ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 50 : PALI ROMAN Apa.A.2 (visuddha.2)

                            3. Subhutivagga
                    23. 1. Subhutittherapadanavannana
     himavantassaviduretiadikam ayasmato subhutittherassa apadanam. Ayampi
purimabuddhesu katadhikaro tattha tattha bhave vivattupanissayani punnani upacinanto
ito kappasatasahassamatthake anuppanneyeva padumuttare bhagavati lokanathe
hamsavatinagare annatarassa brahmanamahasalassa ekaputtako hutva nibbatti,
tassa nandamanavoti namam akamsu. So vayappatto tayo vede ugganhitva
tattha saram apassanto attano parivarabhutehi catucattalisaya manavasahassehi
saddhim pabbatapade isipabbajjam pabbajitva attha samapattiyo pancabhinnayo
ca nibbattesi. Antevasikanampi kammatthanam acikkhi. Tepi nacirasseva
jhanalabhino ahesum.
     Tena ca samayena padumuttaro bhagava loke uppajjitva hamsavatinagaram
upanissaya viharanto ekadivasam paccusasamaye lokam volokento nandatapasassa
antevasikajatilanam arahattupanissayam, nandatapasassa ca dvihangehi samannagatassa
savakatthanantarassa patthanam disva patova sarirapatijagganam katva pubbanhasamaye
pattacivaramadaya annam kanci anamantetva siho viya ekacaro nandatapasassa
antevasikesu phalaphalatthaya gatesu "buddhabhavam me janatu"ti passantasseva
nandatapasassa akasato otaritva pathaviyam patitthasi. Nandatapaso buddhanubhavanceva
lakkhanaparipurinca disva lakkhanamante sammasitva "imehi lakkhanehi samannagato
nama agaram ajjhavasanto raja hoti cakkavatti, pabbajanto loke vivatacchedo
sabbannu buddho hoti, ayam purisajaniyo nissamsayam buddho"ti natva paccuggamanam
katva pancapatitthitena vanditva asanam pannapetva
Adasi. Nisidi bhagava pannatte asane. Nandatapasopi attano anucchavikam
asanam gahetva ekamantam 1- nisidi. Tasmim samaye catucattalisasahassajatila
panitapanitani ojavantani phalaphalani gahetva acariyassa santikam sampatta
buddhananceva acariyassa ca nisinnakaram oloketva ahamsu "acariya mayam
`imasmim loke tumhehi mahantataro natthi'ti vicarama, ayam pana puriso tumhehi
mahantataro manne"ti. Nandatapaso "tata kim vadetha, tumhe sasapena saddhim
atthasatthiyojanasatasahassubbedham sinerum upametum icchatha, sabbannubuddhena saddhim
ma mam upamittha"ti aha. Atha te tapasa "sace ayam orako abhavissa, na
amhakam acariyo evam upamam ahareyya, yava mahavatayam purisajaniyo"ti
padesu nipatitva sirasa vandimsu. Atha te acariyo aha "tata amhakam
buddhanam anucchaviko deyyadhammo natthi, bhagava ca bhikkhacaravelayam idhagato,
tasma mayam yathabalam deyyadhammam dassama, tumhehi yam yam panitam phalaphalam abhatam,
tam tam aharatha"ti aharapetva sahattheneva dhovitva sayam tathagatassa patte
patitthapesi. Satthara phalaphale patiggahitamatte devata dibbojam pakkhipimsu.
Tapaso udakampi sayameva parissavetva adasi. Tato bhojanakiccam nitthapetva
nisinne satthari sabbe antevasike pakkositva satthu santike saraniyam katham
kathento nisidi. Sattha "bhikkhusamgho agacchatu"ti cintesi. Satthu cittam natva
satasahassamatta khinasava agantva sattharam vanditva atthamsu.
     Atha nandatapaso antevasike amantesi "tata buddhanam nisinnasanampi
nicam, samanasatasahassassapi asanam natthi, tumhehi ajja ularam bhagavato bhikkhusamghassa
ca sakkaram katum vattati, pabbatapadato vannagandhasampannani pupphani
aharatha"ti aha, acinteyyatta iddhivisayassa te muhutteneva
@Footnote: 1 Si. ekamante.
Vannagandharasasampannani pupphani aharitva buddhanam yojanappamanam pupphasanam
pannapesum. Aggasavakanam tigavutam, sesabhikkhunam addhayojanadibhedam, samghanavakassa
usabhamattam pannapesum. Evam pannattesu asanesu nandatapaso tathagatassa purato
anjalim paggayha thito "bhante amhakam digharattam hitaya sukhaya imam pupphasanam
aruyha nisidatha"ti aha. Nisidi bhagava pupphasane. Evam nisinne satthari
satthu akaram natva bhikkhu attano attano pattasane nisidimsu. Nandatapaso
mahantam pupphacchattam gahetva tathagatassa matthake dharento atthasi. Sattha
"tapasanam ayam sakkaro mahapphalo hotu"ti nirodhasamapattim samapajji.
Satthu samapannabhavam natva bhikkhupi samapattim samapajjimsu. Tathagate sattaham
nirodham samapajjitva nisinne antevasika bhikkhacarakale sampatte
vanamulaphalaphalam paribhunjitva sesakale buddhanam anjalim paggayha atthamsu.
Nandatapaso pana bhikkhacarampi agantva pupphacchattam dharentoyeva sattaham
pitisukheneva vitinamesi.
     Sattha nirodhato vutthaya aranavihariangena dakkhineyyangena cati dvihi
angehi samannagatam ekam savakam "isiganassa pupphasananumodanam karohi"ti
anapesi. So cakkavattiranno santika patiladdhamahalabho mahayodho viya
tutthamanaso attano visaye thatva tepitakam buddhavacanam sammasitva anumodanamakasi.
Tassa desanavasane sattha sayam dhammam desesi, satthu desanavasane sabbepi
catucattalisasahassatapasa arahattam papunimsu. Sattha "etha bhikkhavo"ti hattham
pasaresi. Tesam tavadeva kesamassu antaradhayimsu. Atthaparikkhara sarire
patimukkava ahesum. Te satthivassikatthera viya sattharam parivarayimsu nandatapaso
pana vikkhittacittataya visesam nadhigacchi. 1- Tassa kira aranaviharittherassa dhammam
@Footnote: 1 cha.Ma. nadhiganchi.
Sotum araddhakalato patthaya "aho vatahampi anagate ekassa buddhassa
sasane imina savakena laddhagunam labheyyan"ti cittam udapadi. So tena
vitakkena maggaphalapativedham katum nasakkhi. Tathagatam pana vanditva anjalim
paggayha sammukhe thito evamaha "bhante yena bhikkhuna isiganassa
pupphasananumodana kata, ko namayam tumhakam sasane"ti. Aranavihariangena
ca dakkhineyyangena ca etadaggatthanam patto eso bhikkhuti. "bhante yvayam
maya sattaham pupphacchattam dharentena sakkaro kato, tena adhikarena annam
sampattim na patthemi, anagate pana ekassa buddhassa sasane ayam thero viya
dvihangehi samannagato savako bhaveyyan"ti patthanam akasi.
     Sattha "samijjhissati nu kho imassa tapasassa patthana"ti
anagatamsananam pesetva olokento kappasatasahassam atikkamitva samijjhanakabhavam
disva "tapasa na te ayam patthana mogham bhavissati, anagate kappasatasahassam
atikkamitva gotamo nama buddho uppajjissati, tassa santike samijjhissati"ti
dhammakatham kathetva bhikkhusamghaparivuto akasam pakkhandi. Nandatapaso yava cakkhupatham
na samatikkamati. Tava satthu bhikkhusamghassa ca anjalim paggahetva atthasi. So
aparabhage kalena kalam sattharam upasankamitva dhammam sunitva aparihinajjhanova
kalam katva brahmaloke nibbatto. Tato pana cuto aparanipi panca
jatisatani pabbajitva arannakova ahosi, kassapasammasambuddhakalepi pabbajitva
arannako hutva gatapaccagatavattam puresi. Etam kira vattam aparipuretva
mahasavakabhavam papunanta nama natthi, gatapaccagatavattam pana agamatthakathasu 1-
vuttanayeneva veditabbam. So visativassasahassani gatapaccagatavattam puretva kalam
katva tavatimsadevaloke nibbatti.
@Footnote: 1 su.vi. 1/168, pa.su. 1/271.
     Evam so tavatimsabhavane aparaparam uppajjanavasena dibbasampattim
anubhavitva tato cuto manussaloke anekasatakkhattum cakkavattiraja padesaraja
ca hutva ularam manussasampattim anubhavitva amhakam bhagavato uppannakale
savatthiyam sumanasetthissa gehe anathapindikassa kanittho hutva nibbatti,
subhutitissa namam ahosi.
     Tena ca samayena amhakam bhagava loke uppajjitva pavattitavaradhammacakko
anupubbena rajagaham gantva tattha veluvanapatiggahanadina lokanuggaham
karonto rajagaham upanissaya sitavane vihasi. Tada anathapindiko setthi
savatthiyam utthanakam bhandam gahetva attano sahayassa rajagahasetthino geham
gantva buddhuppadam sutva sattharam sitavane viharantam upasankamitva
pathamadassaneneva sotapattiphale patitthaya sattharam savatthim agamanatthaya
yacitva tato pancacattalisayojane magge yojane yojane satasahassapariccagena
vihare patitthapetva savatthiyam atthakarisappamanam jetassa kumarassa uyyanabhumim
kotisantharena kinitva tattha bhagavato viharam karetva adasi. Viharamahadivase
ayam subhutikutumbiko anathapindikasetthina saddhim gantva dhammam sunanto saddham
patilabhitva pabbaji. So upasampanno dve matika paguna katva kammatthanam
kathapetva aranne samanadhammam karonto mettajhanam nibbattetva tam padakam
katva vipassanam vaddhetva arahattam papuni.
     So dhammam desento yasma satthara desitaniyamena anodissakam katva
deseti. Tasma aranaviharinam aggo nama jato. Yasma ca pindaya caranto
ghare ghare mettajhanam samapajjitva vutthaya bhikkham patigganhati "evam
dayakanam mahapphalam bhavissati"ti, tasma dakkhineyyanam aggo nama jato. Tena
Nam bhagava "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam aranaviharinam dakkhineyyananca
yadidam subhuti"ti 1- dvayangasamannagate aggatthane thapesi, evamayam mahathero
attana puritaparaminam phalassa matthakam arahattam patva loke abhinnato
abhilakkhito hutva bahujanahitaya janapadacarikam caranto anupubbena rajagaham agamasi.
     Raja bimbisaro therassa agamanam sutva upasankamitva vanditva
"idheva bhante vasatha, vasanatthanam vo karissami"ti vatva 2- pakkanto vissari.
Thero senasanam alabhanto abbhokase vitinamesi. Therassanubhavena devo na
vassati. Manussa avutthitaya upadduto ranno nivesanadvare ukkutthim akamsu.
Raja "kena nu kho karanena devo na vassati"ti vimamsanto "therassa
abbhokasavasena manne na vassati"ti cintetva tassa pannakutim karapetva
"imissam bhante pannakutiyam vasatha"ti vatva vanditva pakkami. Thero kutim
pavisitva tinasantharake pallankena nisidi. Tada devo thokam thokam phusayati, na
sammadharam anupavecchati. Atha thero lokassa avutthikabhayam vidhamitukamo attano
ajjhattikabahiravatthukassa parissayassa abhavam pavedento "../../bdpicture/channa me kutika"ti 3-
gathamaha. Tassattho theragathayam vuttoyeva.
     Kasma panete mahathera attano gune pakasentiti? imina
Dighena addhuna anadhigatapubbam paramagambhiram ativiya santam panitam attana
adhigatalokuttaradhammam paccavekkhitva pitivegasamussahitaudanadipanattham sasanassa
niyyanikabhavavibhavanatthanca paramappiccha ariya attano gune pakasenti. Yatha
tam lokanatho bodhaneyyanam ajjhasayavasena "dasabalasamannagato bhikkhave
@Footnote: 1 an.ekaka. 20/202/24.
@2 "idheva bhante vasathati vatva "nivasatthanam karissami"ti (thera.A.1/33).
@3 khu.thera. 26/1/258.
Tathagato catuvesarajjavisarado"tiadina 1- attano gune pakaseti. Evamayam
therassa annabyakaranagathapi ahositi.
     [1] Evam so pattaarahattaphalo pattaetadaggatthano ca attano
pubbakammam saritva somanassajato pubbacaritapadanam pakasento himavantassavidureti-
adimaha. Tattha himavantassati himalayapabbatassa avidure asanne samipe
pabbatapade manussanam gamanagamanasampanne sancaranatthaneti attho. Nisabho
nama pabbatoti pabbatanam jetthatta namena nisabho nama selamayapabbato
ahositi sambandho. Assamo sukato mayhanti tattha pabbate mayham vasanatthaya
assamo arannavaso sutthu kato. Kutirattitthanadivatthanavatiparikkhepadivasena
sundarakarena katoti attho. Pannasala sumapitati pannehi chadita sala
mayham nivasanatthaya sutthu mapita nitthapitati attho.
     [2] Kosiyo nama namenati matapituhi katanamadheyyena kosiyo
nama. Uggatapano pakatatapo ghorataPo. Ekakiyo annesam abhava aham eva
eko. Adutiyo dutiyatapasarahito jatilo jatadhari tapaso tada tasmim kale
nisabhe pabbate vasami viharamiti sambandho.
     [3] Phalam mulanca pannanca, na bhunjami aham tadati tada tasmim
nisabhapabbate vasanakale tindukadiphalam mulaladimulam, karapannadipannanca
rukkhato ocinitva na bhunjamiti attho. Evam sati katham jivatiti tam dassento
pavattamva supatahanti aha. Tattha pavattam sayameva jatam supatam attano
dhammataya patitam pannadikam nissaya aharam katva aham tavade tasmim kale
jivami 2- jivikam kappemiti sambandho. "pavattapandupannani"ti va patho, tassa
sayameva patitani pandupannani rukkhapattani upanissaya jivamiti attho.
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/148/107, an.dasaka. 24/21/27.  2 pali. upajivami.
     [4] Naham kopemi ajivanti aham jivitam cajamanopi pariccagam
kurumanopi tanhavasena phalamuladiaharapariyesanaya sammaajivam na kopemi na
nasemiti sambandho. Aradhemi sakam cittanti sakam cittam attano manam
appicchataya santutthiya ca aradhemi pasademi. Vivajjemi anesananti
vejjakammadutakammadivasena anesanam ayuttapariyesanam vivajjemi duram karomi.
     [5] Ragupasamhitam cittanti yada yasmim kale mama ragena sampayuttam
cittam uppajjati, tada sayameva attanayeva paccavekkhami nanena pativekkhitva
vinodemi. Ekaggo tam damemahanti aham ekasmim kammatthanarammane aggo
samahito tam ragacittam damemi damanam karomi.
     [6] Rajjase 1- rajjaniye cati rajjaniye alliyitabbe ruparammanadi-
vatthusmim rajjase allino asi bhavasi. Dussaniye ca dussaseti dusitabbe
dosakaranavatthusmim dusako asi. Muyhase mohaniye cati mohitabbe
mohakaranavatthusmim moyhasi mulho asi bhavasi. Tasma tuvam vana vanato
arannavasato nikkhamassu apagacchahiti evam attanam damemiti sambandho.
     [24] Timbarusakavannabhoti suvannatimbarusakavannabho, jambonadasuvannavannoti
attho. Sesam suvinneyyamevati.
                     Subhutittherapadanavannana nitthita
                           ----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 50 page 37-44. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=50&A=799&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=50&A=799&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=32&i=23              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=32&A=1500              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=32&A=1959              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=32&A=1959              Contents of The Tipitaka Volume 32 http://84000.org/tipitaka/read/?index_32

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]