บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๓

หน้าที่ ๑๑๑.

วิหารทานํ สํฆสฺส อคฺคํ พุทฺเธน วณฺณิตํ ตสฺมา หิ ปณฺฑิโต โปโส สมฺปสฺสํ อตฺถมตฺตโน. วิหาเร การเย รมฺเม วาสเยตฺถ พหุสฺสุเต เตสํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ วตฺถเสนาสนานิ จ. ทเทยฺย อุชุภูเตสุ วิปฺปสนฺเนน เจตสา เต ตสฺส ธมฺมํ เทเสนฺติ สพฺพทุกฺขาปนูทนํ. ยํ โส ธมฺมํ อิธญฺาย ปรินิพฺพาติ อนาสโว"ติ ^๑- เอวํ "อยมฺปิ อาวาเส อานิสํโส, อยมฺปิ อาวาเส อานิสํโส"ติ พหุเทว รตฺตึ อติเรกตรํ ทิยฑฺฒยามํ อาวาสานิสํสกถํ กเถสิ. ตตฺถ อิมา ตาว คาถาย สงฺคหํ อารูฬฺหา, ปกิณฺณกธมฺมเทสนา ปน สงฺคหํ นาโรหติ. สนฺทสฺเสตฺวาติอาทีนิ วุตฺตฏฺาเนว. อภิกฺกนฺตาติ อติกฺกนฺตา เทฺว ยามา คตา. ยสฺส ทานิ กาลํ มญฺถาติ ยสฺส ตุเมฺห คมนสฺส กาลํ มญฺถ, คมนกาโล ตุมฺหากํ, คจฺฉถาติ วุตฺตํ โหติ. กสฺมา ปน ภควา เต อุยฺโยเชสีติ? อนุกมฺปาย. สุขุมาลา หิ เต, ติยามรตฺตึ นิสีทิตฺวา วีตินาเมนฺตานํ สรีเร อาพาโธ อุปฺปชฺเชยฺย, ภิกฺขุสํโฆปิ มหา, ตสฺส านนิสชฺชานํ โอกาโส ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ อุภยานุกปฺปาย อุยฺโยเชสิ. วิคตถินมิทฺโธติ ตตฺร กิร ภิกฺขู ยามทฺวยํ ิตาปิ นิสินฺนาปิ อจาลยึ, ^๒- ปจฺฉิมยาเม ปน อาหาโร ปริณมติ, ตสฺส ปริณตตฺตา ภิกฺขุสํโฆ วิคตถินมิทฺโธ ชาโตติ อการณเมตํ. พุทฺธานํ หิ กถํ สุณนฺตสฺส กายิกเจตสิกทรถา น โหนฺติ, กายจิตฺตลหุตาทโย อุปฺปชฺชนฺติ, เตน เตสํ เทฺว ยาเม ิตานมฺปิ นิสินฺนานมฺปิ @เชิงอรรถ: ^๑ วิ. จูฬ. ๗/๒๙๕/๖๑ ^๒ สี. อาลสึสุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๒.

ธมฺมํ สุณนฺตานํ ถินมิทฺธํ วิคตํ, ปจฺฉิมยาเมปิ สมปตฺเต ตถา วิคตเมว ชาตํ. เตนาห "วิคตถินมิทฺโธ"ติ. ปิฏฺิ เม อาคิลายตีติ กสฺมา อาคิลายติ? ภควโต หิ ฉพฺพสฺสานิ มหาปธานํ ปทหนฺตสฺส มหนฺตํ กายทุกฺขํ อโหสิ, อถสฺส อปรภาเค มหลฺลกกาเล ปิฏฺิวาโต ^๑- อุปฺปชฺชีติ อการณํ วา เอตํ, ปโหติ หิ ภควา อุปฺปนฺนํ เวทนํ วิกฺขมฺเภตฺวา เอกมฺปิ เทฺวปิ สตฺตาหานิ เอกปลฺลงฺเกน นิสีทิตุํ. สนฺถาคารสาลํ ปน จตูหิ อิริยาปเถหิ ปริภุญฺชิตุกาโม อโหสิ. ตตฺถ ปาทโธวนโต ^๒- ยาว ธมฺมาสนา อคมาสิ, เอตฺตเก าเน คมนํ นิปฺผนฺนํ. ธมฺมาสนํ สมฺปตฺโต ^๓- โถกํ ตฺวา นิสีทิ, เอตฺตเก าเน านํ นิปฺผนฺนํ. เทฺวยามํ ธมฺมาสเน นิสีทิ `เอตฺตเก าเน นิสชฺชา นิปฺผนฺนา. อิทานิ ทกฺขิเณน ปสฺเสน โถกํ นิปนฺเน สยนํ นิปฺผชฺชิสฺสตีติ เอวํ จตูหิ อิริยปเถหิ ปริภุญฺชิตุกาโม อโหสิ. อุปาทินฺนกสรีรญฺจ นาม "โน อาคิลายตี"ติ น วตฺตพฺพํ, ตสฺมา จิรนิสชฺชาย สญฺชาตํ อปฺปกมฺปิ อาคิลายนํ คเหตฺวา เอวมาห. สงฺฆาฏึ ปญฺาเปตฺวาติ สนฺถาคารสฺส กิร เอกปสฺเส เต ราชาโน ปฏสาณิโย ปริกฺขิปาเปตฺวา กปฺปิยมญฺจกํ ปญฺาเปตฺวา กปฺปิยปจฺจตฺถรเณน อตฺถริตฺวา อุปริ สุวณฺณตารกคนฺธมาลาทิทามปฏิมณฺฑิตํ วิตานํ พนฺธิตฺวา คนฺธเตลปฺปทีปํ อาโรปยึสุ "อปฺเปว นาม สตฺถา ธมฺมาสนโต วุฏฺาย โถกํ วิสมนฺโต อิธ นิปชฺเชยฺย, เอวํ โน อิมํ สนฺถาคารํ ภควตา จตูหิ อิริยาปเถหิ ปริภุตฺตํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสตี"ติ. สตฺถาปิ ตเทว สนฺธาย ตตฺถ สงฺฆาฏึ ปญฺาเปตฺวา นิปชฺชิ. อุฏฺานสญฺ มนสิกริตฺวาติ "เอตฺตกํ กาลํ อติกฺกมิตฺวา วุฏฺหิสฺสามี"ติ วุฏฺานสญฺ จิตฺเต เปตฺวา, ตญฺจ โข อนิทฺทายนฺโตว เถรสฺส ธมฺมกถํ สุณมาโน. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปิฏฺิโรโค ^๒ สี.,ก. หตฺถปาทโธวนฏฺานโต ^๓ ฉ.ม. ปตฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๓.

อวสฺสุตปริยายนฺติ อวสฺสุตสฺส ปริยายํ, อวสฺสุตสฺส การณนฺติ อตฺโถ. อธิมุจฺจตีติ กิเลสาธิมุจฺจเนน มุจฺจติ, คิทฺโธ โหติ. พฺยาปชฺชตีติ พฺยาปาทวเสน ปูติจิตฺโต โหติ. จกฺขุโตติ จกฺขุภาเวน. มาโรติ กิเลสมาโรปิ เทวปุตฺตมาโรปิ. โอตารนฺติ วิวรํ. อารมฺมณนฺติ ปจฺจยํ. นฬาคารติณาคารํ วิย หิ สวิเสวนานิ อายตนานิ, ติณุกฺกา วิย กิเลสุปฺปตฺติรหํ อารมฺมณํ, ติณุกฺกาย ปิตปิตฏฺาเน องฺคารสฺส ปชฺชลนํ ^๑- วิย อารมฺมเณ อาปาถมาคเต กิเลสานํ อุปฺปตฺติ. เตน วุตฺตํ ลเภถ มาโร โอตารนฺติ. สุกฺกปกฺเข พหลมตฺติกปิณฺฑาวเลปนํ กูฏาคารํ วิย นิพฺพิเสวนานิ อายตนานิ, ติณุกฺกา วิย วุตฺตปฺปการํ อารมฺมณํ, ติณุกฺกาย ปิตปิตฏฺาเน นิพฺพาปนํ วิย นิพฺพิเสวนานํ อายตนานํ อารมฺมเณ อาปาถมาคเต กิเลสปริฬาหสฺส อนุปฺปตฺติ. เตน วุตฺตํ เนว ลเภถ มาโร โอตารนฺติ.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๑๑๑-๑๑๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=13&A=2418&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=2418&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=326 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=4975 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=4608 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=4608 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_18