อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๘. ภิทุรสุตฺตวณฺณนา
      [๗๗] อฏฺเม ภิทุรายนฺติ ภิทุโร อยํ. กาโยติ รูปกาโย. โส หิ
องฺคปจฺจงฺคานํ เกสาทีนญฺจ สมูหฏฺเน, เอวํ กุจฺฉิตานํ เชคุจฺฉานํ อาโย
อุปฺปตฺติเทโสติปิ กาโย. ตตฺรายํ วจนตฺโถ:- อายนฺติ เอตฺถาติ อาโย. เก
อายนฺติ? กุจฺฉิตา เกสาทโย. อิติ กุจฺฉิตานํ อาโยติปิ กาโย. อตฺถโต ปน
จตุสนฺตติวเสน ปวตฺตมานานํ ภูตุปาทายธมฺมานํ ปุญฺโช. อิทํ วุตฺตํ โหติ:-
ภิกฺขเว อยํ จตุมหาภูตมโย รูปกาโย ภิทุโร เภทนสีโล เภทนสภาโว ขเณ
ขเณ วิทฺธํสนสภาโวติ. "ภินฺทรายนฺ"ติปิ ปาโ, โส เอวตฺโถ. วิญฺาณนฺติ
เตภูมกํ กุสลาทิจิตฺตํ. วจนตฺโถ ปน:- ตํ ตํ อารมฺมณํ วิชานาตีติ วิญฺาณํ.
ยํ หิ สญฺชานนปชานนวิธุรํ อารมฺมณวิชานนํ อุปลทฺธิ, ตํ วิญฺาณํ. วิราคธมฺมนฺติ
วิรชฺชนธมฺมํ, ปลุชฺชนสภาวนฺติ อตฺโถ. สพฺเพ อุปธีติ ขนฺธูปธิ กิเลสูปธิ
อภิสงฺขารูปธิ ปญฺจกามคุณูปธีติ เอเต "อุปธียติ เอตฺถ ทุกฺขนฺ"ติ อุปธิสญฺิตา
สพฺเพปิ อุปาทานกฺขนฺธกิเลสาภิสงฺขารปญฺจกามคุณธมฺมา หุตฺวา อภาวฏฺเน
อนิจฺจา, อุทยพฺพยปฏิปีฬนฏฺเน ทุกฺขา, ชราย มรเณน จาติ ทฺวิธา
วิปริณาเมตพฺพสภาวตาย ปกติวิชหนฏฺเน วิปริณามธมฺมา.
      เอวเมตฺถ อนิจฺจทสฺสนสุขตาย รูปธมฺเม วิญฺาณญฺจ วิสุํ คเหตฺวา ปุน
อุปธิวิภาเคน สพฺเพปิ เตภูมกธมฺเม เอกชฺฌํ คเหตฺวา อนิจฺจทุกฺขานุปสฺสนามุเขน
ตถาพุชฺฌนกานํ ปุคฺคลานํ อชฺฌาสเยน สมฺมสนจาโร กถิโต.
กามญฺเจตฺถ ลกฺขณทฺวยเมว ปาฬิยํ อาคตํ, "ยํ ทุกฺขํ, ตทนตฺตา"ติ ๑- ปน
วจนโต ทุกฺขลกฺขเณเนว อนตฺตลกฺขณมฺปิ ทสฺสิตเมวาติ เวทิตพฺพํ.
      คาถายํ อุปธีสุ ภยํ ทิสฺวาติ อุปธีสุ ภยตุปฏฺานาณวเสน ภยํ ทิสฺวา,
เตสํ ภายิตพฺพตํ ปสฺสิตฺวา. อิมินา พลววิปสฺสนํ ทสฺเสติ. ภยตุปฏฺานญฺาณเมว
@เชิงอรรถ: ๑ สํ.ข. ๑๗/๑๕/๑๙
หิ วิภชิตฺวา วิเสสวเสน อาทีนวานุปสฺสนา นิพฺพิทานุปสฺสนาติ จ วุจฺจติ.
ชาติมรณมจฺจคาติ เอวํ สมฺมสนฺโต วิปสฺสนาานํ มคฺเคน ฆเฏตฺวา มคฺคปรมฺปราย
อรหตฺตํ ปตฺโต ชาติมรณํ อตีโต นาม โหติ. กถํ? สมฺปตฺวา ปรมํ สนฺตินฺติ
ปรมํ อุตฺตมํ อนุตฺตรํ สนฺตึ สพฺพสงฺขารูปสมํ นิพฺพานํ อธิคนฺตฺวา. เอวํภูโต
จ กาลํ กงฺขติ ภาวิตตฺโตติ จตุนฺนํ อริยมคฺคานํ วเสน ภาวนาภิสมยนิปฺผตฺติยา
ภาวิตกายสีลจิตฺตปญฺตฺตา ภาวิตตฺโต มรณํ ชีวิตญฺจ อนภินนฺทนฺโต เกวลํ
อตฺตโน ขนฺธปรินิพฺพานกาลํ กงฺขติ อุทิกฺขติ, น ตสฺส กตฺถจิ ปตฺถนา
โหตีติ. เตนาห:-
            "นาภินนฺทามิ มรณํ      นาภินนฺทามิ ชีวิตํ
             กาลญฺจ ปฏิกงฺขามิ     นิพฺพิสํ ภตโก ยถา"ติ. ๑-
                    อฏฺมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                      --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๒๗๗-๒๗๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=6098&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=6098&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=255
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5936
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5861
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5861
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25