วินยปิฏเก มหาวคฺคสฺส
ทุติโย ภาโค
----------
จมฺมกฺขนฺธกํ
[๑] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ
ปพฺพเต ฯ เตน โข ปน สมเยน ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร
อสีติยา คามิกสหสฺเสสุ ๑- อิสฺสริยาธิปจฺจํ ๒- รชฺชํ กาเรติ ฯ
เตน โข ปน สมเยน จมฺปายํ โสโณ นาม โกฬิวิโส เสฏฺฐิปุตฺโต
สุขุมาโล โหติ ฯ ตสฺส ปาทตเลสุ โลมานิ ชาตานิ โหนฺติ ฯ
อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ตานิ อสีตึ คามิกสหสฺสานิ
สนฺนิปาตาเปตฺวา เกนจิเทว กรณีเยน โสณสฺส โกฬิวิสสฺส สนฺติเก
ทูตํ ปาเหสิ อาคจฺฉตุ โสโณ อิจฺฉามิ โสณสฺส อาคตนฺติ ฯ
{๑.๑} อถโข โสณสฺส โกฬิวิสสฺส มาตาปิตโร โสณํ โกฬิวิสํ
เอตทโวจุํ ราชา เต ตาต โสณ ปาเท ทกฺขิตุกาโม มา โข ตฺวํ
ตาต โสณ เยน ราชา เตน ปาเท อภิปฺปสาเรยฺยาสิ รญฺโญ ปุรโต
ปลฺลงฺเกน นิสีท นิสินฺนสฺส เต ราชา ปาเท ทกฺขิสฺสตีติ ฯ อถโข
โสณํ โกฬิวิสํ สิวิกาย อาเนสุํ ฯ อถโข โสโณ โกฬิวิโส เยน ราชา
มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ
มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ อภิวาเทตฺวา รญฺโญ ปุรโต ปลฺลงฺเกน นิสีทิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. คามสหสฺเสสุ ฯ ๒ ม. ยุ. อิสฺสราธิปจฺจํ ฯ
อทฺทสา ๑- โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร โสณสฺส โกฬิวิสสฺส
ปาทตเลสุ โลมานิ ชาตานิ ฯ [๒]- อถโข ราชา มาคโธ เสนิโย
พิมฺพิสาโร ตานิ อสีตึ คามิกสหสฺสานิ ทิฏฺฐธมฺมิเก อตฺเถ อนุสาสิตฺวา
อุยฺโยเชสิ ตุเมฺห ขฺวตฺถ ภเณ มยา ทิฏฺฐธมฺมิเก อตฺเถ อนุสาสิตา
คจฺฉถ ภควนฺตํ ๓- ปยิรูปาสถ โส โน ภควา สมฺปรายิเก อตฺเถ
อนุสาสิสฺสตีติ ฯ อถโข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ เยน คิชฺฌกูโฏ
ปพฺพโต เตนุปสงฺกมึสุ ฯ
{๑.๒} เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สาคโต ภควโต อุปฏฺฐาโก
โหติ ฯ อถโข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ เยนายสฺมา สาคโต
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาคตํ เอตทโวจุํ อิมานิ
ภนฺเต อสีติ คามิกสหสฺสานิ อิธูปสงฺกนฺตานิ ๔- ภควนฺตํ ทสฺสนาย
สาธุ มยํ ภนฺเต ลเภยฺยาม ภควนฺตํ ทสฺสนายาติ ฯ เตนหิ ตุเมฺห
อายสฺมนฺโต มุหุตฺตํ อิเธว ตาว โหถ ยาวาหํ ภควนฺตํ ปฏิเวเทมีติ ฯ
อถโข อายสฺมา สาคโต เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ ปุรโต
เปกฺขมานานํ ปาฏิกาย นิมฺมุชฺชิตฺวา ภควโต ปุรโต อุมฺมุชฺชิตฺวา
ภควนฺตํ เอตทโวจ อิมานิ ภนฺเต อสีติ คามิกสหสฺสานิ
อิธูปสงฺกนฺตานิ ๕- ภควนฺตํ ทสฺสนาย ยสฺสทานิ ภนฺเต
ภควา กาลํ มญฺญตีติ ฯ เตนหิ ตฺวํ สาคต วิหารปฺปจฺฉายายํ
อาสนํ ปญฺญาเปหีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อทฺทส ฯ ๒ โป. ทิสฺวาน ฯ ๓ ม. ยุ. ตํ ภควนฺตํ ฯ
@๔-๕ ม. อิธูปสงฺกมนฺตานิ ฯ
สาคโต ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ปีฐํ คเหตฺวา ภควโต ปุรโต
นิมฺมุชฺชิตฺวา เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ ปุรโต เปกฺขมานานํ
ปาฏิกาย อุมฺมุชฺชิตฺวา วิหารปฺปจฺฉายายํ อาสนํ ปญฺญาเปสิ ฯ
อถโข ภควา วิหารา นิกฺขมิตฺวา วิหารปฺปจฺฉายายํ ปญฺญตฺเต
อาสเน นิสีทิ ฯ อถโข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ เยน ภควา
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ ฯ อถโข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ อายสฺมนฺตํเยว
สาคตํ สมนฺนาหรนฺติ โน ตถา ภควนฺตํ ฯ
{๑.๓} อถโข ภควา เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ เจตสา
เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อายสฺมนฺตํ สาคตํ อามนฺเตสิ เตนหิ
ตฺวํ สาคต ภิยฺโยโส มตฺตาย อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อิทฺธิปาฏิหาริยํ
ทสฺเสหีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา สาคโต ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา
เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อากาเส อนฺตลิกฺเข จงฺกมติปิ ติฏฺฐติปิ
นิสีทติปิ เสยฺยํปิ กปฺเปติ ปธูปายติปิ ๑- ปชฺชลติปิ อนฺตรธายติปิ ฯ
อถโข อายสฺมา สาคโต อากาเส อนฺตลิกฺเข อเนกวิหิตํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ
อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ
เอตทโวจ สตฺถา เม ภนฺเต ภควา สาวโกหมสฺมิ สตฺถา เม ภนฺเต
ภควา สาวโกหมสฺมีติ ฯ อถโข ตานิ อสีติ คามิกสหสฺสานิ อจฺฉริยํ
วต โภ อพฺภุตํ วต โภ สาวโก หิ ๒- นาม เอวํมหิทฺธิโก ภวิสฺสติ
เอวํมหานุภาโว อโห นูน สตฺถาติ ภควนฺตํเยว สมนฺนาหรนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ธูมายติปิ ฯ ยุ. ธูปายติปิ ฯ ๒ ม. ยุ. ปิ ฯ
โน ตถา อายสฺมนฺตํ สาคตํ ฯ อถโข ภควา เตสํ อสีติยา
คามิกสหสฺสานํ เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อนุปุพฺพีกถํ
กเถสิ เสยฺยถีทํ ทานกถํ สีลกถํ สคฺคกถํ กามานํ อาทีนวํ
โอการํ สงฺกิเลสํ เนกฺขมฺเม อานิสํสํ ปกาเสสิ ฯ ยทา เต ภควา
อญฺญาสิ กลฺลจิตฺเต มุทุจิตฺเต วินีวรณจิตฺเต อุทคฺคจิตฺเต
ปสนฺนจิตฺเต อถ ยา พุทฺธานํ สามุกฺกํสิกา ธมฺมเทสนา ตํ
ปกาเสสิ ทุกฺขํ สมุทยํ นิโรธํ มคฺคํ ฯ
{๑.๔} เสยฺยถาปิ นาม สุทฺธํ วตฺถํ อปคตกาฬกํ สมฺมเทว รชนํ
ปฏิคฺคเณฺหยฺย เอวเมว เตสํ อสีติยา คามิกสหสฺสานํ ตสฺมึเยว
อาสเน วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ
สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ เต ทิฏฺฐธมฺมา ปตฺตธมฺมา วิทิตธมฺมา
ปริโยคาฬฺหธมฺมา ติณฺณวิจิกิจฺฉา วิคตกถํกถา เวสารชฺชปฺปตฺตา
อปรปฺปจฺจยา สตฺถุ สาสเน ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต
อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย
ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา
เตลปฺปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ เอวเมว ภควตา
อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต เอเต มยํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ
คจฺฉาม ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ อุปาสเก โน ภควา ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค ปาณุเปเต สรณงฺคเตติ ฯ
[๒] อถโข โสณสฺส โกฬิวิสสฺส เอตทโหสิ ยถา ยถา โข
อหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ นยิทํ สุกรํ อคารํ
อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ
จริตุํ ยนฺนูนาหํ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ
อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยนฺติ ฯ อถโข ตานิ
อสีติ คามิกสหสฺสานิ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ
{๒.๑} อถโข โสโณ โกฬิวิโส อจิรปกฺกนฺเตสุ อสีติยา
คามิกสหสฺเสสุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โสโณ
โกฬิวิโส ภควนฺตํ เอตทโวจ ยถา ยถาหํ ภนฺเต ภควตา ธมฺมํ
เทสิตํ อาชานามิ นยิทํ สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ
เอกนฺตปริสุทฺธํ สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ อิจฺฉามหํ ภนฺเต
เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา
อนคาริยํ ปพฺพชิตุํ ปพฺพาเชตุ มํ ภนฺเต ภควาติ ฯ อลตฺถ
โข โสโณ โกฬิวิโส ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ อลตฺถ อุปสมฺปทํ ฯ
อจิรุปสมฺปนฺโน จ ปนายสฺมา โสโณ สีตวเน วิหรติ ฯ ตสฺส
อจฺจารทฺธวิริยสฺส จงฺกมโต ปาทา ภิชฺชึสุ ฯ จงฺกโม โลหิเตน
ผุฏฺโฐ ๑- โหติ เสยฺยถาปิ ควาฆาตนํ ฯ อถโข อายสฺมโต
โสณสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ผุโฏ ฯ
เย โข เกจิ ภควโต สาวกา อารทฺธวิริยา วิหรนฺติ อหนฺเตสํ
อญฺญตโร อถ จ ปน เม นานุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ
สํวิชฺชนฺติ โข ปน เม กุเล โภคา สกฺกา โภเค จ ภุญฺชิตุํ ปุญฺญานิ
จ กาตุํ ยนฺนูนาหํ หีนายาวตฺติตฺวา โภเค จ ภุญฺเชยฺยํ ปุญฺญานิ
จ กเรยฺยนฺติ ฯ
{๒.๒} อถโข ภควา อายสฺมโต โสณสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย
เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย
ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต
อนฺตรหิโต สีตวเน ปาตุรโหสิ ฯ อถโข ภควา สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ
สทฺธึ เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต เยนายสฺมโต โสณสฺส จงฺกโม
เตนุปสงฺกมิ ฯ อทฺทสา ๑- โข ภควา อายสฺมโต โสณสฺส จงฺกมํ
โลหิเตน ผุฏฺฐํ ๒- ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ กสฺส นฺวายํ ภิกฺขเว
จงฺกโม โลหิเตน ผุฏฺโฐ เสยฺยถาปิ ควาฆาตนนฺติ ฯ อายสฺมโต
ภนฺเต โสณสฺส อจฺจารทฺธวิริยสฺส จงฺกมโต ปาทา ภิชฺชึสุ ตสฺสายํ
จงฺกโม โลหิเตน ผุฏฺโฐ เสยฺยถาปิ ควาฆาตนนฺติ ฯ
{๒.๓} อถโข ภควา เยนายสฺมโต โสณสฺส วิหาโร เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อายสฺมาปิ โข
โสโณ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ โสณํ ภควา เอตทโวจ นนุ เต โสณ
รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ
เย โข เกจิ ภควโต สาวกา อารทฺธวิริยา วิหรนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อทฺทส ฯ ๒ ม. ยุ. ผุฏํ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
อหนฺเตสํ อญฺญตโร อถ จ ปน เม นานุปาทาย อาสเวหิ
จิตฺตํ วิมุจฺจติ สํวิชฺชนฺติ โข ปน เม กุเล โภคา สกฺกา
โภเค จ ภุญฺชิตุํ ปุญฺญานิ จ กาตุํ ยนฺนูนาหํ หีนายาวตฺติตฺวา
โภเค จ ภุญฺเชยฺยํ ปุญฺญานิ จ กเรยฺยนฺติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ ฯ
ตํ กึ มญฺญสิ โสณ กุสโล ตฺวํ ปุพฺเพ อาคาริกภูโต วีณาย
ตนฺติสฺสเรติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา
เต วีณาย ตนฺติโย อจฺจายิกา ๑- โหนฺติ อปินุ เต วีณา ตสฺมึ
สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเตติ ฯ
ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา เต วีณาย ตนฺติโย อติสิถิลา
โหนฺติ อปินุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา
วาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเตติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา เต
วีณาย ตนฺติโย เนว อจฺจายิกา โหนฺติ นาติสิถิลา สเม
คุเณ ปติฏฺฐิตา อปินุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ
กมฺมญฺญา วาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ ฯ
{๒.๔} เอวเมว โข โสณ อจฺจารทฺธวิริยํ อุทฺธจฺจาย สํวตฺตติ
อติลีนวิริยํ โกสชฺชาย สํวตฺตติ ตสฺมาติห ตฺวํ โสณ วิริยสมตํ
อธิฏฺฐาหิ ๒- อินฺทฺริยานญฺจ สมตํ ปฏิวิชฺฌ ตตฺถ จ นิมิตฺตํ
คณฺหาหีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา โสโณ ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ
{๒.๕} อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ โสณํ อิมินา
โอวาเทน โอวทิตฺวา เสยฺยถาปิ นาม พลวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อจฺจายตา ฯ ๒ ม. ยุ. อธิฏฺฐห ฯ
ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ
สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว สีตวเน อายสฺมโต โสณสฺส ปมุเข
อนฺตรหิโต คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ปาตุรโหสิ ฯ อถโข อายสฺมา
โสโณ อปเรน สมเยน วิริยสมตํ อธิฏฺฐาสิ อินฺทฺริยานญฺจ
สมตํ ปฏิวิชฺฌิ ตตฺถ จ นิมิตฺตํ อคฺคเหสิ ฯ
{๒.๖} อถโข อายสฺมา โสโณ เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี
ปหิตตฺโต วิหรนฺโต นจิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา ๑- สมฺมเทว
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ๒- ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ ขีณา
ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺญาสิ ๓- ฯ
อญฺญตโร จ ปนายสฺมา โสโณ อรหตํ อโหสิ ฯ
[๓] อถโข อายสฺมโต โสณสฺส อรหตฺตํ ปตฺตสฺส เอตทโหสิ
ยนฺนูนาหํ ภควโต สนฺติเก อญฺญํ พฺยากเรยฺยนฺติ ฯ อถโข
อายสฺมา โสโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา
โสโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ โย โส ภนฺเต ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว
วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณ-
ภวสํโยชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต โส ฉฏฺฐานานิ อธิมุตฺโต โหติ
เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต
โหติ อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กุลปุตฺโต ฯ ๒ ม. ปพฺพชติ ฯ ๓ โป. ม. อภิญฺญาสิ ฯ
โหติ อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ
{๓.๑} สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต เอวมสฺส เกวลํ
สทฺธามตฺตกํ นูน อยมายสฺมา นิสฺสาย เนกฺขมฺมาธิมุตฺโตติ น โข
ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ ขีณาสโว ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา กตกรณีโย
กรณียมตฺตานํ อสมนุปสฺสนฺโต กตสฺส วา ปฏิจยํ ขยา ราคสฺส
วีตราคตฺตา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา
เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต
โหติ
{๓.๒} สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต เอวมสฺส
ลาภสกฺการสิโลกํ นูน อยมายสฺมา นิกามยมาโน ปวิเวกาธิมุตฺโตติ ๑-
น โข ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ ขีณาสโว ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา
กตกรณีโย กรณียมตฺตานํ อสมนุปสฺสนฺโต กตสฺส วา ปฏิจยํ
ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส
วีตโทสตฺตา ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา
ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ
{๓.๓} สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต เอวมสฺส
สีลพฺพตปรามาสํ นูน อยมายสฺมา สารโต ปจฺจาคจฺฉนฺโต
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโตติ ๒- น โข ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ
ขีณาสโว ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา กตกรณีโย กรณียมตฺตานํ
อสมนุปสฺสนฺโต กตสฺส วา ปฏิจยํ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ ฯ ๒ ม. อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต โหติ ฯ
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต โหติ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา
อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา
อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา
อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา
ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา
ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา
ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา
อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา
อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา
อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ
{๓.๔} เอวํ สมฺมาวิมุตฺตจิตฺตจิตฺตสฺส ภนฺเต ภิกฺขุโน ภุสา
เจปิ จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส
จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสีกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ ๑-
วยญฺจสฺสานุปสฺสติ ภุสา เจปิ โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทา ... ฆาน-
วิญฺเญยฺยา คนฺธา ... ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา ... กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา ... มโนวิญฺเญยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ
อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสีกตเมวสฺส จิตฺตํ
โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสติ เสยฺยถาปิ ภนฺเต
เสโล ปพฺพโต อจฺฉิทฺโท อสุสิโร เอกฆโน ปุรตฺถิมาย เจปิ
ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภุสา วาตวุฏฺฐิ เนว นํ สงฺกมฺเปยฺย น
สมฺปกมฺเปยฺย น สมฺปเวเธยฺย ปจฺฉิมาย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อาเนชฺชปฺปตฺตํ ฯ
ภุสา วาตวุฏฺฐิ ฯเปฯ อุตฺตราย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภุสา
วาตวุฏฺฐิ ฯเปฯ ทกฺขิณาย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภุสา
วาตวุฏฺฐิ เนว นํ สงฺกมฺเปยฺย น สมฺปกมฺเปยฺย น สมฺปเวเธยฺย
เอวเมว โข ภนฺเต เอวํ สมฺมาวิมุตฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน ภุสา เจปิ
จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ
ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสีกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ
วยญฺจสฺสานุปสฺสติ ภุสา เจปิ โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทา ...
ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา ... ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา ... กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา ... มโนวิญฺเญยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ
เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสีกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ
อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสตีติ ฯ
[๔] เนกฺขมฺมํ อธิมุตฺตสฺส ปวิเวกญฺจ เจตโส
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺตสฺส อุปาทานกฺขยสฺส จ
ตณฺหกฺขยาธิมุตฺตสฺส อสมฺโมหญฺจ เจตโส
ทิสฺวา อายตนุปฺปาทํ สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจติ
ตสฺส สมฺมาวิมุตฺตสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน
กตสฺส ปฏิจโย นตฺถิ กรณียํ น วิชฺชติ ฯ
เสโล ยถา เอกฆโน วาเตน น สมีรติ
เอวํ รูปา รสา สทฺทา คนฺธา ผสฺสา จ เกวลา
อิฏฺฐา ธมฺมา อนิฏฺฐา จ นปฺปเวเธนฺติ ตาทิโน
ฐิตํ จิตฺตํ วิปฺปมุตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสตีติ ฯ
[๕] อถโข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ เอวํ โข ภิกฺขเว กุลปุตฺตา
อญฺญํ พฺยากโรนฺติ อตฺโถ จ วุตฺโต อตฺตา จ อนุปนีโต อถ จ
ปนิเธกจฺเจ โมฆปุริสา หสมานกํ มญฺเญ อญฺญํ พฺยากโรนฺติ
เต ปจฺฉา วิฆาตํ อาปชฺชนฺตีติ ฯ อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ โสณํ
อามนฺเตสิ ตฺวํ โขสิ โสณ สุขุมาโล อนุชานามิ เต โสณ
เอกปลาสิกํ อุปาหนนฺติ ฯ อหํ โข ภนฺเต อสีติสกฏวาเห หิรญฺญํ ๑-
โอหาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สตฺตหตฺถิกญฺจ อนีกํ [๒]-
ตสฺส เม ภวิสฺสนฺติ วตฺตาโร โสโณ โกฬิวิโส อสีติสกฏวาเห
หิรญฺญํ ๓- โอหาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สตฺตหตฺถิกญฺจ
อนีกํ โสทานายํ เอกปลาสิกาสุ อุปาหนาสุ สตฺโตติ สเจ ภควา
ภิกฺขุสงฺฆสฺส อนุชานิสฺสติ อหํปิ ปริภุญฺชิสฺสามิ โน เจ ภควา
ภิกฺขุสงฺฆสฺส อนุชานิสฺสติ อหํปิ น ปริภุญฺชิสฺสามีติ ฯ อถโข
ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ๔- ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ อนุชานามิ ภิกฺขเว เอกปลาสิกํ อุปาหนํ น ภิกฺขเว
ทิคุณา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ติคุณา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น
คณงฺคณุปาหนา ธาเรตพฺพา โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๖] เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สพฺพนีลิกา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯเปฯ สพฺพปีติกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๓ ม. หิรญฺเญ ฯ ๒ ม. อถาหํ ภนฺเต เอกปลาสิกํ เจ ปริหริสฺสามีติ ทิสฺสติ ฯ
@๔ ยุ. เอตสฺมึ ปกรเณติ อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ
สพฺพโลหิติกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ สพฺพมญฺเชฏฺฐิกา ๑-
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ สพฺพกณฺหา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ
สพฺพมหารงฺครตฺตา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ สพฺพมหานามรตฺตา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ
เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโนติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
น ภิกฺขเว สพฺพนีลิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพปีติกา
อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพโลหิติกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา
น สพฺพมญฺเชฏฺฐิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพกณฺหา
อุปาหนา ธาเรตพฺพา น สพฺพมหารงฺครตฺตา อุปาหนา
ธาเรตพฺพา น สพฺพมหานามรตฺตา อุปาหนา ธาเรตพฺพา โย
ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
{๖.๑} เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู นีลกวทฺธิกา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ ปีตกวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ
โลหิตกวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ มญฺเชฏฺฐิกวทฺธิกา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ กณฺหวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ
มหารงฺครตฺตวทฺธิกา ๒- อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ มหานามรตฺตวทฺธิกา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ
วิปาเจนฺติ เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโนติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ
อาโรเจสุํ ฯ น ภิกฺขเว นีลกวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา
น ปีตกวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น โลหิตกวทฺธิกา
อุปาหนา ธาเรตพฺพา น มญฺชิฏฺฐิกาวทฺธิกา *- อุปาหนา ธาเรตพฺพา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มญฺเจฏฺฐิกา ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. สพฺพมหารงฺครตฺตวทฺธิกา ฯ
@* คำที่ถูก น่าจะเป็น มญฺเชฏฺฐิกวทฺธิกา
น กณฺหวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น มหารงฺครตฺตวทฺธิกา
อุปาหนา ธาเรตพฺพา น มหานามรตฺตวทฺธิกา อุปาหนา
ธาเรตพฺพา โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
{๖.๒} เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ขลฺลกวทฺธา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ ปุฏวทฺธา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ
ปาลิคุณฺฐิมา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ ตูลปุณฺณิกา อุปาหนาโย
ธาเรนฺติ ฯ ติตฺติรปตฺติกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ เมณฺฑวิสาณวทฺธิกา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ อชวิสาณวทฺธิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ
วิจฺฉิกาฬิกา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ โมรปิญฺชปริสิพฺพิตา ๑- อุปาหนาโย
ธาเรนฺติ ฯ จิตฺรา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ
วิปาเจนฺติ เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโนติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
น ภิกฺขเว ขลฺลกวทฺธา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ปุฏวทฺธา
อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ปาลิคุณฺฐิมา อุปาหนา ธาเรตพฺพา
น ตูลปุณฺณิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น ติตฺติรปตฺติกา อุปาหนา
ธาเรตพฺพา น เมณฺฑวิสาณวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น
อชวิสาณวทฺธิกา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น วิจฺฉิกาฬิกา อุปาหนา
ธาเรตพฺพา น โมรปิญฺชปริสิพฺพิตา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น
จิตฺรา อุปาหนา ธาเรตพฺพา โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
{๖.๓} เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สีหจมฺมปริกฺขฏา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ พฺยคฺฆจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. -ปิชฺฌ- ฯ ม. -ปิญฺฉ- ฯ
ธาเรนฺติ ฯ ทีปิจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ
อชินจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ อุทฺทจมฺมปริกฺขฏา
อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ มชฺชาริจมฺมปริกฺขฏา ๑- อุปาหนาโย
ธาเรนฺติ ฯ กาฬกจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ
อุลูกจมฺมปริกฺขฏา ๒- อุปาหนาโย ธาเรนฺติ ฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ
ขียนฺติ วิปาเจนฺติ เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโนติ ฯ ภควโต
เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ น ภิกฺขเว สีหจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา
ธาเรตพฺพา น พฺยคฺฆจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา
น ทีปิจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น อชินจมฺมปริกฺขฏา
อุปาหนา ธาเรตพฺพา น อุทฺทจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา
น มชฺชาริจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา น กาฬกจมฺมปริกฺขฏา
อุปาหนา ธาเรตพฺพา น อุลูกจมฺมปริกฺขฏา อุปาหนา ธาเรตพฺพา
โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๗] อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ อญฺญตเรน ภิกฺขุนา ปจฺฉาสมเณน ฯ
อถโข โส ภิกฺขุ ขญฺชมาโน ภควนฺตํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิ ฯ
อทฺทสา โข อญฺญตโร อุปาสโก คณงฺคณุปาหนํ อาโรหิตฺวา
ภควนฺตํ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน อุปาหนา โอโรหิตฺวา
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มญฺชาริ- ฯ ๒ ม. อุวก- ฯ
อภิวาเทตฺวา เอตทโวจ กิสฺส ภนฺเต อยฺโย ขญฺชตีติ ฯ ปาทา เม
อาวุโส ผาลิตาติ ฯ คณฺห ๑- ภนฺเต อุปาหนาโยติ ฯ อลํ อาวุโส
ปฏิกฺขิตฺตา ภควตา คณงฺคณุปาหนาติ ฯ คณฺหาเหตา ภิกฺขุ
อุปาหนาโยติ ฯ อถโข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ
ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ อนุชานามิ ภิกฺขเว โอมุกฺกํ
คณงฺคณุปาหนํ น ภิกฺขเว นวา คณงฺคณุปาหนา ธาเรตพฺพา
โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๘] เตน โข ปน สมเยน ภควา อชฺโฌกาเส อนุปาหโน
จงฺกมติ ฯ สตฺถา อนุปาหโน จงฺกมตีติ เถรา ภิกฺขู อนุปาหนา
จงฺกมนฺติ ฯ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สตฺถริ อนุปาหเน จงฺกมมาเน
เถเรสุปิ ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ สอุปาหนา จงฺกมนฺติ ฯ
เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา ฯเปฯ เต อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ
กถํ หิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สตฺถริ อนุปาหเน จงฺกมมาเน เถเรสุปิ
ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ สอุปาหนา จงฺกมิสฺสนฺตีติ ฯ
{๘.๑} อถโข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ สจฺจํ กิร
ภิกฺขเว ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สตฺถริ อนุปาหเน จงฺกมมาเน เถเรสุปิ
ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ สอุปาหนา จงฺกมนฺตีติ ฯ สจฺจํ
ภควาติ ฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา กถํ หิ นาม เต ภิกฺขเว โมฆปุริสา
สตฺถริ อนุปาหเน จงฺกมมาเน เถเรสุปิ ภิกฺขูสุ อนุปาหเนสุ
จงฺกมมาเนสุ สอุปาหนา จงฺกมิสฺสนฺติ อิเม หิ นาม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. หนฺท ฯ
ภิกฺขเว คิหิโน โอทาตวสนา ๑- อภิชีวนิกสฺส ๒- สิปฺปสฺส การณา
อาจริเยสุ สคารวา สปฺปติสฺสา สภาควุตฺติกา วิหริสฺสนฺติ อิธ
โข ตํ ภิกฺขเว โสเภถ ยํ ตุเมฺห เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย
ปพฺพชิตา สมานา อาจริเยสุ อาจริยมตฺเตสุ อุปชฺฌาเยสุ
อุปชฺฌายมตฺเตสุ สคารวา สปฺปติสฺสา สภาควุตฺติกา วิหเรยฺยาถ
เนตํ ภิกฺขเว อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ฯเปฯ วิครหิตฺวา ธมฺมึ
กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ น ภิกฺขเว อาจริเยสุ อาจริยมตฺเตสุ
อุปชฺฌาเยสุ อุปชฺฌายมตฺเตสุ อนุปาหเนสุ จงฺกมมาเนสุ
สอุปาหเนน จงฺกมิตพฺพํ โย จงฺกเมยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส น [๓]-
ภิกฺขเว อชฺฌาราเม อุปาหนา ธาเรตพฺพา โย ธาเรยฺย อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๙] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ปาทขีลาพาโธ
โหติ ฯ ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารํปิ ปสฺสาวํปิ
นิกฺขาเมนฺติ ฯ อทฺทสา โข ภควา เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต เต
ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารํปิ ปสฺสาวํปิ นิกฺขาเมนฺเต
ทิสฺวาน เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เต ภิกฺขู
เอตทโวจ กึ อิมสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อาพาโธติ ฯ อิมสฺส
ภนฺเต อายสฺมโต ปาทขีลาพาโธ อิมํ มยํ ปริคฺคเหตฺวา อุจฺจารํปิ
ปสฺสาวํปิ นิกฺขาเมมาติ ฯ
[๑๐] อถโข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โอทาตวตฺถวสนกา ฯ ๒ ม. อภิชีวินิกสฺส ฯ ๓ ม. ยุ. จ ฯ
กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ อนุชานามิ ภิกฺขเว ยสฺส ปาทา
วา ทุกฺขา ปาทา วา ผาลิตา ปาทขีลาพาโธ วา อุปาหนํ
ธาเรตุนฺติ ฯ เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อโธเตหิ ปาเทหิ
มญฺจํปิ ปีฐํปิ อภิรูหนฺติ จีวรมฺปิ เสนาสนมฺปิ ทุสฺสติ ฯ ภควโต
เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว อิทานิ มญฺจํ วา
ปีฐํ วา อภิรูหิสฺสามีติ อุปาหนํ ธาเรตุนฺติ ฯ
{๑๐.๑} เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู รตฺติยา ๑- [๑]- อุโปสถคฺคํปิ
สนฺนิสชฺชํปิ คจฺฉนฺตา อนฺธกาเร ขาณุํปิ กณฺฏกํปิ อกฺกมนฺติ ปาทา
ทุกฺขา โหนฺติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว
อชฺฌาราเม อุปาหนํ ธาเรตุํ อุกฺกํ ปทีปํ กตฺตรทณฺฑนฺติ ฯ
{๑๐.๒} เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู รตฺติยา
ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย กฏฺฐปาทุกาโย อภิรูหิตฺวา อชฺโฌกาเส
จงฺกมนฺติ อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา ขฏขฏสทฺทา อเนกวิหิตํ
ติรจฺฉานกถํ กเถนฺตา เสยฺยถีทํ ราชกถํ โจรกถํ มหามตฺตกถํ
เสนากถํ ภยกถํ ๒- ยุทฺธกถํ อนฺนกถํ ปานกถํ วตฺถกถํ สยนกถํ
มาลากถํ คนฺธกถํ ญาติกถํ ยานกถํ คามกถํ นิคมกถํ นครกถํ
ชนปทกถํ อิตฺถีกถํ ปุริสกถํ สูรกถํ วิสิขากถํ กุมฺภฏฺฐานกถํ
ปุพฺพเปตกถํ นานตฺตกถํ โลกกฺขายิกํ สมุทฺทกฺขายิกํ
อิติภวาภวกถํ อิติ วา กีฏกํปิ อกฺกมิตฺวา มาเรนฺติ ภิกฺขูปิ
สมาธิมฺหา จาเวนฺติ ฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา ฯเปฯ เต
อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ กถํ หิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. รตฺติโย ฯ ๒ ม. สภากถํ ฯ
รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย กฏฺฐปาทุกาโย อภิรูหิตฺวา
อชฺโฌกาเส จงฺกมิสฺสนฺติ อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา ขฏขฏสทฺทา
อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺตา เสยฺยถีทํ ราชกถํ โจรกถํ
ฯเปฯ อิติภวาภวกถํ อิติ วา กีฏกํปิ อกฺกมิตฺวา มาเรสฺสนฺติ
ภิกฺขูปิ สมาธิมฺหา จาเวสฺสนฺตีติ ฯ
{๑๐.๓} อถโข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย
กฏฺฐปาทุกาโย อภิรูหิตฺวา อชฺโฌกาเส จงฺกมนฺติ อุจฺจาสทฺทา
มหาสทฺทา ขฏขฏสทฺทา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺตา
เสยฺยถีทํ ราชกถํ โจรกถํ ฯเปฯ อิติภวาภวกถํ อิติ วา กีฏกํปิ
อกฺกมิตฺวา มาเรนฺติ ภิกฺขูปิ สมาธิมฺหา จาเวนฺตีติ ฯ สจฺจํ
ภควาติ ฯเปฯ วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
น ภิกฺขเว กฏฺฐปาทุกา ธาเรตพฺพา โย ธาเรยฺย อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๑๑] อถโข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน
พาราณสี เตน จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน
เยน พาราณสี ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ
อิสิปตเน มิคทาเย ฯ เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู
ภควตา กฏฺฐปาทุกา ปฏิกฺขิตฺตาติ ตาลตรุเณ เฉทาเปตฺวา
ตาลปตฺตปาทุกาโย ธาเรนฺติ ตานิ ตาลตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺติ ฯ
มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ กถํ หิ นาม สมณา
สกฺยปุตฺติยา ตาลตรุเณ เฉทาเปตฺวา ตาลปตฺตปาทุกาโย
ธาเรสฺสนฺติ [๑]- ตาลตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺติ เอกินฺทฺริยํ สมณา
สกฺยปุตฺติยา ชีวํ วิเหเฐนฺตีติ ฯ อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ
อุชฺฌายนฺตานํ ขียนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ ฯ
{๑๑.๑} อถโข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ สจฺจํ
กิร ภิกฺขเว ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ตาลตรุเณ เฉทาเปตฺวา
ตาลปตฺตปาทุกาโย ธาเรนฺติ ตานิ ตาลตรุณานิ ฉินฺนานิ
มิลายนฺตีติ ฯ สจฺจํ ภควาติ ฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา กถํ หิ นาม
เต ภิกฺขเว โมฆปุริสา ตาลตรุเณ เฉทาเปตฺวา ตาลปตฺตปาทุกาโย
ธาเรสฺสนฺติ ตานิ ตาลตรุณานิ ฉินฺนานิ มิลายนฺติ ชีวสญฺญิโน
หิ ภิกฺขเว มนุสฺสา รุกฺขสฺมึ เนตํ ภิกฺขเว อปฺปสนฺนานํ วา
ปสาทาย ฯเปฯ วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
น ภิกฺขเว ตาลปตฺตปาทุกา ธาเรตพฺพา โย ธาเรยฺย อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
{๑๑.๒} เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภควตา
ตาลปตฺตปาทุกา ปฏิกฺขิตฺตาติ เวฬุตรุเณ เฉทาเปตฺวา
เวฬุปตฺตปาทุกาโย ธาเรนฺติ ตานิ เวฬุตรุณานิ ฉินฺนานิ
มิลายนฺติ ฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ กถํ หิ
นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา เวฬุตรุเณ เฉทาเปตฺวา
เวฬุปตฺตปาทุกาโย ธาเรสฺสนฺติ ตานิ เวฬุตรุณานิ
ฉินฺนานิ มิลายนฺติ เอกินฺทฺริยํ สมณา สกฺยปุตฺติยา ชีวํ
วิเหเฐนฺตีติ ฯ อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ตานิ ฯ
ขียนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ ฯ อถโข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ
อาโรเจสุํ ฯเปฯ น ภิกฺขเว เวฬุปตฺตปาทุกา ธาเรตพฺพา โย
ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๑๒] อถโข ภควา พาราณสิยํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน
ภทฺทิยํ เตน จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน
เยน ภทฺทิยํ ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา ภทฺทิเย วิหรติ
ชาติยาวเน ฯ เตน โข ปน สมเยน ภทฺทิยา ภิกฺขู อเนกวิหิตํ
ปาทุกมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ ติณปาทุกํ กโรนฺติปิ
การาเปนฺติปิ มุญฺชปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ ปพฺพชปาทุกํ
กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ หินฺตาลปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ
กมลปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ กมฺพลปาทุกํ กโรนฺติปิ
การาเปนฺติปิ ริญฺจนฺติ อุทฺเทสํ ปริปุจฺฉํ อธิสีลํ อธิจิตฺตํ
อธิปญฺญํ ฯ
{๑๒.๑} เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา ฯเปฯ เต อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ
วิปาเจนฺติ กถํ หิ นาม ภทฺทิยา ภิกฺขู อเนกวิหิตํ ปาทุกมณฺฑนานุ-
โยคมนุยุตฺตา วิหริสฺสนฺติ ติณปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ
มุญฺชปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ ปพฺพชปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ
การาเปสฺสนฺติปิ หินฺตาลปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ
กมลปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ กมฺพลปาทุกํ
กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ ริญฺจิสฺสนฺติ อุทฺเทสํ
ปริปุจฺฉํ อธิสีลํ อธิจิตฺตํ อธิปญฺญนฺติ ฯ อถโข เต ภิกฺขู
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ สจฺจํ กิร ภิกฺขเว ภทฺทิยา ภิกฺขู
อเนกวิหิตํ ปาทุกมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺตา วิหรนฺติ ติณปาทุกํ
กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ มุญฺชปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ
ปพฺพชปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ หินฺตาลปาทุกํ กโรนฺติปิ
การาเปนฺติปิ กมลปาทุกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ กมฺพลปาทุกํ
กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ ริญฺจนฺติ อุทฺเทสํ ปริปุจฺฉํ อธิสีลํ อธิจิตฺตํ
อธิปญฺญนฺติ ฯ สจฺจํ ภควาติ ฯ
{๑๒.๒} วิครหิ พุทฺโธ ภควา กถํ หิ นาม เต ภิกฺขเว โมฆปุริสา
อเนกวิหิตํ ปาทุกมณฺฑนานุโยคมนุยุตฺตา วิหริสฺสนฺติ ติณปาทุกํ
กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ มุญฺชปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ
ปพฺพชปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ หินฺตาลปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ
การาเปสฺสนฺติปิ กมลปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ
กมฺพลปาทุกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ ริญฺจิสฺสนฺติ อุทฺเทสํ
ปริปุจฺฉํ อธิสีลํ อธิจิตฺตํ อธิปญฺญํ เนตํ ภิกฺขเว อปฺปสนฺนานํ วา
ปสาทาย ฯเปฯ วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ น
ภิกฺขเว ติณปาทุกา ธาเรตพฺพา น มุญฺชปาทุกา ธาเรตพฺพา น
ปพฺพชปาทุกา ธาเรตพฺพา น หินฺตาลปาทุกา ธาเรตพฺพา น
กมลปาทุกา ธาเรตพฺพา น กมฺพลปาทุกา ธาเรตพฺพา น
โสวณฺณมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น รูปิยมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา
น มณิมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น เวฬุริยมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา
น ผลิกมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น กํสมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา
น กาจมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น ติปุมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา
น สีสมยา ปาทุกา ธาเรตพฺพา น ตมฺพโลหมยา ปาทุกา
ธาเรตพฺพา โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส น จ ภิกฺขเว
กาจิ สงฺกมนียา ปาทุกา ธาเรตพฺพา โย ธาเรยฺย อาปตฺติ
ทุกฺกฏสฺส อนุชานามิ ภิกฺขเว ติสฺโส ปาทุกาโย ธุวฏฺฐานิยา
อสงฺกมนียาโย วจฺจปาทุกํ ปสฺสาวปาทุกํ อาจมนปาทุกนฺติ ฯ
[๑๓] อถโข ภควา ภทฺทิเย ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน
สาวตฺถี เตน จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน
เยน สาวตฺถี ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน
ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อจิรวติยา นทิยา คาวีนํ ตรนฺตีนํ วิสาเณสุปิ
คณฺหนฺติ กณฺเณสุปิ คณฺหนฺติ คีวายปิ คณฺหนฺติ เฉปฺปายปิ ๑-
คณฺหนฺติ ปิฏฺฐึปิ อภิรูหนฺติ รตฺตจิตฺตาปิ องฺคชาตํ ฉุปนฺติ วจฺฉตรีปิ
โอคาเหตฺวา มาเรนฺติ ฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ
กถํ หิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา คาวีนํ ตรนฺตีนํ วิสาเณสุปิ
คเหสฺสนฺติ กณฺเณสุปิ คเหสฺสนฺติ คีวายปิ คเหสฺสนฺติ เฉปฺปายปิ
คเหสฺสนฺติ ปิฏฺฐึปิ อภิรูหิสฺสนฺติ รตฺตจิตฺตาปิ องฺคชาตํ
ฉุปิสฺสนฺติ วจฺฉตรีปิ โอคาเหตฺวา มาเรสฺสนฺติ เสยฺยถาปิ คิหี
กามโภคิโนติ ฯ อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เฉปฺเปติ ฯ
ขียนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ ฯ อถโข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ
อาโรเจสุํ ฯ น ภิกฺขเว คาวีนํ วิสาเณสุ คเหตพฺพํ น กณฺเณสุ
คเหตพฺพํ น คีวาย คเหตพฺพํ น เฉปฺปาย คเหตพฺพํ น ปิฏฺฐิ
อภิรูหิตพฺพา โย อภิรูเหยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส น จ ภิกฺขเว
รตฺตจิตฺเตน องฺคชาตํ ฉุปิตพฺพํ โย ฉุเปยฺย อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส
น วจฺฉตรี มาเรตพฺพา โย มาเรยฺย ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพติ ฯ
[๑๔] เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ยาเนน ยายนฺติ
อิตฺถียุตฺเตนปิ ปุริสนฺตเรน ปุริสยุตฺเตนปิ อิตฺถนฺตเรน ฯ มนุสฺสา
อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ เสยฺยถาปิ คงฺคามหิยายาติ ๑- ฯ
ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ น ภิกฺขเว ยาเนน ยายิตพฺพํ โย
ยาเยยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร
ภิกฺขุ โกสเลสุ ชนปเทสุ สาวตฺถึ คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทสฺสนาย
อนฺตรามคฺเค คิลาโน โหติ ฯ อถโข โส ภิกฺขุ มคฺคา โอกฺกมฺม
อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสีทิ ฯ มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา ๒-
เอตทโวจุํ กหํ ภนฺเต อยฺโย ๓- คมิสฺสตีติ ฯ สาวตฺถึ โข อหํ
อาวุโส คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายาติ ฯ เอหิ ภนฺเต
คมิสฺสามาติ ๔- ฯ นาหํ อาวุโส สกฺโกมิ คิลาโนมฺหีติ ฯ เอหิ
ภนฺเต ยานํ อภิรูหาติ ฯ อลํ อาวุโส ปฏิกฺขิตฺตํ ภควตา ยานนฺติ ฯ
กุกฺกุจฺจายนฺโต ยานํ นาภิรูหิ ฯ อถโข โส ภิกฺขุ สาวตฺถึ คนฺตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. กงฺคามหิยายาติ ฯ ๒ ม. ยุ. ทิสฺวา ฯ ๓ ม. ยุ. อยฺโย ภนฺเต ฯ
@๔ ม. คมิสฺสามีติ ฯ
ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
อถโข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา
ภิกฺขู อามนฺเตสิ อนุชานามิ ภิกฺขเว คิลานสฺส ยานนฺติ ฯ อถโข
ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ อิตฺถียุตฺตํ นุ โข ปุริสยุตฺตํ นุ โขติ ฯ ภควโต
เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว ปุริสยุตฺตํ หตฺถวฏฺฏกนฺติ ฯ
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน ยานุคฺฆาเฏน พาฬฺหตรํ
อผาสุ อโหสิ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว
สิวิกํ ปาฏงฺกินฺติ ฯ
[๑๕] เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุจฺจาสยน-
มหาสยนานิ ธาเรนฺติ เสยฺยถีทํ อาสนฺทึ ปลฺลงฺกํ โคณกํ จิตฺตกํ
ปฏิกํ ปฏิลิกํ ตูลิกํ วิกติกํ อุทฺธโลมึ เอกนฺตโลมึ กฏิสฺสํ โกเสยฺยํ
กุตฺตกํ หตฺถตฺถรํ อสฺสตฺถรํ รถตฺถรํ อชินปฺปเวณึ กทฺทลิมิค-
ปวรปจฺจถรณํ สอุตฺตรจฺฉทํ อุภโตโลหิตกูปธานํ ฯ มนุสฺสา
วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ
เสยฺยถาปิ คิหี กามโภคิโนติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ น
ภิกฺขเว อุจฺจาสยนมหาสยนานิ ธาเรตพฺพานิ เสยฺยถีทํ อาสนฺทิ
ปลฺลงฺโก โคณโก จิตฺตโก ปฏิกา ปฏลิกา ตูลิกา วิกติกา
อุทฺธโลมี เอกนฺตโลมี กฏิสฺสํ โกเสยฺยํ กุตฺตกํ หตฺถตฺถรํ อสฺสตฺถรํ
รถตฺถรํ อชินปฺปเวณิ กทฺทลิมิคปวรปจฺจตฺถรณํ สอุตฺตรจฺฉทํ
อุภโตโลหิตกูปธานํ โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๑๖] เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภควตา
อุจฺจาสยนมหาสยนานิ ปฏิกฺขิตฺตานีติ มหาจมฺมานิ ธาเรนฺติ สีหจมฺมํ
พฺยคฺฆจมฺมํ ทีปิจมฺมํ ฯ ตานิ มญฺจปฺปมาเณนปิ ฉินฺนานิ โหนฺติ
ปีฐปฺปมาเณนปิ ฉินฺนานิ โหนฺติ อนฺโตปิ มญฺเจ ปญฺญตฺตานิ
โหนฺติ พหิปิ มญฺเจ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ อนฺโตปิ ปีเฐ ปญฺญตฺตานิ
โหนฺติ พหิปิ ปีเฐ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ ฯ มนุสฺสา วิหารจาริกํ
อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ เสยฺยถาปิ
คิหี กามโภคิโนติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ น ภิกฺขเว
มหาจมฺมานิ ธาเรตพฺพานิ สีหจมฺมํ พฺยคฺฆจมฺมํ ทีปิจมฺมํ โย
ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
[๑๗] เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภควตา มหาจมฺมานิ
ปฏิกฺขิตฺตานีติ โคจมฺมานิ ธาเรนฺติ ฯ ตานิ มญฺจปฺปมาเณนปิ
ฉินฺนานิ โหนฺติ ปีฐปฺปมาเณนปิ ฉินฺนานิ โหนฺติ อนฺโตปิ มญฺเจ
ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ พหิปิ มญฺเจ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ อนฺโตปิ
ปีเฐ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ พหิปิ ปีเฐ ปญฺญตฺตานิ โหนฺติ ฯ
อญฺญตโรปิ ปาปภิกฺขุ อญฺญตรสฺส ปาปุปาสกสฺส กุลุปโก
โหติ ฯ อถโข โส ปาปภิกฺขุ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย เยน ตสฺส ปาปุปาสกสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถโข โส ปาปุปาสโก
เยน ปาปภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ปาปภิกฺขุํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
{๑๗.๑} เตน โข ปน สมเยน ตสฺส ปาปุปาสกสฺส วจฺฉโก
โหติ ตรุโณ อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก จิโตฺร ๑- เสยฺยถาปิ
ทีปิจฺฉาโป ฯ อถโข โส ปาปภิกฺขุ ตํ วจฺฉกํ สกฺกจฺจํ อุปนิชฺฌายติ ฯ
อถโข โส ปาปุปาสโก ตํ ปาปภิกฺขุํ เอตทโวจ กิสฺส ภนฺเต อยฺโย
อิมํ วจฺฉกํ สกฺกจฺจํ อุปนิชฺฌายตีติ ฯ อตฺโถ เม อาวุโส อิมสฺส
วจฺฉกสฺส จมฺเมนาติ ฯ
{๑๗.๒} อถโข โส ปาปุปาสโก ตํ วจฺฉกํ วธิตฺวา จมฺมํ วิธูนิตฺวา
ตสฺส ปาปภิกฺขุโน อทาสิ ๒- ฯ อถโข โส ปาปภิกฺขุ ตํ จมฺมํ
สงฺฆาฏิยา ปฏิจฺฉาเทตฺวา อคมาสิ ฯ อถโข สา คาวี วจฺฉคิทฺธินี
ตํ ปาปภิกฺขุํ ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธิ ฯ ภิกฺขู เอวมาหํสุ กิสฺส
ตฺยายํ อาวุโส คาวี ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพทฺธาติ ฯ อหํปิ โข
อาวุโส น ชานามิ เกน มฺยายํ คาวี ปิฏฺฐิโต ปิฏฺฐิโต อนุพทฺธาติ ฯ
เตน โข ปน สมเยน ตสฺส ปาปภิกฺขุโน สงฺฆาฏิ โลหิเตน มกฺขิตา
โหติ ฯ ภิกฺขู เอวมาหํสุ อยํ ปน เต อาวุโส สงฺฆาฏิ กึ กตาติ ฯ
{๑๗.๓} อถโข โส ปาปภิกฺขุ ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ ฯ
กึ ปน ตฺวํ อาวุโส ปาณาติปาเต สมาทเปสีติ ฯ เอวํ อาวุโสติ ฯ
เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา ฯเปฯ เต อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ
กถํ หิ นาม ภิกฺขุ ปาณาติปาเต สมาทเปสฺสติ นนุ ภควตา
อเนกปริยาเยน ปาณาติปาโต ครหิโต ปาณาติปาตา เวรมณี
ปสตฺถาติ ฯ อถโข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. วิจิตฺโต ฯ ๒ ม. ยุ. ปาทาสิ ฯ
[๑๘] อถโข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ
สนฺนิปาตาเปตฺวา ตํ ปาปภิกฺขุํ ปฏิปุจฺฉิ สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ
ปาณาติปาเต สมาทเปสีติ ฯ สจฺจํ ภควาติ ฯ วิครหิ พุทฺโธ
ภควา กถํ หิ นาม ตฺวํ โมฆปุริส ปาณาติปาเต สมาทเปสฺสสิ
นนุ มยา โมฆปุริส อเนกปริยาเยน ปาณาติปาโต ครหิโต
ปาณาติปาตา เวรมณี ปสตฺถา เนตํ โมฆปุริส อปฺปสนฺนานํ
วา ปสาทาย ฯเปฯ วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
น ภิกฺขเว ปาณาติปาเต สมาทเปตพฺพํ โย สมาทเปยฺย
ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ ฯ น จ ๑- ภิกฺขเว โคจมฺมํ ธาเรตพฺพํ โย
ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ฯ น [๒]- ภิกฺขเว กิญฺจิ จมฺมํ ธาเรตพฺพํ
โย ธาเรยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
{๑๘.๑} เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสานํ มญฺจํปิ ปีฐํปิ จมฺโมนทฺธานิ
โหนฺติ จมฺมวินทฺธานิ ฯ ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา นาภินิสีทนฺติ ฯ ภควโต
เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ อนุชานามิ ภิกฺขเว คิหิวิกตํ อภินิสีทิตุํ น เตฺวว
อภินิปชฺชิตุนฺติ ฯ เตน โข ปน สมเยน วิหารา จมฺมพนฺเธหิ โอคุมฺผิยนฺติ ฯ
ภิกฺขู กุกฺกุจฺจายนฺตา นาภินิสีทนฺติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
อนุชานามิ ภิกฺขเว พนฺธนมตฺตํ อภินิสีทิตุนฺติ ฯ
[๑๙] เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สอุปาหนา
คามํ ปวิสนฺติ ฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขียนฺติ วิปาเจนฺติ เสยฺยถาปิ
คิหี กามโภคิโนติ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ น ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. จ ฯ
สอุปาหเนน คาโม ปวิสิตพฺโพ โย ปวิเสยฺย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ฯ
เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ คิลาโน โหติ น สกฺโกติ วินา
อุปาหเนน ๑- คามํ ปวิสิตุํ ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ
อนุชานามิ ภิกฺขเว คิลาเนน ภิกฺขุนา สอุปาหเนน คามํ ปวิสิตุนฺติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑-๒๙.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=5&item=1&items=19
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=5&item=1&items=19&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=5&item=1&items=19
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=5&item=1&items=19
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=5&i=1
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๕
https://84000.org/tipitaka/read/?index_5
https://84000.org/tipitaka/english/?index_5
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
