ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

page144.

4. Indriyakatha 1. Pathamasuttantaniddesavannana [184] Idani anapanassatikathanantaram kathitaya indriyakathaya apubbatthanuvannana anuppatta. Ayam hi indriyakatha anapanassatibhavanaya upakarakanam indriyanam abhave anapanassatibhavanaya abhavato tadupakarakanam indriyanam visodhanadividhidassanattham anapanassatikathanantaram kathitati tanca kathetabbam indriyakatham attana bhagavato sammukha sutam vinnatadhippayasuttantikadesanam pubbangamam katva tadatthappakasanavasena kathetukamo pathamam tava evam me suttantiadimaha. Tattha evanti nipatapadam. Metiadini namapadani. Viharatiti ettha viiti upasaggapadam, haratiti akhyatapadanti imina tava nayena padavibhago veditabbo. Atthato pana upamupadesagarahapasamsanakaravacanaggahanesu evamsaddo dissati nidassanatthe ca avadharanatthe ca. Idha pana evamsaddo akaratthe nidassanatthe ca vinnujanena pavutto, 1- tatheva avadharanatthe ca. Tattha akaratthena evamsaddena etamattham dipeti:- nananayanipunamanekajjhasayasamutthanam atthabyanjanasampannam vividhapatihariyam dhammatthadesanapativedhagambhiram sabbasattanam sakasakabhasanurupato sotapathamagacchantam tassa bhagavato vacanam sabbappakarena ko samattho vinnatum, sabbathamena pana sotukamatam janetvapi evam me sutam, mayapi ekenakarena sutanti. @Footnote: 1 Si. pannatto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page145.

Nidassanatthena "naham sayambhu, na maya idam sacchikatan"ti attanam parimocento "evam me sutam, mayapi evam sutan"ti idani vattabbam sakalam suttam nidasseti. Avadharanatthena thero sariputto "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam mahapannanam yadidam sariputto"ti, 1- "naham bhikkhave annam ekapuggalampi samanupassami, yo evam tathagatena anuttaram dhammacakkam pavattitam sammadeva anuppavatteti. Yathayidam bhikkhave sariputto. Sariputto bhikkhave tathagatena anuttaram dhammacakkam pavattitam sammadeva anuppavatteti"ti evamadina 2- nayena bhagavata pasatthabhavanurupam attano dharanabalam dassento sattanam sotukamatam janeti "evam me sutam, tanca kho atthato va byanjanato va anunamanadhikam, evameva, na annatha datthabban"ti. Mesaddo karanasampadanasamiatthesu dissati. Idha pana "maya sutam, mama sutan"ti ca atthadvaye yujjati. Sutanti ayam saddo saupasaggo anupasaggo ca vissutagamanakilinnaupacitaanuyoga- sotavinneyyesu dissati vinnatepi ca sotadvaranusarena. Idha panassa sotadvaranusarena upadharitanti va upadharananti va attho. Mesaddassa hi mayati atthe sati "evam maya sutam sotadvaranusarena upadharitan"ti yujjati. Mamati atthe sati "evam mama sutam sotadvaranusarena upadharanan"ti yujjati. Apica "evam me sutan"ti attana uppaditabhavam appatijananto purimasavanam vivaranto "sammukha patiggahitamidam maya tassa bhagavato catuvesarajjavisaradassa dasabaladharassa asabhatthanatthayino sihanadanadino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarajassa dhammadhipatino dhammapadipassa dhammasaranassa saddhammavaracakkavattino sammasambuddhassa vacanam, na etthe atthe va dhamme va pade va byanjane @Footnote: 1 an.ekaka. 20/189/23 2 an.ekaka. 20/187/23

--------------------------------------------------------------------------------------------- page146.

Va kankha va vimati va katabba"ti imasmim dhamme assaddhiyam vinaseti, saddhasampadam uppadetiti. Tenetam vuccati:- "vinasayati assaddham saddham vaddheti sasane evam me sutamiccevam vadam gotamasavako"ti. Ekanti gananaparicchedaniddeso. Samayanti paricchinnaniddeso. Ekam samayanti aniyamitaparidipanam. Tattha samayasaddo:- samavaye khane kale samuhe hetuditthisu patilabhe pahane ca pativedhe ca dissati. Idha panassa kalo attho. Tena samvaccharautumasaddhamasarattindivapubbanhamajjhantika- sayanhapathamamajjhimapacchimayamamuhuttadisu 1- kalappabhedabhutesu samayesu ekam samayanti dipeti. Tattha kincapi etesu samvaccharadisu samayesu yam yam suttam yamhi yamhi samvacchare utumhi mase pakkhe rattibhage divasabhage va vuttam. Sabbam tam therassa suviditam suvavatthapitam pannaya. Yasma pana "evam me sutam asukasamvacchare asukautumhi asukamase asukapakkhe asukarattibhage asukadivasabhage va"ti evam vutte na sakka sukhena dharetum va uddisitum va uddisapetum va, bahu ca vattabbam hoti, tasma ekeneva padena tamattham samodhanetva "ekam samayan"ti aha. Ye va ime gabbhokkantisamayo jatisamayo samvegasamayo abhinikkhamanasamayo dukkarakarikasamayo maravijayasamayo abhisambodhisamayo ditthadhammasukhaviharasamayo desanasamayo parinibbanasamayotievamadayo bhagavato devamanussesu ativiya pakasa @Footnote: 1 cha.Ma....majjhanhika...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page147.

Anekakalappabheda eva samaya, tesu samayesu desanasamayasankhatam ekam samayanti dipeti. Yo cayam nanakarunakiccasamayesu karunakiccasamayo, attahitaparahitapatipattisamayesu parahitapatipattisamayo, sannipatitanam karaniyadvayasamayesu dhammikathasamayo, desanapatipattisamayesu desanasamayo, tesupi samayesu annataram samayam sandhaya "ekam samayan"ti aha. Yasma pana "ekam samayan"ti accantasamyogattho sambhavati. Yam hi samayam bhagava imam annam suttantam desesi, accantameva tam samayam karunaviharena vihasi, tasma tadatthajotanattham idha upayogavacananiddeso katoti. Tenetam vuccati:- "tam tam atthamapekkhitva bhummena karanena ca annattha samayo vutto upayogena so idha"ti. Porana pana vannayanti:- "tasmim samaye"ti va "tena samayena"ti va "tam samayan"ti va abhilapamattabhedo esa, sabbattha bhummamevatthoti. Tasma "ekam samayan"ti vuttepi "ekasmim samaye"ti attho veditabbo. Bhagavati garu. Garum hi loke "bhagava"ti vadanti. Ayanca sabbagunavisitthataya sabbasattanam garu, tasma "bhagava"ti veditabbo. Poranehipi vuttam:- "bhagavati vacanam settham bhagavati vacanamuttamam garu garavayutto so bhagava tena vuccati"ti. Apica:- "bhagyava bhaggava yutto bhagehi ca vibhattava bhattava vantagamano bhavesu bhagava tato"ti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page148.

Imissapi gathaya vasena assa padassa vittharato attho veditabbo. So ca visuddhimagge buddhanussatiniddese 1- vuttoyeva. Ettavata cettha evanti vacanena desanasampattim niddisati, me sutanti savakasampattim, ekam samayanti kalasampattim, bhagavati desakasampattim. Savatthiyanti ettha ca savatthassa isino nivasatthanabhuta nagari savatthi, yatha kakandi makanditi evam tava akkharacintaka. Atthakathacariya pana bhananti:- yam kinci samanussanam upabhogaparibhogam sabbamettha atthiti savatthi, satthasamayoge ca kim bhandamatthiti pucchite sabbamatthitipi vacanamupadaya savatthi. "sabbada sabbupakaranam savatthiyam samohitam tasma sabbamupadaya savatthiti pavuccati"ti. Tassam savatthiyam. Samipatthe bhummavacanam. Viharatiti avisesena iriyapathadibbabrahma- ariyaviharesu annataraviharasamangiparidipanametam, idha pana thanagamanasanasayanappabhedesu iriyapathesu annatarairiyapathasamayogaparidipanam. Tena thitopi gacchantopi nisinnopi sayanopi bhagava "viharati"cceva veditabbo. So hi bhagava ekam iriyapathapayogam annena iriyapathena vicchinditva aparipatantamattabhavam harati pavatteti tasma "viharati"ti vuccati. Jetavaneti ettha attano paccatthikajanam jinatiti jeto, ranno va attano paccatthikajane jite jatoti jato, mangalakamyataya va tassa evam namameva katanti jeto, vanayatiti vanam, attasampadaya sattanam bhattim 2- kareti, attani sineham uppadetiti attho. Vanute iti va vanam, nanavidhakusumagandhasammodamattakokiladivihangabhirutehi 3- @Footnote: 1 visuddhi. 1/252-272 2 Ma. ratim 3 Si....vihangamavirutehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page149.

Mandamarutacalitarukkhasakhavitapapallavapalasehi "ettha mam paribhunjatha"ti panino yacati viyati attho. Jetassa vanam jetavanam. Tanhi jetena rajakumarena ropitam samvaddhitam paripalitam, so ca tassa sami ahosi, tasma jetavananti vuccati. Tasmim jetavane. Vananca nama ropimam sayam jatanti duvidham. Idanca veluvanadini ca ropimani, andhavanamahavanadini sayam jatani. Anathapindikassa arameti sudatto nama so gahapati matapituhi katanamavasena. Sabbakamasamiddhataya pana vigatamaccherataya karunadigunasamangitaya ca niccakalam anathanam pindamadasi. Tena anathapindikoti sankham gato. Aramanti ettha panino, visesena va pabbajitati aramo, tassa pupphaphaladisobhaya natiduranaccasannatadipancavidhasenasanangasampattiya ca tato tato agamma ramanti abhiramanti, anukkanthita hutva nivasantiti attho. Vuttappakaraya va sampattiya tattha tattha gatepi attano abbhantaram anetva ramapetiti aramo. So hi anathapindikena gahapatina jetassa rajakumarassa hatthato attharasahi hirannakotihi kotisantharena kinitva attharasahi hirannakotihi senasanani karapetva attharasahi hirannakotihi viharamaham 1- nitthapetva evam catupannasahirannakoti- pariccagena buddhappamukhassa bhikkhusamghassa niyyadito, tasma "anathapindikassa aramo"ti vuccati. Tasmim anathapindikassa arame. Ettha ca "jetavane"ti vacanam purimasamiparikittanam, "anathapindikassa arame"ti pacchimasamiparikittanam. Kimetesam parikittane payojananti? punnakamanam ditthanugatiapajjanam. Tattha hi dvarakotthakapasadamapane bhumivikkayaladdha attharasa hirannakotiyo anekakotiagghanaka rukkha ca jetassa pariccago, catupannasa hirannakotiyo @Footnote: 1 i. viharamaggam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page150.

Anathapindikassa. Iti tesam parikittanena evam punnakama punnani karontiti dassento ayasma sariputto annepi punnakame tesam ditthanugatiapajjane niyojeti. Tattha siya:- yadi tava bhagava savatthiyam viharati, "jetavane anathapindikassa arame"ti na vattabbam. Atha tattha viharati, "savatthiyan"ti na vattabbam. Na hi sakka ubhayattha ekam samayam viharitunti. Na kho panetam evam datthabbam, nanu avocumha "samipatthe bhummavacanan"ti. Tasma yatha gangayamunadinam samipe goyuthani carantani "gangaya caranti, yamunaya caranti"ti vuccanti, evamidhapi yadidam savatthiya samipe jetavanam anathapindikassa aramo, tattha viharanto vuccati "savatthiyam viharati jetavane anathapindikassa arame"ti. Gocaragamanidassanattham hissa savatthivacanam, pabbajitanurupanivasatthananidassanattham sesavacanam. Tattha savatthikittanena ayasma sariputto bhagavato gahatthanuggahakaranam dasseti, jetavanadikittanena pabbajitanuggahakaranam. Tatha purimena paccayaggahanato attakilamathananuyogavivajjanam, pacchimena vatthukamappahanato kamasukhallikanuyogam vivajjanupayam. Atha va purimena ca dhammadesanabhiyogam, pacchimena vivekadhimuttim. Purimena karunaya upagamanam, pacchimena pannaya apagamanam. Purimena sattanam hitasukhanipphadanadhimuttatam, pacchimena parahitasukhakarane nirupalepatam. Purimena dhammikasukhapariccaganimittam phasuviharam, pacchimena uttarimanussadhammanuyoganimittam. Purimena manussanam upakarabahulatam, pacchimena devanam. Purimena loke jatassa loke samvaddhabhavam, pacchimena lokena anupalittatam. Purimena "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati bahujanahitaya bahujanasukhaya lokanukampaya atthaya hitaya sukhaya devamanussanam. Katamo ekapuggalo, tathagato araham sammasambuddho"ti 1- vacanato yadattham @Footnote: 1 an.ekaka. 20/170/21

--------------------------------------------------------------------------------------------- page151.

Bhagava uppanno, tadatthaparidipanam 1-, pacchimena yattha uppanno, tadanurupaviharaparidipanam. Bhagava hi pathamam lumbinivane, dutiyam bodhimandeti lokiyalokuttarassa uppattiya vaneyeva uppanno, tenassa vaneyeva viharam dassetiti evamadina nayenettha atthayojana veditabba. Tatrati desakalaparidipanam. Tam hi yam samayam viharati, tatra samaye, yasmim ca jetavane viharati, tatra jetavaneti dipeti. Bhasitabbayutte va desakale dipeti. Na hi bhagava ayutte dese kale va dhammam deseti. "akalo kho tava bahiya"tiadi 2- cettha sadhakam. Khoti padapuranamatte avadharanatthe adikalatthe va nipato. Bhagavati lokagarudipanam. Bhikkhuti kathasavanayuttapuggalavacanam. Apicettha "bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhacariyam ajjhupagatoti bhikkhu"tiadina 3- nayena vacanattho veditabbo. Amantesiti alapi abhasi sambodhesi, ayamettha attho. Annatra pana napanepi pakkosanepi. Bhikkhavoti amantanakaradipanam. Tena tesam bhikkhunam bhikkhanasilatabhikkhanadhammatabhikkhanesadhukaritadigunayogasiddhena vacanena hinadhikajanasevitam vuttim pakasento uddhatadinabhavaniggaham karoti. "bhikkhavo"ti imina ca karunavippharasommahadayanayananipatapubbangamena vacanena te attano mukhabhimukhe karonto teneva kathetukamyatadipakena vacanena nesam sotukamyatam janeti. Teneva ca sambodhanatthena vacanena sadhukasavanamanasikarepi te niyojeti. Sadhukasavanamanasikarayatta hi sasanasampatti. Aparesu devamanussesu vijjamanesu kasma bhikkhuyeva amantesiti ce? Jetthasetthasannasadasannihitabhajanabhavato. Sabbaparisasadharana hi bhagavato dhammadesana. Parisaya ca jettha bhikkhu pathamuppannatta, settha anagariyabhavam adim @Footnote: 1 tadatthaparinipphadanam (an.A. 1/14) 2 khu.u. 25/10/102 @3 vi.mahavi. 1/45/30, abhi.vi. 35/510/296

--------------------------------------------------------------------------------------------- page152.

Katva satthu cariyanuvidhayakatta sakalasasanapatiggahakatta ca, asanna tattha nisinnesu satthusannikatta, sadasannihita satthusantikavacaratta, dhammadesanaya ca te eva bhajanam yathanusittham patipattisabbavato. Tattha siya:- kimattham pana bhagava dhammam desento pathamam bhikkhu amantesi, na dhammameva desetiti? satijananattham. Parisaya hi bhikkhu annam cintentapi vikkhittacittapi dhammam paccavekkhantapi kammatthanam manasikarontapi nisinna honti, te anamantetva dhamme desiyamane "ayam desana kim nidana kim paccaya katamaya atthuppattiya desita"ti sallakkhetum asakkonta vikkhepam apajjeyyum, duggahitam va ganheyyum. Tena tesam satijananattham bhagava pathamam amantetva paccha dhammam deseti. Bhadanteti garavavacanametam, satthuno pativacanadanam va. Apicettha "bhikkhavo"ti vadamano bhagava te bhikkhu alapati, "bhadante"ti vadamana te bhagavantam paccalapanti. Tatha "bhikkhavo"ti bhagava abhasati, "bhadante"ti te paccabhasanti. "bhikkhavo"ti pativacanam dapeti, bhadanteti pativacanam denti. Te bhikkhuti ye bhagava amantesi. Bhagavato paccassosunti bhagavato amantanam patiassosum, abhimukha hutva sunimsu sampaticchimsu patiggahesunti attho. Bhagava etadavocati bhagava etam idani vattabbam sakalasuttam avoca. Ettavata ca yam ayasmata sariputtena kamalakuvalayujjalavimalasadhurasasalilaya pokkharaniya sukhavataranattham nimmalasilatalaracanavilasasopanam vippakinnamuttajala- sadisavalikakinnapandarabhumibhagam tittham viya, suvibhattabhittivicitravedika- parikkhittassa nakkhattapatham phusitukamataya viya, vijambhitasamussayassa pasadavarassa sukharohanattham dantamayasanhamuduphalakakancanalatavinaddhamaniganappabhasamudayujjalasobham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page153.

Sopanam viya, suvannavalayanupuradisanghattanasaddasammissitakathitahasitamadhurassaragehajana- vicaritassa ularissariyavibhavasobhitassa mahagharassa sukhappavesanattham suvannarajatamanimuttapavaladijutivisadavijjotitasuppatitthitavisaladvarakavatam mahadvaram viya atthabyanjanasampannassa buddhanam desanananagambhirabhavasamsucakassa imassa suttassa sukhavagahanattham kaladesadesakaparisapadesapatimanditam nidanam bhasitam, tassa atthavannana samatta. Suttante pancati gananaparicchedo. Imani indriyaniti paricchinnadhammanidassanam. Indriyattho hettha vutto. [185] Idani imam suttantam dassetva imasmim suttante vuttanam indriyanam visuddhibhavanavidhanam bhavitattam patippassaddhinca dassetukamo imani pancindriyanitiadimaha. Tattha visujjhantiti visuddhim papunanti. Assaddheti tisu ratanesu saddhavirahite. Saddheti tisu ratanesu saddhasampanne. Sevatoti cittena sevantassa. Bhajatoti upasankamantassa. Payirupasatoti sakkaccam upanisidantassa. Pasadaniye suttanteti pasadajanake ratanattayagunapatisamyutte suttante. Kusiteti kucchitena akarena sidantiti kusida, kusida eva kusita. Te kusite. Sammappadhaneti catukiccasadhakaviriyapatisamyuttasuttante. Mutthassatiti natthassatike. Satipatthaneti satipatthanadhikarake suttante. Jhanavimokkheti catutthajjhanaatthavimokkhatividhavimokkhadhikarake suttante. Duppanneti nippanne, pannabhavato va duttha panna etesanti duppanna. Te duppanne. Gambhirananacariyanti catusaccapaticcasamuppadadipatisamyutte suttante, nanakathasadise va. Suttantakkhandheti suttantakotthase. Assaddhiyantiadisu assaddhiyanti assaddhabhavam. Assaddhiye adinavadassavi assaddhiyam pajahanto saddhindriyam bhaveti, saddhindriye anisamsadassavi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page154.

Saddhindriyam bhavento assaddhiyam pajahati. Esa nayo sesesu. Kosajjanti kusitabhavam. Pamadanti sativippavasam. Uddhaccanti uddhatabhavam, vikkhepanti attho. Pahinattati appanavasena jhanaparipuriya pahinatta. Suppahinattati vutthanagaminivasena vipassanaparipuriya sutthu pahinatta. Bhavitam hoti subhavitanti vuttakkameneva yojetabbam. Vipassanaya hi vipakkhavasena pahinatta "suppahinatta"ti 1- vattum yujjati. Tasmayeva ca "subhavitan"ti, na tatha jhanena. Yasma pana pahatabbanam pahanena bhavanasiddhi, bhavanasiddhiya ca pahatabbanam pahanasiddhi hoti, tasma yamakam katva niddittham. [186] Patippassaddhivare bhavitani ceva honti subhavitani cati bhavitanamyeva subhavitata. Patippassaddhani ca suppatippassaddhani cati patippassaddhanamyeva suppatippassaddhata vutta. Phalakkhane maggakiccanibbattivasena bhavitata patippassaddhata ca veditabba. Samucchedavisuddhiyoti maggavisuddhiyoyeva. Patippassaddhivisuddhiyoti phalavisasuddhiyo eva. Idani 2- tatha vuttavidhanani indriyani karakapuggalavasena yojetva dassetum katinam puggalanantiadimaha. Tattha savanena buddhoti sammasambuddhato dhammakathasavanena catusaccam buddhava, natavati attho. Idam bhavitindriyabhavassa karanavacanam. Bhavanabhisamayavasena hi maggassa buddhatta phalakkhane bhavitindriyo hoti. Atthannampi ariyanam tathagatassa savakatta visesetva arahattaphalatthameva dassento khinasavoti aha. Soyeva hi sabbakiccanipphattiya bhavitindriyoti vutto. Itarepi pana tamtammaggakiccanipphattiya pariyayena bhavitindriya eva. Tasma eva ca catusu phalakkhanesu "pancindriyani bhavitani ceva honti subhavitani ca"ti @Footnote: 1 Ma. suppahinatta supahinanti 2 Si. evam idani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page155.

Vuttam. Yasma pana tesam uparimaggatthaya indriyabhavana atthiyeva, tasma te na nippariyayena bhavitindriya. Sayambhutatthenati anacariyo hutva sayameva ariyaya jatiya bhutatthena jatatthena bhagava. Sopi hi bhavanasiddhivasena phalakkhane sayambhu nama hoti. Evam sayambhutatthena 1- bhavitindriyo. Appameyyatthenati anantagunayogato pamanetum asakkuneyyatthena. Bhagava phalakkhane bhavanasiddhito appameyyoti. Tasmayeva bhavitindriyo. Pathamasuttantaniddesavannana nitthita. ------------------- 2. Dutiyasuttantaniddesavannana [187] Puna annam suttantam nikkhipitva indriyavidhanam niddisitukamo pancimani bhikkhavetiadikam suttantam dasseti. Tattha ye hi keciti anavasesapariyadanam, hikaro padapuranamatte nipato. Samana va brahmana vati lokavoharavasena vuttam. Samudayanti paccayam. Atthangamanti uppannanam abhavagamanam, anuppannanam anuppadam va. Assadanti anisamsam. Adinavanti dosam. Nissarananti niggamanam. Yathabhutanti yathasabhavam. Samanesuti samitapapesu. Samanasammatati na maya samanati sammata. "sammata"ti vattamanakalavasena vuccamane saddalakkhanavasena "me"ti ettha samivacanameva hoti. Brahmanesuti bahitapapesu. Samannatthanti 2- samanabhavassa attham. Brahmannatthanti brahmanabhavassa attham. Dvayenapi arahattaphalameva vuttam. Atha va samannatthanti hettha tini phalani. Brahmannatthanti arahattaphalam. Samannabrahmannanti hi ariyamaggoyeva. Dittheva dhammeti paccakkheyeva @Footnote: 1 Ma. sayam bhutatthena 2 i. samannattanti, brahmannattanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page156.

Attabhave. Sayam abhinna sacchikatvati attanayeva adhikena nanena paccakkham katva. Upasampajjati papunitva, nipphadetva va. [188] Suttantaniddese pathamam indriyasamudayadinam pabhedagananam pucchitva puna pabhedaganana vissajjita. Tattha asitisatanti 1- asitiuttaram satam. Panditehi "asitisatan"ti vuttehi akarehiti yojana. Puna pabhedagananapucchapubbangame ganananiddese adhimokkhatthayati adhimuccanatthaya saddahanatthaya. Avajjanaya samudayoti manodvaravajjanacittassa samudayo, saddhindriyassa samudayoti saddhindriyassa paccayo, saddham uppadessamiti pubbabhagavajjanam saddhindriyassa upanissayapaccayo, saddhindriyajavanassa avajjanam pathamassa javanassa anantarapaccayo, dutiyajavanadinam upanissayapaccayo. Adhimokkhavasenati chandasampayuttaadhimokkhavasena. Chandassa samudayoti pubbabhagavajjanapaccaya uppannassa adhimokkhasampayuttassa yevapanakabhutassa dhammacchandassa samudayo. So pana saddhindriyassa sahajataannamannanissaya- sampayuttaatthiavigatavasena paccayo hoti, chandadhipatikale adhipatipaccayo ca hoti, soyeva dutiyassa anantarasamanantaraanantarupanissayasevananatthivigatavasena paccayo hoti. Iminava nayena manasikarassapi yojana katabba. Kevalam hettha manasikaroti saralakkhano yevapanakamanasikaro. Adhipatipaccayata panassa na hoti. Sampayuttesu imesam dvinnamyeva gahanam balavapaccattati veditabbam. Saddhindriyassa vasenati bhavanabhivuddhiya indriyabhavam pattassa saddhindriyassa vasena. Ekattupatthananti ekarammane acalabhavena bhusam thanam uparupari saddhindriyassa paccayo hoti. Saddhindriye vuttanayeneva sesindriyanipi veditabbani. Evamekekassa indriyassa cattaro cattaro samudayati pancannam @Footnote: 1 Po. asitisatakarehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page157.

Indriyanam visati samudaya honti. Puna catunnam samudayanam ekekasmim samudaye panca panca indriyani yojetva visati samudaya vutta. Pathamavisati nanamaggavasena datthabba, dutiyavisati ekamaggavasena datthabbati vadanti. Evam cattalisa akara honti. Atthangamavaropi iminava nayena veditabbo. So pana atthangamo indriyabhavanam ananuyuttassa appatiladdha patilabhatthangamo, indriyabhavanaya parihinassa patiladdhaparihani atthangamo, phalappattassa patippassaddhiatthangamo. Ekattam anupatthananti ekatte anupatthanam. ---------------- Ka. Assadaniddesavannana [189] Assadaniddese assaddhiyassa anupatthananti assaddhe puggale parivajjayato saddhe puggale sevato pasadaniyasuttante paccavekkhato tattha yonisomanasikaram bahulikaroto ca assaddhiyassa anupatthanam hoti. Assaddhiyaparilahassa anupatthananti 1- ettha assaddhassa saddhakathaya pavattamanaya dukkham domanassam uppajjati. Ayam assaddhiyaparilaho. Adhimokkhacariyaya vesarajjanti saddhavatthuvasena va bhavanaya va vasippattassa saddhapavattiya visaradabhavo hoti. Santo ca viharadhigamoti samathassa va vipassanaya va patilabho. Sukham somanassanti ettha cetasikasukhabhavadassanattham somanassavacanam. Saddhindriyasamutthitapanitarupaphutthakayassa kayikasukhampi labbhatiyeva. Sukhasomanassassa padhanassadatta "ayam saddhindriyassa assado"ti visesetva vuttam. Iminava nayena sesindriyassadapi yojetva veditabba. ---------------- @Footnote: 1 Po. asaddhiyassa parilahassa anupatthananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page158.

Kha. Adinavaniddesavannana [190] Adinavaniddese aniccatthenati saddhindriyassa aniccatthena. So aniccattho saddhindriyassa adinavoti vuttam hoti. Itaradvayepi eseva nayo. Ime samudayatthangamassadadinava lokiyaindriyanamevati veditabba. ----------------- Ga. Nissarananiddesavannana [191] Nissarananiddese adhimokkhatthenatiadisu ekekasmim indriye panca panca katva pancannam indriyanam pancavisati nissaranani maggaphalavasena nidditthani. Tattha tato panitatarasaddhindriyassa patilabhati tato vipassanakkhane pavattasaddhindriyato maggakkhane panitatarassa saddhindriyassa patilabhavasena. Purimatarasaddhindriya nissatam hotiti tasmim maggakkhane saddhindriyam purimatarato vipassanakkhane pavattasaddhindriyato nikkhantam hoti. Iminava nayena phalakkhane saddhindriyampi ubhayattha sesindriyanipi yojetabbani. [192] Pubbabhage pancahi indriyehiti pathamajjhanupacare pancahi indriyehi pathamajjhanadiatthasamapattivasena attha nissaranani, aniccanupassanadiattharasamahavipassanavasena attharasa nissaranani, sotapattimaggadivasena attha lokuttaranissaranani. Evam jhanasamapattimahavipassana- maggaphalavasena catuttimsa nissaranani purimapurimasamatikkamato nidditthani. Nekkhamme 1- pancindriyanitiadini pana sattatimsa nissaranani patipakkhapahanavasena patipakkhato nidditthani. Tattha nekkhammadisu sattasu satta nissaranani upacarabhumivasena vuttani, phalani pana patipakkhapahanabhavato na vuttani. @Footnote: 1 Po. nikkhamme

--------------------------------------------------------------------------------------------- page159.

[193] Ditthekatthehiti yava sotapattimagga ditthiya saha ekasmim puggale thitati ditthekattha. Tehi ditthekatthehi. Olarikehiti thulehi kamaragabyapadehi. Anusahagatehiti sukhumabhutehi kamaragabyapadehiyeva. Sabbakilesehiti ruparagadihi. Tesu hi pahinesu sabbakilesa pahina honti, tasma "sabbakilesehi"ti vuttam. Avuttatthani panettha padani hettha vuttatthanevati. Sabbesanneva khinasavanam tattha tattha pancindriyaniti "adhimokkhatthena"tiadisu pubbe vuttesu thanesu tasmim tasmim thane pancindriyani buddhapaccekabuddhasavakanam khinasavanam yathayogam tato tato nissatani honti. Imasmim vare pathamam vuttanaya eva yathayogam khinasavavasena vutta. Katham panetani nissaranani asitisatam hontiti. Vuccate:- maggaphalavasena vuttani pancavisati, samatikkamavasena vuttani catuttimsa, patipakkhavasena vuttani sattatimsati pathamavare sabbani channavuti nissaranani honti, etaniyeva dutiyavare khinasavanam vasena dvadasasu apanitesu caturasiti honti. Iti purimani channavuti, imani ca caturasititi asitisatam honti. Katamani pana dvadasa khinasavanam apanetabbani? samatikkamato vuttesu maggaphalavasena vuttani attha nissaranani, patipakkhato vuttesu maggavasena vuttani cattariti imani dvadasa apanetabbani. Arahattaphalavasena vuttani kasma apanetabbaniti ce? sabbapathamam vuttanam pancavisatiya Nissarananam maggaphalavaseneva labbhanato. Arahattaphalavasena nissaranani vuttaneva honti. Hetthimam pana phalasamapattim uparima uparima na samapajjantiyevati hettha tinipi phalani na labbhantiyeva. Jhanasamapattivipassananekkhammadini ca kiriyavasena labbhanti. Pancapi cetani indriyani pubbameva patipakkhanam patippassaddhatta patipakkhato nissataneva hontiti. Dutiyasuttantaniddesavannana nitthita.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

3. Tatiyasuttantaniddesavannana [194] Puna annam suttantam nikkhipitva indriyavidhanam niddisitukamo pancimani bhikkhavetiadimaha. Tattha sotapattiyangesuti ettha soto ariyo atthangiko maggo, sotassa apatti bhusam papunanam sotapatti, sotapattiya angani sambharani sotapattiangani. Sotapannataya pubbabhagapatilabhaangani sappurisasamsevo sotapattiangam, saddhammassavanam sotapattiangam, yonisomanasikaro sotapattiangam, dhammanudhammapatipatti sotapattiangam, imani cattari sotapattiangani. Sesa hettha vutta eva. Idanca imesam indriyanam sakavisaye jetthakabhavadassanattham vuttam. Yatha hi cattaro setthiputta rajatirajapancamesu sahayesu "nakkhattam kilissama"ti vithim otinnesu ekassa setthiputtassa geham gatakale itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova "imesam khadaniyam bhojaniyam detha, imesam gandhamalalankaradini detha"ti gehe vicareti, dutiyassa tatiyassa catutthassa geham gatakale itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova "imesam khadaniyam bhojaniyam detha, imesam gandhamalakaradini detha"ti gehe vicareti, atha sabbapaccha ranno geham gatakale kincapi raja sabbattha issarova 1-, imasmim pana kale attano geheyeva "imesam khadaniyam bhojaniyam detha, imesam gandhamalalankaradini detha"ti vicareti, evameva saddhapancamakesu indriyesu tesu sahayesu ekato vithim otarantesu viya ekarammane uppajjamanesupi yatha pathamassa gehe itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova vicareti, evam sotapattiangani patva adhimokkhalakkhanam saddhindriyameva jetthakam hoti pubbangamam, sesani tadanvayani honti. Yatha dutiyassa gehe itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova vicareti, evam sammappadhanani patva paggahanalakkhanam viriyindriyameva jetthakam hoti pubbangamam, @Footnote: 1 Si. issaropi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

Sesani tadanvayani honti. Yatha tatiyassa gehe itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova vicareti, evam satipatthanani patva upatthanalakkhanam satindriyameva jetthakam hoti pubbangamam, sesani tadanvayani honti. Yatha catutthassa gehe itare cattaro tunhi nisidanti, gehasamikova vicareti, evam jhanani patva avikkhepalakkhanam samadhindriyameva jetthakam hoti pubbangamam, sesani tadanvayani honti. Sabbapaccha ranno geham gatakale pana yatha itare cattaro tunhi nisidanti, rajava vicareti, evam ariyasaccani patva pajananalakkhanam pannindriyameva jetthakam hoti pubbangamam, sesani tadanvayani hontiti. ----------------- Ka. Pabhedaganananiddesavannana [195] Suttantassa pabhedagananapucchapubbangameva pabhedaganananiddese sappurisasamseveti sobhananam purisanam samma sevane. Adhimokkhadhipateyyatthenati adhimokkhasankhatena sesindriyesu adhipatibhavatthena, sesindriyanam pubbangamatthenati attho. Saddhammassavaneti satam dhammo, sobhano va dhammoti saddhammo. Tassa saddhammassa savane. Yonisomanasikareti upayena manasikare. Dhammanudhammapatipattiyati ettha nava lokuttaradhamme anugato dhammo dhammanudhammo, silasamadhipannasankhatassa dhammanudhammassa patipatti patipajjanam dhammanudhammapatipatti. Sammappadhanadisupi eseva nayo. ------------------ Kha. Cariyavaravannana [196] Cariyavarepi iminava nayena attho veditabbo. Kevalam pathamavaro indriyanam uppadanakalavasena vutto, cariyavaro uppannanam asevanakalavasena ca paripurikalavasena ca vutto. Cariya pakati ussannatati hi atthato ekam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

[197] Idani cariyacaraviharaniddesavannanasambandheneva caraviharaniddesavasena aparena pariyayena indriyavidhanam niddisitukamo caro ca viharo catiadikam uddesam uddisitva tassa niddesamaha. Tattha uddese tava yatha carantam viharantam vinnu sabrahmacari gambhiresu thanesu okappeyyum:- addha ayamayasma patto va papunissati vati 1-, tatha indriyasampananassa caro ca viharo ca vinnuhi sabrahmacarihi anubuddho hoti patividdhoti uddesassa sambandho veditabbo. Uddesaniddese cariya caroyeva. Caro cariyati hi atthato ekam. Tasma "caro"ti padassa niddese "cariya"ti vuttam. Iriyapathacariyati iriyapathanam cariya, pavattananti attho. Sesesupi eseva nayo. Ayatanacariya pana ayatanesu satisampajannanam cariya. Pattiti phalani. Tani hi papuniyantiti "patti"ti vutta. Sattalokassa ditthadhammikasamparayika attha lokatthati ayam viseso. Idani tasam cariyanam bhumim dassento catusu iriyapathesutiadimaha. Satipatthanesuti arammanasatipatthanesu. Satipatthanesupi vuccamanesu satito anannani voharavasena annani viya katva vuttam. Ariyasaccesuti pubbabhagalokiyasaccananena visum visum saccapariggahavasena vuttam. Ariyamaggesu samannaphalesuti ca voharavaseneva vuttam. Padeseti lokatthacariyaya ekadese. Nippadesato hi lokatthacariyam buddha eva karonti. Puna ta eva cariyayo karakapuggalavasena dassento panidhisampannanantiadimaha. Tattha panidhisampanna nama iriyapathanam santatta iriyapathaguttiya sampanna akampitairiyapatha bhikkhubhavanurupena santena iriyapathena sampanna. Indriyesu guttadvarananti cakkhadisu chasu indriyesu attano attano visaye pavattaekekadvaravasena guttam dvaram etesanti guttadvaRa. Tesam guttadvaranam. Dvaranti cettha @Footnote: 1 Po.,Ma. papunissati va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

Uppattidvaravasena cakkhadayo eva. Appamadaviharinanti siladisu appamadaviharavatam. Adhicittamanuyuttananti vipassanaya padakabhavena adhicittasankhatam samadhimanuyuttanam. Buddhisampannananti namarupavavatthanam adim katva yava gotrabhu, tava pavattena nanena sampannanam. Sammapatipannananti catumaggakkhane. Adhigataphalananti catuphalakkhane. Adhimuccantoti adhimokkham karonto. Saddhaya caratiti saddhavasena pavattati. Pagganhantoti catusammappadhanaviriyena padahanto. Upatthapentoti satiya arammanam upatthapento. Avikkhepam karontoti samadhivasena vikkhepam akaronto. Pajanantoti catusaccapajananapannaya pakarena jananto. Vijanantoti indriyasampayuttajavanapubbangamena avajjanavinnanena arammanam vijananto. Vinnanacariyayati avajjanavinnanacariyavasena. Evam patipannassati sahajavanaya indriyacariyaya patipannssa. Kusala dhamma ayapentiti samathavipassanavasena pavatta kusala dhamma bhusam yapenti, pavattantiti attho. Ayatanacariyayati kusalanam dhammanam bhusam yatanacariyaya, ghatanacariyaya pavattanacariyayati vuttam hoti. Visesamadhigacchatiti vikkhambhanatadangasamucchedapatippassaddhivasena visesam adhigacchati. Dassanacariyadayo vuttatthayeva. Saddhaya viharatitiadisu saddhadisamangissa iriyapathaviharo datthabbo. Anubuddhoti anumanabuddhiya. Patividdhoti paccakkhabuddhiya. Yasma adhimokkhatthadisu anubuddhesu patividdhesu ca caro ca viharo ca anubuddho hoti patividdho, tasma anubodhapativedhesupi adhimokkhatthadayo ca niddittha. Evam saddhaya carantantiadisu evanti vuttappakaram niddisanto yathasaddassa attham niddisati. Vinnutiadisupi yathasabhavam janantiti vinnu. Vinnatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Sabhavam vibhaventi pakatam karontiti vibhavi. Asani viya siluccaye kilese medhati himsatiti medha, khippam gahanadharanatthena va medha, medha etesam atthiti medhavi. Nanagatiya pandanti gacchanti pavattantiti pandita. Buddhisampadaya samannagatatta buddhisampanna. Saha brahmam cariyam uttamam patipadam carantiti sabrahmacarino. Apalokanakammadicatubbidham kammam ekato karanavasena ekam kammam. Tatha pancavidho patimokkhuddeso ekuddeso. Sama sikkha etesanti samasikkha, samasikkhanam bhavo samasikkhata. Samasikkhatatipi pathanti. Yesam ekam kammam eko uddeso samasikkhata, te sabrahahmacariti vuttam hoti. "jhanani"ti vattabbe jhanati lingavipallaso kato. Vimokkhati tayo va attha va vimokkha. Samadhiti savitakkasavicaraavitakkavicaramattaavitakkavicara tayo samadhi. Samapattiyoti sunnatanimittappanihita. Abhinnayoti cha abhinna. Eko amso bhago, na dutiyoti ekamso, ekamsassa atthassa vacanam ekamsavacanam. Evam sesesupi yojana katabba. Visesato pana samam, samanta va seti pavattatiti samsayo, natthettha samsayoti nissamsayo. Ekasmimyeva anicchayata hutva itarampi kankhatiti kankha, natthettha kankhati nikkankho. Dvidha bhavo dvejjham, natthettha dvejjhanti advejjho. Dvidha elayati 1- kampetiti dvelhakam, natthettha dvelhakanti advelhako. Niyogena niyamena vacanam niyogavacanam. Niyyogavacanantipi pathanti. Apannakassa aviraddhassa niyyanikassa atthassa vacanam apannakavacanam. Avatthapanavacananti nicchayavacanam. Sabbampi hetam vicikicchabhavassa vevacanam. Piyassa atthassa sabbhavato vacanam, piyamevati piyavacanam. Tatha garuvacanam. Saha garavena garubhavena sagaravam. Patissayanam va patissayo, param garum @Footnote: 1 Si. calayati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

Katva nissayanam apassayananti attho. Patissavanam va patissavo, nivatavuttitaya paravacanasavananti attho. Ubhayathapi parajetthakabhavassetam namam. Saha garavena vattatiti sagaravam. Saha patissayena, patissavena va vattatiti sappatissayam. "sappatissavan"ti va vattabbe yakaram, vakaram va lopam katva "sappatissan"ti vuttam. Adhikam visittham vacanam adhivacanam, sagaravanca tam sappatissancati sagaravasappatissam, sagaravasappatissam adhivacanam sagaravasappatissadhivacanam. Ubhayatthapi vevacanavikappananattavasena punappanam etanti vuttam. Patto va papunissati vati jhanadiniyevati. Tatiyasuttantaniddesavannana nitthita. ---------------- 4. Catutthasuttantaniddesavannana [198] Puna pathamasuttameva nikkhipitva aparena akarena indriyani niddissati. Tattha katihakarehi kenatthena datthabbaniti katihi akarehi datthabbani. Kenatthena datthabbaniti datthabbakare ca datthabbatthanca pucchati. Chahakarehi tenatthena datthabbaniti chahi akarehi datthabbani, teneva chaakarasankhatenatthena datthabbani. Adhipateyyatthenati adhipatibhavatthena. Adivisodhanatthenati kusalanam dhammanam adibhutassa silassa visodhanatthena. Adhimattatthenati balavatthena. Balavam hi adhika matta pamanam assati adhimattanti vuccati. Adhitthanatthenati patitthanatthena pariyadanatthenati khepanatthena. Patitthapakatthenati patitthapanatthena. Ka. Adhipateyyatthaniddesavannana [199] Adhipateyyatthaniddese assaddhiyam pajahatotiadi ekekasseva indriyassa patipakkhapajahanavacanam ekakkhanepi attano attano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Patipakkhapahanakiccasadhane adhipatibhavasadhanattham vuttam. Sesani cattari indriyani tamsampayuttaneva vuttani. Nanakkhanesu va ekekam indriyam dhuram katva tassa tassa patipakkhassa tam tam indriyam jetthakam katva sesani tadanvayani katva vuttantipi veditabbam. Kamacchandam pajahatotiadi pana ekakkhanavaseneva vuttam. Kha. Adivisodhanatthaniddesavannana [200] Adivisodhanatthaniddese assaddhiyasamvaratthena silavisuddhiti assaddhiyassa nivaranatthena viratiatthena silamalavisodhanato silavisuddhi nama. Saddhindriyassa adivisodhanati saddhindriyassa upanissayavasena adibhutassa silassa visodhana. Iminava nayena sesanipi kamacchandadisamvaranamulakani ca indriyani veditabbani. Ga. Adhimattatthaniddesavannana [201] Adhimattatthaniddese saddhindriyassa bhavanaya chando uppajjatiti saddassa puggalassa saddhapatisamyuttam dhammam sutva va saddhindriyabhavanaya assadam disva va saddhindriye kusalo dhammacchando jayati. Pamojjam uppajjatiti chandajatatta dubbalapiti uppajjati. Piti uppajjatiti pamuditatta balavapiti uppajjati. Passaddhi uppajjatiti pitiya pinitatta kayacittapassaddhi uppajjati. Sukham uppajjatiti passaddhakayacittatta cetasikam sukham uppajjati. Obhaso uppajjatiti sukhena abhisannatta nanobhaso uppajjati. Samvego uppajjatiti nanobhasena viditasankharadinavatta sankharappavattiyam samvego uppajjati. Samvejetva cittam samadahatiti samvegam uppadetva teneva samvegena cittam samahitam karoti. Sadhukam pagganhatiti linuddhatabhavam mocetva sutthu pagganhati. Sadhukam ajjhupekkhatiti viriyassa samam hutva pavattatta puna viriyasamataniyojane byaparam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Akaronto tatramajjhattupekkhavasena sadhukam ajjhupekkhati nama. Upekkhavasenati samavahitalakkhanaya tatramajjhattupekkhaya vasena. Nanattakilesehiti vipassanaya patipakkhabhutehi nanasabhavehi kilesehi vimokkhavasenati bhanganupassanato patthaya nanattakilesehi vimuccanavasena. Vimuttattati 1- nanattakilesehi vimuttatta. Te dhammati chandadayo dhamma. Ekarasa hontiti vimuttirasena ekarasa honti. Bhavanavasenati ekarasabhavanavasena. Tato panitatare vivattantiti tena karanena vipassanarammanato panitatare nibbanarammane vivattananupassanasankhatena gotrabhunanena chandadayo dhamma nivattanti, sankhararammanato apagantva nibbanarammane pavattantiti attho. Vivattanavasenati evam gotrabhukhane sankhararammanato vivattanavasena. Vivattitatta tato vosajjatiti 2- maggasamangipuggalo maggassa uppadakkhaneyeva dubhatovutthanavasena vivattitatta teneva karanena kilese ca khandhe ca vossajjati. Vosajjitatta tato nirujjhantiti maggassa uppadakkhaneyeva kilese ca khandhe ca vosajjitatta teneva karanena kilesa ca khandha ca anuppattinirodhavasena nirujjhanti. Vosajjitattati ca asamsayam bhutavacanam katam. Kilesanirodhe sati khandhanirodhasabbhavato ca khandhanirodho vutto. Nirodhavasenati yathavuttanirodhavasena. Tasseva maggassa uppadakkhane dve vosagge dassetukamo nirodhavasena dve vosaggatiadimaha. Dvepi hettha vuttattha eva. Assaddhiyassa pahanaya chando uppajjatitiadisupi iminava nayena vittharato attho veditabbo. Viriyindriyadimulakesupi varesu eseva nayo. Iminava nayena adhitthanatthaniddesopi vittharato veditabbo. Kevalam hettha adhitthatiti viseso, patitthatiti attho. @Footnote: 1 Si. vimuttattha 2 ka. vossajjati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

Gha-na. Pariyadanatthapatitthapakatthaniddesavannana [202-203] Pariyadanatthaniddese pariyadiyatiti khepeti. Patitthapakatthaniddese saddho saddhindriyam adhimokkhe patitthapetiti saddhasampanno "sabbe sankhara anicca dukkha anatta"ti adhimuccanto saddhindriyam adhimokkhe patitthapeti. Imina puggalavisesena indriyabhavanaviseso niddittho. Saddhassa saddhindriyam adhimokkhe patitthapetiti saddhasampannassa puggalassa saddhindriyam tamyeva saddham patitthapeti. Tatha adhimuccantam adhimokkhe patitthapetiti. Imina indriyabhavanavisesena puggalaviseso niddittho. Evam cittam pagganhanto paggahe patitthapeti, satim upatthapento upatthane patitthapeti, cittam samadahanto avikkhepe patitthapeti, aniccam dukkham anattati passanto dassane patitthapetiti sesesupi yojana veditabba. Yogavacaroti samathayoge, vipassanayoge va avacaratiti yogavacaro. Avacaratiti pavisitva 1- caratiti. Catutthasuttantaniddesavannana nitthita. -------------------- 5. Indriyasamodhanavannana [204] Idani samadhim bhavayato vipassanam bhavayato ca indriyasamodhanam 2- dassetukamo pathamam tava upatthanakosallappabhedam niddisitum puthujjano samadhim bhaventotiadimaha. Tattha puthujjano samadhim bhaventoti nibbedhabhagiyam samadhim bhavento. Sekkhassa vitaragassa ca pana lokuttaropi samadhi labbhati. Avajjitattati kasinadinimittassa avajjitatta, kasinadiparikammam katva tattha @Footnote: 1 Ma. pavisetva 2 Si. indriyasamadhanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Uppaditanimittattati vuttam hoti. Arammanupatthanakusaloti tassa uppaditassa nimittasseva upatthane kusalo. Samathanimittupatthanakusaloti accaraddhaviriyatadihi uddhate citte passaddhisamadhiupekkhasambojjhangabhavanavasena cittopasamanimittassa upatthane kusalo. Paggahanimittupatthanakusaloti atisithilaviriyatadihi line citte dhammavicayaviriyapitisambojjhangabhavanavasena cittapaggahanimittassa upatthane kusalo. Avikkhepupatthanakusaloti anuddhatalinacittassa sampayuttassa samadhissa upatthane kusalo. Obhasupatthanakusaloti pannapayogamandataya nirassade citte atthasamvegavatthupaccavekkhanena cittam samvejetva nanobhasassa upatthane kusalo. Attha samvegavatthuni nama jatijarabyadhimaranani cattari, apayadukkham pancamam, atite vattamulakam dukkham, anagate vattamulakam dukkham, paccuppanne aharapariyetthimulakam dukkhanti. Sampahamsanupatthanakusaloti upasamasukhanadhigamena nirassade citte buddhadhammasamghagunanussaranena cittam pasadento sampahamsanassa upatthane kusalo. Upekkhupatthanakusaloti uddhatadidosavirahite citte niggahapaggahadisu byaparabhavakaranena upekkhaya upatthane kusalo. Sekkhoti tisso sikkha sikkhatiti sekkho. Ekattupatthanakusaloti sakkayaditthadinam pahinatta nekkhammadino ekattassa upatthane kusalo. Vitaragoti sabbaso pahinaragatta vitarago khinasavo. Nanupatthanakusaloti araha dhammesu vigatasammohatta tattha tattha asammohananassa upatthane kusalo. Vimuttupatthanakusaloti 1- arahattaphalavimuttiya upatthane kusalo. Vimuttiti hi sabbakilesehi vimuttatta arahattaphalavimutti adhippeta. [205] Vipassanabhavanaya upatthananupatthanesu aniccatotiadini niccatotiadini ca silakathayam vuttanayeneva veditabbani. Pathato pana "ayuhananupatthanakusalo @Footnote: 1 Po. cittupatthanakusalo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Viparinamupatthanakusalo animittupatthanakusalo nimittanupatthanakusalo appanihitupatthanakusalo panidhanupatthanakusalo 1- abhinivesanupatthanakusalo"ti etesu samivacanena samasapadacchedo katabbo. Sesesu pana nissakkavacanena patho. [206] Sunnatupatthanakusaloti panettha sunnato upatthanakusaloti va sunnataya upatthanakusaloti va padacchedo katabbo. Yasma pana. Nibbidaviraganirodhapatinissagganupassana adhipannadhammavipassana yathabhutananadassanam patisankhanupassana vivattananupassanati ima attha mahavipassana attano sabhavavisesena visesita, na arammavisesena, tasma imasam atthannam "aniccato upatthanakusalo hoti"tiadini vacanani viya "nibbidato upatthanakusalo hoti"tiadini vacanani na yujjanti. Tasma eva ima attha na yojita. Adinavanupassana pana "sunnatupatthanakusalo hoti, abhinivesanupatthanakusalo hoti"ti imina yugalakavacaneneva atthato "adinavato upatthanakusalo hoti, alayabhinivesanupatthanakusalo hoti"ti yojitava hotiti sarupena na yojita. Iti purima ca attha, ayanca adinavanupassanati attharasasu mahavipassanasu ima nava ayojetva itara eva nava yojitati veditabba. Nanupatthanakusaloti sekkho vipassanupakkilesanam abhavato vipassanabhavanaya nanassa upatthane kusalo. Samadhibhavanaya pana nikantisabbhavato nanupatthane kusaloti na vutto. Visannogupatthanakusaloti "kamayogavisannogo bhavayogavisannogo ditthiyogavisannogo avijjayogavisannogo"ti 2- catudha vuttassa visannogassa upatthane kusalo. Sannoganupatthanakusaloti kamayogabhavayogaditthiyogavijjayogavasena catudha vuttassa sannogassa anupatthane kusalo. Nirodhupatthanakusaloti "puna caparam @Footnote: 1 cha.Ma. panidhianupatthanakusalo 2 di.pa. 11/312/204

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Bhikkhave khinasavassa bhikkhuno nibbananinnam cittam hoti nibbanaponam nibbanapabbharam vivekattham nekkhammabhiratam byantibhutam sabbaso asavatthaniyehi dhammehi"ti 1- vuttakhinasavabalavasena nibbananinnacittatta khinasavova nirodhasankhatassa nibbanassa upatthane kusalo. Arammanupatthanakusalavasenatiadisu kusalanti nanam. Nanampi hi kusalapuggalayogato kusalam yatha panditapuggalayogato "pandita dhamma"ti. 2- Tasma kosallavasenati attho. [207] Idani catusatthiya akarehitiadi nanakathayam 3- vuttampi indriyakathasambandhena idhanetva vuttam. Tam hettha vuttanayeneva veditabbam. [208] Puna samantacakkhusambandhena indriyavidhanam vattukamo na tassa additthamidhatthi kincitiadimaha. Tattha samantacakkhuti sabbannutannanam. Pannindriyassa vasenatiadina pancannam indriyanam aviyogitam dasseti. Saddahanto pagganhatitiadihi ekekindriyamulakehi pancahi catukkehi pancannam indriyanam ninnapayogakale va maggakkhane va ekarasabhavam annamannapaccayabhavanca dasseti. Saddahitatta paggahitantiadihi ekekindriyamulakehi pancahi catukkehi pancannam indriyanam nibbattikale va phalakale va ekarasabhavam annamannapaccayabhavanca dasseti. Puna buddhacakkhusambandhena indriyavidhanam vattukamo yam buddhacakkhutiadimaha. Tattha buddhacakkhuti indriyaparopariyattananam asayanusayanananca. Buddhanananti ca idam tadeva dvayam, sesam hettha vuttatthamevati. Saddhammappakasiniya patisambhidamaggatthakathaya indriyakathavannana nitthita. @Footnote: 1 an.dasaka. 24/90, khu.pati. 31/44/387 2 abhi.san. 34/103/17 3 khu.pati. @31/106/118


             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 144-171. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=3244&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=3244&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=423              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=5200              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=6053              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=6053              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]