อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๓)

     {๓๒๑} ปญฺจิมานีติ ราสิวเสน ปญฺจ ฯ สรูปวเสน ปเนตานิ พหูนิ
โหนฺติ ฯ ตตฺถ อาราโม นาม ปุปฺผาราโม วา ผลาราโม วา ฯ
อารามวตฺถุ นาม เตสํเยว อารามานํ อตฺถาย ปริจฺฉินฺทิตฺวา
ปิโตกาโส เตสุ วา อาราเมสุ วินฏฺเสุ เตสํ โปราณภูมิภาโค ฯ
วิหาโร นาม ยงฺกิญฺจิ ปาสาทาทิเสนาสนํ ฯ วิหารวตฺถุ นาม
ตสฺส ปติฏฺาโนกาโส ฯ มญฺโจ นาม มสารโก มุทฺทิกาพทฺโธ
กุลีรปาทโก ฯ อาหจฺจปาทโกติ อิเมสํ ปุพฺเพ วุตฺตานํ จตุนฺนํ
มญฺจานํ อญฺตโร ฯ ปีนฺนาม มสารกาทีนํเยว จตุนฺนํ ปีานํ
อญฺตรํ ฯ ภิสี นาม อุณฺณภิสีอาทีนํ ปญฺจนฺนํ อญฺตรา ฯ
พิมฺโพหนํ นาม วุตฺตปฺปการานํ พิมฺโพหนานํ อญฺตรํ ฯ โลหกุมฺภี
นาม กาฬโลเหน วา ตมฺพโลเหน วา เยนเกนจิ โลเหน กตา
กุมฺภี ฯ โลหภาณกาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ เอตฺถ ปน ภาณกนฺติ
อรญฺขโร วุจฺจติ ฯ วารโกติ ฆโฏ ฯ กฏาหนฺติ กฏาหเมว ฯ
วาสีอาทีสุ วลฺลีอาทีสุ จ ทูวิญฺเยฺยํ นาม นตฺถิ ฯ
     เอวํ
          ทฺวิสงฺคหานิ เทฺว โหนฺติ    ตติยํ จตุสงฺคหํ
          จตุตฺถํ นวโกฏฺาสํ          ปญฺจมํ อฏฺเภทนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๑.
          อิติ ปญฺจหิ ราสีหิ           ปญฺจนิมฺมลโลจโน
          ปญฺจวีสวิธํ นาโถ           ครุภณฺฑํ ปกาสยิ ฯ
     ตตฺรายํ วินิจฺฉยกถา ฯ อิทํ หิ สพฺพํปิ ครุภณฺฑํ อิธ
อวิสฺสชฺชนียํ ฯ กิฏาคิริวตฺถุสฺมึ อเวภงฺคิยนฺติ วุตฺตํ ฯ ปริวาเร ปน
          อวิสฺสชฺชนียํ อเวภงฺคิยํ     ปญฺจ วุตฺตา มเหสินา
          วิสฺสชฺเชนฺตสฺส ปริภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติ
          ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ
     อาคตํ ฯ ตสฺมา มูลเฉชฺชวเสน อวิสฺสชฺชนียํ อเวภงฺคิยนฺติ
ปริวตฺตนวเสน ปน วิสฺสชฺเชนฺตสฺส ปริภุญฺชนฺตสฺส จ อนาปตฺตีติ
เอวเมตฺถ อธิปฺปาโย เวทิตพฺโพ ฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพีกถา อิทนฺตาว
ปญฺจวิธมฺปิ จีวรปิณฺฑปาตเภสชฺชตฺถาย อุปเนตุํ น วฏฺฏติ ฯ
ถาวเรน จ ถาวรํ ครุภณฺเฑน จ ครุภณฺฑํ ปริวตฺเตตุํ วฏฺฏติ ฯ
ถาวเร ปน เขตฺตํ เขตฺตวตฺถุ ตฬากํ มาติกาติ เอวรูปํ
ภิกฺขุสงฺฆสฺส วิจาเรตุํ วา สมฺปฏิจฺฉิตุํ วา อธิวาเสตุํ วา น
วฏฺฏติ ฯ กปฺปิยการเกเหว วิจาริตํ ตโต กปฺปิยภณฺฑํ วฏฺฏติ ฯ
อาราเมน ปน อารามํ อารามวตฺถุํ วิหารํ วิหารวตฺถุนฺติ อิมานิ
จตฺตาริปิ ปริวตฺเตตุํ วฏฺฏติ ฯ ตตฺรายํ ปริวตฺตนนโย ฯ สงฺฆสฺส
นาฬิเกราราโม ทูเร โหติ กปฺปิยการกา วา พหุตรํ ขาทนฺติ ฯ
ยํปิ น ขาทนฺติ ตโต สกฏเวตฺตนํ ทตฺวา อปฺปเมว อาหรนฺติ ฯ
อญฺเสํ ปน ตสฺส อารามสฺส อวิทูรคามวาสีนํ มนุสฺสานํ
วิหารสฺส สมีเป อาราโม โหติ ฯ เต สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๒.
สเกน อาราเมน ตํ อารามํ ยาจนฺติ ฯ สงฺเฆน รุจฺจติ สงฺฆสฺสาติ
อปโลเกตฺวา สมฺปฏิจฺฉิตพฺโพ ฯ สเจปิ ภิกฺขูนํ รุกฺขสหสฺสํ
โหติ มนุสฺสานํ ปญฺจสตานิ ตุมฺหากํ อาราโม ขุทฺทโกติ น
วตฺตพฺพํ ฯ กิญฺจาปิ หิ อยํ ขุทฺทโก อถโข อิตรโต พหุตรํ
อยํ เทติ ฯ สเจปิ สมกเมว เทติ เอวํปิ อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ
ปริภุญฺชิตุํ สกฺกาติ คเหตพฺพเมว ฯ สเจ ปน มนุสฺสานํ พหุตรา
รุกฺขา โหนฺติ นนุ ตุมฺหากํ พหุตรา รุกฺขาติ วตฺตพฺพํ ฯ สเจ
อติเรกํ อมฺหากํ ปุญฺ โหตุ สงฺฆสฺส เทมาติ วทนฺติ ชานาเปตฺวา
สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ ภิกฺขูนํ รุกฺขา ผลธาริโน ฯ มนุสฺสานํ
รุกฺขา น ตาว ผลํ คณฺหนฺติ ฯ กิญฺจาปิ น คณฺหนฺติ น จิเรน
คณฺหิสฺสนฺตีติ สมฺปฏิจฺฉิตพฺพเมว ฯ มนุสฺสานํ รุกฺขา ผลธาริโน ฯ
ภิกฺขูนํ น ตาว ผลํ คณฺหนฺติ ฯ นนุ ตุมฺหากํ รุกฺขา ผลธาริโนติ
วตฺตพฺพํ ฯ สเจ คณฺหถ ภนฺเต อมฺหากํ ปุญฺ ภวิสฺสตีติ
เทนฺติ ชานาเปตฺวา สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ เอวํ อาราเมน อาราโม
ปริวตฺเตตพฺโพ ฯ เอเตเนว นเยน อารามวตฺถุํปิ วิหาโรปิ
วิหารวตฺถุํปิ อาราเมน ปริวตฺเตตพฺพํ ฯ อารามวตฺถุนา จ มหนฺเตน
วา ขุทฺทเกน วา อารามอารามวตฺถุวิหารวิหารวตฺถุนฺติ ๑- ฯ กถํ
วิหาเรน วิหาโร ปริวตฺเตตพฺโพ ฯ สงฺฆสฺส อนฺโตคาเม เคหํ
โหติ ฯ มนุสฺสานํ วิหารมชฺเฌ ปาสาโท ฯ อุโภปิ อคฺเฆน
สมกา ฯ สเจ มนุสฺสา เตน ปาสาเทน ตํ เคหํ ยาจนฺติ ฯ
สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ ภิกฺขูนํเยว มหคฺฆตรํ เคหํ โหติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑.?- วิหารวตฺถูนิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๓.
มหคฺฆตรํ อมฺหากํ เคหนฺติ วุตฺเต จ กิญฺจาปิ มหคฺฆตรํ
ปพฺพชิตานํ อสารุปฺปํ น สกฺกา ตตฺถ ปพฺพชิเตหิ วสิตุํ อิทํ
ปน สารุปฺปํ คณฺหถาติ วทนฺติ ฯ เอวํปิ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ
สเจ มนุสฺสานํ มหคฺฆํ โหติ นนุ ตุมฺหากํ เคหํ มหคฺฆนฺติ
วตฺตพฺพํ ฯ โหตุ ภนฺเต อมฺหากํ ปุญฺ ภวิสฺสติ คณฺหถาติ
วุตฺเต ปน สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ เอวํ วิหาเรน วิหาโร
ปริวตฺเตตพฺโพ ฯ เอเตเนว นเยน วิหารวตฺถุํปิ อาราโมปิ
อารามวตฺถุํปิ วิหาเรน ปริวตฺเตตพฺพํ ฯ วิหารวตฺถุนา จ มหคฺเฆน วา
อปฺปคฺเฆน วา วิหารวิหารวตฺถุอารามอารามวตฺถุนฺติ ๑- ฯ เอวนฺตาว
ถาวเรน ถาวรปริวตฺตนํ เวทิตพฺพํ ฯ ครุภณฺเฑน ครุภณฺฑปริวตฺตเน
ปน มญฺจปี มหนฺตํ วา โหตุ ขุทฺทกํ วา อนฺตมโส จตุรงฺคุลปาทกํ
คามทารเกหิ ปํสฺวาคารเกสุ กีฬนฺเตหิ กตํปิ สงฺฆสฺส
ทินฺนกาลโต ปฏฺาย ครุภณฺฑํ โหติ ฯ สเจปิ ราชราชมหามตฺตาทโย
เอกปฺปหาเรเนว มญฺจสตํ วา มญฺจสหสฺสํ วา เทนฺติ สพฺเพ
กปฺปิยมญฺจา สมฺปฏิจฺฉิตพฺพา ฯ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา วุฑฺฒปฏิปาฏิยา
สงฺฆิกปริโภเคน ปริภุญฺชถาติ ทาตพฺพา ฯ ปุคฺคลิกวเสน น
ทาตพฺพา ฯ อติเรกมญฺเจ ภณฺฑาคาราทีสุ ปญฺาเปตฺวา ปตฺตจีวรํ
นิกฺขิปิตุํปิ วฏฺฏติ ฯ พหิสีมาย สงฺฆสฺส เทมาติ ทินฺนมญฺโจ
สงฺฆตฺเถรสฺส วสนฏฺาเน ทาตพฺโพ ฯ ตตฺถ พหู เจ มญฺจา โหนฺติ
มญฺเจน กมฺมํ นตฺถิ ฯ ยสฺส วสนฏฺาเน กมฺมํ อตฺถิ ฯ ตตฺถ
@เชิงอรรถ: ๑. (?) -อารามวตฺถูนิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๔.
สงฺฆิกปริโภเคน ปริภุญฺชาติ ทาตพฺโพ ฯ มหคฺเฆน สตคฺฆนเกน วา
สหสฺสคฺฆนเกน วา มญฺเจน อญฺ มญฺจสตํ ลพฺภติ ปริวตฺเตตฺวา
คเหตพฺพํ ฯ น เกวลํ มญฺเจน มญฺโจเยว อารามอารามวตฺถุ-
วิหารวิหารวตฺถุปีภิสีพิมฺโพหนานิปิ ปริวตฺเตตุํ วฏฺฏติ ฯ เอส นโย
ปีภิสีพิมฺโพหเนสุปิ ฯ เอเตสุปิ กปฺปิยากปฺปียํ วุตฺตนยเมว ฯ
ตตฺถ อกปฺปิยํ น ปริภุญฺชิตพฺพํ กปฺปิยํ สงฺฆิกปริโภเคน
ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ อกปฺปิยํ วา มหคฺฆกปฺปิยํ วา ปริวตฺเตตฺวา
วุตฺตวตฺถูนิ คเหตพฺพานิ ฯ อครุภณฺฑุปคํ ภิสีพิมฺโพหนํ นาม
นตฺถิ ฯ โลหกุมฺภี โลหภาณกํ โลหกฏาหนฺติ อิมานิ ตีณิ มหนฺตานิ
วา โหนฺตุ ขุทฺทกานิ วา อนฺตมโส ปสตมตฺตอุทกคณฺหนกานิปิ
ครุภณฺฑานิเยว ฯ โลหวารโก ปน กาฬโลหตมฺพโลหกํสโลห-
วฏฺฏโลหานํเยนเกนจิ กโต สีหลทีเป ปาทคณฺหนโก ภาเชตพฺโพ ฯ
ปาโท นาม มคธนาฬิยา ปญฺจนาฬิมตฺตํ คณฺหติ ฯ ตโต
อติเรกคณฺหนโก ครุภณฺฑํ ฯ อิมานิ ตาว ปาลิอาคตานิ โลหภาชนานิ ฯ
     ปาลิยมฺปน อนาคตานิปิ ภิงฺการปฏิคฺคหอุฬุงฺกทพฺพิกฏจฺฉุปาติตฏฺฏก-
สราวกสมุคฺคองฺคารกปลฺลธูมกฏจฺฉุอาทีนิ ขุทฺทกานิ วา มหนฺตานิ
วา สพฺพาเนว ครุภณฺฑานิ ฯ อยปตฺโต อยถาลกํ
ตมฺพโลหถาลกนฺติ อิมานิ ปน ภาชนียานิ กํสโลหวฏฺฏโลหภาชนวิกติ
สงฺฆิกปริโภเคน วา คิหิวิกฏา วา วฏฺฏติ ฯ ปุคฺคลิกปริโภเคน
น วฏฺฏติ ฯ กํสโลหาทิภาชนํ สงฺฆสฺส ทินฺนํ ปริหาริยํ น วฏฺฏติ
คิหิวิกฏนีหาเรเนว ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ เปตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๕.
ปน ภาชนวิกตึ อญฺสฺมึปิ กปฺปิยโลหภณฺเฑ อญฺชนี อญฺชนีสลากา
กณฺณมลหรณี สูจิปณฺณสูจิขุทฺทกปิปฺผลิโก ขุทฺทกอารกณฺฏกกุญฺจิกา
ตาฬกตฺตรยฏฺิเวธโก นตฺถุทานํ ภินฺทิวาโล โลหกฏฺิ โลหคุโฬ
โลหปิณฺฑิ โลหจกฺกลกํ อญฺปิ วิปฺปกตโลหภณฺฑํ ภาชนียํ ฯ
ธูมเนตฺตโลหถาลทีปกรุกฺขทีปกกปลฺลกโอลมฺพกทีปกอิตฺถีปุริสติรจฺฉานคตรูปกานิ
ปน อญฺานิ วา ภิตฺติฉทนกวาฏาทีสุ อุปเนตพฺพานิ
อนฺตมโส โลหขีลกํ อุปาทาย สพฺพานิ โลหภณฺฑานิ ครุภณฺฑานิเยว
โหนฺติ ฯ อตฺตนา ลทฺธานิปิ ปริหริตฺวา ปุคฺคลิกปริโภเคน น
ปริภุญฺชิตพฺพานิ สงฺฆิกปริโภเคน วา คิหิวิกฏานิ วา วฏฺฏนฺติ ฯ
ติปุภณฺเฑปิ เอเสว นโย ฯ ขีรปาสาณมยานิ ตฏฺฏกสรกาทีนิ
ครุภณฺฑานิเยว ฯ ฆฏกํ ปน เตลภาชนํ วา ปาทกคณฺหนกโต
อติเรกเมว ครุภณฺฑํ ฯ สุวณฺณรชตอารกูฏชาติผลิกภาชนานิ ๑-
คิหิวิกฏานิปิ น วฏฺฏนฺติ ปเคว สงฺฆิกปริโภเคน วา ปุคฺคลิกปริโภเคน
วา ฯ เสนาสนปริโภเคน ปน อามาสํปิ อนามาสํปิ สพฺพํ วฏฺฏติ ฯ
     วาสีอาทีสุ ยาย วาสิยา เปตฺวา ทนฺตกฏฺจฺเฉทนํ วา อุจฺฉุตจฺฉนํ
วา อญฺ มหากมฺมํ กาตุํ น สกฺกา ฯ อยํ ภาชนียา ฯ ตโต
มหตฺตริ เยนเกนจิ อากาเรน กตา วาสี ครุภณฺฑํ ฯ ผรสุ ปน
อนฺตมโส เวชฺชานํ สิราเวธนผรสุปิ ครุภณฺฑเมว ฯ กุธาริยํ
ผรสุสทิโส เอว วินิจฺฉโย ฯ ยา ปน อาวุธสงฺเขเปน กตา ฯ อยํ
อนามาสา ฯ กุทฺทาโล อนฺตมโส จตุรงฺคุลมตฺโตปิ ครุภณฺฑเมว ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. -หารกูฏ อิติปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๖.
นิขาทนํ จตุรสฺสมุขํ วา โทณิมุขํ วา วงฺกํ วา อุชุกํ วา
อนฺตมโส สมฺมุชฺชนีทณฺฑกเวธนํปิ ทณฺฑพทฺธํ เจ ครุภณฺฑเมว ฯ
สมฺมุชฺชนีทณฺฑขณนกํ ปน อทณฺฑกํ ผลมตฺตเมว ฯ ยํ สกฺกา
สิปาฏิกาย ปกฺขิปิตฺวา ปริหริตุํ ตํ ภาชนียํ ฯ สิขรํปิ นิขาทเนเนว
สงฺคหิตํ ฯ เยหิ มนุสฺเสหิ วิหาเร วาสีอาทีนิ ทินฺนานิ โหนฺติ ฯ
เต เจ ฆเร ทฑฺเฒ วา โจเรหิ วิลุตฺเต วา เทถ โน ภนฺเต
อุปกรเณ ปุน ปากติเก กริสฺสามาติ วทนฺติ ทาตพฺพา ฯ สเจ
อาหรนฺติ น วาเรตพฺพา ฯ อนาหรนฺตาปิ น โจเทตพฺพา ฯ กมฺมาร-
ตฏฺฏการ จุนฺทการ นฬการ มณิการ ปตฺตพนฺธกานํ อธิกรณีมุฏฺิกสณฺฑาส
ตุลาทีนิ สพฺพานิ โลหมยอุปกรณานิ สงฺเฆ ทินฺนกาลโต
ปฏฺาย ครุภณฺฑานิ ฯ ติปุโกฏฺฏกสุวณฺณการจมฺมการอุปกรเณสุปิ
เอเสว นโย ฯ อยํ ปน วิเสโส ฯ ติปุโกฏฺฏกอุปกรเณสุปิติปุจฺเฉทนสตฺถกํ
สุวณฺณการอุปกรเณสุ สุวณฺณจฺเฉทนสตฺถกํ จมฺมการอุปกรเณสุ
กตปริกมฺมจมฺมจฺเฉทนกํ ขุทฺทกสตฺถนฺติ อิมานิ ภาชนีย-
ภณฺฑานิ ฯ นหาปิตตุนฺนการอุปกรเณสุปิ เปตฺวา มหากตฺตรึ
มหาสณฺฑาสํ มหาปิปฺผลิกญฺจ สพฺพํ ภาชนียํ ฯ มหากตฺตริอาทีนิ
ครุภณฺฑานิ ฯ วลฺลีอาทีสุ ฯ เวตฺตวลฺลีอาทิกา ยากาจิ
อฑฺฒพาหุปฺปมาณา วลฺลี สงฺฆสฺส ทินฺนา วา ตตฺถ ชาตกา วา
รกฺขิตโคปิตาว ครุภณฺฑํ โหติ ฯ สา สงฺฆกมฺเม จ เจติยกมฺเม จ
กเต เจ อติเรกา โหติ ปุคฺคลิกกมฺเมปิ อุปเนตุํ วฏฺฏติ ฯ อรกฺขิตา
ปน ครุภณฺฑเมว น โหติ ฯ สุตฺตมกจิวากนาฬิเกรหีรจมฺมมยา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๗.
รชฺชุกา วา โยตฺตานิ วา วาเก จ นาฬิเกรหีเร จ วฏฺเฏตฺวา
กตา เอกวฏฺฏา วา ทฺวิตฺติวฏฺฏา วา สงฺฆสฺส ทินฺนกาลโต ปฏฺาย
ครุภณฺฑํ ฯ สุตฺตํ ปน อวฏฺเฏตฺวา ทินฺนํ มกจิวากนาฬิเกรหีรา จ
ภาชนียา ฯ เยหิ ปเนตานิ รชฺชุกโยตฺตาทีนิ ทินฺนานิ โหนฺติ เต
อตฺตโน กรณีเยน หรนฺตา น วาเรตพฺพา ฯ โยโกจิ อนฺตมโส
อฏฺงฺคุลิสูจิทณฺฑมตฺโตปิ เวฬุ สงฺฆสฺส ทินฺโน วา ตตฺถ ชาตโก
วา รกฺขิตโคปิโต ครุภณฺฑํ ฯ โสปิ สงฺฆกมฺเม จ เจติยกมฺเม จ
กเต อติเรโก ปุคฺคลิกกมฺเม ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ ปาทคณฺหนกเตลนาฬิ
ปน กตฺตรยฏฺิ อุปาหนทณฺโฑ ฉตฺตทณฺโฑ ฉตฺตสลากาติ อิทเมตฺถ
ภาชนียภณฺฑํ ฯ ทฑฺฒเคหมนุสฺสา คณฺหิตฺวา คจฺฉนฺตา น
วาเรตพฺพา ฯ รกฺขิตโคปิตเวฬุํ คณฺหนฺเตน สมกํ วา อติเรกํ วา
ถาวรํ อนฺตมโส ตํ อคฺฆนกวาลิกายปิ ผาติกมฺมํ กตฺวา คเหตพฺโพ ฯ
ผาติกมฺมํ อกตฺวา คณฺหนฺเตน ตตฺเถว วลญฺเชตพฺโพ ฯ คมนกาเล
สงฺฆิเก อาวาเส เปตฺวาว คนฺตพฺพํ ฯ อสติยา คเหตฺวา คเตน
ปหิณิตฺวา ทาตพฺโพ ฯ เทสนฺตรํ คเตน สมฺปตฺตวิหาเร สงฺฆิกาวาเส
เปตพฺโพ ฯ ติณนฺติ มุญฺชํ จ ปพฺพชญฺจ เปตฺวา อวเสสํ
ยงฺกิญฺจิ ติณํ ฯ ยตฺถ ปน ติณํ นตฺถิ ตตฺถ ปณฺเณหิ ฉาเทนฺติ
ตสฺมา ปณฺณํปิ ติเณเนว สงฺคหิตํ ฯ อิติ มุญฺชาทีสุ ยงฺกิญฺจิ
มุฏฺิปฺปมาณํปิ ติณํ ตาฬปณฺณาทีสุปิ เอกํ ปณฺณํปิ สงฺฆสฺส ทินฺนํ
วา ตตฺถ ชาตกํ วา พหาราเม สงฺฆสฺส ติณวตฺถุโต ชาตติณํ วา
รกฺขิตโคปิตํ ครุภณฺฑํ โหติ ฯ ตํปิ สงฺฆกมฺเม จ เจติยกมฺเม จ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๘.
กเต อติเรกํ ปุคฺคลิกกมฺเม ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ ทฑฺฒเคหมนุสฺสา
คเหตฺวา คจฺฉนฺตา น วาเรตพฺพา ฯ อฏฺงฺคุลปฺปมาโณปิ
ริตฺตโปฏฺโก ครุภณฺฑเมว ฯ มตฺติกา ปกติมตฺติกา วา โหตุ
ปญฺจวณฺณา วา สุทฺธา วา สชฺชุรสกุกุฏฺสิเลสาทีสุ วา ยงฺกิญฺจิ
ทุลฺลภฏฺาเน อาเนตฺวา วา ทินฺนํ ตตฺถ ชาตกํ วา รกฺขิตโคปิตํ
ตาลปกฺกมตฺตํ ครุภณฺฑํ โหติ ฯ ตํปิ สงฺฆกมฺเม จ เจติยกมฺเม จ
กเต นิฏฺิเต อติเรกํ ปุคฺคลิกกมฺเม ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ หิงฺคุหิงฺคุลก-
หริตาลมโนสิลาญฺชนานิ ปน ภาชนียภณฺฑานิ ฯ ทารุภณฺเฑ
โย โกจิ อฏฺงฺคุลสูจิทณฺฑมตฺโตปิ ทารุภณฺฑโก ทารุทุลฺลภฏฺาเน
สงฺฆสฺส ทินฺโน วา ตตฺถ ชาตโก วา รกฺขิตโคปิโต อยํ ครุภณฺฑํ
โหตีติ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํ ฯ มหาอฏฺกถายํ ปน สพฺพํปิ ทารุเวฬุ-
จมฺมปาสาณาทิวิกตึ ทารุภณฺเฑน สงฺคณฺหิตฺวา เตน โข ปน
สมเยน สงฺฆสฺส อาสนฺทิโก อุปฺปนฺโน โหตีติ อิโต ปฏฺาย
ทารุภณฺฑวินิจฺฉโย วุตฺโต ฯ ตตฺรายํ อตฺถุทฺธาโร ฯ อาสนฺทิโก
สตฺตงฺโค ภทฺทปี ปีิกา เอฬกปาทปี อามลกวณฺฏกปี ปณฺณิกปี
ผลกํ โกจฺฉํ ปลาสปีนฺติ อิเมสุ ตาว ยงฺกิญฺจิ ขุทฺทกํ วา
โหตุ มหนฺตํ วา สงฺฆสฺส ทินฺนํ ครุภณฺฑํ โหติ ฯ ปลาสปีเน
เจตฺถ กทลิปตฺตาทีนิปิ ปีานิปิ สงฺคหิตานิ ฯ พฺยคฺฆจมฺมโอนทฺธํปิ
วาฬรูปปริกฺขิตฺตํ รตนปสิพฺพิตํ โกจฺฉํ ครุภณฺฑเมว ฯ จงฺกมผลกํ
ทีฆผลกํ วา จีวรโธวนผลกํ วา ฆฏนผลกํ วา ฆฏนมุคฺคโร วา
ทนฺตกฏฺจฺเฉทนทณฺฑกา ทณฺฑมุคฺคโร วา อมฺพณํ รชนโทณี
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๙.
อุทกปฏิจฺฉโก ทารุมโย วา ทนฺตมโย วา เวฬุมโย วา สปาทโกปิ
อปาทโกปิ สมุคฺโค มญฺชุสา ปาทคณฺหนกโต อติเรกปฺปมาโณ
กรณฺโฑ อุทกโทณี อุทกกฏาหํ อุฬุงฺโก กฏจฺฉุ ปานียสราวกํ
ปานียสงฺโขติ เอเตสุ ยงฺกิญฺจิ สงฺเฆ ทินฺนํ ครุภณฺฑํ สงฺขถาลกํ
ปน ภาชนียํ ฯ ตถา ทารุมโย อุทกกุมฺโภ ปาทกถลิกมณฺฑลํ
ทารุมยํ วา โหตุ ตาลปณฺณาทิมยํ วา สพฺพํ ครุภณฺฑํ ฯ
อาธารโก ปตฺตปิธานํ ตาลวณฺฏํ วีชนี จงฺโคฏกํ ปจฺฉิ
ยฏฺิสมฺมุชฺชนี มุฏฺิสมฺมุชฺชนีติ เอเตสุ ยงฺกิญฺจิ ขุทฺทกํ วา มหนฺตํ
วา ทารุเวฬุปณฺณจมฺมาทีสุ เยนเกนจิ กตํ ครุภณฺฑเมว ฯ
     ถมฺภตุลาโสปาณผลกาทีสุ ทารุมยํ วา ปาสาณมยํ วา ยงฺกิญฺจิ
เคหสมฺภารุปคํ ๑- โยโกจิ กฏสารโก ยงฺกิญฺจิ ภุมฺมตฺถรณํ ยงฺกิญฺจิ
อกปฺปิยจมฺมํ สงฺเฆ ทินฺนํ ครุภณฺฑํ ภุมฺมตฺถรณํ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ
เอฬกจมฺมํ ปน ปจฺจตฺถรณคติกํปิ ครุภณฺฑเมว ฯ กปฺปิยจมฺมานิ
ภาชนียานิ ฯ กุรุนฺทิยํ ปน สพฺพํ มญฺจปฺปมาณํ จมฺมํ ครุภณฺฑนฺติ
วุตฺตํ ฯ อุทุกฺขลํ มุสลํ สุปฺปํ นิสทํ นิสทโปตกํ ปาสาณโทณี
ปาสาณกฏาหํ ตุริเวมภสฺตาทิ สพฺพํ เปสการาทิภณฺฑํ สพฺพํ
กสิภณฺฑํ สพฺพํ จกฺกยุตฺตกยานํ ครุภณฺฑเมว ฯ มญฺจปาโท
มญฺจอฏนี ปีปาโท ปีอฏนี วาสีผรสุอาทีนํ ทณฺฑา เอเตสุ
ยงฺกิญฺจิ วิปฺปกตตจฺฉนกมฺมํ อนิฏฺิตเมว ภาชนียํ ฯ ตจฺฉิตมฏฺ ปน
ครุภณฺฑํ โหติ ฯ อนุญฺาตวาสิยา ปน ทณฺโฑ ฉตฺตมุฏฺิปณฺณํ
@เชิงอรรถ: ๑. เคหสมฺภารรูปํ อิติปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๐.
กตฺตรยฏฺิ อุปาหนา อรณิสหิตํ ธมฺมกรโก ปาทคณฺหนกโต
อนติริตฺตํ อามลกตุมฺพํ อามลกฆโฏ อลาพุกตุมฺพํ จมฺมฆโฏ
อลาพุฆโฏ วิสาณกตุมฺพนฺติ สพฺพเมตํ ภาชนียํ ตโต มหนฺตตรํ
ครุภณฺฑํ ฯ หตฺถิทนฺโต วา ยงฺกิญฺจิ วิสาณํ วา อตจฺฉิตํ
ยถาภตเมว ภาชนียํ ฯ เตหิ กตมญฺจปาทาทีสุ ปุริมสทิโสเยว
วินิจฺฉโย ฯ ตจฺฉิตนิฏฺิโตปิ หิงฺคุกรณฺฑโก อญฺชนีกรณฺฑโก
คณฺิโก ๑- คณฺิเวโน ๑- อญฺชนี อญฺชนีสลากา อุทกปุญฺฉนีติ อิทํ
สพฺพํ ภาชนียเมว ฯ มตฺติกาภณฺเฑ สพฺพมนุสฺสานํ อุปโภคปริโภคํ
ฆฏปิธานาทิ กุลาลภาชนํ ปตฺตกฏาหํ องฺคารกฏาหํ
ธูมธานกํ ทีปรุกฺโข ทีปกปลฺลิกา จยนิฏฺิกา ฉทนิฏฺิกา ถูปิกาติ
สงฺฆสฺส ทินฺนกาลโต ปฏฺาย ครุภณฺฑํ ฯ ปาทคณฺหนกโต
อนติริตฺตปฺปมาโณ ปน ฆฏโก ปตฺตํ ถาลกํ กญฺจุโก กุณฺฑิกาติ
อิทเมตฺถ ภาชนียภณฺฑํ ฯ ยถา จ มตฺติกาภณฺเฑ เอวํ
โลหภณฺเฑปิ ฯ กุณฺฑิกา ภาชนียโกฏฺาสเมว ภชตีติ ฯ อยเมตฺถ
อนุปุพฺพีกถา ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้า ๓๘๐-๓๙๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=3&A=7797&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=3&A=7797&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=7&i=292
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=7&A=2537
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=7&A=2641
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=7&A=2641
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_7