ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

page67.

3. Tikaniddesavannana [91] Tikaniddese dussiloti nissilo. Papadhammoti lamakadhammo. Silavipattiya va dussilo, ditthivipattiya papadhammo. Kayavacisamvarabhedena va dussilo, sesasamvarabhedena papadhammo. Asuddhappayogataya dussilo, asuddhasayataya papadhammo. Kusalasilavirahena dussilo, akusalasilasamannagamena papadhammo. Asuciti asucihi kayakammadihi samannagato. Sankassarasamacaroti sankaya parehi saritabbasamacaro. Kincideva asaruppam disva "idam imina katam bhavissati"ti evam parehi asankaniyasamacaro, attanoyeva va sankaya saritabbasamacaro, sasankasamacaroti attho. Tassa hi divatthanadisu sannipatitva kincideva mantayante bhikkhu disva "ime ekato hutva mantenti, kacci nu kho maya katam kammam janitva mantenti"ti evam sasankasamacaro hoti. Paticchannakammantoti paticchadetabbayuttakena papakammena samannagato. Assamano samanapatinnoti assamano hutvava samanapatirupakataya "samano ahan"ti evampatinno. Abrahmacari brahmacaripatinnoti anne brahmacarino sunivatthe suparute subhakapattadhare 1- gamanigamajanapadarajadhanisu pindaya caritva jivitam kappente disva sayampi tadisena akarena tatha patipajjanato "aham brahmacari"ti patinnam dento viya hoti. "aham bhikkhu"ti vatva uposathaggadini pavisanto pana brahmacaripatinno hotiyeva. Tatha samghikam labham ganhanto. Antoputiti putina kammena anto anupavittho, niggunataya va gunasaravirahitatta antoputi. Avassutoti ragadihi tinto. Kasambujatoti sanjataragadikacavaro. Athava kasambu vuccati tintakunapagatam sakataudakam imasminca sasane dussilo nama jigucchaniyatta tintakunapakasataudakasadiso. Tasma kasambu viya jatoti kasambujato. @Footnote: 1 cha.Ma. sumbhakapattadhare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.

Tassa na evam hotiti kasma na hoti? yattha patitthitena sakka bhaveyya arahattam laddhum, tassa patitthaya bhinnatta. Yatha hi candalakumarassa "asuko nama khattiyakumaro rajje abhisitto"ti sutvapi yasmim kule pacchajata abhisekam papunanti, tasmim kule apacchajatatta na evam hoti "kudassu namahampi so khattiyakumaro viya abhisekam papuneyyan"ti, evameva dussilassa "asuko nama bhikkhu arahattam patto"ti sutvapi yasmim sile patitthitena arahattam pattabbam, tassa abhavato "kudassu namahampi so silava viya arahattam papuneyyan"ti na evam hoti. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo arahattasaya abhava nirasoti vuccati. [92] Tassa evam hotiti kasma hoti? yasmim sile 1- patitthitena Sakka bhaveyya arahattam papunitum, tassa patitthaya thiratta. Yatha hi sujatassa kumarassa 2- "asuko nama khattiyakumaro rajje abhisitto"ti sutvava yasmim kule pacchajata abhisekam papunanti, tasmim pacchajatatta 3- evam hoti "kudassu namahampi so kumaro viya abhisekam papuneyyan"ti, evameva silavato "asuko nama bhikkhu arahattam patto"ti sutvava yasmim sile patitthitena arahattam pattabbam, tassa patitthaya thiratta "kudassu namahampi so bhikkhu viya arahattam papuneyyan"ti evam hoti. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo asamso nama vuccati. So hi arahattam asamsati patthetiti asamso. [93] Ya hissa pubbe avimuttassati ya tassa khinasavassa pubbe arahattavimuttiya avimuttassa vimuttasa 4- ahosi, sa patipassaddha, tasma na evam hoti. Yatha hi abhisittassa khattiyassa "asuko nama khattiyakumaro rajje @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. khattiyakumarassa @3 cha.Ma. paccajatassa 4 Si.,Ma. vimuttiyasa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.

Abhisitto"ti sutva ekassa ranno dvinnam rajjabhisekanam dvinnam setacchattanam abhava na evam hoti "kudassu namahampi so kumaro viya abhisekam papuneyyan"ti, evameva khinasavassa "asuko nama bhikkhu arahattam patto"ti sutva dvinnam arahattanam abhava "kudassu namahampi so bhikkhu viya arahattam papuneyyan"ti na evam hoti. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo arahattasaya vigatatta vigatasoti vuccati. [94] Gilanupamaniddese yaya upamaya te gilanupamati vuccanti, tam tava upamam dassetum tayo gilanatiadi vuttam. Tattha sappayaniti hitani vuddhikarani. Patirupanti anucchavikam. Neva vutthati tamha abadhati imina atekicchena vatapamaradina rogena samannagato nitthappatto gilano kathito. Vutthati tamha abadhati imina khipitakacchutilakapupphakajaradibhedo 1- appamattako abadho kathito. Labhanto sappayani bhojanani no alabhantoti imina pana yesam patijagganena phasukam hoti, sabbepi te abadha kathita. Ettha ca patirupo upatthako nama gilanupatthakaangehi samannagato pandito dakkho analaso veditabbo. Gilanupatthako anunnatoti bhikkhusamghena databboti anunnato. Tasminhi gilane attano dhammataya yapetum asakkonte bhikkhusamghena tassa bhikkhuno eko bhikkhu ca samanero ca "imam patijaggatha"ti apaloketva databba. Yava pana te tam patijagganti, tava gilanassa ca tesanca dvinnam yenattho, sabbam bhikkhusamghasseva bharo. Annepi gilana upatthatabbati itarepi dve gilana upatthatabba. Kimkarana? yopi hi nitthappattagilano, so @Footnote: 1 cha.....tinapupphakajaradippabhedo, Si.,Ma.....tilapupphakajaradipabhedo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.

Anupatthiyamano "sace mam patijaggeyyum, phasukam me bhaveyya, na kho pana mam patijagganti"ti manopadosam katva apaye nibbatteyya, patijaggiyamanassa panassa 1- evam hoti "bhikkhusamghena yam kattabbam, tam sabbam katam, mayham pana kammavipako idiso"ti. So bhikkhusamghe mettacittam 2- paccupatthapetva sagge nibbattati. Yo pana appamattakena byadhina samannagato labhantopi alabhantopi vutthatiyeva, tassa vinapi bhesajjena vupasamanakabyadhi bhesajje kate khippataram vupasamati, tato so buddhavacanam va ugganhitum samanadhammam va katum sakkhissati, imina karanena "annepi gilana upatthatabba"ti vuttam. Neva okkamatiti neva pavisati. Niyamam kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu magganiyamasankhatam sammattam. Imina padaparamo puggalo kathito. Dutiyavarena ugghatitannu gahito sasane nalakattherasadiso buddhantare ekavaram paccekabuddhanam santike ovadam labhitva patividdhapaccekabodhinano ca. Tatiyavarena vipacitannu 3- puggalo kathito. Neyyo pana tannissitova hoti. Dhammadesana anunnatati masassa attha vare dhammadesana 4- anunnata. Annesampi dhammo desetabboti itaresampi dhammo kathetabbo. Kimkarana? Padaparamassa hi imasmim attabhave dhammam pativijjhitum asakkontassapi anagate paccayo bhavissati. Yo pana tathagatassa rupadassanam labhantopi alabhantopi, dhammavinayanca savanaya labhantopi alabhantopi dhammam abhisameti, so alabhanto na tava abhisameti, labhanto pana khippameva abhisamessatiti imina karanena tesam dhammo desetabbo. Tatiyassa pana punappunam desetabbova. Kayasakkhiditthippatta- saddhavimutta hettha kathitayeva. @Footnote: 1 cha.Ma. pana 2 cha.Ma. mettam @3 cha.Ma. vipancitannu 4 cha.Ma. dhammakatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.

[98] Guthabhaniadisu sabhaggatoti sabhayam thito. Parisaggatoti gamaparisaya thito. Natimajjhagatoti dayadanam majjhe thito. Pugamajjhagatoti seninam majjhe thito. Rajakulamajjhagatoti rajakulassa majjhe mahavinicchaye thito. Abhinitoti pucchanatthaya nito. Sakkhiputthoti sakkhim katva pucchito. Ehambho purisati alapanametam. Attahetu va parahetu vati attano va parassa va hatthapadadihetu va dhanahetu va. Amisakincikkhahetu vati ettha amisanti labho adhippeto. Kincikkhanti yam va tam va appamattakam, antamaso tittiravattakasappipindanavanita- pindadiappamattassapi lancassa hetuti attho. Sampajanamusa bhasita hotiti janantoyeva musavadam katta hoti. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo guthasadisavacanatta guthabhaniti vuccati. Yatha hi guthannama mahajanassa anittham hoti akantam, evameva imassa puggalassa vacanam devamanussanam anittham hoti akantam. [99] Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo pupphasadisavacanatta pupphabhaniti vuccati. Yatha hi phullani vassikani va adhimuttakani 1- va mahajanassa itthani kantani honti, evameva imassa puggalassa vacanam devamanussanam ittham hoti kantam. [100] Nelati elam vuccati doso, nassa elanti nela, niddosati attho, nelango setapacchadoti 2- ettha vuttanelam viya. Kannasukhati byanjanamadhurataya kannanam sukha, sucihi vijjhanam viya kannasulam na janetiti attho. 3- Atthamadhurataya sakalasarire kopam ajanetva pemam janetiti pemaniya. Hadayam gacchati, appatihannamana sukhena cittam pavisatiti hadayangama. Gunaparipunnataya pure bhavati pori, pure samvaddhanari viya sukumaratipi pori, purassa esatipi pori, nagaravasinam kathati attho. Nagaravasino hi yuttakatha honti, @Footnote: 1 cha.Ma. atimuttakani 2 khu.u. 25/65/206 3 cha.Ma. kannasulam na janeti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

Pitimattam pitati, matimattam matati, bhatimattam bhatati vadanti. Evarupapi 1- katha bahujanassa kanta hotiti bahujanakanta. Bahujanassa kantabhaveneva bahuno janassa manapa cittavuddhikarati bahujanamanapa. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo madhubhaniti vuccati. "mudubhani"tipi patho, ubhayatthapi madhuravacanoti attho. Yatha hi catumadhurannama madhuram panitam, evameva imassa puggalassa vacanam devamanussanam madhuram hoti. [101] Arukupamacittadisu abhisajjatiti laggati. Kuppatiti kodhavasena 2- kuppati. Byapajjatiti pakatibhavam jahati, putiko hoti. Patitthiyatiti thinabhavam thaddhabhavanca apajjati. Kopanti dubbalakopam. Dosanti dusanavasena tato balavataram. Appaccayanti atutthakaram domanassam. Duttharukoti puranavano. Katthenati dandakakotiya. Kathalayati kapalena. Asavam detiti aparaparam savati. Puranavano hi attano dhammatayaeva pubbam lohitam yusanti imani tini savati. Ghattito pana tani adhikataram savati. Evameva khoti ettha idam opammasamsandanam:- duttharuko viya hi kodhano puggalo, tassa attano dhammataya savanam viya kodhanassapi attano dhammataya uddhumatakassa viya candikatassa caranam, katthena va kathalaya va ghattanam viya appamattakampi vacanam, bhiyyoso mattaya savanam viya "madisam nama esa evam vadasi"ti bhiyyoso mattaya uddhumayanabhavo datthabbo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo arukupamacittoti vuccati, puranavanasadisacittoti attho. [102] Rattandhakaratimisayati rattim cakkhuvinnanuppattinivaranena andhabhava- karane bahalatame. Vijjantarikayati vijjappavattikkhane. 3- Idhapi idam opammasamsandanam:- cakkhuma puriso viya hi yogavacaro datthabbo, andhakaram viya sotapattimaggavajjha kilesa, vijjusancaranam viya sotapattimaggananassa @Footnote: 1 cha.Ma. evarupi 2 cha.Ma. kopavasena 3 cha.Ma. vijjuppattikkhane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Uppattikalo, vijjantarikaya cakkhumato purisassa samanta rupadassanam viya sotapattimaggakkhane nibbanadassanam, puna andhakaravattharanam viya sakadagami- maggavajjha kilesa, puna vijjusancaranam viya sakadagamimaggananassa uppado, vijjantarikaya cakkhumato purisassa samanta rupadassanam viya sakadagamimaggakkhane nibbanadassanam, puna andhakaravattharanam viya anagamimaggavajjha kilesa, puna vijjusancaranam viya anagamimaggananassa uppado, vijjantarikaya cakkhumato purisassa samanta rupadassanam viya anagamimaggakkhane nibbanadassanam veditabbam. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo vijjupamacittoti vuccati, ittarakalobhasena 1- vijjusadisacittoti attho. [103] Vajirupamacittatayapi idam opammasamsandanam:- vajiram viya hi arahatta- maggananam datthabbam, maniganthipasanaganthi viya arahattamaggavajjha kilesa, vajirassa maniganthim va pasanaganthim va vinivijjhitva agamanabhavassa natthibhavo viya arahattamaggananena acchejjanam kilesanam natthibhavo, vajirena nibbiddhavedhassa puna aparipuranam 2- viya arahattamaggena chinnanam kilesanam pana anuppado datthabbo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo vajirupamacittoti vuccati, kilesanam samugghatakaranasamatthataya 3- vajirena sadisacittoti attho. [104] Andhadisu tatharupam cakkhum na hotiti tathajatikam tathasabhavam pannacakkhu na hoti. Phatim kareyyati phitam vaddhitam kareyya. Savajjanavajjeti sadosaniddose. Hinappaniteti anadhimuttame 4- kanhasukkasappatibhageti kanhasukkayeva annamannam patibahanato patipakkhavasena sappatibhagati vuccanti. Ayampanettha sankhepo:- kusale dhamme "kusala dhamma"ti yena pannacakkhuna janeyya, akusale dhamme "akusala dhamma"ti, savajjadisu eseva nayo. @Footnote: 1 ittara-iti padam nihina-iti padassa vevavacanam 2 cha. apatipuranam @3 cha.Ma. mulaghatakarana..... 4 cha.Ma. adhamuttame

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Kanhasukkasappatibhagesu pana kanhadhamme "sukkasappatibhaga"ti, sukkadhamme "kanha- sappatibhaga"ti yena pannacakkhuna janeyya, tatharupampissa cakkhu na hotiti. Imina nayena sesavaresupi 1- attho veditabbo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo ditthadhammikabhogasamharanapannacakkhuno ca samparayikatthasodhanapannacakkhuno ca abhava andhoti vuccati. Dutiyo ditthadhammikabhogasamharanapannacakkhuno bhava, samparayikattha- sodhanapannacakkhuno pana abhava ekacakkhuti vuccati. Tatiyo dvinnampi bhava dvicakkhuti vuccati. [107] Avakujjapannadisu dhammam desentiti "upasako dhammassavanatthaya agato"ti attano kammam pahaya dhammam desenti. Adikalyananti adimhi kalyanam bhaddakam anavajjam niddosam katva desenti. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha pana aditi pubbapatthapana. Majjhanti kathavemajjham. Pariyosananti sannitthanam. Itissa dhammam kathenta pubbapatthapanepi kalyanam bhaddakam anavajjameva katva kathenti, vemajjhepi pariyosanepi. Ettha ca atthi desanaya adimajjha- pariyosanani, atthi sasanassa. Tattha desanaya tava catuppadikaya gathaya pathamapadam adi, dve padani majjham, avasanapadam pariyosanam. Ekanusandhikassa suttassa nidanam adi, anusandhi majjham, idamavocati appana pariyosanam anekanusandhikassa pathamo anusandhi adi, tato param eko va aneka va majjham, pacchimo pariyosanam. Ayam tava desanaya nayo. Sasanassa pana silam adi, samadhi majjham, vipassana pariyosanam. Samadhi va adi, vipassana majjham, maggo pariyosanam. Vipassana va adi, maggo majjham, phalam pariyosanam. Maggo va adi, phalam majjham, nibbanam pariyosanam. Dve dve va kariyamane silasamadhayo adi, vipassanamagga 2- majjham, phalanibbanani @Footnote: 1 cha.Ma. sesatthanesupi 2 Si. vipassanamaggo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Pariyosanam. Satthanti satthakam katva desenti. Sabyanjananti akkharaparipurim katva desenti. Kevalaparipunnanti sakalaparipunnam anunam katva desenti. Parisuddhanti parisuddham nijjatam nigganthim katva desenti. Brahmacariyam pakasentiti evam desenta ca setthacariyabhutam sikkhattayasangahitam ariyam atthangikam maggam pakasenti. Neva adim manasi karotiti neva pubbapatthapanam manasi karoti. Kumbhoti ghato. Nikkujjoti adhomukho thapito. Evamevati ettha kumbho nikkujjo viya avakujjapanno puggalo datthabbo, udakasincanakalo viya dhammadesanaya laddhakalo, udakassa vivattanakalo viya tasmim asane nisinnassa uggahetum asamatthakalo, udakassa asanthanakalo viya utthahitva asallakkhanakalo veditabbo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo avakujjapannoti vuccati, adhomukhapannoti attho. [108] Akinnaniti pakkhittani. Satisammosa pakireyyati mutthassatitaya vikireyya. Evamevati ettha ucchango viya ucchangapanno puggalo datthabbo, nanakhajjakani viya nanappakaram buddhavacanam, ucchange nanakhajjakani khadantassa nisinnakalo viya tasmim asane nisinnassa uggahanakalo, vutthahantassa satisammosa vikiranakalo viya tasma asana vutthaya gacchantassa asallakkhanakalo veditabbo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo ucchangapannoti vuccati, ucchangasadisapannoti attho. [109] Ukkujjoti uparimukho thapito. Santhatiti patitthahati. Evameva khoti ettha uparimukho thapito kumbho viya puthupanno puggalo datthabbo, udakassa asittakalo viya desanaya laddhakalo, udakassa santhanakalo viya tattha nisinnassa uggahanakalo, no vivattanakalo viya utthaya gacchantassa sallakkhanakalo veditabbo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo puthupannoti vuccati, vittharikapannoti attho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

[110] Avitaragadisu yatha sotapannasakadagamino, evam puthujjanopi pancasu kamagunesu tisu ca bhavesu avitarago. Adabbataya pana na gahito. Yatha hi cheko vaddhaki dabbasambharattham vanam pavittho na adito patthaya sampatta- sampattarukkhe chindati. Ye panassa dabbasambharupaga honti, teyeva chindati, evamidhapi bhagavata dabbajatika ariyasavakava 1- gahita. Puthujjano pana adabbataya na gahitoti veditabbo. Kamesu vitaragoti pancasu kamagunesu vitarago. Bhavesu avitaragoti ruparupabhavesu avitarago. [113] Pasanalekhupamadisu anusetiti appahinataya anuseti. Na khippam lujjatiti na antara nassati, kapputthaneneva nassati. Evamevati evam tassapi puggalassa kodho na antara punadivase va aparadivase va nibbayati, 2- addhaniyo pana hoti, maraneneva nibbayatiti attho. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo pasanalekha viya kujjhanabhavena ciratthitikato pasanalekhupamoti vuccati. [114] So ca khvassa kodhoti so appamattakepi karane sahasa kuddhassa kodho. Na ciranti aciram appahinataya anuseti. 3- Yatha pana pathaviyam akaddhitva katalekha vatadihi khippam nassati, evamevassa 4- sahasa uppannopi kodho khippameva nibbayatiti attho. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo pathaviyam lekha viya kujjhanabhavena aciratthitikato pathavilekhupamoti vuccati. [115] Agalhenati atigalhena mammacchedakena thaddhavacanena. Pharusenati na sotasukhena. Amanapenati na cittasukhena. Samsandatiti ekibhavati. Sandhiyatiti ghatiyati. 5- Sammodatiti nirantaro hoti. Athava samsandatiti cittakiriyadisu cittena samodhanam gacchati, khirodakam viya ekibhavam upetiti attho. Sandhiyatiti thanagamanadisu @Footnote: 1 cha.Ma. ariyava 2 cha.Ma. nibbati 3 Ma. nanuseti @4 cha.Ma. evamassa 5 cha.Ma. ghatayati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Kayakiriyadisu kayena samodhanam gacchati, tilatandula viya missibhavam upetiti attho. Sammodatiti uddesaparipucchadisu vacikiriyasu vacaya samodhanam gacchati, vippavasagato piyasahayako viya piyatarabhavam upetiti attho. Apica kiccakaraniyesu tehi saddhim aditova ekakiriyabhavam upagacchanto samsandati, yava majjha pavattanto sandhiyati, yava pariyosana anivattanto sammodatiti veditabbo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo udakalekha viya khippam samsandanato udakalekhupamoti vuccati. [116] Potthakupamesu yaya upamaya te potthakupamati vuccanti, tam tava upamam dassetum tayo potthakatiadi vuttam. Tattha navoti navavayimo. Potthakoti sanavakasatako. Dubbannoti vivanno. Dukkhasamphassoti kharasamphasso. Appagghoti atibahum agghanto kahapanagghanako hoti. Majjhimoti paribhogamajjhimo. So hi navabhavam atikkamitva jinnabhavam appatto majjhe paribhogakalepi dubbanno ca dukkhasamphasso ca appagghoyeva ca hoti, atibahum agghanto addham agghati, jinnakale pana addhamasakam va kakanikam va agghati. Ukkhaliparimajjananti kalukkhaliparipunchanam. Navoti upasampadaya pancavassakalato hettha jatiya satthivassopi navoyeva. Dubbannatayati sariravannenapi gunavannenapi dubbannataya. Dussilassa hi parisamajjhe nisinnassa nittejataya sariravannopi na sampajjati, gunavanne vattabbameva natthi. Ye kho panassati ye kho pana tassa upatthaka va natimittadayo va etam puggalam sevanti. Tesantanti tesam puggalanam cha satthare sevantanam micchaditthikanam viya devadattam sevantanam kokalikadinam viya ca tam sevanam digharattam ahitaya dukkhaya hoti. Majjhimoti pancavassakalato patthaya yava navavassakala majjhimo nama. Theroti dasavassakalato patthaya thero nama. Evamahamsuti evam vadanti. Kim nu kho tuyhanti tuyham balassa bhanitena ko

--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.

Atthoti vuttam hoti. Tatharupanti tathajatitham tathasabhavam ukkhepaniyakammassa karanabhutam. [117] Kasikavatthupamesu kasikavatthannama tayo kappasamsu gahetva kantitasuttena vayitam sukhumavattham, tam navavayimam anaggham hoti, paribhogamajjhimam visampi timsampi sahassani agghati, jinnakale pana atthapi dasapi sahassani agghati. Tesantam hotiti tesam sammasambuddhadayo sevantanam viya tam sevanam digharattam hitaya sukhaya hoti. Sammasambuddhanhi ekam nissaya yavajjakala muccanakasattanam pamanam natthi. Tatha sariputtattheramahamoggallanatthere avasese ca asiti- mahasavake nissaya saggam gatasattanam pamanam natthi. Yavajjakala tesam ditthanugatim patipannasattanampi pamanam natthiyeva. Adheyyam gacchatiti tassa mahatherassa tam atthanissitam vacanam yatha gandhakarandake kasikavattham adhatabbatam thapetabbatam gacchati, evam uttamange sirasmim hadaye ca adhatabbatam thapetabbatampi gacchati. Sesamettha hettha vuttanayanusareneva 1- veditabbam. [118] Suppameyyadisu sukhena pametabboti suppameyyo. Idhati imasmim sattaloke. Uddhatoti uddhaccena samannagato. Unnaloti uggatanalo, tucchamanam ukkhipitva thitoti attho. Capaloti pattamandanadina capallena samannagato. Mukharoti mukhakharo. Vikinnavacoti asanketavacano. 2- Asamahitoti cittekaggatarahito. Vibbhantacittoti bhantacitto bhantagavibhantamigisappatibhago. Pakatindriyoti vivatindriyo. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo "suppameyyo"ti vuccati. Yatha hi parittassa udakassa sukhena pamanam gayhati, evameva imehi agunangehi samannagatassa sukhena pamanam gayhati, tenesa "suppameyyo"ti vutto. @Footnote: 1 cha.Ma. vuttanusareneva 2 cha.Ma. asamyatavacano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

[119] Dukkhena pametabboti duppameyyo. Anuddhatadini vuttapatipakkhavasena veditabbani. Ayam vuccatiti ayam evarupo puggalo "duppameyyo"ti vuccati. Yatha hi mahasamuddassa dukkhena pamanam gayhati, evameva imehi gunangehi samannagatassa dukkhena pamanam gayhati, tadiso "anagami nu kho, khinasavo nu kho"ti vattabbatam gacchati, tenesa "duppameyyo"ti vutto. [120] Na sakka pametunti appameyyo. Yatha hi akasassa na sakka pamanam gahetum, evam khinasavassa. Tenesa "appameyyo"ti vutto. [121] Na sevitabbadisu na sevitabboti na upasankamitabbo. Na bhajitabboti na alliyitabbo. Na payirupasitabboti na santike nisidanavasena punappunam upasitabbo. Hino hoti silenatiadisu upadayupadaya hinata veditabba. Yo hi panca silani rakkhati, so dasa silani rakkhantena na sevitabbo. Yo pana dasa silani rakkhati, so catuparisuddhisilam rakkhantena na sevitabbo. Annatra anuddaya 1- annatra anukampati thapetva anuddayanca anukampanca. Attano atthayaeva hi evarupo puggalo na sevitabbo, anuddayanukampavasena pana tam upasankamitum vattati. [122] Sadiso hotiti samano hoti. Silasamannagatanam satanti silena samanabhavam gatanam santanam. Silakatha ca no bhavissatiti evam samanasilanam amhakam silameva arabbha katha bhavissati. Sa ca no phasu bhavissatiti sa ca silakatha amhakam phasuviharo sukhaviharo bhavissati. Sa ca no pavattini bhavissatiti sa ca amhakam katha divasampi kathentanam pavattini bhavissati, na patihannissati. Dvisu hi silavantesu ekena silassa vanne kathite itaro anumodati, tena tesam katha phasu ceva hoti pavattini ca. Ekasmim pana dussile sati dussilassa silakatha @Footnote: 1 ka. anudaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Dukkathati neva silakatha hoti na phasu hoti na pavattini. Samadhipannakathasupi eseva nayo. Dve hi samadhilabhino samadhikatham sappanna ca pannakatham kathenti 1- rattim va divasam va atikkantampi na jananti. [123] Sakkatva garukatvati sakkaranca garukaranca karitva. Adhiko hotiti atireko hoti. Silakkhandhanti silarasim. Paripuressamiti tam atirekasilam puggalam nissaya attano aparipuram silarasim paripuram karissami. Tattha tattha pannaya anuggahessamiti ettha silassa asappaye anupakaradhamme vajjetva sappaye upakaradhamme sevanto tasmim tasmim thane silakkhandham pannaya anugganhati nama. Samadhipannakkhandhesupi eseva nayo. [124] Jigucchitabbadisu jigucchitabboti gutham viya jigucchitabbo. Athakho nanti athakho assa. Kittisaddoti kathasaddo. Evamevati ettha guthakupo viya dussilyam datthabbam, guthakupe patitva thito dhamaniahi viya dussilapuggalo, guthakupato uddhariyamanena tena ahina purisassa sariram arulhenati adatthabhavo viya dussilyam 2- sevamanassapi tassa kiriyaya akaranabhavo, sariram guthena makkhetva ahino gatakalo viya dussilyam sevamanassa papakittisaddaabbhuggamanakalo veditabbo. [125] Tindukalatanti tindukarukkhaalatam. Bhiyyoso mattaya ciccitayatiti tanhi jhayamanam pakatiyapi pappatikayo muncantam citicitayatiti 3- saddam karoti, ghattitam pana adhimattam karotiti attho. Evamevati evameva kodhano attano dhammatayapi uddhato candikato hutva carati, appamattakam pana vacanam vuttakale "madisannama evam esa 4- vadati"ti atirekataram uddhato candikato hutva carati. @Footnote: 1 cha. kathenta 2 cha.Ma. dussilam @3 cha.Ma. ciccitayati citicitati 4 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Guthakupoti guthapunnakupo gutharasiyeva va. Opammasamsandanam panettha purimanayeneva veditabbam. Tasma evarupo puggalo ajjhupekkhitabbo na sevitabboti yasma kodhano puggalo atiseviyamanopi atiupasankamiyamanopi kujjhatiyeva, "kim imina"ti patikkamantopi kujjhatiyeva, tasma palasaggi 1- viya ajjhupekkhitabbo na sevitabbo. Kim vuttam hoti? yo hi palasaggim atiupasankamitva tappati, tassa sariram jhayati. Yo atipatikkamitva tappati, tassa sitam na vupasamati. Anupasankamitva apatikkamitva pana majjhattabhavena tappentassa sitam vupasamati, kayopi na dayhati. Tasma palasaggi viya kodhano puggalo majjhattabhavena ajjhupekkhitabbo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupasitabbo. [126] Kalyanamittoti sucimitto. Kalyanasahayoti sucisahayo. Sahayoti sahagami saddhicaro. Kalyanasampavankoti kalyanesu sucipuggalesu sampavanko, tanninnatapponatappabbharamanasoti attho. [127] Silesu paripurakaritiadisu silesu paripurakarinoti ete ariyasavaka yani tani maggabrahmacariyassa adibhutani adibrahmacariyakani parajikasankhatani cattari mahasilasikkhapadani, tesam avitikkamanato yani khuddanukhuddakani apajjanti, tehi ca vutthanato silesu yam kattabbam, tam paripuram samattam karontiti "silesu paripurakarino"ti vuccanti. Samadhiparipanthikanampana 2- kamaraga- byapadanam pannaparipanthikassa ca saccapaticchadakassa mohassa asamuhatatta samadhinca pannanca bhaventapi samadhipannasu yam kattabbam, tam mattaso pamanena padesamattameva karontiti samadhismim pannaya ca mattaso karinoti vuccanti. Imina upayena itaresupi dvisu nayesu attho veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. palalaggi 2 cha.Ma. samadhiparibandhakanam, Si. samadhiparipanthakanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

Tatrayampi aparo suttantanayo:- "idha bhikkhave bhikkhu silesu paripurakari hoti, samadhismim mattasokari, pannaya mattasokari. So yani tani khuddanukhuddakani sikkhapadani, tani apajjatipi vutthatipi. Tam kissa hetu? na hi mettha bhikkhave abhabbata vutta. Yani ca kho tani sikkhapadani adibrahmacariyakani brahmacariyasaruppani, tattha 1- dhuvasilo ca hoti thitasilo ca, 1- samadaya sikkhati sikkhapadesu. So tinnam sannojananam parikkhaya sotapanno hoti avinipatadhammo niyato sambodhiparayano. Idha pana bhikkhave bhikkhu silesu paripurakari .pe. So tinnam sannojananam parikkhaya ragadosamohanam tanutta sakadagami hoti, sakideva imam lokam agantva dukkhassantam karoti. Idha pana bhikkhave bhikkhu silesu paripurakari hoti, samadhismim paripurakari, pannaya mattasokari. So yani tani .pe. Sikkhati sikkhapadesu. So pancannam orambhagiyanam sannojananam parikkhaya anagami hoti anavattidhammo tasma loka. Idha pana bhikkhave bhikkhu silesu paripurakari hoti, samadhismim paripurakari, pannaya paripurakari. So yani tani khuddanukhuddakani .pe. Sikkhati sikkhapadesu. So asavanam khaya .pe. Upasampajja viharati"ti. 2- [130] Sattharaniddese parinnam pannapetiti pahanam samatikkamam pannapeti. Tatrati tesu tisu janesu. Tena datthabboti tena pannapanena so sattha rupavacarasamapattiya labhiti datthabboti attho. Dutiyavarepi eseva nayo. @Footnote: 1-1 Si. dhuvasili ca hoti thitasili ca 2 an. tik. 20/87/225

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

Sammasambuddho sattha tena datthabboti tena titthiyehi asadharanena pannapanena ayam tatiyo sattha sabbannubuddho datthabbo. Titthiya hi kamanam parinnam pannapenta rupabhavam vakkhanti, rupanam parinnam pannapenta arupabhavam vakkhanti, vedananam parinnam pannapenta asannabhavam vakkhanti, samma pannapenta evam pannapeyyum, no ca samma pannapetum sakkonti. Sammasambuddho pana kamanam parinnam pahanam anagamimaggena pannapeti, rupavedananam parinnam pahanam arahattamaggena pannapeti. Ime tayo sattharoti ime dve jana bahiraka, eko sammasambuddhoti imasmim loke tayo sattharo nama. [131] Dutiye sattharaniddese ditthe ceva dhammeti imasmimyeva attabhave. Attanam saccato thetato pannapetiti "atta nameko atthi nicco dhuvo sassato"ti bhutato thirato pannapeti. Abhisamparayancati aparasmimpi 1- attabhave evameva pannapeti. Sesamettha vuttanayeneva veditabbanti. Tikaniddesavannana nitthita. -----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 67-83. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=1461&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=1461&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=599              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=3225              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=3206              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=3206              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]