanadivittupakaranavisesa. Ye keciti bhoge anavasesato byapetva sanganhati. Anavasesabyapako hi ayam niddeso yatha "ye keci sankhara"ti. Manaso piyati manasa piyayitabba, manapiyati attho. #[106] Pucchamiti puccham karomi, natum icchamiti attho. Tanti tvam. Deviti dibbanubhavasamangitaya devi. Tenaha "mahanubhave"ti. Manussabhutati manussesu jata manussabhavam patta. Idam yebhuyyena satta manussattabhave thita punnani karontiti katva vuttam. Ayametasam gathanam sankhepato attho, vittharato pana paramatthadipaniyam vimanavatthuatthakathayam vuttanayeneva veditabbo. Evam puna therena puttha peti tassa sampattiya laddhakaranam pakasenti sesagatha abhasi:- [107] "uppandukim kisam chatam naggam sampatitacchavim 1- muni karuniko loke tam mam addakkhi duggatam. [108] Bhikkhunam alopam datva panimattanca colakam thalakassa ca paniyam mama dakkhinamadisi. [109] Alopassa phalam passa bhattam vassasatam dasa bhunjami kamakamini anekarasabyanjanam. [110] Panimattassa colassa vipakam passa yadisam yavata nandarajassa vijitasmim paticchada. [111] Tato bahutara bhante vatthanacchadanani me koseyyakambaliyani khomakappasikani ca. @Footnote: 1 Si. apatitacchavim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.

[112] Vipula ca mahaggha ca tepakasevalambare 1- saham tam paridahami yam yam hi manaso piyam. [113] Thalakassa ca paniyam vipakam passa yadisam gambhira caturassa ca pokkharanno sunimmita. [114] Setodaka suppatittha sita appatigandhiya padumuppalasanchanna varikinjakkhapurita. [115] Saham ramami kilami modami akutobhaya munim karunikam loke bhante vanditumagata"ti. #[107] Tattha uppandukinti uppandukajatam. Chatanti bubhukkhitam khudaya abhibhutam. Sampatitacchavinti chinnabhinnasariracchavim. Loketi idam "karuniko"ti ettha vuttakarunaya visayadassanam. Tam manti tadisam mamam, vuttanayena ekantato karunatthaniyam mam. Duggatanti duggatim gatam. #[108-109] Bhikkhunam alopam datvatiadi therena attano karunaya katakaradassanam. 2- Tattha bhattanti odanam, dibbabhojananti attho. Vassasatam dasati dasa vassasatani, vassasahassanti vuttam hoti. Accantasamyoge cetam upayogavacanam. Bhunjami kamakamini, anekarasabyanjananti annehipi kametabbakamehi samannagata anekarasabyanjanam bhattam bhunjamiti yojana. #[110] Colassati deyyadhammasisena tabbisayam danamayam punnameva dasseti. Vipakam passa yadisanti tassa coladanassa vipakasankhatam phalam passa bhante. Tam pana yadisam yatharupam, kinti ceti aha 3- "yavata nandarajassa"tiadi. @Footnote: 1 Ma. te cakasevalambare 2 Ma. karunayikakaradassanam 3 Si.,i. yatharupanti peti aha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

Tattha koyam nandaraja nama? atite kira dasavassasahassayukesu manussesu baranasivasi eko kutumbiko aranne janghaviharam vicaranto arannatthane annataram paccekabuddham addasa. So paccekabuddho tattha civarakammam karonto anuvate appahonte samharitvava thapetum araddho, so kutumbiko tam disva "bhante kim karotha"ti vatva tena appicchataya kinci avuttepi "civaradussam nappahoti"ti natva attano uttarasangam paccekabuddhassa padamule thapetva agamasi. Paccekabuddho tam gahetva anuvatam aropento civaram katva parupi. So kutumbiko jivitapariyosane kalam katva tavatimsabhavane nibbattitva tattha yavatayukam dibbasampattim anubhavitva tato cavitva baranasito yojanamatte thane annatarasmim game amaccakule nibbatti. Tassa vayappattakale tasmim game nakkhattam sanghuttham ahosi. So mataram aha "amma satakam me dehi, nakkhattam kilissami"ti. Sa sudhotavattham niharitva adasi. Amma thulam idanti. Annam niharitva adasi, tampi patikkhipi. Atha nam mata aha "tata yadise gehe mayam jata, natthi no ito sukhumatarassa vatthassa patilabhaya punnan"ti. Labhanatthanam gacchami ammati. Gaccha putta, aham ajjeva tuyham baranasinagare rajjapatilabham icchamiti. So "sadhu amma"ti mataram vanditva padakkhinam katva aha "gacchami amma"ti. Gaccha tatati. Evam kirassa cittam ahosi "kaham gamissati, idha va ettha va gehe nisidissati"ti. So pana punnaniyamena codiyamano gamato nikkhamitva baranasim gantva mangalasilapatte sasisam parupitva nipajji. So ca baranasiranno kalakatassa sattamo divaso hoti. Amacca ca purohito ca ranno sarirakiccam katva rajangane nisiditva 1- mantayimsu "ranno eka dhita atthi, putto natthi, arajakam rajjam na titthati, @Footnote: 1 Ma. sannipatitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Phussaratham vissajjema"ti. Te kumudavanne cattaro sindhave yojetva setacchattap- pamukham pancavidham rajakakudhabhandam rathasmimyeva thapetva ratham vissajjetva pacchato turiyani pagganhapesum. Ratho pacinadvarena nikkhamitva uyyanabhimukho ahosi. "paricayena uyyanabhimukho gacchati, nivattema"1- ti keci ahamsu. Purohito "ma nivattayittha"ti aha. Ratho kumaram padakkhinam katva arohanasajjo hutva atthasi, purohito parupanakannam apanetva padatalani olokento "titthatu ayam dipo, dvisahassadipaparivaresu catusu mahadipesu ekarajjam karetum yutto"ti vatva "turiyani pagganhatha, punapi pagganhatha"ti tikkhattum turiyani pagganhapesi. Atha kumaro mukham vivaritva oloketva "kena kammena agatattha tata"ti aha. Deva tumhakam rajjam papunatiti. Tumhakam raja kahanti. Divangato samiti. Kati divasa atikkantati. Ajja sattamo divasoti. Putto va dhita va natthiti. Dhita atthi dve, putto natthiti. Tenahi karissami rajjanti. Te tavadeva abhisekamandapam katva rajadhitaram sabbalankarehi alankaritva uyyanam anetva kumarassa abhisekam akamsu. Athassa katabhisekassa satasahassagghanikam vattham upanesum, so "kimidam tata"ti aha. Nivasanavattham devati. Nanu tata thulanti. Manussanam paribhogavatthesu ito sukhumataram natthi devati. Tumhakam raja evarupam nivasesiti. Ama devati. Na manne punnava tumhakam raja suvannabhinkaram aharatha, labhissami vatthanti. Suvannabhinkaram aharimsu. So utthaya hatthe dhovitva mukham vikkhaletva hatthena udakam adaya puratthimadisayam abbhukkiri, tada ghanapathavim bhinditva attha kapparukkha utthahimsu. Puna udakam gahetva dakkhinaya pacchimaya uttarayati evam catusu disasu abbhukkiri, sabbadisasu attha attha katva dvattimsa kapparukkha utthahimsu. Ekekaya @Footnote: 1 Si.,i. nivattetthati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Disaya solasa solasa katva catusatthi kapparukkhati keci vadanti. So ekam dibbadussam nivasetva ekam parupitva "nandaranno vijite suttakantika itthiyo ma suttam kantimsuti bherim carapetha"ti vatva chattam ussapetva alankatapatiyatto hatthikkhandhavaragato nagaram pavisitva pasadam aruyha mahasampattim anubhavi. Evam gacchante kale ekadivasam devi ranno sampattim disva "aho tapassi"ti 1- karunnakaram dassesi. "kimidam devi"ti ca puttha "atimahati te deva sampatti, atite addhani kalyanam 2- akattha, idani anagatassa atthaya kusalam na karotha"ti aha. Kassa dema, silavanto natthiti. "asunno deva jambudipo arahantehi, tumhe danameva sajjetha, aham arahante lacchami"ti aha. Punadivase raja maharaham danam 3- sajjapesi. Devi "sace imissaya disaya arahanto atthi, idhagantva amhakam bhikkham ganhantu"ti adhitthahitva uttaradisabhimukha urena nipajji. Nipannamattaya eva deviya himavante vasantanam padumavatiya puttanam pancasatanam paccekabuddhanam jetthako mahapadumapaccekabuddho bhatike amantesi "marisa nandaraja tumhe nimanteti, adhivasetha tassa"ti. Te adhivasetva tavadeva akasena agantva uttaradvare otarimsu. Manussa "pancasata deva paccekabuddha agata"ti ranno arocesum. Raja saddhim deviya agantva vanditva pattam gahetva paccekabuddhe pasadam aropetva tattha tesam danam datva bhattakiccavasane raja samghattherassa, devi samghanavakassa padamule nipajjitva "ayya paccayehi na kilamissanti, mayam punnena na hayissama, 4- amhakam idha nivasaya patinnam detha"ti patinnam karetva uyyane nivasatthanani karetva yavajivam paccekabuddhe upatthahitva, tesu parinibbutesu sadhukilitam karetva gandhadaruadihi 5- sarirakiccam karetva dhatuyo gahetva cetiyam patitthapetva "evarupanampi nama @Footnote: 1 Ma. aho vata siriti 2 Si.,i. atitamaddhanam kusalam 3 Ma. mahadanam @4 Si.,i. na parihayissama 5 Si. candanagaruadihi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

Mahanubhavanam mahesinam maranam bhavissati, kimangam pana madisanan"ti samvegajato jetthaputtam rajje patitthapetva sayam tapasapabbajjam 1- pabbaji, devipi "ranne pabbajite aham kim karissami"ti pabbaji. Dvepi uyyane vasanta jhanani nibbattetva jhanasukhena vitinametva ayupariyosane brahmaloke nibbattimsu. So kira nandaraja amhakam satthu mahasavako mahakassapatthero ahosi, tassa aggamahesi bhadda kapilani nama. Ayam pana nandaraja dasa vassasahassani sayam dibbavatthani paridahanto sabbameva attano vijitam uttarakurusadisam karonto agatagatanam manussanam dibbadussani adasi. Tayidam dibbavatthasamiddhim sandhaya sa peti aha "yavata nandarajassa, vijitasmim paticchada"ti. Tattha vijitasminti ratthe. Paticchadati vatthani. Tani hi paticchadenti etehiti "paticchada"ti vuccanti. #[111] Idani sa peti "nandarajasamiddhitopi etarahi mayham samiddhi vipulatara"ti dassenti "tato bahutara bhante, vatthanacchadanani me"tiadimaha. Tattha tatoti nandarajassa pariggahabhutavatthatopi bahutarani mayham vatthacchadananiti 2- attho. Vatthanacchadananiti nivasanavatthani ceva parupanavatthani ca. Koseyyakambaliyaniti koseyyani ceva kambalani ca. Khomakappasikaniti khomavatthani ceva kappasamayavatthani ca. #[112] Vipulati ayamato ca vittharato ca vipula. Mahagghati mahagghavasena mahanta maharaha. Akasevalambareti akaseyeva olambamana titthanti. Yam yam hi manaso piyanti yam yam mayham manaso piyam, tam tam gahetva paridahami parupami cati yojana. @Footnote: 1 Si. samanapabbajjam, mano.pu. 1/158 samanakapabbajjam 2 Si.,i. vatthani, dussaniti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

#[113] Thalakassa ca paniyam, vipakam passa yadisanti thalakapuranamattam paniyam dinnam anumoditam, tassa pana vipakam yadisam yava mahantam passati dassenti "gambhira caturassa ca"tiadimaha. Tattha gambhirati agadha. Caturassati caturassasanthana. Pokkharannoti pokkharaniyo. Sunimmitati kammanubhaveneva sutthu nimmita. #[114] Setodakati setaudaka setavalukasamparikinna. 1- Suppatitthati sundaratittha. Sitati sitalodaka. Appatigandhiyati patikulagandharahita surabhigandha. Varikinjakkhapuritati kamalakuvalayadinam kesarasanchannena varina paripunna. #[115] Sahanti sa aham. Ramamiti ratim vindami. Kilamiti indriyani paricaremi. Modamiti bhogasampattiya pamudita homi. Akutobhayati kutopi asanjatabhaya, seri sukhaviharini homi. Bhante vanditumagatati bhante imissa dibbasampattiya patilabhassa karanabhutam tvam vanditum agata upagatati attho. Yam panettha atthato avibhattam, tam tattha tattha vuttameva. Evam taya petiya vutte ayasma sariputto itthakavatiyam digharajiyanti gamadvayavasikesu 2- attano santikam upagatesu manussesu imamattham vittharato kathento samvejetva samsaramocanapapakammato mocetva upasakabhave patitthapesi, sa pavatti bhikkhusu pakata jata. Tam bhikkhu bhagavato arocesum. Bhagava tamattham atthuppattim katva sampattaparisaya dhammam desesi, sa desana mahajanassa satthika ahositi. Samsaramocakapetivatthuvannana nitthita. ---------------------- @Footnote: 1 Si. setavalukahi samparikinna ca 2 Ma. gamadvayato


             The Pali Atthakatha in Roman Book 31 page 72-83. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=1579&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=1579&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=98              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=3263              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=3437              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=3437              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]