มิลินทปัญหา

คีหิปัพพชิตปันนวัณณนปัญหา ที่ ๕ ราชา สมเด็จพระเจ้ามิลินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสถามปัญหาอื่นสืบไปเล่า ว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่พระนาคเสนผู้ประกอบไปด้วยญาณปรีชา ภาสิตํ เจตํ ภควตา ถ้อยคำนี้สมเด็จพระพิชิตมารโมลี มีพระพุทธฎีกาตรัสไว้ว่า ภิกฺขเว ดูกรภิกษุทั้งหลาย คีหิ วา ปพฺพชิโต วา คฤหัสถ์ก็ดี บรรพชิตก็ดี สมฺมาปฏิปนฺโน มีอุตสาหะปฏิบัติเป็นอันดีแล้ว ก็ อาจรู้ธรรมอันวิเศษ คือมรรคผลเหมือนกัน นี้แหละคฤหัสถ์นั้น กามโภคี บริโภคกามคุณ โอทาตวสโน นุ่งห่มผ้าขาวผ้าลายเลี้ยงบุตรภรรยา หลับนอนคลุกเคล้าอยู่กับบุตรภรรยา ทัดทา ดอกไม้ของหอมพร้อมด้วยเครื่องประดับแล้วด้วยแก้วมณี ประดับเมาลีมวยผมสารพัดจะสิ่งสม สิ่งสินทุกประการ คฤหัสถ์เป็นกามโภคีฉะนี้ ถ้าปฏิบัติดี ก็ได้มรรคผลธรรมวิเศษ ฝ่ายบรรพ- ชิตต้องรักษากิจโกนหนวดเคราปลงเผ้าผม นุ่งห่มเล่าก็แล้วด้วยผ้าย้อมฝาดกระทำให้เสีย สี สมาทานศีล ๒๒๗ ประการ สมาทานธุดงค์ ๑๓ ต่อปฏิบัติดีจึงจะได้มรรคผลธรรมวิเศษ อาศัยแก่ปฏิบัติเป็นต้นเหตุ โก วิเสโส บรรพชิตจะวิเศษกว่าคฤหัสถ์ที่ข้อไหน ตโป กมฺมํ อันว่าตปกรรมคือศีลที่รักษาไว้ อผลํ หาผลมิได้ ปพฺพชฺชา อันว่าบรรพชา นิรตฺถกา หาประโยชน์มิได้ สิกฺขาปทโรปนา อันว่าการระวังรักษาสิกขาบท วชฺช มีโทษ ธุตงฺคสมา- ทานํ อันว่าสมาทานซึ่งธุดงค์ โมฆํ สูญเปล่าหาประโยชน์มิได้ ซึ่งจะปฏิบัติไปก็จะลำบากเปล่า คฤหัสถ์เขาไม่ได้ความลำบากเลย เขาก็ได้มรรคได้ผลเหมือนกัน ก็นี้แหละโยมเห็นฉะนี้ว่าเป็น คฤหัสถ์อยู่ดีกว่ามิใช่หรือ พระนาคเสนจึงถวายวิสัชนาว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร สมเด็จพระบรมโลกุตตมาจารย์มีพระพุทธฎีกาโปรดประทานไว้ว่า คฤหัสถ์ก็ดี บรรพชิตก็ดี ถ้าว่าปฏิบัติเป็นสัมมาปฏิบัติแล้ว ก็จะรู้ธรรมวิเศษมรรคผลได้ บพิตรมาทรงรำพึงเห็นไปว่า ฝ่าย บรรพชิตนั้นถือว่าอาตมานี้รักษาเพศบรรพชิตอยู่แล้ว จะปฏิบัติเป็นสัมมาปฏิบัติไปต้องการอะไร ครั้นบรรพชิตไม่ปฏิบัติเป็นสัมมาปฏิบัติ คือไม่จำเริญซึ่งสมถกรรมฐานและวิปัสสนากรรมฐาน เป็นบุพภาคส่วนเบื้องต้นที่จะได้มรรคได้ผลแล้ว ก็จะแคล้วคลาดปราศจากมรรคผลนี้ ส่วน ฆราวาสนุ่งผ้าขาวผ้าตา เป็นกามโภคีบริโภคกามคุณ ถ้าว่าปฏิบัติเป็นสัมมาปฏิบัติแล้ว ก็จะ สำเร็จมรรคผลอันวิเศษ และข้อซึ่ว่าบรรพชิตเพศวิเศษกว่าฆราวาสนั้น น สกฺกา มิอาจ ประมาณ มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร เปรียบปานดุจแก้วมณี กาม- ททสฺส อันให้สำเร็จซึ่งความปรารถนาทั้งปวง เป็นแก้วมโนหรจินดา ใครหนออาจสามารถที่จะ ตีราคาได้ ยถา มีครุวนาฉันใดก็ดี คุณแห่งบรรพชานี้มากนักหนา อาตมามิอาจจะนับจะประมาณ ได้ มีอุปไมยเหมือนแก้วมณีอันมีราคานั้น มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร ประการหนึ่ง เปรียบปานดุจคลื่นละลอกในสมุทรอันใหญ่ บุคคลผู้ใดไม่อาจสามารถประมาณ ได้ฉันใดก็ดี อาตมาภาพมิอาจประมาณคุณแห่งบรรพชานี้ได้ เหมือนคลื่นในมหาสมุทรอันลึก สุดประมาณนั้น การบรรพชานี้จะให้สำเร็จกิริยาทั้งปวง อปฺปิจฺโฉ คือจะกระทำมักน้อย ๑ สนฺตุฏฺโฐ กล่าวคือยินดีในลาภแต่ที่ได้ตามกิจสมณะโดยธรรมเป็นประการ ๑ วิวิตฺโต คือ ยินดีจะอยู่ในที่สงัดประการ ๑ อสํฏฺโฐ คือมิได้ระคนปนได้ด้วยหมู่คณะประการ ๑ นิราลโย หาอาลัยมิได้ประการ ๑ อนิกฺเกโต มิได้มีที่อยู่ประการ ๑ ปริปุณฺณสีโล มีศีลอันบริบูรณ์ ประการ ๑ สลฺเลขิตาจาโร มีมารยาทประกอบด้วยความขัดเกลาเป็นสัลเลขสันโดษประการ ๑ ธุตงฺคปฏิตฺติกุสโล ฉลาดในธุดงคปฏิบัติประการ ๑ กิริยาทั้งปวงนี้บรรพชิตจะกระทำแล้ว ก็กระทำได้สิ้นโดยเร็วพลันไม่ขัดขวาง ฉันใดก็ดี เปรียบดุจบุคคลลงอาบน้ำในนที ชำระกายให้ หายมลทินและราคีในกาย จะได้สมความปรารถนาเป็นอันเร็วนักฉันนั้น ขอถวายพระพร สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากร ได้ทรงฟังก็สโมสรโสมนัสตรัสว่า กลฺโลสิ พระผู้เป็น เจ้ากล่าวแก้ปัญหานี้ไพเราะแจ่มแจ้งนักหนา สมฺปฏิจฺฉามิ โยมจะรับเอาไว้ในกาลบัดนี้ คีหิปัพพชิตปฏิปันนวัณณปัญหา คำรบ ๕ จบเพียงนี้

เนื้อความมิลินทปัญหา หน้าที่ ๓๑๐ - ๓๑๑. http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=129 สารบัญมิลินทปัญหา http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=0#item_129