ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

     [646] Noupadaniddese yatha upadarupam upadiyateva, na annena
upadiyati, evametam na upadiyatevati noupada.
     [647-650] Phusitabbanti photthabbam, phusitva janitabbanti attho.
Photthabbanca tam ayatanancati photthabbayatanam. Apo ca tam nissattasunnatasabhavatthena
dhatu cati apodhatu. Idani yasma tini rupani phusitva janitabbani,
@Footnote: 1 cha. kumbhilananhi       2 Ma. paccantagamavasinam      3 cha.Ma. catumaharajikanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page391.

Tasma tani bhajetva dassetum "katamantam rupam photthabbayatanam? pathavidhatu"ti- adimaha. Tattha kakkhalattalakkhana pathavidhatu, patitthanarasa, sampaticchannapaccupatthana. Tejodhatu unhattalakkhana, paripacanarasa, maddavanuppadanapaccupatthana. Vayodhatu vitthambhanalakkhana, samudiranarasa, abhiniharapaccupatthana. Purima pana apodhatu paggharanalakkhana, upabruhanarasa, sangahapaccupatthana. 1- Ekeka cettha sesattayapadatthanati veditabba. Kakkhalanti thaddham. Mudukanti athaddham. Sanhanti mattham. Pharusanti kharam. Sukhasamphassanti sukhavedanapaccayam itthaphotthabbam. Dukkhasamphassanti dukkhavedanapaccayam anitthaphotthabbam. Garukanti bhariyam. Lahukanti abhariyam, sallahukanti attho. Ettha ca "kakkhalam mudukam sanham pharusam garukam lahukan"ti padehi pathavidhatueva bhajita. "yadayam kayo ayusahagato ca hoti usmasahagato ca vinnanasahagato ca, tada lahutaro ca hoti mudutaro ca kammannataro ca"ti 2- suttepi lahumudubhutam pathavidhatumeva sandhaya vuttam. "sukhasamphassam dukkhasamphassan"ti padadvayena pana tini mahabhutani bhajitani. Pathavidhatu hi sukhasamphassapi atthi dukkhasamphassapi atthi. Tatha tejodhatu, vayodhatu. 3- Tattha sukhasamphassa pathavidhatu mudutalahatthe 4- dahare padam 5- sambahante assadetva assadetva "sambaha tata, sambaha tata"ti vadapanakaram karoti. Sukhasamphassa tejodhatu sitasamaye angarakapallam aharitva gattam sedente assadetva assadetva "sedehi tata, sedehi tata"ti vadapanakaram karoti. Sukhasamphassa vayodhatu unhasamaye vattasampanne dahare vijanena vijante assadetva assadetva "vija tata, vija tata"ti vadapanakaram karoti. Thaddhahatthe pana dahare pade sambahante atthinam bhijjanakalo viya hoti, sopi "apehi"ti vattabbatam apajjati. Unhasamaye angarakapalle abhate "apanehi nan"ti @Footnote: 1 visuddhi. 2/189 samadhiniddesa 2 di.Ma. 10/424/267 @3 cha.Ma. tejodhatuvayodhatuyo 4 cha.Ma. mudutalunahatthe 5 cha.Ma. pade

--------------------------------------------------------------------------------------------- page392.

Vattabbam hoti. Sitasamaye vijanena vijante "apehi, mam ma vija"ti vattabbam hoti, evametasam sukhasamphassata dukkhasamphassata ca veditabba. "yam photthabbam anidassanam sappatighan"tiadina nayena vutta pana catuhi catuhi nayehi patimandita terasa vara hettha rupayatanadisu vuttanayeneva veditabba. Kim panetani tini mahabhutani ekappahareneva apathamagacchanti, udahu noti? agacchanti. Evam agatani kayappasadam ghattenti na ghattentiti? ghattenti. Ekappaharenetani arammanam katva kayavinnanam uppajjati nuppajjatiti? nuppajjati, kasma? 1- abhujitavasena va hi ussadavasena va arammanakaranam hoti. Tattha abhujitavasena tava pattasmim hi odanena puretva abhate ekam sittham gahetva "thaddham va mudukam va"ti vimamsanto kincapi tattha tejopi atthi vayopi atthi, pathavidhatumeva pana abhujati. 2- Unhodake hattham otaretva vimamsanto kincapi tattha pathavipi atthi vayopi atthi, tejodhatumeva pana abhujati. Unhasamaye vatapanam vivaritva vatena sariram paharapento thito mandamande vate paharante kincapi tattha pathavipi atthi tejopi atthi, vayodhatumeva pana abhujati. Evam abhujanavasena 3- arammanam karoti nama. Yo pana upakkhalati 4- va sisena va rukkham paharati, bhunjanto va sakkharam damsati, so kincapi tattha tejopi atthi vayopi atthi, ussadavasena pana pathavidhatumeva arammanam karoti. Aggim akkamantopi kincapi tattha pathavipi atthi vayopi atthi, ussadavasena pana tejodhatumeva arammanam karoti. Bahalavate 5- kannasakkhalim paharitva badhirabhavam karonte viya 6- kincapi tattha pathavipi atthi tejopi atthi, ussadavasena pana vayodhatumeva arammanam karoti. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 si abhunjati. evamuparipi 3 cha.Ma. abhujitavasena @4 Si. pakkhalati 5 Ma. balavavato, cha. balavavate 6 Ma. karonto viya hoti, cha. karonte

--------------------------------------------------------------------------------------------- page393.

Yankinci dhatum arammanam karontassa 1- kayavinnanampi ekappaharena nuppajjati, sucikalapena viddhassa ekappaharena kayo ghattiyati, yasmim yasmim pana thane kayappasado ussanno hoti, tattha tattha kayavinnanam uppajjati. Yattha yatthapi 2- patighattananighamso balava hoti, tattha tattha pathamam uppajjati. Kukkutapattenapi vane badhiyamane 3- amsuamsu kayappasadam ghatteti. Yattha yattha pana kayappasado 4- ussanno hoti, tattha tattheva kayavinnanam uppajjati. Evam ussadavasena arammanam karoti, ussadavaseneva ca kayavinnanam uppajjati nama. Katham pana cittassa arammanato sankanti hotiti? dvihakarehi hoti Ajjhasayato va visayadhimattato va. Viharapujadisu hi "tani cetiyani ceva patimayo ca vandissami, potthakammacittakammani ca olokessami"ti ajjhasayena gato ekam vanditva va passitva va itarassa vandanatthaya va dassanatthaya va manam katva vanditumpi passitumpi gacchatiyeva. Evam ajjhasayato sankamati nama. Kelasakutapatibhagam pana mahacetiyam olokento thitopi aparabhage sabbaturiyesu paggahitesu ruparammanam vissajjetva saddarammanam sankamati, manunnagandhesu pupphesu va gandhesu va agatesu 5- saddarammanam vissajjetva gandharammanam sankamati. Evam visayadhimattato sankamati nama. [651] Apodhatuniddese apoti sabhavaniddeso. Apova apogatam. Sinehavasena sineho. Sinehova sinehagatam. Bandhanattam rupassati pathavidhatuadikassa bhutarupassa bandhanabhavo. Ayopindiadini hi apodhatu abandhitva baddhani 6- karoti, taya abandhatta tani baddhani nama honti. Pasanapabbatatalatthihatthidantagosingadisupi eseva nayo. Sabbani hetani apodhatueva abandhitva baddhani karoti, apodhatuya abandhatta 7- baddhani honti. @Footnote: 1 ka. karoti 2 Ma. yattha yattha hi 3 cha.Ma. dhoviyamane 4 cha.Ma. pasado @5 cha.Ma. abhatesu 6 Si. thaddhani 7 cha.Ma. abaddhattava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page394.

Kim pana pathavidhatu sesadhatunam patittha hoti, na hotiti? hoti. Phusitva hoti udahu aphusitva, apodhatu va sesa bandhamana phusitva bandhati, 1- udahu aphusitvati? pathavidhatu tava apodhatuya aphusitvava patittha hoti, tejodhatuya ca vayodhatuya ca phusitva. Apodhatu pana pathavidhatumpi tejodhatuvayodhatuyopi aphusitvava abandhati. Yadi phusitva abandheyya, photthabbayatanam nama bhaveyya. Tejodhatuvayodhatunampi sesadhatusu sakasakakiccakarane eseva nayo. Tejodhatu hi pathavidhatum phusitva jhapeti, sa pana na unha hutva jhayati. Yadi unha hutva jhayeyya, unhattalakkhana nama bhaveyya. Apodhatum pana aphusitvava tapeti, sapi tappamana 2- na unha hutva tappati. Yadi unha hutva tappeyya, unhattalakkhana nama bhaveyya. Vayodhatum pana phusitvava tapeti, sapi tappamana na unha hutva tappati. Yadi unha hutva tappeyya, unhattalakkhana nama bhaveyya. Vayodhatu pathavidhatum phusitva vitthambheti. Tatha tejodhatum, apodhatum pana aphusitvava vitthambheti. Ucchurasam pacitva phanitapinde kariyamane apodhatu thaddha hoti na hotiti? na hoti. Sa hi paggharanalakkhana, pathavidhatu kakkhalalakkhana, omattam pana apo adhimattapathavigatikam jatam. Sa hi rasakarena thitabhavam vijahati, lakkhanam na vijahati. Phanitapinde viliyamanepi pathavidhatu na viliyati. Kakkhalalakkhana hi pathavidhatu, paggharanalakkhana apodhatu, omatta pana pathavi adhimattaapagatika hoti, sa pindikakarena 3- thitabhavam vijahati, lakkhanam na vijahati. Catunnam hi mahabhutanam bhavannathattameva hoti, lakkhanannathattam nama natthi. Tassa abhavo atthanaparikappasuttena dipito. Vuttanhetam:- @Footnote: 1 cha.Ma. abandhati 2 cha.Ma. tapamana 3 cha.Ma. pindakarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page395.

"siya kho panananda 1- catunnam mahabhutanam annathattam pathavidhatuya apodhatuya tejodhatuya vayodhatuya, na tveva buddhe aveccappasadena samannagatassa ariyasavakassa siya annathattan"ti. 2- Ayanhettha attho:- ananda kakkhalattalakkhana pathavidhatu parivattetva paggharanalakkhana apodhatu nama bhaveyya, ariyasavakassa pana annathattam nama natthiti. Evamettha atthanaparikappo agato. [652] Ito paresu upadinnadiniddesesu upadinnadinam 3- attho matikaya vuttanayeneva veditabbo. Cakkhayatanadini hettha vittharitaneva, tattha tattha pana visesamattameva vakkhama. Upadinnaniddese tava cakkhayatanadini ekantam upadinnatta vuttani. Yasma pana rupayatanadini upadinnanipi atthi anupadinnanipi, tasma tani "yam yam va pana"ti sankhepato dassetva puna "kammassa katatta rupayatanan"ti- adina nayena vittharitani. Imina upayena sabbayevapanakesu attho veditabbo. Kasma pana "kammassa katatta"ti ca "na kammassa katatta"ti ca ubhinnampi niddese jarata ca aniccata ca na gahita, anupadinnadinamyeva niddesesu gahitati? "na kammassa katatta"ti ettha tava kammato annapaccayasamutthanam sangahitam, "kammassa katatta"ti ettha kammasamutthanameva, imani ca dve rupani neva kammato, na annasma rupajanakapaccaya uppajjanti, tasma na gahitani. Sa ca nesam anuppatti parato avibhavissati. Anupadinnanti- adisu pana kevalam anupadinnadiggahanena kammadisamutthanata patikkhitta, na annapaccayasamutthanata anunnata. Tasma tattha gahitaniti veditabbaniti. 4- [666] Cittasamutthananiddese "kayavinnatti vacivinnatti"ti idam dvayam yasma ekantacittasamutthanani bhutani upadaya pannayati, tasma vuttam. @Footnote: 1 cha.Ma. siya ananda 2 an. tika. 20/76/216 @3 cha.Ma. upadinnarupadiniddesesu upadinnapadadinam @4 cha.Ma. iti-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page396.

Paramatthato pana tassa nissayabhutani bhutaneva cittasamutthanani, tannissitatta yatha aniccassa rupassa jaramaranam aniccam nama hoti, evamidampi cittasamutthanam nama jatam. [668] Cittasahabhuniddesepi eseva nayo. Yava cittam, tava pannayanato idameva dvayam vuttam, na panetam cittena saha bhutani viya cetanadayo 1- viya ca uppajjati. [670] Cittanuparivattitayapi eseva nayo. Yava cittam, tava pannayanatoeva hetam dvayam "cittanuparivatti"ti vuttam. [674] Olarikanti vatthuarammanabhutatta sanghattanavasena 2- gahetabbato thulam. Vuttavipallasato sukhumam veditabbam. [676] Dureti ghattanavasena aggahetabbatta duvinneyyabhavena samipe thitampi dure. Itaram pana ghattanavasena gahetabbatta suvinneyyabhavena dure thitampi santike cakkhayatanadiniddesa hettha vuttanayeneva vittharato veditabba. Idam tava duvidhena rupasangahe visesamattam. Tividhasangaho uttanatthoyeva.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 390-396. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=9733&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=9733&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=539              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=4763              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=4328              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=4328              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]