อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                         ๙. อุปาลิสุตฺตวณฺณนา
     [๙๙] นวเม ทุรภิสมฺภวานิ หีติ สมฺภวิตุํ ทุกฺขานิ ทุสฺสหานิ, น สกฺกา
อปฺเปสกฺเขหิ  อชฺโฌคาหิตุนฺติ วุตฺตํ โหติ. อรญฺวนปตฺถานีติ อรญฺานิ จ
วนปตฺถานิ จ. อารญฺกงฺคนิปฺผาทเนน อรญฺานิ, คามนฺตํ อติกฺกมิตฺวา มนุสฺสานํ
อนุปจารฏฺานภาเวน วนปตฺถานิ. ปนฺตานีติ ปริยนฺตานิ อติทูรานิ. ทุกฺกรํ ปวิเวกนฺต
กายวิเวกํ ทุกฺกรํ. ๒- ทุรภิรมนฺติ อภิรมิตุํ น สุกรํ. เอกตฺเตติ เอกีภาเว. กึ
ทสฺเสติ? กายวิเวเก กเตปิ ตตฺถ จิตฺตํ อภิรมาเปตุํ ทุกฺกรํ. ทฺวยทฺวยาราโม หิ อยํ
โลโกติ. หรนฺติ มญฺเติ หรนฺติ วิย ฆํสนฺติ ๓- วิย. มโนติ จิตฺตํ. สมาธึ
อลภมานสฺสาติ อุปจารสมาธึ วา อปฺปนาสมาธึ วา อลภนฺตสฺส. กึ ทสฺเสติ? อีทิสสฺส
ภิกฺขุโน ติณปณฺณมิคาทิสทฺเทหิ วิวิเธหิ จ ภึสนเกหิ วนานิ จิตฺตํ วิกฺขิปนฺติ
มญฺเติ. สํสีทิสฺสตีติ กามวิตกฺเกน สํสีทิสฺสติ. อุปฺปิลวิสฺสตีติ ๔-
พฺยาปาทวิหึสาวิตกฺเกหิ อุทฺธํ ปิลวิสฺสติ. ๕-
     กณฺณสนฺโธวิกนฺติ กณฺณํ โธวนฺเตน ๖- กีฬิตพฺพํ. ปิฏฺิสนฺโธวิกนฺติ ปิฏฺึ
โธวนฺเตน กีฬิตพฺพํ. ตตฺถ อุทกํ โสณฺฑาย คเหตฺวา ทฺวีสุ กณฺเณสุ อาสิญฺจนํ
กณฺณสนฺโธวิกํ ๗- นาม, ปิฏฺิยํ อาสิญฺจนํ ปิฏฺิสนฺโธวิกํ นาม. คาธํ วินฺทตีติ
ปติฏฺ ลภติ. โก จาหํ โก จ หตฺถินาโคติ อหํ โก, หตฺถินาโค โก, อหํปิ
ติรจฺฉานคโต, อยมฺปิ, มยฺหํปิ จตฺตาโร ปาทา, อิมิสฺสาปิ, นนุ อุโภปิ มยํ สมสมาติ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,ม. มูลามูลํ  ๒ ฉ.ม. กายวิเวโก ทุกฺกโร
@๓ ฉ.ม. ฆสนฺติ  ๔ ฉ.ม. อุปฺลวิสฺสตีติ  ๕ ฉ.ม. อุทฺธํ ปฺลวิสฺสติ
@๖ สี. กณฺณโธวเนน, ฉ.ม. กณฺเณ โธวนฺเตน  ๗ ฉ.ม. กณฺณสนฺโธวิกา
     วงฺกกนฺติ กุมารกานํ กีฬนกํ ขุทฺทกนงฺคลํ, ฆฏิกนฺติ ทีฆทณฺฑเกน
รสฺสทณฺฑาย ๑- ปหรณกีฬํ. โมกฺขจิกนฺติ สมฺปริวตฺตกกีฬํ, อากาเส ทณฺฑกํ คเหตฺวา
ภูมิยํ วา สีสํ เปตฺวา เหฏฺุปริยภาเวน ปริวตฺตนกีฬนฺติ วุตฺตํ โหติ.
จิงฺคุลิกนฺติ ๒- ตาลปณฺณาทีหิ กตํ วาตปฺปหาเรน ปริพฺภมนจกฺกํ. ปตฺตาฬฺหกํ
วุจฺจติ ปณฺณนาฬิ, ตาย วาลุกาทีนิ มินนฺตา กีฬนฺติ. รถกนฺติ ขุทฺทกรถํ. ธนุกนฺติ
ขุทฺทกธนุเมว.
     อิธ โข ปน โวติ เอตฺถ โวติ นิปาตมตฺตํ, อิธ โข ปนาติ อตฺโถ.
อิงฺฆ ตฺวํ อุปาลิ สํเฆ วิหราหีติ เอตฺถ อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต. เตน เถรํ
สํฆมชฺเฌ วิหารตฺถาย โจเทติ, นาสฺส อรญฺวาสํ อนุชานาติ. กสฺมา? อรญฺ-
เสนาสเน วสโต กิรสฺส วาสธุรเมว ปูริสฺสติ, น คนฺถธุรํ. สํฆมชฺเฌ วสนฺโต
ปน เทฺวปิ ธุรานิ ปูเรตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสติ, วินยปิฏเก จ ปาโมกฺโข ภวิสฺสติ.
อถสฺสาหํ ปริสมชฺเฌ ปุพฺพปตฺถนํ ปุพฺพาภินีหารํ กเถตฺวา อิมํ ภิกฺขุํ วินยธรานํ
อคฺคฏฺาเน เปสฺสามีติ อิมมตฺถํ ปสฺสมาโน สตฺถา เถรสฺส อรญฺวาสํ นานุชานีติ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๓๗๐-๓๗๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=8331&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=8331&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=24&i=99
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=24&A=4610
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=24&A=4570
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=24&A=4570
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_24