มิลินทปัญหา

อุติฏฐอุทรปัญหา ที่ ๗ สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ภูมินทราธิบดีมีพระราชโองการตรัสว่า ภนฺเต นาคเสน ข้าแต่ พระนาคเสนผู้ประกอบด้วยปรีชาญาณ ภาสิตํ เจตํ คำนี้สมเด็จพระพิชิตมารโมลีเจ้ามีพระ พุทธฎีกาตรัสว่า ภิกษุควรมีเพียรในการบิณฑบาตเลี้ยงท้อง อย่าได้ประมาทลืมตน และควร เป็นผู้ขวนขวายสำรวมท้อง อย่าได้บริโภคอาหารมากยิ่งประมาณ ปุน จ ครั้นนานมาเล่า สมเด็จพระสัพพัญญูเจ้ามีพระพุทธฎีกาตรัสว่า ดูกรอุทายี บางคราวตถาคตนี้ ฉันจังหันเพียง เสมอขอบมาตรนี้บ้าง ยิ่งกว่านี้บ้าง นี่แหละจะเชื่อคำหน้าหรือคำหลังก็จะผิด ครั้นจะเชื่อคำหลัง คำหน้าก็จะผิด อยํ ปญฺโห อันว่าปริศนานี้ อุภโต โกฏิโก มีเงื่อนเป็นสองไม่ต้องกัน นิมนต์พระ ผู้เป็นเจ้าวิสัชนาให้แจ้งในกาลบัดนี้ พระนาคเสนถวายพระพรว่า มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร ซึ่ง สมเด็จพระศาสดาจารย์มีพระพุทธฎีกาตรัสว่า ภิกษุไม่ควรประมาทในการบิณฑบาตเลี้ยงท้อง และควรเป็นผู้สำรวมท้องของตน พระพุทธฏีกานี้ปรากฏทั่วไปแก่พระอรหันต์เจ้า และ พระปัจเจกสัมพุทธเจ้า และพระสัพพัญญูเจ้าทั้งหลาย และคำนั้นเป็นสภาววจนะกล่าวโดยแท้ ในทางธรรม มหาราช ดูกรสมเด็จบรมบพิตรพระราชสมภาร บุคคลประกอบการมิได้สำรวม ท้องนั้น ปาณํปิ หนติ ย่อมฆ่าตีซึ่งสัตว์บ้าง อทินฺนํปิ อาทิยติ ถือเอาทรัพย์อันเจ้าของมิได้ ให้บ้าง ปรทารํปิ คจฺฉติ ส้องเสพกาเมสุมิจฉาจารบ้าง มุสาปิ ภณติ เจรจามุสาส่อเสียด สัมผัปปลาปวาทตลกคะนอง ผรุสาวหยาบช้าด่าทอล่อลวงท่านเป็นการมุสาวาทบ้าง มชฺชํปิ ปิวติ ดื่มกินซึ่งสุรายาเมาเพื่อจะเลี้ยงท้องของอาตมาบ้าง มาตรํปิ ชีวิตา โวโรเปติ ปลงเสีย ซึ่งชีวิตมารดาบิดาบ้าง ฆ่าเสียซึ่งพระอรหันต์บ้าง กระทำสังฆเภทและโลหิตุปบาทด้วยจิต อาฆาตประทุษร้ายบ้าง ทั้งนี้ก็หมายจะให้เกิดลาภสักการะเลี้ยงท้องของตนจึงกระทำไป จะเหมือนหนึ่งใครเล่าบพิตรพระราชสมภาร ปานดุจเทวทัต อุทเร อสญฺญโม มิได้สำรวมท้อง ของอาตมา สงฺฆํ ภินฺทิตฺวา กระทำสังฆเภท เหตุฉะนี้จึงไปไหม้อยู่ในอวิจีนรกมีกำหนดกัลป์ หนึ่ง นี่แหละสมเด็จพระพิชิตมารโมลีเจ้าพระองค์เห็นเหตุฉะนี้ และกิจเหล่าอื่นซึ่งเป็นคล้ายกับที่ ถวายวิสัชนามาแล้วนั้นเป็นอันมาก จึงตรัสสอนให้สำรวมท้องแห่งอาตมา มหาราช ขอถวายพระพรบพิตรพระราชสมภาร เมื่อโยคาวจรเจ้าผู้ใด มิได้ประมาท ืลืมตนมีเพียรขวนขวายในการสำรวมท้องแล้ว ก็อาจสำเร็จแก่จตุสัจจาภิสมัย คือจะได้สำเร็จแก่ พระอริยาสัจทั้งสี่ มีพระทุกขสัจเป็นต้น มีมัคคสัจเป็นปริโยสาน กระทำสามัญผลทั้งหลายให้ แจ้ว และจะได้พระปฏิสัมภิทา ๔ พระสมาบัติ ๘ และอภิญญา ๖ ประการ ถึงซึ่งภาวะชำนาญ คล่องแคล่ว สำเร็จในสมณธรรมทั้งปวง บพิตรพระราชสมภารจะไม่ได้สวนาการทรงฟังบ้าง แลหรือ ว่ายังมีสุวรรณโปรดกนกแขกเต้าตัวหนึ่ง สำรวมท้องของอาตมา จนโลกไหวตลอดถึงพิภพ ดาวดึงส์ สมเด็จอมริทร์ต้องลงมาปฏิบัติสุวรรณโปดกนั้น ให้ได้รับความสุข ด้วยเดชแห่ง สุวรรณโปดานั้นถือสำรวมท้อง บริโภคอาหารพอให้ชีวิตเป็นไป สมเด็จพระไตรโลกโมลี เจ้าทรงพิจารณาเห็นคุณทั้งหลายเป็นอันมากเห็นปานนี้ จึงมีพระพุทธฎีกาตรัสห้ามมิได้บริโภค จนเหลือประมาณ ให้รับประทานพอควรแก่ท้อง สำรวมท้องของตนไว้ พระพุทธฎีกาที่ตรัสกับ พระอทายีว่า ดูกรอุทายี ตถาคตนี้บริโภคอาหารพอประมาณเสมอขอบบาตรนี้บ้าง อปฺเปกทา บางคาบเล่าตถาคตบริโภคยิ่งไปกว่านั้น สมเด็จพระสัพพัญญูเจ้าตรัสทั้งนี้ด้วยสามารถพระองค์ ขาดกิเลสสำเร็จแก่พระโพธิญาณแล้ว ได้กระทำกิจทุกอย่างอันเป็นจริยาของสมณะเสร็จสิ้นแล้ว มิใช่ผู้จะต้องศึกษาบำเพ็ญเพียงสืบต่อไป เปรียบปานดุจบุคคลเป็นโรคให้ลงให้รากและเป็นไข้ ต่างๆ หมอก็ห้ามของแสลง เพื่อจะให้สบายหายโรคจึงห้ามของแสลงสำรวมท้องของอาตมาไว้ ฉันใด อนึ่งบุคคลที่ประกอบด้วยกิเลส ยังมิได้แจ้งเหตุในพระจตุราริยสัจนั้นเหมือนบุคคลเป็น ไข้พึงให้สำรวมท้องของอาตมาไปกว่าจะขาดจากกิเลส เมื่อขาดจากกิเลสแล้ว จะสำรวมก็ได้ ไม่สำรวมก็ได้ อุปมาฉันใดนะบพิตรพระราชสมภาร เปรียบปานดุจแก้วมณีอันดีมีรัศมีเลื่อม ประภัสสรเป็นแก้วอันมีค่า มีชาติอันบริสุทธิ์ส่งสี จะได้มีกิจต้องขัดหามิได้ อันพุทธวิสัยนั้นมี พระบารมีเปี่ยมแล้ว และจะหาซึ่งโทษที่จะกีดกั้นอยู่มิได้ อุปไมยเหมือนแก้วมณีมีรัศมีอัน บริสุทธิ์นั้น ขอถวายพระพร สมเด็จพระเจ้ามิลินท์ปิ่นประชากรได้ทรงก็ทรงพระโสมนัสตรัสว่า สมฺปฏิจฺฉามิ โยม จะรับไว้เป็นข้อวัตรปฏิบัติแห่งกุลบุตรอันเกิดมาภายหลัง อันเป็นปัจฉิมาชนตาในกาลบัดนี้ อุติฏฐอุทรปัญหา คำรบ ๗ จบเพียงนี้

เนื้อความมิลินทปัญหา หน้าที่ ๓๑๓ - ๓๑๕. http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=131 สารบัญมิลินทปัญหา http://84000.org/tipitaka/milin/milin.php?i=0#item_131