อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                       ๑๐. โกกาลิกสุตฺตวณฺณนา
        [๑๘๑] ทสเม โกกาลิโก ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมีติ โก อยํ
โกกาลิโก, กสฺมา จ อุปสงฺกมิ? อยํ กิร โกกาลิกรฏฺเ โกกาลิเก  นคเร
โกกาลิกเสฏฺิสฺส ปุตฺโต  ปพฺพชิตฺวา ปิตรา การาปิเต วิหาเร ปฏิวสติ
จูฬโกกาลิโกติ นาเมน, น เทวทตฺตสฺส สิสฺโส. โสปิ ๔- พฺราหฺมณปุตฺโต
มหาโกกาลิโก นาม. ภควติ ปน สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต เทฺว อคฺคสาวกา
ปญฺจมตฺเตหิ  ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ ชนปทจาริกญฺจรมานา อุปกฏฺาย วสฺสูปนายิกาย
วิเวกาวาสํ วสิตุกามา เต ภิกฺขู อุยฺโยเชตฺวา อตฺตโน ปตฺตจีวรมาทาย ตสฺมึ
ชนปเท ตํ นครํ ปตฺวา ตํ วิหารํ อคมํสุ. ตตฺถ จ ๕- เนสํ โกกาลิโก วตฺตํ
ทสฺเสสิ. เต เตน สทฺธึ สมฺโมทิตฺวา "อาวุโส มยํ อิธ เตมาสํ วสิสฺสาม, มา
กสฺสจิ อาโรเจสี"ติ ๖- ปฏิญฺ คเหตฺวา วสึสุ. วสิตฺวา ปวารณาทิวเส ปวาเรตฺวา
"คจฺฉาม มยํ อาวุโส"ติ โกกาลิกํ อาปุจฺฉึสุ. โกกาลิโก "อชฺเชกทิวสํ อาวุโส
วสิตฺวา เสฺว คมิสฺสถา"ติ วตฺวา ทุติยทิวเส นครํ ปวิสิตฺวา มนุสฺเส อามนฺเตสิ
"อาวุโส ตุเมฺห อคฺคสาวเก อิธาคนฺตฺวา วสมาเนปิ น ชานาถ, น โกจิ ๗-
ปจฺจเยนาปิ นิมนฺเตตี"ติ. นครวาสิโน "กหํ ภนฺเต เถรา, กสฺมา โน น
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปทุสฺเสยฺย, อิ. ปทูเสยฺย   ๒ ม. มหตฺตตโร    ๓ ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ
@๔ ฉ.ม. โส หิ               ๕ ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ
@๖ ฉ.ม. อาโรเจหีติ          ๗ ฉ.ม. น เน โกจิ
อาโรจยิตฺถา"ติ. กึ อาวุโส อาโรจิเตน, กึ น ปสฺสถ เทฺว ภิกฺขู เถราสเน
นิสีทนฺเต, เอเต อคฺคสาวกาติ. เต ขิปฺปํ สนฺนิปติตฺวา สปฺปิผาณิตาทีนิ เจว
จีวรทุสฺสานิ จ สํหรึสุ.
        โกกาลิโก จินฺเตสิ "ปรมปฺปิจฺฉา อคฺคสาวกา ปยุตฺตวาจาย อุปฺปนฺนํ
ลาภํ น สาทิยิสฺสนฺติ,  อสาทิยนฺตา `อาวาสิกสฺส เทถา'ติ วกฺขนฺตี"ติ เต ๑- ลาภํ
คาหาเปตฺวา เถรานํ สนฺติกํ อคมาสิ. เถรา ทิสฺวาว "อิเม ปจฺจยา เนว
อมฺหากํ, น โกกาลิกสฺส กปฺปนฺตี"ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปกฺกมึสุ. โกกาลิโก "กถํ
หิ นาม อตฺตนา อคณฺหนฺตา มยฺหํปิ อทาเปตฺวา ปกฺกมิสฺสนฺตี"ติ อาฆาตํ
อุปฺปาเทสิ. เตปิ ภควโต สนฺติกํ คนฺตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปุน อตฺตโน
ปริสํ อาทาย ชนปทจาริกญฺจรนฺตา อนุปุพฺเพน ตสฺมึ รฏฺเ ตเมว นครํ
ปจฺจาคมึสุ. นาครา เถเร สญฺชานิตฺวา สห ปริกฺขาเรหิ ทานํ สชฺเชตฺวา
นครมชฺเฌ มณฺฑปํ กตฺวา ทานํ อทํสุ, เถรานญฺจ ปริกฺขาเร อุปนาเมสุํ. เถรา
ภิกฺขุสํฆสฺส นิยฺยาตยึสุ. ตํ ทิสฺวา โกกาลิโก จินฺเตสิ "อิเม ปุพฺเพ อปฺปิจฺฉา
อเหสุํ, อิทานิ ปาปิจฺฉา ชาตา, ปุพฺเพปิ  อปฺปิจฺฉสนฺตุฏฺปวิวิตฺตสทิสาว
มญฺเ"ติ เถเร อุปสงฺกมิตฺวา "อาวุโส ตุเมฺห ปุพฺเพ อปฺปิจฺฉา วิย, อิทานิ
ปน ปาปภิกฺขู ชาตา"ติ วตฺวา "มูลฏฺาเนเยว เนสํ ปติฏฺ ภินฺทิสฺสามี"ติ
ตรมานรูโป นิกฺขมิตฺวา สาวตฺถึ คนฺตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ. อยเมส ๒-
โกกาลิโก อิมินาว ๓- การเณน อุปสงฺกมีติ เวทิตพฺโพ.
          ภควา ตํ ตุริตตุริตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาว อาวชฺเชนฺโต อญฺาสิ
"อยํ อคฺคสาวเก อกฺโกสิตุกาโม อาคโต"ติ. "สกฺกา นุ โข ปฏิเสเธตุนฺ"ติ จ
อาวชฺเชนฺโต "น สกฺกา ปฏิเสเธตุํ, เถเรสุ อปรชฺฌิตฺวา กาลกโต เอกํเสน
ปทุมนิรเย นิพฺพตฺติสฺสตี"ติ ทิสฺวา "สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนปิ นาม ๔- ครหนฺตํ
สุตฺวา น นิเสเธตี"ติ วาทโมจนตฺถํ อริยูปวาทสฺส จ มหาสาวชฺชทสฺสนตฺถํ ๕-
มา เหวนฺติ ติกฺขตฺตุํ ปฏิเสเธสิ. ตตฺถ มา เหวนฺติ มา หิ เอวํ อภณิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ตํ ตํ        ๒ ฉ.ม. อยเมว       ๓ ฉ.ม., อิ. อิมินา จ
@๔ สี. นาม ปรํ, ก. อปรํ    ๕ ฉ.ม. มหาสาวชฺชภาวทสฺสนตฺถํ
สทฺธายิโกติ สทฺธาย อากโร ปสาทาวโห, สทฺธาตพฺพวจโน วา. ปจฺจยิโกติ
ปฏิยายิตพฺพวจโน.
       ปกฺกามีติ กมฺมานุภาเวน โจทิยมาโน ปกฺกามิ. โอกาสกตํ หิ กมฺมํ น
สกฺกา ปฏิพาหิตุํ, ตํ ตสฺส ตตฺถ าตุํ น อทาสิ. อจิรปกฺกนฺตสฺสาติ ปกฺกนฺตสฺส
สโต นจิเรเนว. สพฺโพ กาโย ผุฏฺโ ๑- อโหสีติ เกสคฺคมตฺตํปิ โอกาสํ
อวชฺชิตฺวา ๒- สกลสรีรํ อฏฺีนิ ภินฺทิตฺวา อุคฺคตาหิ ปีฬกาหิ อชฺโฌตฺถตํ อโหสิ.
ยสฺมา ปน พุทฺธานุภาเวน ตถารูปํ กมฺมํ พุทฺธานํ สมฺมุขีภาเว วิปากํ น เทติ,
ทสฺสนูปจาเร วิชหิตมตฺเต เทติ, ตสฺมา ตสฺส อจิรปกฺกนฺตสฺส ปีฬกา อุฏฺหึสุ.
กฬายมตฺติโยติ วลากมตฺติโย. ๓- เวลุวสลาฏุกมตฺติโยติ ตรุณเวลุวมตฺติโย.
ปภิชฺชึสูติ ภิชฺชึสุ. ตาสุ ภินฺนาสุ สกลสรีรํ ปนสฺส ปกฺกํ วิย อโหสิ. โส
ปกฺเกน คตฺเตน เชตวนทฺวารโกฏฺเก วิสกลิกโต มจฺโฉ วิย กทลิปตฺเตสุ สยิ.
อถ ธมฺมสฺสวนตฺถํ อาคตาคตา มนุสฺสาปิ "โกกาลิโก ๔- อยุตฺตมกาสิ, อตฺตโนเยว
วาสิมุขํ นิสฺสาย อนยพฺยสนํ ปตฺโต"ติ อาหํสุ. เตสํ สุตฺวา อารกฺขเทวตา ธิการํ
อกํสุ. อารกฺขเทวตานํ อากาสเทวตาติ อิมินา อุปาเยน ยาว อกนิฏฺภวนา
เอกธิกฺกาโร อุทปาทิ. อถสฺส อุปชฺฌาโย อาคนฺตฺวา โอวาทํ อคณฺหนฺตํ ตฺวา
ครหิตฺวา ปกฺกามิ.
        กาลมกาสีติ อุปชฺฌาเย ปกฺกนฺเต กาลมกาสิ. ปทุมนิรยนฺติ ปาฏิเยกฺโก
ปทุมนิรโย นาม นตฺถิ, อวีจิมหานิรยมฺหิเยว ปทุมคณนาย ปจิตพฺเพ เอกสฺมึ
าเน นิพฺพตฺติ.
        วีสติขาริโกติ มาคธิเกน ปตฺเถน จตฺตาโร ปตฺถา โกสลรฏฺเ เอกปตฺโถ
โหติ, เตน ปตฺเถน จตฺตาโร ปตฺถา อาฬฺหกํ, จตฺตาริ อาฬฺหกานิ โทณํ,
จตุโร โทณา มานิกา, จตุมานิกา ขาริ, ตาย ขาริยา วีสติขาริโก. ติลวาโหติ
มาคธิกานํ ๕- สุขุมติลานํ ติลสกฏํ. อพฺพุโท นิรโยติ อพฺพุโท นาม ปาฏิเยกฺโก
นิรโย นตฺถิ, อวีจิมฺหิเยว ปน อพฺพุทคณนาย ปจิตพฺพฏฺานสฺเสตํ นามํ.
นิรพฺพุทาทีสุปิ เอเสว นโย.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ผุโฏ        ๒ ฉ.ม., อิ. อวชฺเชตฺวา  ๓ ฉ. จณกมตฺติโย ม. จลากมตฺติโย
@๔ ฉ.ม. ธิ โกกาลิก, ธิ โกกาลิก              ๕ ฉ.ม., อิ. มาคธกานํ
        วสฺสคณนาปิ ปเนตฺถ เอวํ เวทิตพฺพา:- ยเถว หิ สตํ สตสหสฺสานํ ๑-
โกฏิ โหติ, เอวํ สตํ  สตสหสฺสโกฏิโย ปโกฏิ นาม โหติ, สตํ สตสหสฺสปโกฏิโย
โกฏิปฺปโกฏิ นาม, สตํ สตสหสฺสโกฏิปฺปโกฏิโย นหุตํ, สตํ สตสหสฺสนหุตานิ
นินฺนหุตํ, สตํ สตสหสฺสนินฺนหุตานิ เอกํ อพฺพุทํ, ตโต วีสติคุณํ นิรพฺพุทํ.
เอเสว นโย สพฺพตฺถาติ. ทสมํ.
                           ปโม วคฺโค.
                            ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๒๐๕-๒๐๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=5329&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=5329&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=598
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=4844
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=4288
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=4288
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_15