ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 47 : PALI ROMAN Patisam.A.1 (saddhamma.1)

page389.

54. Dibbacakkhunananiddesavannana [106] Dibbacakkhunananiddese alokasannam manasi karotiti diva va rattim va suriyajoticandamanialokam alokoti manasi karoti. Evam manasikarontova alokoti sannam manasi pavattanato "alokasannam manasi karoti"ti vuccati. Divasannam adhitthatiti evam alokasannam manasikatva divati sannam thapeti. Yatha diva tatha rattinti yatha diva aloko dittho, tatheva rattimpi manasi karoti. Yatha rattim tatha divati yatharattim aloko dittho, tatheva divapi manasi karoti. Iti vivattena cetasati evam apihitena cittena. Apariyonaddhenati samantato anaddhena. Sappabhasancittam bhavetiti saobhasam cittam vaddheti. Etena dibbacakkhussa parikammalokarammanam cittam kathitam. Alokakasinarammanam catutthajjhanameva va sandhaya vuttam. Tassevam bhavayato obhasajatam cittam hoti vigatandhakaravaranam. Tena hi dibbacakkhum uppadetukamena adikammikena kulaputtena imissayeva paliya anusarena kasinarammanam abhinnapadakajjhanam sabbakarena abhiniharakkhamam katva "tejokasinam odatakasinam alokakasinan"ti imesu tisu kasinesu annataram asannam katabbam, upacarajjhanagocaram katva vaddhetva thapetabbam, na tattha appana uppadetabbati adhippayo. Sace hi uppadeti, padakajjhananissayam hoti, na parikammanissayam. Imesu pana tisu alokakasinamyeva setthataram, tadanulomena pana itaram kasinadvayampi vuttam. Tasma alokakasinam itaresam va annataram arammanam katva cattari jhanani uppadetva puna upacarabhumiyamyeva thatva kasinam vaddhetabbam. Vaddhitavaddhitatthanassa antoyeva rupagatam passitabbam. Rupagatam passato panassa tena byaparena parikammacittena alokapharanam akubbato parikammassa varo atikkamati, tato aloko antaradhayati, tasmim antarahite rupagatampi na dissati. Athanena punappunam padakajjhanameva pavisitva tato vutthaya aloko pharitabbo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page390.

Evam anukkamena aloko pharitabbo. Evam anukkamena aloko thamagato hotiti. "ettha aloko hoti"ti yattakam thanam paricchindati, tattha aloko titthatiyeva. Divasampi nisiditva passato rupadassanam hoti. Tattha yada tassa bhikkhuno mamsacakkhussa anapathagatam antokucchigatam hadayavatthunissitam hetthapathavitalanissitam tirokudda- pabbatapakaram gataparacakkavalagatanti idam rupam nanacakkhussa apatham agacchati, mamsacakkhuna dissamanam viya hoti, tada dibbacakkhu uppannam hoti. Tadeva cettha rupadassanasamattham, na pubbabhagacittani. Tatrayam dibbacakkhuno uppattikkamo:- vuttappakarametam rupamarammanam katva manodvaravajjane uppajjitva niruddhe tadeva rupamarammanam katva cattari panca va javanani uppajjantiti pubbe vuttanayeneva veditabbam. Idam pana nanam "sattanam cutupapate nanan"tipi "dibbacakkhunanan"tipi vuccati. Tam panetam puthujjanassa paripantho hoti. So hi "yattha aloko hotu"ti adhitthati, tam tam pathavisamuddapabbate vinivijjhitvapi ekalokam hoti. Athassa tattha bhayanakani yakkharakkhasadirupani passato bhayam uppajjati. Tena cittavikkhepam patva jhanavibbhantako hoti. Tasma rupadassane appamattena bhavitabbam. Sattanam cutupapatananayati sattanam cutiya ca upapate ca nanaya. Yena nanena sattanam cuti ca upapato ca nayati, tadattham dibbacakkhunanatthanti vuttam hoti. Dibbena cakkhunati vuttatthameva. Visuddhenati cutupapatadassanena ditthivisuddhihetutta visuddham. Yo hi cutimattameva passati, na upapatam, so ucchedaditthim ganhati. Yo upapatameva passati, na cutim, so navasattapatubhavaditthim ganhati. Yo pana tadubhayam passati. So yasma duvidhampi tam ditthigatamativattati. Tasmassa tam dassanam ditthivisuddhihetu hoti. Ubhayancetam buddhaputta passanti. Tena vuttam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page391.

"cutupapatadassanena ditthivisuddhihetutta visuddhan"ti. Manussupacaram atikka- mitva rupadassanena atikkantamanusakam, manusakam va mamsacakkhum atikkantatta atikkantamanusakam. Tena dibbena cakkhuna visuddhena atikkantamanusakena. Satte passatiti manussamamsacakkhuna viya satte oloketi. Cavamane upapajjamaneti ettha cutikkhane upapattikkhane va dibbacakkhuna datthum na sakka, ye pana asannacutika idani cavissanti, te cavamana. Ye ca gahitapatisandhika sampatinibbatta va, 1- te upapajjamanati adhippeta. Te evarupe cavamane upapajjamane ca passatiti dasseti. Hineti mohanissandayuttatta hinanam jatikulabhogadinam vasena hilite ohilite onnate avannate. Paniteti amohanissandayuttatta tabbiparite. Suvanneti adosanissandayuttatta itthakantamanapavannayutte. Dubbanneti dosanissandayuttatta anitthakantamanapa- vannayutte, anabhirupe virupetipi attho. Sugateti sugatigate, alobhanissandayuttatta va addhe mahaddhane. Duggateti duggatigate. Lobhanissandayuttatta va dalidde appannapane. Yathakammupagateti yam yam kammam upacitam, tena tena upagate. Tattha purimehi "cavamane"tiadihi dibbacakkhukiccam vuttam, imina pana padena yathakammupagananakiccam. Tassa ca nanassa ayamuppattikkamo:- idha bhikkhu hetthanirayabhimukham alokam vaddhetva nerayike satte passati mahadukkhamanubhavamane, tam dassanam dibbacakkhukiccameva. So evam manasi karoti kim nu kho kammam katva ime satta etam dukkhamanubhavanti"ti. Athassa "idam nama katva"ti tam kammarammanam nanamuppajjati. Tatha uparidevalokabhimukham alokam vaddhetva nandanavanamissakavanapharusakavanadisu @Footnote: 1 Si. sampatinibbatta, sampatinibbattava, visuddhi. 2/268 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page392.

Satte passati mahasampattim anubhavamane, tampi dassanam dibbacakkhukiccameva. So evam manasi karoti "kim nu kho kammam katva ime satta etam sampattim anubhavanti"ti. Athassa "idam nama katva"ti kammarammanam nanamuppajjati. Idam yathakammupagananam nama. Imassa visum parikammam nama natthi. Yatha cimassa, evam anagatamsananassapi. Dibbacakkhupadakaneva hi imani dibbacakkhuna saheva ijjhanti. Ime vata bhontotiadisu imeti dibbacakkhuna ditthanam nidassanavacanam. Vatati anulomanatthe nipato. Bhontoti bhavanto. Dutthu caritam, duttham va caritam kilesaputikattati duccaritam, kayena duccaritam, kayato va uppannam duccaritanti kayaduccaritam. Itaresupi eseva nayo. Samannagatati samangibhuta. Ariyanam upavadakati buddhapaccekabuddhasavakanam ariyanam antamaso gihisotapannanampi anatthakama hutva antimavatthuna va gunaparidhamsanena va upavadaka, akkosaka garahakati vuttam hoti. Tattha "natthi imesam samanadhammo, assamana ete"ti vadanto antimavatthuna upavadati, "natthi imesam jhanam va vimokkho va maggo va phalam va"tiadini vadanto gunaparidhamsanena upavadatiti veditabbo. So ca janam va upavadeyya ajanam va, ubhayathapi ariyupavadova hoti. Bhariyam kammam anantariyasadisam saggavaranam maggavarananca, satekiccham pana hoti. Tasma yo ariyam upavadati, tena gantva sace attana vuddhataro hoti, ukkutikam nisiditva "aham ayasmantam idancidanca avacam, tam me khamahi"ti khamapetabbo. Sace navakataro hoti, vanditva ukkutikam nisiditva anjalim paggahetva "aham bhante tumhe incidanca avacam, tam me khamatha"ti khamapetabbo. Sace disa pakkanto hoti, sayam va gantva saddhiviharike va pesetva khamapetabbo. Sace napi gantum na pesetum sakka hoti, ye tasmim vihare bhikkhu vasanti, tesam santikam gantva sace navakatara honti, ukkutikam nisiditva, sace vuddhe vuttanayeneva patipajjitva "aham bhante

--------------------------------------------------------------------------------------------- page393.

Asukam nama ayasmantam idancidanca avacam, tam khamatu me so ayasma"ti vatva khamapetabbo. Sammukha akkhamantepi etadeva katabbam. Sace ekacarikabhikkhu hoti, neva tassa vasanatthanam, na gatatthanam pannayati, ekassa panditassa bhikkhuno santikam gantva "aham bhante asukam nama ayasmantam idancidanca avacam, tam me anussarato vippatisaro hoti, kim karomi"ti vattabbam. So vakkhati "tumhe ma cintayittha thero tumhakam khamati, cittam vupasametha"ti. Tenapi ariyassa gatadisabhimukhena anjalim paggahetva "khama"ti vattabbam. Yadi so parinibbuto hoti, parinibbutapancatthanam gantva yava sivathikam gantvapi khamapetabbam. Evam kate neva saggavaranam, na maggavaranam hoti, pakatikameva hotiti. Micchaditthikati viparitadassana. Micchaditthikammasamadanati micchaditthivasena samadinnananavidhakamma, ye ca micchaditthimulakesu kayakammadisu annepi samadapenti. Ettha ca vaciduccaritaggahaneneva ariyupavade, manoduccaritaggahanena ca micchaditthiya sangahitayapi imesam dvinnam pana vacanam mahasavajjabhavadassanatthanti veditabbam. Mahasavajjo hi ariyupavado anantarikasadisatta. Vuttampi cetam "seyyathapi sariputta bhikkhu silasampanno samadhisampanno pannasampanno dittheva dhamme annam aradheyya, evamsampadamidam sariputta vadami tam vacam appahaya tam cittam appahaya tam ditthim appatinissajjitva yathabhatam nikkhitto, evam niraye"ti. 1- Micchaditthito ca mahasavajjataram nama annam natthi. Yathaha "naham bhikkhave annam ekadhammampi samanupassami, yam evam mahasavajjam, yathayidam bhikkhave micchaditthi, micchaditthiparamani bhikkhave mahasavajjani"ti. 2- Kayassa bhedati upadinnakhandhapariccaga. Param maranati tadanantaram abhinibbattikkhandhaggahane. 3- Atha va kayassa bhedati jivitindriyassupaccheda. Param @Footnote: 1 Ma. mu. 12/149/110 2 an. ekaka. 20/310/35 3 Si. abhinibbattikhandhakkhane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page394.

Maranati cuticittato uddham. Apayanti evamadi sabbam nirayavevacanameva. Nirayo hi saggamokkhahetubhuta punnasammata aya apetatta, sukhanam va ayassa abhava apayo. Dukkhassa gati patissarananti duggati, dosabahulataya va dutthena kammuna nibbatta gati duggati. Vivasa nipatanti tattha dukkatakarinoti vinipato, vinassanta va ettha patanti sambhijjamanangapaccangatipi vinipato. Natthi ettha assadasannito ayoti nirayo. Atha va apayaggahanena tiracchanayonim dipeti. Tiracchanayoni hi apayo sugatito apetatta, na duggati mahesakkhanam nagarajadinam sambhavato. Duggatiggahanena pittivisayam. So hi apayo ceva duggati ca sugatito apetatta dukkhassa ca gatibhutatta, na tu vinipato asurasadisam avinipatatta. Vinipataggahanena asurakayam. So hi yathavuttena atthena apayo ceva duggati ca sabbasamussayehi ca vinipatitatta vinipatoti vuccati. Nirayaggahanena aviciadimanekappakaram nirayamevati. Uppannati upagata, tattha abhinibbattati adhippayo. Vuttavipariyayena sukkapakkho veditabbo. Ayampana viseso:- tattha sugatiggahanena manussagatipi sangayhati, saggaggahanena devagatiyeva. Tattha sundara gatiti sugati. Rupadihi visayehi sutthu aggoti saggo. So sabbopi lujjanapalujjanatthena lokoti ayam vacanattho. Iti "dibbena cakkhuna"tiadi sabbam nigamanavacanam. Evam dibbena cakkhuna passatiti ayamettha sankhepatthoti. Dibbacakkhunananiddesavannana nitthita. --------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page395.

Imesu pancasu nanesu iddhividhananam parittamahaggataatitanagatapaccupanna- ajjhattabahiddharammanavasena sattasu arammanesu pavattati. Sotadhatuvisuddhinanam parittapaccuppannaajjhattabahiddharammanavasena catusu arammanesu pavattati. Cetopariyananam parittamahaggataappamanamaggaatitanagatapaccuppannabahiddharammanavasena atthasu arammanesu pavattati. Pubbenivasanussatinanam parittamahaggataappamana- maggaatitaajjhattabahiddhanavattabbarammanavasena atthasu arammanesu pavattati. Dibbacakkhunanam parittapaccuppannaajjhattabahiddharammanavasena catusu arammanesu pavattati. Yathakammupagananam parittamahaggataatitaajjhattabahiddharammanavasena pancasu arammanesu pavattati. Anagatamsananam parittamahaggataappamanamaggaanagataajjhatta- bahiddhanavattabbarammanavasena atthasu arammanesu pavattatiti. Pancananapakinnakam nitthitam. ------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 389-395. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=8681&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=8681&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=257              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=2887              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=3349              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=3349              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]