ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

                    ๓๒๕.  ๓. สภิยตฺเถรคาถาวณฺณนา
         ปเร จาติอาทิกา อายสฺมโต สภิยตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ?
         อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต
กกุสนฺธสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สตฺถารํ
ทิวาวิหาราย ๒- คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อุปาหนํ อทาสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน
เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต กสฺสเป ภควติ ปรินิพฺพุเต ปติฏฺฐิเต สุวณฺณเจติเย ฉหิ
กุลปุตฺเตหิ สทฺธึ อตฺตสตฺตโม สาสเน ปพฺพชิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อรญฺเญ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ปริปตึ    สี.,อิ. วิหารา
วิหรนฺโต วิเสสํ นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโต อิตเร อาห "มยํ ปิณฺฑปาตาย คจฺฉนฺตา
ชีวิเต สาเปกฺขา โหม, ชีวิเต สาเปกฺเขน จ น สกฺกา โลกุตฺตรธมฺมํ อธิคนฺตุํ,
ปุถุชฺชนกาลงฺกิริยา จ ทุกฺขา, หนฺท มยํ นิสฺเสณึ พนฺธิตฺวา ปพฺพตํ อภิรุยฺห
กาเย จ ชีวิเต จ อนเปกฺขา สมณธมฺมํ กโรมา"ติ. เต ตถา อกํสุ.
         อถ เนสํ มหาเถโร อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตฺตา ตทเหว ฉฬภิญฺโญ หุตฺวา
อุตฺตรกุรุโต ปิณฺฑปาตํ อุปเนสิ. อิตเร "ตุเมฺห ภนฺเต กตกิจฺจา, ตุเมฺหหิ สทฺธึ
สลฺลาปมตฺตมฺปิ ปปญฺโจ, สมณธมฺมเมว มยํ กริสฺสาม, ตุเมฺห อตฺตนา ทิฏฺฐธมฺเม
สุขวิหารมนุยุญฺชถา"ติ วตฺวา ปิณฺฑปาตํ ปฏิกฺขิปึสุ. เถโร เน สมฺปฏิจฺฉาเปตุํ
อสกฺโกนฺโต อคมาสิ.
         ตโต เนสํ เอโก ทฺวีหตีหจฺจเยน อภิญฺญาปริวารํ อนาคามิผลํ สจฺฉิกตฺวา
ตเถว วตฺวา เตหิ ปฏิกฺขิตฺโต อคมาสิ. เตสุ ขีณาสวตฺเถโร ปรินิพฺพายิ, อนาคามี
สุทฺธาวาเสสุ อุปฺปชฺชิ. อิตเร ปุถุชฺชนกาลงฺกิริยเมว กตฺวา ฉสุ กามสคฺเคสุ
อนุโลมปฏิโลมโต ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา อมฺหากํ ภควโต กาเล เทวโลกา จวิตฺวา
เอโก มลฺลราชกุเล ปฏิสนฺธึ คณฺหิ, เอโก คนฺธารราชกุเล, เอโก พาหิรรฏฺเฐ, ๑-
เอโก ราชคเห เอกิสฺสา กุลทาริกาย กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ, อิตโร อญฺญตริสฺสา
ปริพฺพาชิกาย กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ อคฺคเหสิ. สา กิร อญฺญตรสฺส ขตฺติยสฺส ธีตา,
นํ มาตาปิตโร "อมฺหากํ ธีตา สมยนฺตรํ ชานาตู"ติ เอกสฺส ปริพฺพาชกสฺส
นิยฺยาทยึสุ. อเถโก ปริพฺพาชโก ตาย สทฺธึ วิปฺปฏิปชฺชิ. สา เตน คพฺภํ คณฺหิ.
ตํ คพฺภินึ ทิสฺวา ปริพฺพาชกา นิกฺกฑฺฒึสุ. สา อญฺญตฺถ คจฺฉนฺตี อนฺตรามคฺเค
สภายํ วิชายิ, เตนสฺส สภิโยเตฺวว นามํ อโหสิ. โส วฑฺฒิตฺวา ปริพฺพาชกปพฺพชฺชํ
ปพฺพชิตฺวา นานาสตฺถานิ อุคฺคเหตฺวา มหาวาที หุตฺวา วาทปฺปสุโต วิจรนฺโต
อตฺตนา สทิสํ อทิสฺวา นครทฺวาเร อสฺสมํ กาเรตฺวา ขตฺติยกุมาราทโย สิปฺปํ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ.พาหิยรฏฺเฐ
สิกฺขาเปนฺโต วิหรนฺโต อตฺตโน มาตุยา อิตฺถีภาวํ ชิคุจฺฉิตฺวา ๑- ฌานํ
อุปฺปาเทตฺวา พฺรหฺมโลเก อุปฺปนฺนาย ๒- อภิสงฺขริตฺวา ทินฺเน วีสติปเญฺห คเหตฺวา
เต เต สมณพฺราหฺมเณ ปุจฺฉิ. เต จสฺส เตสํ ปญฺหานํ อตฺถํ พฺยากาตุํ นาสกฺขึสุ.
สภิยสุตฺตวณฺณนายํ ปน "สุทฺธาวาสพฺรหฺมา เต ปเญฺห อภิสงฺขริตฺวา อทาสี"ติ อาคตํ.
         ยทา ปน ภควา ปวตฺตวรธมฺมจกฺโก อนุปุพฺเพน ราชคหํ อาคนฺตฺวา เวฬุวเน
วิหาสิ, ตทา สภิโย ตตฺถ คนฺตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา เต ปเญฺห ปุจฺฉิ.
สตฺถา ตสฺส เต ปเญฺห พฺยากาสีติ สพฺพํ สภิยสุตฺเต ๓- อาคตนเยน เวทิตพฺพํ.
สภิโย ปน ภควตา เตสุ ปเญฺหสุ พฺยากเตสุ ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนํ
ปฏฺฐเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๔-:-
             "กกุสนฺธสฺส มุนิโน         พฺราหฺมณสฺส วุสีมโต
              ทิวาวิหารํ วชโต         อกฺกมนมทาสหํ.
              อิมสฺมึเยว กปฺปสฺมึ ๕-     ยํ ทานมททึ ตทา
              ทุคฺคตึ นาภิชานามิ        อกฺกมนสฺสิทํ ผลํ.
              กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ.
         อรหา ปน หุตฺวา เทวทตฺเต สํฆเภทาย ปรกฺกมนฺเต เทวทตฺตปกฺขิกานํ
ภิกฺขูนํ โอวาทํ เทนฺโต:-
         [๒๗๕] "ปเร จ น วิชานนฺติ     มยเมตฺถ ยมามฺหเส ๖-
               เย จ ตตฺถ วิชานนฺติ     ตโต สมฺมนฺติ เมธคา.
         [๒๗๖] ยทา จ อวิชานนฺตา      อิริยนฺตฺยมรา ๗- วิย
               วิชานนฺติ จ เย ธมฺมํ     อาตุเรสุ อนาตุรา.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. ชิคุจฺฉนฺติยา  อิ.,ม. อุปปนฺนาย  ขุ.สุตฺต. ๒๕/๕๑๖/๔๓๒ สภิยสุตฺต
@ ขุ.อป. ๓๓/๔๕/๗๐ อกฺกมนทายกตฺเถราปทาน (สฺยา)  ฉ.ม. กปฺปมฺหิ
@ ฉ.ม. ยมามเส   ฉ.ม. อิริยนฺตุมรา
         [๒๗๗] ยงฺกิญฺจิ สิถิลํ กมฺมํ       สงฺกิลิฏฺฐญฺจ ยํ วตํ
               สงฺกสฺสรํ พฺรหฺมจริยํ      น ตํ โหติ มหปฺผลํ.
         [๒๗๘] ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ       คารโว นูปลพฺภติ
               อารกา โหติ สทฺธมฺมา    นภํ ปฐวิยา ยถา"ติ
จตูหิ คาถาหิ ธมฺมํ เทเสสิ.
         ตตฺถ ปเรติ ปณฺฑิเต ฐเปตฺวา ตโต อญฺเญ "อธมฺมํ ธมฺโม"ติ "ธมฺมํ
อธมฺโม"ติอาทิเภทกรวตฺถุทีปนวเสน วิวาทปฺปสุตา ปเร นาม. เต ตตฺถ วิวาทํ
กโรนฺตา "มยํ ยมามฺหเส อุปรมาม นสฺสาม สตตํ สมิตํ มจฺจุ สนฺติกํ คจฺฉามา"ติ
น ชานนฺติ. เย จ ตตฺถ วิชานนฺตีติ เย ตตฺถ ปณฺฑิตา "มยํ มจฺจุสมีปํ
คจฺฉามา"ติ วิชานนฺติ. ตโต สมฺมนฺติ เมธคาติ เอวํ หิ เต ชานนฺตา โยนิโส-
มนสิการํ อุปฺปาเทตฺวา เมธคานํ กลหานํ วูปสมาย ปฏิปชฺชนฺติ. อถ เนสํ ตาย
ปฏิปตฺติยา เต เมธคา สมฺมนฺติ. อถวา ปเร จาติ เย สตฺถุ โอวาทานุสาสนิยา
อคฺคหเณน สาสนโต พาหิรตาย ปเร, เต ยาว "มยํ มิจฺฉาคาหํ คเหตฺวา
เอตฺถ อิธ โลเก สาสนสฺส ปฏินิคฺคาเหน ยมามเส วายมามา"ติ น วิชานนฺติ,
ตาว วิวาทา น วูปสมฺมนฺติ, ยทา ปน ตสฺส คาหสฺส วิสฺสชฺชนวเสน เย
จ ตตฺถ เตสุ วิวาทปฺปสุเตสุ อธมฺมธมฺมาทิเก อธมฺมธมฺมาทิโต ยถาภูตํ วิชานนฺติ,
ตโต เตสํ สนฺติกา เต ปณฺฑิตปุริเส นิสฺสาย วิวาทสงฺขาตา เมธคา สมฺมนฺตีติ
เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
         ยทาติ ยสฺมึ กาเล. อวิชานนฺตาติ วิวาทสฺส วูปสมูปายํ ธมทฺมาธมฺเม วา
ยาถาวโต อชานนฺตา. อิริยนฺตฺยมรา วิยาติ อมรา วิย ชรามรณํ อภิกฺกนฺตา ๑-
วิย อุทฺธตา อุนฺนฬา จปลา มุขรา วิปฺปกิณฺณวาจา หุตฺวา วตฺตนฺติ จรนฺติ
วิจรนฺติ, ตทา วิวาโท น วูปสมฺมเตว. วิชานนฺติ จ เย ธมฺมํ, อาตุเรสุ อนาตุราติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อติกฺกนฺตา
เย ปน สตฺถุ สาสนธมฺมํ ยถาภูตํ ชานนฺติ, เต ๑- กิเลสโรเคน อาตุเรสุ สตฺเตสุ
อนาตุรา นิกฺกิเลสา อนีฆา วิหรนฺติ, เตสํ วเสน วิวาโท อจฺจนฺตเมว วูปสมฺมตีติ
อธิปฺปาโย.
         ยงฺกิญฺจิ สิถิลํ กมฺมนฺติ โอลิยิตฺวา กรเณน สิถิลคาหํ กตฺวา สาถลิภาเวน
กตํ ยงฺกิญฺจิ กุสลกมฺมํ. สงฺกิลิฏฺฐนฺติ เวสีอาทิเก อโคจเร จรเณน กุหนาทิมิจฺฉา-
ชีเวน วา สงฺกิลิฏฺฐํ วตสมาทานํ. สงฺกสฺสรนฺติ สงฺกาหิ สริตพฺพํ, วิหาเร กิญฺจิ
อสารุปฺปํ สุตฺวา "นูน อสุเกน กตนฺ"ติ ปเรหิ อสงฺกิตพฺพํ, อุโปสถกิจฺจาทีสุ
อญฺญตรกิจฺจวเสน สนฺนิปติตมฺปิ สํฆํ ทิสฺวา "อทฺธา อิเม มม จริยํ ญตฺวา
มํ อุกฺขิปิตุกามา สนฺนิปติตา"ติ เอวํ อตฺตโน วา อาสงฺกาหิ สริตํ อุสงฺกิตํ
ปริสงฺกิตํ. น ตํ โหตีติ ตํ เอวรูปํ พฺรหฺมจริยํ สมณธมฺมกรณํ ตสฺส ปุคฺคลสฺส
มหปฺผลํ น โหติ, ตสฺส อมหปฺผลภาเวเนว ปจฺจยทายกานมฺปิสฺส น มหปฺผลํ
โหติ. ตสฺมา สลฺเลขวุตฺตินา ภวิตพฺพํ, สลฺเลขวุตฺติโน จ วิวาทสฺส อวสโร เอว
นตฺถีติ อธิปฺปาโย.
         คารโว นูปลพฺภตีติ อนุสาสนิยา อปทกฺขิณคฺคาหิภาเวน ครุกาตพฺเพสุ
สพฺรหฺมจารีสุ ยสฺส ปุคฺคลสฺส คารโว ครุกรณํ น วิชฺชติ. อารกา โหติ สทฺธมฺมาติ
โส เอวรูโป ปุคฺคโล ปฏิปตฺติสทฺธมฺมโตปิ ปฏิเวธสทฺธมฺมโตปิ ทูเร โหติ, น หิ
ตํ ครู สิกฺขาเปนฺติ, อสิกฺขิยมาโน อนาทิยนฺโต น ปฏิปชฺชติ, อปฺปฏิปชฺชนฺโต
กุโต สจฺจานิ ๒- ปฏิวิชฺฌิสฺสตีติ. เตนาห "อารกา โหติ สทฺธมฺมา"ติ. ยถา กึ?
"นภํ ปฐวิยา ยถา"ติ ยถา นภํ อากาสํ ปฐวิยา ปฐวีธาตุยา สภาวโต ทูเร.
น กทาจิ สมฺมิสฺสภาโว. เตเนวาห:-
                   "นภํ  จ ทูเร ปฐวี จ ทูเร
                    ปารํ สมุทฺทสฺส ตทาหุ ทูเร
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. เต หิ        สี.,อิ. สทฺธมฺมํ
                        ตโต หเว ทูรตรํ วทนฺติ
                   สตญฺจ ธมฺโม อสตญฺจ ราชา"ติ. ๑-
                     สภิยตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๖-๑๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=127&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=127&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=325              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6214              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6334              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6334              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]