บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๔

หน้าที่ ๓๒๓.

เตหิ ธมฺเมหีติ เตหิ ปฐวิอาทีหิ จ จกฺขาทีหิ จ ธมฺเมหิ. วินา น วตฺตนฺตีติ น หิ ตถา ตถา สนฺนิวิฏฺเฐ ปฐวิอาทิธมฺเม มุญฺจิตฺวา เทหา นาม สนฺติ. ธมฺเมหิ วินา น วตฺตตีติ เทโห อวยเวหิ อวยวธมฺเมหิ วินา น วตฺตติ น อุปลพฺภติ. เอวํ สนฺเต กิมฺหิ ตตฺถ มนํ นิเวสเยติ กิมฺหิ กึ ปฐวิยํ, อุทาหุ อาปาทิเก เทโหติ วา หตฺถปาทาทีนีติ วา มนํ มนสญฺญํ นิเวเสยฺย. ยสฺมา ปฐวิอาทิปสาทธมฺมมตฺเต เอสา สมญฺญา, ยทิทํ เทโหติ วา หตฺถปาทาทีนีติ วา สตฺโตติ วา อิตฺถีติ วา ปุริโสติ วา, ตสฺมา น เอตฺถ ชานโต โกจิ อภินิเวโส โหตีติ. ยถา หริตาเลน มกฺขิตํ, อทฺทส จิตฺติกํ ภิตฺติยา กตนฺติ ยถา กุสเลน จิตฺตกาเรน ภิตฺติยํ หริตาเลน มกฺขิตํ ลิตฺตํ เตน เลปํ ทตฺวา กตํ อาลิขิตํ จิตฺติกํ อิตฺถิรูปํ อทฺทส ปสฺเสยฺย. ตตฺถ ยา อุปถมฺภนเขปนาทิกิริยาสมฺปตฺติยา มานุสิกา นุ โข อยํ ภิตฺติ อปสฺสาย ฐิตาติ สญฺญา, สา นิรตฺถกา มนุสฺสภาว- สงฺขาตสฺส อตฺถสฺส ตตฺถ อภาวโต, มานุสีติ ปน เกวลํ ตหึ ตสฺส จ วิปรีตทสฺสนํ, ยาถาวโต คหณํ น โหติ, ธมฺมปุญฺชมตฺเต อิตฺถิปุริสาทิคหณมฺปิ เอวํ สมฺปทมิทํ ทฏฺฐพฺพนฺติ อธิปฺปาโย. มายํ วิย อคฺคโต กตนฺติ มายากาเรน ปุรโต อุปฏฺฐาปิตํ มายาสทิสํ. สุปินนฺเตว สุวณฺณปาทปนฺติ สุปินเมว สุปินนฺตํ, ตตฺถ อุปฏฺฐิตสุวณฺณมยรุกฺขํ วิย. อุปคจฺฉสิ อนฺธ ริตฺตกนฺติ อนฺธพาล ริตฺตกํ ตุจฺฉกํ อนฺโตสารรหิตํ อิมํ อตฺตภาวํ "เอตํ มมา"ติ สารวนฺตํ วิย อุปคจฺฉสิ อภินิวิสสิ. ชนมชฺเฌริว รุปฺปรูปกนฺติ มายากาเรน มหาชนมชฺเฌ ทสฺสิตํ รูปิยรูปสทิสํ สารํ วิย อุปฏฺฐหนฺตํ, อสารนฺติ อตฺโถ. วฏฺฏนิริวาติ ลาขาย คุฬิกา วิย. โกฏโรหิตาติ โกฏเร รุกฺขสุสิเร ฐปิตา. มชฺเฌ ปุพฺพุฬกาติ อกฺขิทลมชฺเฌ ฐิตชลปุพฺพุฬสทิสา. สอสฺสุกาติ อสฺสุชลสหิตา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๔.

ปีฬโกฬิกาติ อกฺขิคูถโก. เอตฺถ ชายตีติ เอตสฺมึ อกฺขิมณฺฑเล อุโภสุ โกฏีสุ วิสคนฺธํ วายนฺโต นิพฺพตฺตติ. ปีฬโกฬิกาติ วา อกฺขิทเลสุ นิพฺพตฺตนกา ปีฬกา วุจฺจติ. วิวิธาติ เสตนีลมณฺฑลานญฺเจว รตฺตปีตาทีนํ สตฺตนฺตํ ปฏลานญฺจ วเสน อเนกวิธา. จกฺขุวิธาติ จกฺขุภาคา จกฺขุปฺปการา วา ตสฺส อเนกกลาปคตภาวโต ^๑-. ปิณฺฑิตาติ สมุทิตา. เอวํ จกฺขุสฺมึ สารชฺชนฺตสฺส จกฺขุโน อสุภตํ อนวฏฺฐิตตาย อนิจฺจตญฺจ วิภาเวสิ. วิภาเวตฺวา จ ยถา นาม โกจิ โลภนียํ ภณฺฑํ คเหตฺวา โจรกนฺตารํ ปฏิปชฺชนฺโต โจเรหิ ปลิพุทฺโธ ตํ โลภนียภณฺฑํ ทตฺวา คจฺฉติ, เอวเมว จกฺขุมฺหิ สารตฺเตน เตน ปุริเสน ปลิพุทฺธา เถรี อตฺตโน จกฺขุํ อุปฺปาเฏตฺวา ตสฺส อทาสิ. เตน วุตฺตํ "อุปฺปาฏิย จารุทสฺสนา"ติอาทิ. ตตฺถ อุปฺปาฏิยาติ อุปฺปาเฏตฺวา จกฺขุ- กูปโต นีหริตฺวา. จารุทสฺสนาติ ปิยทสฺสนา มโนหรทสฺสนา. น จ ปชฺชิตฺถาติ ตสฺมึ จกฺขุสฺมึ สงฺคํ นาปชฺชิ. อสงฺคมานสาติ กตฺถจิปิ อารมฺมเณ อนาสตฺตจิตฺตา. หนฺท เต จกฺขุนฺติ ตยา กามิตํ ตโต เอว มยา ทินฺนตฺตา เต จกฺขุสญฺญิตํ อสุจิปิณฺฑํ คณฺห, คเหตฺวา หรสฺสุ ปสาทยุตฺตํ อิจฺฉิตํ ฐานํ เนหิ. ตสฺส จ วิรมาสิ ตาวเทติ ตสฺส ธุตฺตปุริสสฺส ตาวเทว อกฺขิมฺหิ อุปฺปาฏิตกฺ- ขเณ เอว ราโค วิคจฺฉิ. ตตฺถาติ อกฺขิมฺหิ, ตสฺสํ วา เถริยํ. อถวา ตตฺถาติ ตสฺมึเยว ฐาเน. ขมาปยีติ ขมาเปสิ. โสตฺถิ สิยา พฺรหฺมจารินีติ เสฏฺฐจารินิ มเหสิเก ตุยฺหํ อาโรคฺยเมว ภเวยฺย. น ปุโน เอทิสกํ ภวิสฺสตีติ อิโต ปรํ เอวรูปํ อนาจารจรณํ น ภวิสฺสติ, น กริสฺสามีติ อตฺโถ. อาสาทิยาติ ฆฏฺเฏตฺวา. เอทิสนฺติ เอวรูปํ สพฺพตฺถ วีตราคํ. อคฺคึ ปชฺชลิตํว ลิงฺคิยาติ ปชฺชลิตํ อคฺคึ อาลิงฺเคตฺวา วิย. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อเนกกุณปคฺคหณ...

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒๕.

ตโตติ ตสฺมา ธุตฺตปุริสา. สา ภิกฺขุนีติ สา สุภา ภิกฺขุนี. อคมี พุทฺธวรสฺส สนฺติกนฺติ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺติกํ อุปคจฺฉิ อุปสงฺกมิ. ปสฺสิย วรปุญฺญ- ลกฺขณนฺติ อุตฺตเมหิ ปุญฺญสมฺภาเรหิ นิพฺพตฺตมหาปุริสลกฺขณํ ทิสฺวา. ยถา ปุราณกนฺติ โปราณกํ วิย อุปฺปาฏนโต ปุพฺเพ วิย จกฺขุ ปฏิปากติกํ อโหสิ. ยเมตฺถ อนฺตรนฺตรา น วุตฺตํ, ตํ วุตฺตนยตฺตา สุวิญฺเญยฺยเมว. สุภาชีวกมฺพวนิกาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ตึสนิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้า ๓๒๓-๓๒๕. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=34&A=6951&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=6951&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=472 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9927 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9954 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9954 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26